Ankara'nın çöpleri elektriğe dönüştü

ITC Yönetim Kurulu Başkanı Ali Kantur sorularımızı yanıtladı.

1.08.2013 00:00:000
Paylaş Tweet Paylaş
Ankara'nın çöpleri elektriğe dönüştü
Mamak Çöplüğü, Ankara'nın en büyük sorunlarından biriydi. ITC Yönetim Kurulu Başkanı Ali Kantur'un liderliğinde 2005 yılında başlatılan projeyle bu sorun halledildi. Hatta Mamak Çöplüğü'nden elektrik üretimine bile geçildi. Ali Kantur, Ankara Mamak'taki tek sahada biogaz ve deponi gazı sistemine dayalı enerji üretim tesis kapasitesinin 25,4 MW olduğunu söylüyor ve "Bu projeyle yıllardan beri başkent Ankara'ya büyük sorun oluşturan Mamak Çöplüğü örnek bir işletme ve endüstri parkı haline getirildi" diye konuşuyor. Neşe Karanfil Ankara’da Mamak, uzun yıllar Mamak Çöplüğü nedeniyle sıkıntılı bir dönem geçirdi. Burada biriken çöpler, Ankara’nın tüm çehresi için bir tehdit oluşturuluyordu. Ancak ITC Yönetim Kurulu Başkanı Ali Kantur’un 2005 yılında başlattığı projeyle bu çöplük şu an elektrik üretir hale geldi. Bu projeyle çöpler hem bertaraf ediliyor hem enerji üretiliyor hem de bu enerjiyle domates, çilek ve orkide yetiştiriliyor. “Her çöplüğün bir horozu vardır” diyen Ali Kantur, Mamak Çöplüğü’nde katı atık tesislerinin kurulmasının ardından arsa fiyatlarının arttığına dikkat çekiyor. Çöplük varken Mamak tarafına alışveriş merkezi açılmasının bile düşünülemeyeceğini dile getiren Kantur, şimdi büyük alışveriş merkezlerinin açıldığını, TOKI’nin toplu konut yaptığını belirtiyor. Tesislerine çöplerin geliş aşamasından elektriğe dönüşmesine ve domates, çilek yetiştirilmesine kadar tüm detayları anlatan Kantur, yurtdışından gelen yoğun taleplere karşılık yatırımlarını yurtiçinde yoğunlaştıracaklarına da dikkat çekiyor. Kantur sorularımızı şöyle yanıtladı:

Mamak çöplüğü projesi nasıl başladı? Siz nasıl dahil oldunuz?
Mamak Çöplüğü projesi aslında 2002 yılında ihale edilmişti. Ihalede sorunlar çıkınca 2005 yılında biz devraldık. Katı atıkla ilgili ne yapılabilir diye araştırmalara başladık. Türkiye’ye tavsiye edilen uygulamaları inceledik. Tavsiye edilen bu projelerin aslında Türkiye’ye çok da uymadığını gördük. Bu arada “Kendimiz ne yapabiliriz” diye araştırmaya başladık. Aslında bizim başlangıcımız 2008 yılı. Bu süreyi araştırmalarla geçirdik. Asıl amaç çöpün zararsız bir şekilde azaltılması. Türkiye’de çöpün niteliği diğer ülkelerden farklı. Karışık toplanıyor. Diğer ülkelerde özellikle gelişmiş ülkelerde çöpler ayrıştırılarak toplanıyor. Bunun da tabii maliyeti farklı. Yaptığımız çalışmalar sonucunda çöplüklerin oluşmasını engelleyerek katı atığı yok edecek teknoloji kurulması gerektiğini anladık. Kendi makinelerimiz ve sistemimizle birlikte bu işi yapmaya karar verdik. Patentlerimizi aldık. Ve işe böylece başladık.~
Ne kadarlık bir yatırımla işe başladınız?
İlk etapta 10-15 milyon dolarlık bir yatırımla başladık. Çöpü depolamak için yeni sahalara ihtiyaç var. Türkiye’de her yıl 750 bin metrekare alana ihtiyaç bulunuyor. Yani her yıl 750-800 bin metrekarelik yeni alanlar bulunmak zorunda. Bu da bu işin ne kadar önemli olduğunu gösteriyor.

Çöp toplama şeklimizin yurtdışında farklı olması sizin çalışmalarınızı nasıl etkiliyor?
Çöpler yurtdışında ayrı ayrı poşetleniyor. Ayrı ayrı naklediliyor. Bunun harcaması da yatırımı da tabi daha farklı. Örneğin Houston’da bir değişikliğe gidildi ve artık çöpler karışık toplanıyor. Bu arada bir de çöpü karıştıranlar (toplayıcılar) var. Onlar dönüştürülebilir olan çöpleri topluyor. Bizim toplama şeklimiz bizi olumsuz etkiliyor. Ama çözüm de bulunamıyor bir türlü. Çöpü azaltmak bizim işimiz. Enerji de yan ürün olarak ortaya çıkıyor.

Çöpü nasıl topluyorsunuz, hangi evrelerden geçiyor?
Katı atık alanlarında oluşan depolama gazı patlamaya, kötü koku oluşumuna, iklim değişikliğine neden oluyor. Dolayısıyla bu gazların kontrollü bir şekilde toplanması ve bertaraf edilmesi gerekiyor. Çöp, evlerden toplanıyor. Bize geliyor ve üçe ayrılıyor. Birinci adımda geri dönüşüme gidecek olanlar ayrılıyor. Örneğin plastikler, cam, kağıt gibi atıklar. Bir kısmı mekanik olarak ayrıştırılıyor bir kısmı da elle yani personel tarafından ayıklanıyor. Burada daha sonra geri dönüşüm mekanizması çalışıyor. Ekonomiye hammadde olarak kazandırılmak üzere dönüşüme gönderiliyor.

Sonuçta ne kadarı başka alanlarda değerlendirilebiliyor?
Geriye kalan ikinci grup atıklar, biyobozunur atıklar yani organik atıklar. Organik atıklar da yaş sebze-meyve, odun gibi atıklar. Birinci grup ayrıldıktan sonra ikinci gruba kalanlar tanklara gönderiliyor. Burada bakteriler tarafından yedirilmek suretiyle metan gazına dönüştürülüyor.

İşte buradan enerji üretiliyor. Anaerobik fermantasyon teknolojisiyle bertaraf edilmesi sırasında oluşan metan gazının kullanılmasıyla alternatif enerji üretiliyor. Eğer biz bu işi yapmasak metan gazı çöpün içinde oluşuyor ve atmosfere salındığında çevreye olumsuz etkileri oluyor. Biz bakteriler yoluyla hem elektrik hem de seralara ısı üretiyoruz. Geriye kalan ise gübre oluyor. En son kalan yani üçüncü grup ise artık yakarak ya dagazlaştırılarak yok edilecek kısımdan oluşuyor. Yüzde 15-20’si küle dönüşüyor. En son kalan kısımdan yol inşaatında kullanılabilen bir bölüm de var. Ayrıca, Mamak katı atık alanında 23 milyon ton birikmiş çöp var. Oradan borularla metan gazını çekiyoruz. Böylece patlama riskini ortadan kaldırmış oluyoruz.~
Çöpten elde edilen elektrik ne kadar verimli?
Çöp aslında elektrik üretimi için kullanılacak en son madde. Çünkü çok karmaşık. Ancak çöpü yok etmek, azaltmak isterken ortaya çıkan gazları elektriğe dönüştürerek değerlendiriyoruz. Ayrıca atık ısıları kullanarak çöplük içindeki seralarda domates, çilek, orkide yetiştiriyoruz. Atık ısının bir kısmı ile IKEA’nın ısıtma ihtiyacını karşılıyoruz. Bu da sonuçta yurtdışından alınacak enerji için bir katkı. Yani ithal gazın ithal edilmesine engel oluyorsunuz.

Şu anda Ankara’da Mamak’ta bir tesisiniz var. Başka şehirlerde yapmayı düşündüğünüz yatırımlar var mı? Ya da daha önce açtığınız tesisler var mı?

Çağdaş, sürdürülebilir tüm dünyada kabul gören geri kazanım ve ıslah metotlarının hayata geçirilmesini sağlayan “Entegre Katı Atık Yönetimi Projeleri”ni, başkent Ankara’da 2002 yılından beri, Adana’da 2008, Konya’da ve Bursa’da 2010 yılından beri yürütüyoruz. Yapılan çalışmalarda 11 bin tonluk atığı günlük olarak bertaraf ediyoruz. Bu miktar Türkiye’de günlük olarak toplanabilen atık miktarının yüzde 25’ini oluşturuyor. Ankara Mamak’taki tek sahada biogaz ve deponi gazı sistemine dayalı enerji üretim tesisimizin kapasitesi 25,4 MW. Böylece, yıllardan beri başkent Ankara’ya büyük bir sorun teşkil etmiş olan “Mamak Çöplüğü” örnek bir işletme ve endüstri parkı haline getirildi. Gerçekleştirilen projelerle depolanacak atık miktarı en aza indirilerek depolama alanlarının ömrü uzatılıyor.

Sizin dışınızda bu yöntemle çalışan başka işletmeler var mı?

Ufak tefek var. Ancak bizim gibi çalışan yok. Karışık çöpü çözebilen ve üstüne enerji üreten başka firma yok. Dünyada da ender firmalardan birisiyiz. Ziyaretçileriniz de çok oluyor. Okullardan bakanlara kadar birçok kişi tesislerinizi ziyaret ediyor... Ziyaretçimiz çok. Geçen yıl 13 bin ziyaretçimiz vardı, bunlardan 3 bini yabancı, 10 bini de yurtiçinden gelen ziyaretçilerdi. Yurtdışından gelen bakanlar da bizi ziyaret ediyor. Yurtdışında duyuyor, buraya gelip görmek istiyor. Dünya Bankası ve Avrupa bankalarından ziyaret ediyorlar. Ayrıca gelişmiş ülkelerin bakanları arasından da Türkiye’ye geldiklerinde bizim tesisimizi görmeye gelenler oluyor.

Elektrik üretiminden bahsetmiştiniz, biraz detay verebilir misiniz?
Gerçekleştirdiğimiz sistemlerle çeşitli yöntemlerle atıktan enerji üretimi çalışmaları yapıyoruz. Bunlardan biri; kontrolsüz bir şekilde kullanılmış olan depolama alanlarının ıslahı sırasında oluşan depolama gazının bertaraf edilmesi.~
Diğer yöntemler ise kuru fermantasyon, ıslak fermantasyon, gazlaştırma gibi çeşitli teknolojilerle atıkların bertaraf edilmesi sırasında oluşan gazların enerji üretiminde değerlendirilmesi. Ankara’da tesisimizde üretilen elektrik şu anda 24 MW. Bizyapacağımız yatırımlarla bunu 30 MW’ya çıkaracağız. Bu üretilen enerji 30 MW’ya çıkınca Ankara’da tüketilen enerjinin yüzde 3’ü civarına denk gelecek.

Yeni yatırımlarınız var mı?
Ankara’da iki çöplük var birisi Mamak’ta ikinci ise Sincan’da. Sincan’da yeni bir tesis kuruluyor, son aşamada. Sincan’da kurulacak tesis, yıl sonuna doğru açılacak. Bu tesis faaliyete geçtiğinde Sincan’da toplanan çöplerin yüzde 10’u artık geriye kalacak. Şu anda Mamak’taki tesiste yüzde 45’i geriye kalıyor. Yani diğer dediğimiz kısım. Bu kısmın içinden biz yüzde 20-30’unu başka yerlerde kullanıyoruz. Geriye kalan yüzde 15-20’lik kısım kül oluyor. Ama Sincan’daki tesis devreye girdiğinde en son kalan kısım yani kül kısmı yüzde 10 olacak. Ve daha fazla enerji üretilebilecek. Aynı model tesisi daha sonra Mamak’ta da kuracağız. Adana’ya da bu modeli götürmek istiyoruz.

Çöplerin ayrıştırılması Türkiye’de de mümkün olmaz mı?
Aslında olabilir ama maliyeti ne olur? Biz Ankara’da bazı pilot yerler seçiyoruz. Burada çöplerin ayrıştırılması projesini uyguluyoruz. Biz firma olarak Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği kapsamında “Ambalaj Atığı Toplama/Ayırma” konusunda yetkilendirildik. ITC, ÇEVKO ve ilçe belediyeleri arasında yapılan protokoller gereğince, ilçe belediyelerde ayrı biriktirme konusunda faaliyetler yapılıyor. Yenimahalle, Gölbaşı ve Mamak Belediyesi sınırlarında 200 bin konutta çalışmalar sürdürülüyor. Bu çalışmalar, Ankara nüfusunun yüzde 20’sine karşılık geliyor. Maliyet ne olacak, bu değerlendiriliyor.

Başka bir şirketle ortaklık düşünüyor musunuz? Ya da kurduğunuz sistemi başka bir firmaya da verme gibi düşünceniz var mı ?
Dünyada uçak motorunu üreten sadece 3 firma var. Uçağı üreten ise sadece 2 firma var. Onlar bu üretimi başka bir firmaya vermeyi düşünüyor mu? Biz de patenti bizde olan bir sistemi başka firmalara vermeyi düşünmüyoruz.

Mamak bir çöplüktü siz burada bir tesis kurdunuz. Çevrede neler değişti?
Mamak’ta pek çok kişinin hayatını etkiledik. Burası önceden Ankara’nın çöplüğüydü. Binlerce dönüm arazinin değeri arttı. Bunu biz de söylemiyoruz, yetkililerin söylediği sözler bunlar.~
Şehrin bu tarafa doğru da büyüyebilmesinin önü açıldı. Büyük alışveriş merkezleri kuruldu. TOKI şimdi bu alışveriş merkezlerinin ilerisine konut projesi yapıyor.

“TÜM DÖNÜŞÜM İÇİN 2,5 MİLYAR DOLAR GEREKLİ”
Türkiye’de çıkan çöp ne kadar?

Türkiye'de çıkan çöp 65-70 bin tondur. Kişi başına 1 kilo deniyor. Ama mesela köylerde daha azdır. Ya da büyük şehirlerde daha fazla olabilir. Bunun 40-45 bin tonu toplanabilir.

Tüm Türkiye düşünüldüğünde çöplerin toplanıp dönüştürülebilmesi için ne kadar yatırım yapmak gerekir?
Her bin tonluk çöp için 50-60 milyon dolar yatırım yapmak gerekir. Yani Türkiye'de 45 bini toplanabilir denirse o zaman 2,5 milyar dolarlık yatırıma ihtiyaç var. Ankara'da toplanan çöp 4 - 4 bin 500 ton civarında. Bu çöpün bertarafı için yaklaşık 250 milyon dolarlık yatırıma ihtiyaç var. Biz bunun 100 milyon dolarlık kısmını yaptık. Dünya Bankası'ndan da aldığımız krediler var. 14 yıl vadeli düşük faizli krediler. Daha 150 milyon dolarlık ilave yatırım yapacağız.

Türkiye ve dünya ekonomisine yön veren gelişmeleri yorulmadan takip edebilmek için her yeni güne haber bültenimiz “Sabah Kahvesi” ile başlamak ister misiniz?


İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Yorum Yaz