Tehlikeli yükseliş

Elçin Cirik

[email protected]

Kasım 2023 verilerine göre sektörde personel giderleri yıllık yüzde 121,8, personel dışı faaliyet giderleri yüzde 123,8 yükseldi. 2024’te tüm oyuncular için operasyonel giderlerin yönetimi ana odak noktası olacak. Kârlılığa olumsuz yansıyan işletme giderlerindeki artışın, yılın ikinci yarısında düşmesi bekleniyor. Ancak yine de enflasyonun üzerinde olacağı öngörülüyor.

Merkez Bankası’nın faiz kararları ve enflasyonla mücadele için kredilere getirilen sınırlamalarla bankacılık sektörünü zor bir yıl bekliyor. Enflasyon, sektörde oyun alanını kısıtlıyor. Burgan Bank Genel Müdürü Murat Dinç, “Sektörümüz açısından 2024’te en dikkat edilecek konulardan biri, operasyonel giderlerin yönetimi olacak” diyor. Dinç’e göre 2023’te bankacılıkta işletme giderleri çok hızlı artış gösterdi. Dinç, “Hiçbirimiz böyle bir artış beklemiyorduk. Sektörün operasyonel giderleri, maalesef hem enflasyon hem global enflasyonun getirdiği BT harcamaları neticesinde arttı. Gelir-gider rasyolarında 2023’te eski yıllara göre zorlandığımızı düşünüyorum. 2024’te burayı iyi yönetmemiz lazım” yorumunu yapıyor. Maliyetlerdeki artış, en net olarak sektörün gider kalemlerinden takip ediliyor. BDDK aylık verilerine göre sektörün işletme giderlerinin toplam aktiflerden aldığı pay, Ekim 2023’te yüzde 1,93’e ve bir ay sonra kasım sonunda yüzde 2,12’ye yükseldi. Sadece iki ayda 0,4 puanlık artış söz konusu. Bu göstergede Eylül 2023 sonunda, 2022 Aralık sonunda yakalanan yüzde 1,73’e ulaşıldı. Maliyetlerdeki hareketliliği ortaya koyan bir diğer gösterge ise işletme giderlerinin toplam gelirler içindeki payı. Bu rasyo ne kadar düşük olursa sektör o kadar uygun maliyet ve verimle çalışıyor. Bu pay da 2022 yılında yüzde 19,8-22,8 arasında seyrederken 2023’ün ilk çeyreğinde yüzde 42,5’e, ikinci çeyrek sonunda yüzde 35,7’ye ve eylül sonunda yüzde 33,2’ye yükseldi. 

EN ÇOK ARTAN KALEMLER 

Bankacılıkta işletme giderlerinin içine personel, kira, amortisman, bakım-onarım, reklam-pazarlama gibi işletmenin devamlılığı için yapılan harcamalar giriyor. 2022 ve 2023’te yüksek enflasyonun da etkisiyle bankalar, nominal anlamda büyük kârlar yazdı. Ancak 2024’te işler değişiyor. HSBC Türkiye Genel Müdürü Selim Kervancı, enflasyonist ortamın bankacılık sektörünün üzerinde maliyet baskısı oluşturacağını dile getiriyor. Kervancı, “En büyük kaynağımız insanlarımız, onları enflasyona karşı ezdirmemek için maaş ayarlaması yapmamız gerekiyor. Bir yandan regülasyonlar değişiyor. Bu nedenle BT tarafında sürekli yatırım gerekiyor. Bunların hepsi maliyet yaratan unsurlar. Dolayısıyla maliyetlerin yakından takip ve kontrol edilmesi gereken bir döneme giriyoruz” diyor. Adını vermek istemeyen eski bir banka yöneticisi, artık enflasyonun düşme trendine girdiği 2024’te yazılan giderlerin bankalarda birden göze batmaya başlayacağını, bu nedenle yöneticilerin ajandalarında özellikle maliyet yönetiminin odak haline geldiğini belirtiyor. Burgan Bank Genel Müdürü Murat Dinç, Ekim 2023 BDDK aylık sektör verilerine göre personel giderlerinin yıllık bazda yüzde 120 ve personel dışı faaliyet giderlerinin de yüzde 172 arttığını açıklıyor. Böylece sektörde Ekim 2023 sonunda toplam faaliyet giderleri yüzde 150 artışla 418 milyar TL seviyesine ulaştı. Dinç, personel giderlerinde gerek yüksek seyreden enflasyon gerekse asgari ücrete iki kez yapılan zam nedeniyle artış olduğuna dikkat çekiyor. EY Türkiye Finansal Hizmetler Sektör Lideri Levent Atakan, bilgi teknolojileri, kira ve personel maliyetlerinin bankaların işletme giderleri arasında en yüksek tutardaki kalemler olduğunu söylüyor. Nurol Bank Yönetim Kurulu Başkanı Ziya Akkurt, 2023’te şube kiraları, elektrik, doğal gaz gibi giderlerin enflasyonun üzerinde arttığına dikkat çekiyor. Kira tarafının net görülebileceği bir kalem yok, ancak danışmanlar burada yüzde 100 civarı yükseliş olduğu düşüncesinde. Bu artışların tümü, beklenen 2023 sonu enflasyon oranı olan yüzde 65’in üzerinde. Nurol Bank Yönetim Kurulu Başkanı Ziya Akkurt, bankacılıkta işletme giderlerinin ortalama toplam aktiflere oranının yüzde 3’ü geçtiği durumda sektörün “fazla masraf” yazdığı anlamına geleceğini aktarıyor. Bu noktada maliyet yönetimi, “acil” sinyali veriyor. 

KÂRA NASIL YANSIYOR? 

Giderlerdeki beklenmeyen artış, bankaların kâr tablolarına olumsuz etki yapıyor. Bankacılığın yüksek enflasyondan en çok etkilenen sektörlerin başında geldiğini belirten Garanti BBVA Genel Müdürü Recep Baştuğ, “Faaliyet giderlerinin etkin yönetimi, her zamankinden daha önemli hale gelecek. Geçmiş dönemde ölçüsüz dağıtılan maaş promosyon bedellerinin bilançolardaki etkisini görmeye başlayacağız” şeklinde konuşuyor. TSKB Genel Müdürü Murat Bilgiç, 2023’te enflasyon ve yılın ilk yarısında çok düşük kalan politika faiz oranlarının sektör için belirleyici unsurlar olduğunu vurgulayarak kredi büyümelerine karşı sabit menkul kıymet uygulamasının getirilmesiyle bankaların faaliyetlerini, negatif faiz marjıyla sürdürdüğünü, yüksek enflasyonun etkilerini azaltmak için yüksek oranda TÜFE’ye endeksli menkul kıymet yatırımını tercih ettiğini söylüyor. Bilgiç, “Bu faktörler neticesinde bankaların bilançoları nominal bazda büyüse de reel ve kurdan arındırılmış olarak aslında kredilerde 2023 içinde küçülmeler gerçekleşti. Ayrıca artan operasyonel giderler kârlılık üzerinde aşağı yönlü baskı yaptı” diyor. Bankalar verdikleri kredi faiz oranlarını belirlerken fonlama maliyetini ve kayıp/kaçak riskini ana maliyet kalemleri alarak hesap yapıyor. Burada işletme giderlerinin etkisinin minimal düzeyde kaldığını açıklayan Nurol Bank Yönetim Kurulu Başkanı Ziya Akkurt, “Her bankanın farklı öz sermaye kârlılığı (ROE) hedefi olur. Bu hedefi yakalamak için çeşitli geri dönüşlerle gider kalemlerinde gerekli düzeltmeler yapılır” diyor. 

2024’TE NE OLUR? 

Merkez Bankası’nın son faiz artırımı sonrası, mevduat faizleri ocak ortası itibarıyla yüzde 40-45 seviyesinde hareket ediyor. Ticari kredi faizleri yüzde 55 ve bireysel ihtiyaç kredisi faizleri de yüzde 60’ların üzerinde gidiyor. Hem bu yüksek faizlerin piyasadaki talebi etkilemesi hem kredi alanlarına getirilen büyüme kısıtlamalarıyla 2024’ün bankacılıkta daha sakin olacağı beklentisi hakim. 2024’te kredilerde Garanti BBVA Genel Müdürü Recep Baştuğ, maksimum yüzde 42 büyüme tahmin ediyor. Fibabanka Genel Müdürü Ömer Mert de benzer oranlarla kredilerde büyümenin yüzde 36-40 arasında olacağı fikrinde. Bu yavaşlayan ortamda, 2024’te işletme giderlerindeki artışın kontrol altına alınması kritik önem taşıyor. HSBC Türkiye Genel Müdürü Selim Kervancı, bu yıl enflasyonla beraber maliyet artışlarının daha normalleşeceğini düşünüyor. Aktif Bank Genel Müdürü Ayşegül Adaca, bankaların faiz giderleri, insan kaynakları ve diğer faaliyet giderleri olarak üç büyük harcama kalemi olduğunu aktararak, “En büyük gider olan faiz giderleri, 2022’de yüzde 20’lerdeyken aralık ayında yüzde 50’yi aşıyordu. 2024’e sektör, mevduat giderlerinde yüzde 100’e yakın artışla başlıyor” diyor. Adaca, daralan net faiz marjlarıyla bankaların kâr için gider yönetimine çok dikkat edeceklerini belirtiyor. “İnsan kaynağı maliyeti, yapılması gereken düzeltmelerle 2023’te yüzde 100’ün üzerindeydi, 2024’te de bu tempo devam edecek. Diğer faaliyet giderlerinde, 2023’teki gibi bu yıl da yüzde 100’ün üzerinde artış bekliyoruz” diyor. EY Türkiye Finansal Hizmetler Sektör Lideri Levent Atakan, “2024’te giderlerde enflasyonun üzerinde artış olmaya devam edeceğini bekliyoruz. Kredi faiz maliyetlerinin de 2024’te yükseleceğini ve birçok bankanın selektif kredi uygulamasına devam edeceğini öngörerek geliriniz kontrollü büyüyorsa giderinizi kontrol etmek de bir zorunluluk olacak” yorumunu yapıyor. Nurol Bank Yönetim Kurulu Başkanı Ziya Akkurt ise daha olumlu yaklaşıyor. Akkurt, 2024’te tüm sektörlerde mal ve hizmet fiyatlarının enflasyonun üzerinde artmasının beklenmemesi nedeniyle 2023 gibi bir tablo öngörmüyor. Akkurt,“Enflasyon kontrol altına alınmaya başlandı, belli bir patikada ilerleyecek. Bundan sonra fiyat artışları mantıklı olacak. Yıl genelinde giderlerde ivme mantıklı gider” yorumunu yapıyor. 

KONTROL ŞART

Maliyette etkin yönetim için bankaların atabileceği adımlar sınırlı. Adını vermek istemeyen bir bankanın eski yönetim kurulu başkanı, bu yıl özellikle tüm oyuncuların şube verimliliğine bakacağını ve kârlı çalışmayan şubelerin birleştirmeler ya da kapanmalarla elimine edilebileceğini düşünüyor. Ayrıca özel bankalar tarafında kârlı görülmeyen müşteri segmentlerinden çıkış yapma stratejisi de izlenebilir. Aktif Bank Genel Müdürü Ayşegül Adaca, işletme giderleri ve insan kaynağı maliyetindeki artışın, enflasyonist ortamın düzeleceği öngörüsüyle sadece geçici bir süre devam edeceği görüşünde. Bu nedenle 2024’ün bir plato dönemi olarak görülebileceğini, yeniden büyüme beklenen 2025’e hazırlık yılı olarak görülmesi gerektiğini belirtiyor. Bu yıl bankalarda daha çok alanda dijitale dönüşümün hızlandırılması ve verimliliği artıran projelerin çoğalması gündeme gelecek. TSKB Genel Müdürü Murat Bilgiç, bu dönemde dijital kanallar üzerinden yapılan işlemlerin sayısının daha da artacağını ve şube sayısında azalmaların gerçekleşebileceğini dile getiriyor. Burada global bir trend olarak hayatımıza daha çok giren yapay zekaya da önemli görevler düşecek gibi görünüyor. Garanti BBVA Genel Müdürü Recep Baştuğ, gelecek dönemde “üretken yapay zeka” teknolojisini daha fazla konuşacaklarını, böylece yalnızca mevcut verileri analiz etmenin ötesinde yeni data üreterek yeni içerik ortaya koyabileceğini, daha geniş bir müşteri tabanına daha yüksek kalitede terzi işi hizmet sunabileceklerini anlatıyor.