Yapısal dönüşüm

CEO’lar, gelecekte birden fazla organizasyon yapısını buluşturan karma yönetim modellerinin tercih edileceğini düşünüyor

30.01.2017 14:22:540
Paylaş Tweet Paylaş
Yapısal dönüşüm
ŞU ANDA ŞİRKETİMİZDE DİKEY organizasyon yapısı var. Hedefim şirketi kısa sürede dikeyden yatay yapıya geçirmek.” Bu sözler, Pegasus’un yeni CEO’su Mehmet Nane’ye ait. Nane, bu değişime gerekçe olarak büyüme kaygısına dikkat çekiyor ve “Dikey organizasyon yapısıyla hedeflediğimiz büyüme rakamlarına ulaşamayacağımız görülüyor. O nedenle değişikliğe gideceğiz” diye konuşuyor. Son dönemde sadece Pegasus değil, Türkiye’deki birçok şirket organizasyon yapısını hedefleri doğrultusunda yeniden tasarlıyor. Günümüzde organizasyonunu, çalışma modelini değiştiren şirketler geçmişe göre daha farklı modellerle yönetiliyor. Türkiye’nin önde gelen şirketlerinin kullandığı organizasyon yapısını, bu konuda yaşadıkları dönüşümü anlamak için CEO Club üyesi 88 CEO’nun katılımıyla “Organizasyon Dönüşüm Anketi” gerçekleştirdik. CEO’ların son 5 yılda şirketlerinin organizasyon yapısında dönüşüme gidip gitmediklerini ve hangi organizasyon modelini kullandıklarını araştırdık. Çok değil, 7-8 yıl öncesine kadar Türk şirketleri arasında matris organizasyon modelini uygulayanların sayısı oldukça azdı. Unilever ve P&G gibi çok ulusluları saymazsak Turkcell ve Eczacıbaşı gibi birkaç yerli şirket ve holdingde matris yönetim uygulanıyordu. Bugün gelinen noktada ise geçmişe oranla çok daha fazla şirket matris yapıyı ve yatay organizasyonu benimsedi. CEO’lar arasındaki anket de bu gerçeği gözler önüne seriyor.

5 YILDAKİ BÜYÜK DEĞİŞİM
88 büyük şirket CEO’suyla yaptığımız Organizasyon Dönüşüm Anketi’ne göre son 5 yılda organizasyon yapısını değiştiren şirketlerin sayısı oldukça fazla. CEO’ların yüzde 69’u son 5 yılda şirketlerinin organizasyon yapısında değişikliğe gittiğini belirtiyor. Türkiye’deki büyük grup ve şirketlerin son 5 yıl içinde terk ettiği organizasyon yapılarının başında ise hiyerarşik yapılar var. Ankete katılan CEO’ların yüzde 63’ü dikey, yani hiyerarşik organizasyon modelini bıraktığını belirtiyor. Son 5 yılda organizasyon yapısını değiştiren CEO’ların tercihi ise merkeziyetçi olmayan, hiyerarşiyi minimize eden ve genellikle Türkiye’de faaliyet gösteren uluslararası şirketlerin kullandığı matris yönetim modeli oldu. Organizasyon yapısını değiştiren CEO’ların yüzde 42’si matris yapıya, yüzde 32’si ise yatay organizasyona geçti. Doğanlar Yatırım Holding Yönetim Kurulu Başkanı Davut Doğan da daha hızlı ve esnek olabilmek için 2 ay önce hiyerarşik yapıdan yatay organizasyon yapısına geçtiklerini belirtiyor. Doğan, bu sayede 5 milyon TL tasarruf sağladıklarını söylüyor. Alman perakende şirketi Tchibo da 6 yıl önce Türkiye ofisinde dikey yönetim yapısından yatay organizasyon modeline geçti. Tchibo Türkiye Genel Müdürü Tuba Yapıncak, bu süreçte şirketteki kademe ve müdür yardımcısı sayılarını azalttıklarını, değişimle daha yalın ve hızlı bir yapıya kavuştuklarını belirtiyor. 

DEĞİŞİMİN ANA NEDENİ 

Son dönemde, Türkiye’deki büyük şirketlerin organizasyon yapısında değişikliğe gitmesinin hızlı büyümeden bürokrasiyi azaltmaya, verimlilikten yurtdışına açılmaya ve krizlere kadar birçok nedeni bulunuyor. Ankete göre organizasyon yapısını değiştirip yeni bir yapıya geçmenin nedenleri arasında daha hızlı büyümeyi hedeflemeleri geliyor. CEO’ların yüzde 30’a yakını hızlı büyüme nedeniyle organizasyon yapılarını değiştirdi. Bürokrasiyi azaltıp hızı artırmak, artan rekabete uyum sağlamak, inovasyon ve verimliliği geliştirmek de nedenler arasında. Büyüyen ve büyümek isteyen aile şirketlerinin organizasyon yapılarını değiştirdiğini söyleyen Türkiye Kurumsal Yönetim Derneği (TKYD) Yönetim Kurulu Üyesi Selim Oktar, “Verimliliği düşük, maliyetleri yüksek şirketler, çözümü organizasyon yapılarını değiştirmekte buluyor” diyor. Bazen de CEO’ları organizasyon yapısında değişim yapmaya kriz, satın alma ve birleşmeler zorluyor. “Kazanç iyi olunca yapı sorgulanmaz ve değişmez” diyen İstanbul Kültür Üniversitesi Öğretim Görevlisi Doç.Dr. A. Sera Özbaşar, kriz dönemlerinde ise organizasyon yapısında değişime gidildiğini belirtiyor. Bu konudaki örneklerden biri de Burgan Leasing. Şirketin CEO’su Cüneyt Akpınar, 2008-2009 yıllarındaki krizde leasing piyasasının daralması üzerine organizasyon yapısını değiştirip yatay örgütlenmeye geçtiklerini belirtiyor. Mavi’deki organizasyon değişimi ise Turkven ortaklığıyla birlikte geldi. Şirket, 6 yıl önce Turkven’le yaptığı ortaklık sonrasında organizasyon yapısını değiştirdi. Mavi CEO’su Cüneyt Yavuz, birleşme sonrasında hiyerarşik yapıdan yatay organizasyon yapısına geçtiklerini belirterek “Değişimden sonra açık ofis çalışmaya başladık. Artık hiyerarşik yapımız yok” diyor. ~ÇOĞUNLUK HİYERARŞİK
Anket sonuçlarına göre Türkiye’de yüzde 35,7 oranla en çok kullanılan organizasyon modeli hala hiyerarşik yapı. Ancak, son 5 yılda yatay ve matris yapıya geçen şirket sayısının artmasıyla farklı organizasyon yapılarına da kayış gözlemleniyor. CEO’ların yüzde 32,1’i organizasyon yapılarının matris, yüzde 27,4’ü ise yatay olduğunu belirtiyor. CEO’ların yüzde 35,7’si organizasyonlarının hiyerarşik olduğunu belirtirken yüzde 59,5’i yatay veya matris olduğunu söylüyor. TKYD Yönetim Kurulu Üyesi Selim Oktar da “Türkiye’deki holdinglerde hiyerarşik, matris ve karma modelleri görüyoruz. Yabancı sermayeli şirketlerde ise matris organizasyon yapısına sık rastlıyoruz” diyor. Onduline Avrasya Yönetim Kurulu Başkanı Burhan Karahan da son dönemde Türkiye’de çoğunlukla dikey organizasyonların görünmesine karşın büyük ve çok ortaklı anonim yapıların yatay yapılanma yönünde çaba sarf ettiğini ve giderek yataylaştıklarını belirtiyor. Trendyol Yönetim Kurulu Başkanı Demet Mutlu iş dünyasında artan Y kuşağıyla birlikte yatay organizasyonlara ilginin artış gösterdiğini belirtiyor.

MATRİSE İLGİ ARTTI
Bugün Türkiye’de birçok şirketin ilgi gösterdiği matris organizasyon yapısı çapraz raporlama yapmaya olanak tanıyor. Bu nedenle daha çok uluslararası faaliyet gösteren şirketlerde kullanılıyor. Türkiye’deki yabancı şirketlerin matrisi daha fazla kullanması ise merkez yönetimlerin kontrol etmek istedikleri finans, kalite gibi bazı bölümlerinin ülke genel müdürüne raporlamasını tercih etmemelerinden kaynaklanıyor. Oktar, matris organizasyon yapısının bir diğer avantajının ise farklı ülkelerdeki bölümler arasındaki standardizasyonu sağlaması olduğunu belirtiyor. Türkiye’de de son dönemde yurtdışındaki yatırımlarını artıran şirketlerle birlikte matrise ilgi artıyor.
Yurtdışıyla birlikte 10 farklı lokasyonda faaliyet gösteren Kastamonu Entegre gibi birçok Türk şirketi matris yapıya geçmiş durumda. Kastamonu Entegre CEO’su Haluk Yıldız, “Çok lokasyonlu ve çok uluslu bir şirketi matris sistem olmadan yönetmek imkansız” diyor. 30 yıldır matris yapıyla çalıştıklarını söyleyen Sun Tekstil’in kurucusu ve yönetim kurulu başkanı Sabri Ünlütürk de “Kurulduğumuz günden beri matris yönetim yapısını kullanıyoruz. Büyük şirketlerde sonradan matris organizasyon yapısına geçmek kolay olmuyor” diyor. Socar Gaz’da şirketin Türkiye’deki kuruluş tarihi olan 2012 yılından bu yana matris yapı kullanılıyor. Socar Gaz CEO’su Yiğit Özkan, “Organizasyon yapımız çok esnek, her türlü değişikliğe hemen adapte olabilen bir yapı. Her çalışan ana iş olarak diğer çalışanların işlerini bilip yapabilecek durumda” diyor.

DEĞİŞİM YAPANLAR MEMNUN
CEO’ların yüzde 73,5 gibi büyük bir bölümü kullanılan mevcut organizasyon yapısının şirketi için ideal olduğunu düşünürken ideal olmadığını düşünenlerin oranı yüzde 26,5 seviyesinde. CEO’ların büyük kısmı kullandıkları organizasyon yapısının ideal olduğunu düşündüğü için önümüzdeki dönemde değiştirme planı yapmıyor. Yatay organizasyon yapısından memnun olduklarını ve değiştirmeyi düşünmediklerini belirten Burgan Leasing Genel Müdürü Cüneyt Akpınar, “Organizasyon yapımızı değiştirirken ekibi tek tek konuşup ikna etmeye çalıştık. Yaptığımız organizasyon değişikliğinden sonra en önemli kazancımız hız ve verimlilik artışı oldu” diyor. Mavi CEO’su Cüneyt Yavuz da dikeyden yatay organizasyon yapısına geçmenin en önemli katkısının girişimci ruhu şirketin bütün damarlarına iletmiş olmak olduğunu belirtiyor. Işık Üniversitesi İşletme Bölüm Başkanı Prof. Dr. S. Saygın Eyüpgiller, yaptıkları çalışmalarda çalışanlarına fazla sorumluluk ve yetki veren şirketlerde daha çok yeni ürün geliştirildiğini ve Ar-Ge çalışmalarının daha fazla olduğunu gördüklerini belirtiyor. Eyüpgiller,“Çalışan sayısının belirli sayının altında olduğu ve inovatif çalışmaya uygun firmalarda yatay yapı daha verimli. Özellikle büyük ölçekli ve coğrafi yaygınlığı olan firmalarda ise matris yapının da verimli olduğunu söyleyebiliriz” diyor.~SORUNLARI NASIL ÇÖZDÜLER? 
Organizasyon yapısında değişim yapmak çok da kolay değil. Yaptığımız araştırma son 5 yılda organizasyon değişimi yapan birçok şirketin bu süreçte sorun yaşadığını gösteriyor. CEO’ların yüzde 29,8’i organizasyon değişimi sırasında görev tanımlamalarında sorun yaşadıklarını belirtirken yüzde 26,3’ü değişime çalışanların direnç gösterdiğini söylüyor. Yeni organizasyon yapısına geçtikten sonra sorun yaşayıp eski yapısına dönen şirketler bile var. Bunlardan biri de İnoksan. Dikey organizasyon yapısından yatay organizasyon yapısına geçen şirket, geçen yıl tekrar eski yapısına döndü. İnoksan Yönetim Kurulu Başkanı Vehbi Varlık, “Yatay organizasyon yapısında, strateji ve hedeflerde bütünleşme sorunları yaşadık. Bu nedenle 2015’te tekrar dikey yapıya geçtik” diyor ve ekliyor: “2018 yılının başında yeniden yatay organizasyona geçmeyi planlıyoruz.”
Doğanlar Yatırım Holding Yönetim Kurulu Başkanı Davut Doğan, organizasyon yapısını değiştirirken karşılaştıkları sorunları yeni genel müdürle görüşerek ve ekibi ikna ederek aştığını belirtiyor. Trendyol Yönetim Kurulu Başkanı Demet Mutlu ise “Yatay organizasyon modeline geçerken dikkat edilmesi gereken konu kurum kültürü. İletişim ve takım çalışmasını yapı taşlarında barındırmayan, ego odaklı bir kültürde yatay modellerin başarılı olması zor” diyor. Korn Ferry Hay Group Genel Müdürü Gökhan Toğrul, matris yapıların kağıt üzerinde çok iyi göründüğünü ancak bunları verimli kullanmak için farklı liderlik özelliklerine sahip olmak gerektiğini söylüyor. Toğrul, “Liderler matris yapıların gerektirdiği yetkinliklere uygun değil ise matris yapılar hızla kaosa dönüyor” diyor.

KARMA MODELİ TERCİH EDEN DE VAR
Dikey, yatay, matris, fonksiyonel organizasyon modeli derken bunların 3’ünün veya 4’ün birarada kullanıldığı karma modellere de ilgi var. LC Waikiki, Penti, Yıldırım Group organizasyon yapısı olarak dikey, yatay, matris ve holakratik olmak üzere 4 temel organizasyon yapısının 2 ya da 3’ünü bir arada kullanılabildiği karma yapıları kullanıyor. Penti Yönetim Kurulu Başkanı Sami Kariyo, organizasyon yapısı olarak “Hem dikey hem yatay model kullanıyoruz” diyor. LC Waikiki Yönetim Kurulu Başkanı Vahap Küçük organizasyon yapılarının karma olduğunu belirtiyor. Küçük, “Bazı yerde dikey, bazı yerde yatay ve matris organizasyon yapısını kullanıyoruz” diye konuşuyor. Yönetim Danışmanı Mehmet Eronat da son dönemde karma organizasyon yapılarının daha fazla tercih edilmeye başlandığını, gelecekte bu trendin artacağını belirtiyor. Eronat, “Şirketler çalışan ya da şube sayısının fazla olduğu operasyonel fonksiyonlarını daha kolay kontrol edebilmek için hiyerarşinin ve kontrol mekanizmalarının kullanıldığı dikey organizasyon modellerini tercih ederken, yüksek nitelikli bilgi ve proje bazlı çalışma sistemleri gerektiren süreçlerin yürütüldüğü fonksiyonlar için yatay ya da matris organizasyonları tercih ediyorlar” diyor. Yaptığımız anket de önümüzdeki dönemde şirketlerin organizasyon yapılarının dikey, yatay, matris ve holakratik yönetim modellerinin bir arada kullanıldığı karma yapılara kayacağını gösteriyor. Organizasyon Değişim Anketi’ne katılan CEO’ların yüzde 44,4’ü gelecekte kullanacakları organizasyonun karma olacağını belirtirken yüzde 22,2’si matris yapıya, yüzde 19,4’ü ise yatay organizasyon yapısına geçeceğini söylüyor.~MEHMET ALİ BERKMAN AKKÖK HOLDİNG YÖNETİM KURULU ÜYESİ
“MATRİS YAPIYA GEÇTİK”
ARÇELİK ÖRNEĞİ

1994-2001 yılları arasında Arçelik’in genel müdürlüğünü yaptım. Bu dönemde Arçelik’in 4 fabrikası, yurt içi ve yurt dışında 4 bin civarında servis ve bayi teşkilatı bulunuyordu. Dikey organizasyon yapısıyla içinden çıkılamaz bir durumdu. Çok büyük zaman kayıpları, yüksek maliyetler, verimsizlik doğuruyordu. “13’TEN 5’E DÜŞTÜ”
Arçelik’te genel müdürlük yaptığım dönemde şirketin 13 kademeli dikey organizasyon yapısını 5 kademeye düşürdük. Yatay organizasyon prensipleri ve matris yapıyla Arçelik dünya çapındaki atılımını, Ar-Ge’siyle özgün üretimini gerçekleştirme başarısını gösterdi.
“DOWAKSA’DA UYGULADIK”
Matris yapı mali işler, finans, satış-pazarlama, Ar-Ge, satın alma, servis, İK ve kurumsal iletişim gibi merkezi hizmetlerin yatay olarak yerel ve uluslararası tüm üretim birimlerine götürülmesi ve üretim birimlerindeki kademe sayısının da fabrika müdüründen işçi seviyesine kadar 5 kademeden oluşması anlamına geliyor. Bugün benzeri yapıyı Akkök Grubu’nda ABD’li Dow Chemical ile Aksa’nın kurmuş olduğu yüksek teknoloji içeren karbon elyaflı kompozit malzeme üretimi DowAksa şirketinde gerçekleştirdik.

AHMET MUSUL / EKOL LOJİSTİK YÖNETİM KURULU BAŞKANI
“GİDİŞATIMIZ HOLAKRATİK ORGANİZASYON OLACAK”
“YATAY VE HOLAKRATİK”

Şirketimizde holakrasi (yöneticisiz yönetim) ve yatay yapılanmanın birlikte kullanıldığı bir model kullanıyoruz. Hedefimiz her iki modelin temel ilkelerinin uygulamadaki birlikteliğinden yararlanmak. Şirketimizde holakratik yönetim anlayışının gerektirdiği sorumluluk bilinci, inisiyatif alma ve kişilerin kendi yapacakları işe hakim olmaları prensibiyle hareket ediyoruz. Genel kuralları olan ancak kendi kendini yönetmesi için de gerekli inisiyatifin alınabildiği, hiyerarşisi fazla olmayan matris bir yapılanma içerisindeyiz.
2020 HEDEFİ
Genç ve hızlı büyüyen ve farklı kültürleri bünyesinde her geçen gün daha fazla istihdam eden bir kuruluş olarak şirket DNA’mız her geçen gün daha iyiye doğru eviriliyor. Gidişatımız holakratik yapı olacak. 2020’lerden itibaren sadece iş modellerimiz ve teknolojimizle değil, organizasyonel model ve hissedarlık yapılanmamızla da sorun yaşayan kapitalist yapılanmaya alternatif bir model olacağımıza inanıyorum.

HALUK YILDIZ / KASTAMONU ENTEGRE CEO’SU
“GLOBALLEŞME MATRİS YAPILANMAYI GEREKTİRİYOR”
“YÖNETİCİLERİN KARAKTERİ ÖNEMLİ”

Matris yönetimle iş modellerimizi tüm tesislerde yaygın hale getirip herhangi bir yerdeki en iyi uygulamaları da diğer tesislerde uyguluyoruz. Matris yönetimde yöneticilerin karakteri çok önemli. Egosu yüksek ve bireysel çalışmayı seven yöneticilerle bu sistemi yürütmek mümkün değil. Bu sistemde egosu düşük, takım ruhunu taşıyan yöneticiler gerekli. İnsanların birbirini ikna ederek karar alma alışkanlıklarını geliştirmemiz gerekiyor.
YATAY YÖNETİM
Ancak işletmelerdeki, dinamizmi kırmadan, sistemi yatay olarak da yönetmek gerekiyor. Bu yüzden yeni lokasyonlarda ilk yatırım ve start aşamaları tamamen matris yönetim kontrolünde yaparken, mevcut işletmelerde yönetici kadrolar geliştirdikçe ve mevcut iş modelleri aktarıldığında, yönetim ve günlük kararları lokal yöneticilere bırakıyoruz.

GALİP AYKAÇ / BİM YÖNETİM KURULU ÜYESİ-COO
“BAŞARIMIZIN SIRRI YALIN ORGANİZASYONUMUZ”
YALIN VE MATRİS

BİM’in başarısının temel nedeni organizasyonun yapısının çok güçlü olmasında yatıyor. Hiyerarşik bir yapı yerine desantralize bir yapı kullanıyoruz. Organizasyon yapımız son derece yalın. Matris örgütlenme modeliyle çalışan, aynı şeyin çoklaştırıldığı son derece yalın bir yapımız var.
YERİNDE YÖNETİM
Yerinde yönetim uyguluyoruz. Operasyon komitemiz tüm operasyonu yönetiyor. Bu komiteye bağlı bölge genel müdürlüklerimiz var. 46 bölge genel müdürlüğümüz bulunuyor. Bunların başında da bölge genel müdürü var. Hepsinin ayrı yönetim takımları mevcut.
“KADEME SAYIMIZ AZ”
Mağaza müdürü bölge sorumlusuna, bölge sorumlusu pazarlama müdürüne, o da ilgili bölümlerinin müdürüne rapor ediyor. Kademe sayımız az olduğu için iç trafiğimiz çok hızlı.
“5 DAKİKADA ULAŞIR”
Yalın ve matris yapılarda kullandığınız alt yapı sistemi çok önemli. İletişim kanallarının çok hızlı olması lazım. Ben bir mağazayı ziyarete gittiysem bu bilgi maksimum 5 dakika sonra ilgili bölgenin genel müdürüne ulaşır.

Türkiye ve dünya ekonomisine yön veren gelişmeleri yorulmadan takip edebilmek için her yeni güne haber bültenimiz “Sabah Kahvesi” ile başlamak ister misiniz?


İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Yorum Yaz