Komisyon Hesabıyla Atm Nüfusu Patladı

Bankacılık sektörünün yaşadığı sıkıntılar nedeniyle bir ara yarış hız kesmişti. Ancak, rekabetle birlikte bankaların ATM atağı yeniden başladı. 10 yıl önce 5 binin altında olan sayı, 15 bine yaklaş...

1.10.2005 03:00:000
Paylaş Tweet Paylaş

Bankacılık sektörünün yaşadığı sıkıntılar nedeniyle bir ara yarış hız kesmişti. Ancak, rekabetle birlikte bankaların ATM atağı yeniden başladı. 10 yıl önce 5 binin altında olan sayı, 15 bine yaklaştı. Bunun arkasında müşteriye yakınlık ve birbirlerinden alınan komisyon hesabı var. Ayrıca, gelecekte, müşteriden de komisyon alabilme olasılığı bu eğilimi güçlendiriyor. Alınan komisyon tutarının şimdiden 13 YTL düzeyini yakalaması, yarışı iyice kızıştırıyor.

Uzun yıllar ATM’lerini ücretsiz kullandıran Amerikan bankaları 1990’ların başında önce bu işten para kazanmak gerektiğine karar verdiler. Hemen ardından 1996 yılında yasal düzenlemeyle birlikte ATM’lerini kullanan müşterilerinden belli bir miktarda komisyon almaya başladılar. Aradan geçen yıllarda bu konuda ciddi mesafe alında ve ATM komisyon gelirleri 3.3 milyar dolar gibi önemli düzeye ulaştı. Bankrate.com adlı kurumun verilerine göre, Amerikan bankaları kendi ATM’lerini kullananlardan 2.3, başka banka müşterilerinden de 1 milyar dolar gelir elde ediyor. Bu rakamlar, ABD’deki her ATM’in yılda 6 bin 543 dolar gelir sağladığını da ortaya koyuyor.

Müşteri sayısındaki artışın yanı sıra, gelir kapısı haline gelmesi de ABD’deki ATM sayısını patlattı. Son 8 yılda ATM sayısı 200 binden 352 bine ulaştı. Bankrate.com analistleri, bu durumu, “Amerikan bankaları, son 6 yılda geçtiğimiz çeyrek yüzyıldan daha fazla sayıda ATM yatırımı yaptılar. Şu anda ise bankaların ATM adedi, şube sayılarının 4 katından fazla” şeklinde değerlendiriyor.

Türkiye’de ise bankalar, rekabet ve pazarın büyüklüğü nedeniyle ATM’leri kullananlardan henüz bir komisyon talep etmiyor. Sadece, başka bankaların müşterilerinin kullanımı sırasında komisyon alınıyor. Ancak, başka bankalardan elde edilen gelirdeki artış, müşteriye ulaşmak ve gelecekte kendi müşterilerinden de komisyon alabilme olasılığı, ATM yatırımlarını hızlandırıyor. 10 yıl önce XXX olan ATM sayısının 15 bine ulaşması da bunu açıkça ortaya koyuyor.

ATM sayısı hızlı artıyor

Bankalararası Kart Merkezi’nin (BKM) rakamları da ATM sayısındaki artışın özellikle son 10 yılda ivme kazandığını destekliyor. BKM’nin verilerine göre, Türkiye’de 1995’te 4 bin 656 olan toplam ATM sayısı 2000’de 11 bin 991’e çıktı. 2005’in haziran sonu itibariyle ise bu sayı 14 bin 175’e yükseldi. Yapı Kredi Alternatif Dağıtım Kanalları Bölüm Yönetmeni Hüseyin Özdemir, 1995-2005 yılları arasındaki Türkiye genelindeki ATM sayısı artış oranının yüzde 204,4 olduğunu söylüyor. Özdemir, “Son 3 yılda ise Türkiye’deki toplam ATM sayısı, her yıl yüzde 10 ile 15 arasında artış gösterdi” diye konuşuyor.

Türkiye’deki ATM sayısındaki artış ve bankaların bu kanaldan elde ettikleri gelirlerin artışı incelendiğinde önemli bazı gelişmeler dikkati çekiyor. ATM sayılarında oransal olarak en büyük artış 1995 ve 2000 yılları arasında yaşandı. Toplam ATM sayısı 1997’de, 1996’ya göre yüzde 24,2 oranında arttı. 1998’de de bir önceki yıla göre yüzde 19,8’lik bir artış yaşandı. 

2000 yılından sonra ise ATM’lerde aynı artış oranı hiç gözlenmedi. Hatta 2002’de, 2001’e göre yüzde 0,5 oranında bir gerileme oldu. Son 3 yıldır ise Türkiye’deki toplam ATM sayısı, her yıl yüzde 10 ile 15 arasında artış gösteriyor.

Bileşim Alternatif Dağıtım Genel Müdürü Soner Canko, tüm bu gelişmeye rağmen Türkiye genelinde nüfusa göre ATM sayısının az olduğunu söylüyor. Canko, “AB’de 1 milyon kişiye 500 ATM düşüyor. Bizde her 1 milyon kişiye 200 ATM düşüyor” değerlendirmesini yapıyor.

ATM’e ilginin gerçek nedeni

ATM atağının arkasında çeşitli etkenler var. Ancak, bunların ilk sırasında bankaların müşterilerine daha çok noktada ulaşabilme amacı yer alıyor. Bir başka etken ise artan bireysel müşteri sayısı, onların ihtiyacını karşılama kaygısını, dolayısıyla beraberinde yeni ATM’leri de getiriyor.  

Bankaları ATM sayısını artırmaya iten başka bir etken ise gelir elde etme. Ancak, şu andaki tek gelir kaynağı, kendi ATM’lerini kullanan başka banka müşterileri… Onun dışında kendi müşterilerinden komisyon alabilen banka yok. Tahminler, önümüzdeki dönemde bu konunun da gündeme gelebileceği yönünde…

Toplama bakıldığında ise bankaların kendi aralarındaki komisyon gelirlerinin de ciddi bir büyüklüğü yakaladığı tahmin ediliyor. Bu rakam, 2004 yılında 8-9 milyon YTL düzeyinde idi.  Bankacıların 2005 yıl sonu tahmini 12-13 milyon YTL düzeyinin yakalanacağı yönünde.

Bankaların gelir hesabı

Türkiye’de bankaların ATM’den elde ettikleri geliri tam olarak bulmak mümkün değil. Açıklanan bilançolardaki komisyon gelirlerinden tahmin yapılabilir. O da pek olanaklı görünmüyor. Ancak, sektörün önde gelen yöneticilerinden birisi, “Ortalama bir hesap yapmak mümkün. Bizim tahminimiz, komisyon ücretlerinin, cironun yüzde 1’ini oluşturduğu yönünde” diyor. Aynı bankacı, tahmin yapmak isteyenlerin, her işlemi 1 YTL ile de çarpabileceğini söylüyor.

Ancak, bankaların birbirlerinden aldıkları komisyon ücreti, organizasyonun yapısı ve anlaşmaya da bağlı olarak değişiyor.

2005 Eylül itibariyle, bankaların birbirlerinin ATM’lerini kullanmadan aldıkları ücret düzeyi, anlaşmalara göre değişiyor. Örneğin, Ortak Nokta anlaşmasına katılan bankalar, para çekme işlemlerinde yüzde 1 arta 60 sent, bakiye sorma işlemlerinde ise 15 sent ücret alıyorlar. Bu komisyon gelirleriyle çalışan Ortak Nokta’nın 2005 yılının ilk çeyreğinde yarattığı komisyon bedeli 2 milyon YTL’ye ulaşmış durumda.

Finansbank Plastik Kartlardan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Bülent Özer, şunları söylüyor: “Ortak Nokta ağı üzerinden ATM’lerini paylaştığımız bankalara, kredi kartı ile yapılan nakit avans işlemi için yüzde 2,5 artı 50 YK ücret ödüyoruz. Ancak, diğer bankaların ATM’lerini kullanarak hesaplarından para çeken müşterilerimizden herhangi bir ücret almıyoruz” diye konuşuyor.

Para çekmenin bedeli ne?

Altın Nokta’da ise müşteriler kendi bankalarının haricinde üye bir bankanın ATM’sinde işlem yaptıklarında, bankalar birbirlerine işlem tipine göre önceden belirlenmiş bir ücret ödüyorlar. Altın Nokta’da işlem başına bankalardan para çekme ve nakit avans çekimi için 0,8 dolar ve bakiye sorma 0.08 dolar alınıyor.

2004 yılı itibariyle Altın Nokta paylaşımındaki ATM sayısı 4 bin 774 adet olup bu sayı Türkiye genelindeki toplam ATM sayısının yüzde 35,2’sine karşılık geliyor.

Ortak Nokta Yürütme Komitesi Başkanı ve Tekstilbank Kredi Kartları Merkezi Bölüm Başkanı Nur Alver ise Ortak Nokta’nın BKM online altyapısını kullanarak üyelerine banka kartları ile para çekme, bakiye sorma ve kredi kartı ile nakit avans çekme hizmetlerini verdiğini söyleyerek şöyle devam ediyor:

“Ortak Nokta, bankalar arasında ATM kullanımı için oluşturan en büyük organizasyon konumunda. 1998’de kuruldu. Bu oluşumun 18 üyesi ve 2 bin 900’ü aşan ATM’si bulunuyor.”

Dışbank Genel Müdür Yardımcısı Taner Ayhan ise geçtiğimiz yıl Dışbank müşterilerinin yüzde 60’ının kendi ATM’lerini tercih ettiğini, işlemlerin geriye kalan yüzde 40’ının da diğer Altın Nokta ATM’leri üzerinden gerçekleştiğini belirtiyor ve ekliyor: “Dışbank ATM’lerinde yapılan işlemlerin ise yüzde 70’ini kendi müşterilerimiz, yüzde 30’unu diğer Altın Nokta üyesi bankaların müşterileri gerçekleştirdi.”

Ortak kullanıma ilgi büyük

Bankalar anlaşmalı oldukları diğer bankaların müşterilerine kendi ATM’leri aracılığıyla da  hizmet veriyorlar. Türk bankacılık sektöründe ATM konusunda iki ayrı oluşum dikkat çekiyor. Bankalar, çoğunlukla “Altın Nokta” ve “Ortak Nokta” adlı oluşumların çatısı altında biriyle bağlantılı çalışıyorlar. Ancak, her iki organizasyonda da yer almayan bankalar da yok değil. Örneğin Yapı Kredi Bankası her iki oluşuma da dahil değil.

Altın Nokta üyesi bankalar Dışbank, Akbank, Garanti Bankası, Koçbank ve Vakıflar Bankası.

Ortak Nokta’ya üye bankalar ise Abank, Albaraka Türk, Anadolu Finans, Asya Finans, Bankeuropa, Citibank, Denizbank, Family Finans, Finansbank, HSBC, Kuveyt Türk, Mngbank, Oyakbank, Şekerbank, TEB, Tekfenbank ve Tekstilbank.

Dışbank Genel Müdür Yardımcısı Taner Ayhan, “Bankaların bu tür ortak organizasyonlarla müşterilerine daha fazla noktadan hizmet vermeyi, operasyon, donanım ve altyapı maliyetlerini belirli oranda aşağıya çekmeyi hedefliyor” diyor.

Ziraat ve Halk Bankası’na ATM konusunda hizmet veren Bilişim Alternatif Dağıtım Kanalları ve Ödeme Sistemleri Genel Müdürü Soner Canko ise Ziraat Bankası’nın bu organizasyonlarda yer almadığını belirterek “Ziraat Bankası, 2002 yılından sonra halen geçerli olan Vakıfbank, Halk Bank, Denizbank, ve Finansbank arasında yapılan ikili anlaşmalar ile ortak ATM paylaşımı uygulamasına geçti” diyor.

ATM SAYISI KOMİSYON GELİRİNİ ARTIRIYOR

Bankaların ATM sayısına paralel olarak elde ettikleri komisyon geliri de artırıyor.

Denizbank Kartlı Ödeme Sistemleri Operasyon Grup Müdürü Enis Tuna, 2000 yılında 41 olan ATM adedini, 2004’te 217’ye, 2005’in ağustos ayına kadar da 268 adede çıkardıklarını söylüyor. Tuna, komisyon gelirleriyle ilgili şu açıklamayı yapıyor:

“Ortak Nokta paylaşımı kapsamında 2004’te 221 bin 948 dolar ve 578 milyar 391 milyon 200 bin TL komisyon geliri elde ettik. Ödediğimiz komisyon geliri ise 91 milyon 312 dolar ve 179 milyar 954 milyon 100 bin TL.”

Anadolubank, 2000 yılında 30 olan ATM adedini, 2004’te 52’ye çıkardı. Ortak Nokta üyesi olan banka, bu ATM’lerden 2004 yılında toplam 72 milyar TL komisyon geliri elde etti. 262 milyar TL’de komisyon geliri ödedi.

ATM sayısını hızlı artıran bankalardan bir diğeri de Oyakbank. Bankanın 2000 yılında 20 adet ATM’si vardı. Ancak bu sayıyı 2004’te 941’e, 2005’temmuz ayı itibariyle de binin üzerine çıktı. Oyakbank 2004 yılında toplam 2 trilyon 559 milyar 318 milyon TL komisyon geliri elde etti. Aynı yıl 1 trilyon 293 milyar 177 milyon TL komisyon geliri ödedi.

YAPI KREDİ İKİ ORGANİZASYONA DA DAHİL DEĞİL 

Yapı Kredi Bankası, “Altın Nokta” ve “Ortak Nokta” organizasyonlarına dahil değil. Ancak, ATM ağını paylaşım yaptıkları bankalara kullandırıyor.  Yapı Kredi Alternatif Dağıtım Kanalları Bölüm Yönetmeni Hüseyin Özdemir şunları söylüyor:

“İki oluşuma da dahil olmadığımız gibi ATM ağımızı 13 yıldır paylaşım anlaşması yaptığımız bankalara kullandırıyoruz. Tele24 ağımızı, belirli bir ücret karşılığında anlaşma yapılan bankaların banka ve kredi kartı hamillerinin kullanımına sunuyoruz. ATM ağı kuruluşunu ve işletimini biz yapıyoruz. Yapı Kredi olarak bu yatırımı biz yaptık ve sürekli ATM ağımızı genişletiyor. Hizmetlerimizi her gün daha ileriye götürüyoruz.”

Yapı Kredi Bankası 1995 yılında 910 olan ATM adedini, 2000’de bin 303’e 2005 yılında ise bin 463’e çıkardı.

FADİME ÇOBAN
[email protected]

Türkiye ve dünya ekonomisine yön veren gelişmeleri yorulmadan takip edebilmek için her yeni güne haber bültenimiz “Sabah Kahvesi” ile başlamak ister misiniz?


İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Yorum Yaz