Tarih Gibi Şirketler

Dünyanın en eski aile şirketinin tarihi 578 yılına kadar gidiyor. Bu şirkette tam 40’ıncı kuşak iş başında... Hatta 46’ıncı kuşağın iş başında olduğu şirketler bile var. Türkiye’de ise en eski aile şirketi 1777 yılında kurulmuş. Capital’in hazırladığı “En Eski 50 Aile Şirketi” sıralaması, bu konudaki en iyi sıralamayı da ortaya koyuyor. Kurukahveci’den Hatemoğlu’na, Broderi Narin’den Tuzcuoğlu Nakilyat’a, bu şirketlerde en fazla “dördüncü kuşağa” kadar gelinebilmiş....

Japon Kongo Gumi şirketini belki hiç kimse duymamıştır. Bu araştırmayı hazırlayıncaya kadar biz de bir inşaat şirketi olan Kongo Gumi’den haberdar değildik. Ancak, bu şirketi farklı kılan yanı, dünyanın en eski aile şirketi olması. Şirketle ilgili bilgiler gerçekten ilginç.

Neredeyse dünyayla yaşıt. Şirket 1400 yıl önce, 578 yılında kurulmuş. Şirketin ilk işi de bir Budist tapınağı olmuş. Sonraki yıllarda yine bu alanda yoğunlaşmış. Şimdi ise 40’ıncı kuşaktan, 51 yaşındaki Toshitaka Kongo tarafından yönetiliyor.

Sadece Kongo Gumi değil. Dünyada geçen 1000 yılda kurulan birkaç şirket daha var. Örneğin Japon Hoshi 718 yılında kurulmuş ve bugün 46’ıncı kuşak iş başında.  İtalyan Barone Ricasoli ise 1114 yılında Floransa’da kurulmuş. Şirket bugün de bir şatoda varlığını sürdürüyor. Şirket zeytinyağı ve şarap üretimi yapıyor. 

Liste uzayıp gidiyor. Dünyanın en eski aile şirketlerini ortaya koyan tabloya baktığımızda, her ülkeden temsilciler olduğu görülüyor. Bunların ortak özellikleri de işlerin, yine aile üyeleri tarafından yönetiliyor olması... El değiştirenler, kapsam dışında değerlendiriliyor.

Türkiye’de tablo nasıl?

Japonya’dan Almanya’ya, İtalya’dan ABD’ye, dünyanın en eski aile şirketlerinde kuruluş tarihleri 1000’li yıların öncesine kadar uzanıyor. Türkiye’de ise ticaret o kadar eski değil. En azından kurulanlardan şu anda devam edenlerin sayısı bir elin parmaklarını geçmiyor.
Günümüze uzanan şirketlerin kuruluş dönemine ise 18’inci yüzyılın damgasını vurduğu dikkati çekiyor. Eski şirketlerde sektörel ağırlıkta ise gıda, giyim ve tekstil öne çıkıyorlar.

Capital, “Türkiye’nin En Eski 50 Aile Şirketi” araştırmasını, uzun süren bir çalışma sonunda hazırladı. Edirne’den Ardahan’a, Samsun’dan Hatay’a, bütün iller tek tek arandı. Çok sayıda araştırma incelendi, uzman görüşüne başvuruldu. Bütün ticaret odalarından veriler alında. Ortaya uzun bir liste çıktı ve oradan da “50” şirket sıralandı.

Kahveci, gazozcu ve gömlekçi!

Listemizin ilk sıralarında artık bir “efsane” olan  Kurukahveci Mehmet Efendi, Hatemoğlu Giyim, Hacı Bekir Şekerleme ve Lokum ve Erbak Uludağ Meşrubat şirketleri var.

Türkiye’ye kahveyi sevdiren Kurukahveci Mehmet Efendi şirketi, 1777 yılında, Mehmet Efendi tarafından kuruldu. Mehmet Efendi, ilk kahvelerini dibeklerde öğüterek müşterilerine satıyordu. 1931 yılında öldüğünde, işleri oğulları Hasan Selahattin, Hulusi ve Ali Rıza sürdürdü.

Bugün şirketin yönetimi torunlara emanet. Mehmet ve Hulusi Kurkahveci, yurt dışına da açılmışlar ve şu anda 20 ülkeye ihracat yapıyorlar.

Listede ilk sıralarda yer alan Erbak Uludağ’ın da ilginç bir öyküsü var. Şirketin hikayesi, 1800’lü yıllara, iki paşanın tesadüfen bulduğu maden suyu ile başlıyor. Krom ararken Bursa’da maden suyunu bulan Fuat ve Talat Paşa, ortaklaşa maden suyunu çıkarmaya koyuluyorlar. Fuat Paşa bir süre sonra ölünce, Talat Paşa, konsolos Sıtkı Bey ile anlaşıyor. O da Fuat Bey’in eşinin hisselerini alarak iyice yerleşiyor. 1920’lerde ise Mehmet Hakkı Erbak ile tanışma gerçekleşiyor. Ve ardından da ortaklık geliyor. 1938 yılında meşrubat üretimine başlıyorlar. 1970’ler ise büyümenin başlangıcı oluyor.

Eski şirketlerin haritası

Türkiye’nin en eski aile şirketleri listesinde, sadece İstanbul değil, çok sayıda ilden temsilci var. Bu açıdan yaptığımız değerlendirmede, 50 şirketten  17’sinin İstanbul’da kurulduğu ortaya çıkıyor. İstanbul’u  6 şirketle İzmir izliyor. Ankara ve Adana’dan 4, Kayseri ve Bursa’dan ise 3’er temsilci yer alıyor.

Dünya araştırmasında, 40, hatta 50’inci kuşağa ulaşan şirketler olduğu görülüyor. Türkiye ise henüz bu kadar köklü şirketlere sahip değil. Capital’in araştırmaya dahil ettiği 50 şirketten sadece 4’ünde, “Dördüncü kuşak” aile üyeleri işbaşında. Üçüncü kuşağın iş başında olduğu şirket sayısı ise 19’da kalıyor.