Hızlanan alanlara dikkat!

Yeni dönemde pek çok uzman hemfikir. Artık pazar payından çok fırsat payına odaklanma zamanı. Sonuçta şirketlerin değişen konjonktüre göre fırsatları önceden yakalaması büyük önem taşıyor. Gerçekten de 2020 Mart ayından bu yana kendi sektöründe hız kazanan alanları doğru okuyanlar, son bir yılda pozitif ayrışmayı başarmış durumda. Peki bu alanlardaki hızlanma daha ne kadar devam eder? Hızın karşısında hangi konularda yavaşlama göze çarpıyor? İşte Capital’in 28 sektörü kapsayan araştırmasına göre hızlanan ve yavaşlayan alanların sektörlere etkisi... (Nisan 2021 sayısından)

Özlem Aydın Ayvacı

[email protected]

COVID-19 salgınının etkilerini yoğun şekilde hissetmeye başlamamızın üzerinden bir yıl geçti. Bu sürede alınan önlemlerin etkisiyle birçok alanda hayat yavaşlamış gibi görünse de pek çok alanda değişimin çok daha hızlı gerçekleştiğini görüyoruz. AVM’lerin geçici kapanması, restoranların sadece paket servis modeline geçmesi gibi birtakım önlemlerin yanı sıra önemli sayıda iş yeri de evden çalışma modeline geçti. Evlerinde kalanlar sosyal mesafeyi koruyabilmek için market ihtiyaçları dahil alışverişlerinde daha fazla online kanalları tercih etmeye başladı. E-ticaret üzerinden yapılan harcamaların pandemi öncesine kıyasla yüzde 50’nin üzerinde arttığını görüyoruz. Bankalararası Kart Merkezi (BKM) verileri, bir önceki yıla göre 2020 yılında internetten kartlı ödeme tutarının 1,5 katına, temassız ödeme tutarının ise 3,5 katına ulaştığını gösteriyor. Dünyanın özellikle dijital dönüşümde 6 yılda alacağı öngörülen yolu 6 ayda aldığı belirtiliyor. Bu müthiş hız çeşitli sektörlerde fırsatlara da işaret ederken mağaza ziyareti, ofis kullanımı gibi fiziksel temas gerektiren alanların oldukça yavaşladığına dikkat çekiyor. Capital’in sektörün liderlerinden aldığı bilgilerle hazırladığı hızlananlar ve yavaşlayanlar tablosu da aslında sektörlerin önündeki risklere ve fırsatlara da işaret ediyor.

MAĞAZA SAYISI DÜŞTÜ, ONLINE KATLANDI

Hiç kuşku yok pandemiye tüm ekonomiler hazırlıksız yakalandı. Yapısı gereği insana öncelikli temas eden perakende sektörü de bu beklenmedik durumdan nasibini fazlasıyla aldı. EY Türkiye Denetim Hizmetleri Şirket Ortağı ve Tüketici Ürünleri ve Perakende Sektörü Lideri Kaan Birdal, yaklaşık 2,5 milyon kişinin çalıştığı, toplam iş gücünün yüzde 8’ini istihdam eden perakende sektöründe 2020 yılı cirosunun gıda marketi ve elektronik kategorileri haricinde bir önceki yılın ancak yüzde 60’ı civarında gerçekleştiğini söylüyor. Birdal, “Sektördeki fiziksel mağaza sayılarındaysa yüzde 15 azalma yaşandı” diyor. Birdal, pandemi bitse de alışverişte dijitalleşen alışkanlıkların devam edeceğini söylüyor. Buradan çıkan en büyük fırsatıysa Getir, İstegelsin gibi hızlı market teslimat şirketleri yakaladı. Getir, 2,6 milyar dolar değerlemeye ulaşarak Türkiye’den çıkan ikinci ve en hızlı unicorn oldu.

LOJİSTİKTE DALGALI SEYİR

2020 yılı, lojistik sektöründe de pek çok dinamiğin yerinden oynamasına neden oldu. Sektörde 3 yılı kapsayan dijitalleşme planlarının 3 ay içinde operasyonlara yansıdığını söyleyen DSC Türkiye ve Orta Doğu CEO’su Orkun Saruhanoğlu, “Dijitalleşme, müşteriye ulaşma hızını artırdı. Mağaza ve fabrikaların kapanması, müşterilerimizi zora soktu. Dalgalanmalar yüzde 30’a kadar çıktı.” diyor. EY Türkiye Gayrimenkul, Turizm ve İnşaat Sektör Lideri Mehmet Küçükkaya, e-ticaretin toplam satışlarda pazar payını artırmasıyla nitelikli depolara olan talebin yüzde 100 arttığını söylüyor. Horoz Lojistik İcra Kurulu Başkanı Taner Horoz ise e-ticaret depoculuğu ve B2C teslimatların yüzde 60 arttığını belirtiyor. B2B parsiyel dağıtımlarının yüzde 20 oranında düşmesine dikkat çekiyor. Horoz, “Yurt içinde gerçekleşen ve toplam lojistik hacminin çok büyük bir bölümünü oluşturan komple taşımalar, özellikle inşaat faaliyetlerinin ve yatırım harcamalarının durmasıyla yüzde 25 oranında azaldı” diyor. Horoz ayrıca yurt dışı kara taşımacılığının ithalatın zayıflayıp, ihracatın artmasıyla dengesizleştiğini belirtiyor. “Pandemi etkisiyle uzayan sınır geçişleri, karantina önlemleri gibi sorunlar da sefer sürelerini uzattı. Bununla birlikte toplamda yüzde 15’lik bir düşüş yaşandı. En fazla kan kaybeden taşıma modu ise yüzde 35 daralmayla havayolu oldu” diyor.

AR-GE’DE BÜYÜK HIZ

Sağlık hizmetleri sektöründe dijitalleşme son 1 yılda, son 10 yılda olduğu kadar hızlandı. Pandeminin yarattığı yaşam tarzı, ihtiyaçlar ve kısıtlamalar sektörü dijital dönüşüme yöneltti. EY Türkiye Sağlık ve Yaşam Bilimleri Sektör Lideri T. Ufuk Eren, “Eskiden 10-14 yıl süren aşı çalışmaları 1 yıla düştü” diyor. Eren ayrıca uzaktan sağlık hizmetleri sunumunun arttığını, hijyen ve dezenfektan malzemelerine olan taleple en az 3 haneli büyümeler yaşandığını ifade ediyor. Sağlık sektöründe yavaşlama da yine pandemi etkisiyle oldu. Eren, “Pandeminin birinci döneminde COVID-19 vakaları dışındaki vakaların hastanelere başvurusu yüzde 80’lere varan oranlarda azaldı. Öte yandan sağlık turizmi açısından ilk pandemi döneminde yaklaşık yüzde 90’lara yakın azalma oldu” diyor. Menarini Türkiye, Orta Doğu ve Afrika Bölgesi Genel Müdürü Uğur Bingöl, dijital etkinlik, lansman, eğitim ve kanal kullanımlarında önceki döneme oranla 50 kat artış yaşadıklarını belirtiyor. Satış temsilcilerinin hekim ziyaretlerindeyse yüzde 20-25 azalma olduğunu ekliyor. Genveon İlaç Genel Müdürü Dr. Erhan Baş, “Geçtiğimiz yıl, uluslararası firmaların satışları kutu bazında aynı kalırken, orijinal ilaçlar kutu satışları bazında yüzde 8 oranında büyüdü. 2020 yılında kanser ilaçları satışları yüzde 14, yine kardiyoloji ilaçları yüzde 9, antidepresan ilaçları satışları yüzde 9 oranında artış gösterdi” diyor. Baş, Türkiye ilaç sanayisinin pandemi sürecinin etkisiyle daraldığına dikkat çekerken “Tüm bunlara paralel, doktorlarımızın reçete adetleri yüzde 13 azaldı” diye ekliyor.

FİNANSTA KRİPTO, ÖDEMEDE TEMASSIZ

Pandemiye en hazırlıklı yakalanan sektör finans ve bankacılıktı. Dijital hızlanırken şube ziyaretleri yavaşladı. Ödemeler dünyası da kitleler halinde yeni müşteri kazandı. Visa Türkiye Genel Müdürü Merve Tezel, Türkiye’nin temassız ödemelerde Avrupa’da en yüksek artışı gösteren ülkelerden biri olduğunu söylüyor. BKM rakamlarına göre Mart 2020’de 2,5 milyon kart ilk defa temassız ödeme yapmak için kullanıldı. 2020 yılında internetten yapılan kartlı ödemelerin toplam içindeki payı yüzde 22’yi geçti. Tezel, “Visa olarak hem tüketicileri hem iş ortaklarımızı dinleyerek, ihtiyaçlarına yönelik yenilikçi ödeme çözümlerinin uygulamaya geçmesini önemsiyoruz” diyor. Huobi Global Bölge Genel Müdürü Alphan Göğüş, dijitaldeki bazı sektörlere bakış açılarının da değişmeye başladığını söylüyor. “Bu sektörlerden biri de kripto paralar” diyen Göğüş, şöyle anlatıyor: “Kripto paralar çoğu kişiye korkutucu geliyordu. Pandemiyle beraber eve kapanınca kripto para dünyasını anlamak için zaman ayırdılar. 2020’nin ilk yarısıyla kıyasladığımızda kripto para sektörü hacimsel olarak dünyada yaklaşık 4 kat, Türkiye’de ise 10 kattan fazla büyüdü.”

MOBİLYAYA POZİTİF ETKİ

Mobilya da konjonktür değişiminden çok fazla etkilendi. Alfemo Mobilya İhracat Direktörü Emrah Erkatrancı, mobilyada hızlanan ve yavaşlayan konuları şöyle özetliyor: “Mart ayından başlayarak sokağa çıkma yasakları tüketicilerin düğünlerini ertelemelerine, ev değişimi ve mobilya ihtiyaçlarını karşılamalarında kısa vadeli ötelemeye ve talep daralmasına yol açtı. Bu talep azalması haziran ayından itibaren yavaş yavaş tersine döndü. Online satış platformları yüzde 32 hızlandı, mağazaya gidiş yüzde 60 azaldı. Toplu siparişler yüzde 20 hızlandı, satış sonrası kurulum hizmetleri yüzde 25 yavaşladı. Sektörde chatbot kullanımı yüzde 12 arttı, fuar ziyaretleri ve katılımları tamamen durdu. Bayi ve mağaza ziyaretleri yüzde 80 azaldı. Depo stok oranı yüzde 15 arttı, yeni müşteri bulma ve azar araştırmalarımız yüzde 40 azaldı. Yine yeni mağaza açma hızı ve bayileşme de yüzde 50 yavaşladı.” MDF ve Yonga Levha Sanayicileri Derneği Başkanı Haluk Yıldız, sektörde üretimin yüzde 10 artarak hızlandığını ve üretim kapasitelerinin de yüzde 10-12 arttığını belirtiyor. Yıldız, odun yongası ithalatında kilogram bazında yüzde 12 yavaşlama olduğunu belirtiyor. Yıldız, “Ağaç bazlı levha ve mobilya sektörlerinin sürdürülebilir büyümesi için önümüzdeki dönemde de iç piyasa–ihracat karmasının dengeli bir şekilde yönetilmesi önemli” diyor.

3 SEKTÖRDE HIZA DİKKAT

Farklı sektörlerde pandemi etkisiyle yaşanan hızlanma ve yavaşlamanın diğer sonuçları ise şöyle: Honda Türkiye Otomobil Satış ve Kurumsal İletişim Müdürü Serdar Akman, tedarikte yaşanan daralma ve 2’nci el piyasasındaki tahminlerin üzerindeki hızlanmayı, toplu taşımadan uzaklaşma eğilimine bağlıyor. Bu süreçte showroom ziyaretlerinin yüzde 38 azaldığını belirtiyor. TP Vision (Philips TV ve Sound) Türkiye Genel Müdürü Ünal Masalcı, Türkiye televizyon pazarında 2020 yılında yüzde 12,8’lik bir büyüme oranıyla toplam 2,6 milyon adet satış kaydedildiğini söylüyor. Masalcı, “Toplam satış adetindeki artışa rağmen uzaktan eğitim ve çalışmayla beraber küçük ekranlı ve düşük birim fiyatlı ekran boyutlarındaki TV’lere ihtiyaç arttı. Değersel olarak ise pazarda sadece yüzde 2’lik bir büyüme görüldü” diyor. SEPAŞ Enerji Yönetim Bilişim Grup Müdürü Necmi Aktuğ Çağlar, enerji sektöründe hane tüketimi artarken işletmelerin tüketiminin azaldığını belirtiyor. Çağlar, “Ayda ortalama 30 bin abonelik işlem online kanallar üzerinden yapılıyor. 2020’nin ilk ayı ve son ayı kıyaslandığında ocak-aralık arasında yüzde 98’lik bir artış olduğunu görüyoruz. Online kanallarımızın tüm işlemler içindeki oranı yüzde 23 iken, salgın döneminde yüzde 33’e yükseldiğini gördük” diyor. Aydem Enerji CEO’su İdris Küpeli, bu dönemde web site trafiklerinin yüzde 24, çağrı merkezlerine gelen çağrıların yüzde 12, online işlemleri tercih edenlerin sayısınınsa yüzde 60 yükseldiğini belirtiyor. Küpeli, “Anlaşma süreçlerinde tüketici talebini karşılama süremiz yüzde 50 kısaldı. İşlemlerin büyük oranda dijital kanallara aktarılmasıyla müşterilerimizin hizmet noktalarına gelme yoğunluğu yüzde 90 azaldı” diyor.

MÜCEVHERİN ÇIKIŞI

Mücevherat sektörü de pandemi ortamında çıkışı online kanallarda aradı. Ariş Yönetim Kurulu Başkanı Kerim Güzeliş, şöyle anlatıyor: “Online ticaretten maksimum seviyede faydalanmak isteyen mücevher markaları, dijitalleşmeye ağırlık verdi. Fiziki fuarların ertelenmesi ve iptali neticesinde online fuarlar hız ve önem kazandı. Yeni dönem üretim hızımız yavaşladı. Mart ayından itibaren, işlerin azalmasıyla birçok işletme yarı veya yüzde 40 kapasiteyle çalıştı. İşletmeler kapandı, atölye sayısı azaldı.” Altınbaş Yönetim Kurulu Başkanı İmam Altınbaş da mücevher sektörünün yüzde 40 küçüldüğünü, ihracatınsa yüzde 25 düştüğünü söylüyor ve ekliyor: “Altınbaş markasının yıllardır dijitale yaptığı yatırımlar ve bu dönemde e-ticaretin büyümesi ile süreci fırsata çevirmeyi başardık. Almanya, Fransa ve İngiltere ile e-ihracat yaparak bu dönemi etkin bir şekilde sürdürdük.”

“HİJYEN VE MESAFE TALEBİ HIZLANDIRDI”

SÜER SÜLÜN - MERCEDES-BENZ TÜRK İCRA KURULU BAŞKANI

ÖNCE DARALDI Otomotiv pek çok segmentte önce daraldı. Ağır ticari araç segmentinde seyahat kısıtlamaları nedeniyle şehirlerarası otobüs grubu daha çok etkilenirken, kamyon hareketliliğinde özellikle yurt içi faaliyet gösterenlerde azalma olmadı. Normalleşmenin başladığı haziran ayı itibarıyla yeni siparişlerimizin üretimini hızlandırdık. Yaklaşık 4 aylık kayıptan sonra iç pazardaki toparlanma, ihraç pazarlarında da başladı. 2020 yılını kamyon pazarı 2019’a göre yüzde 96, otobüs pazarı ise yüzde 51 artışla tamamlandı.

YENİ VE HİJYENİK İç pazarda şehir içi otobüs siparişlerinde artış yaşadık. Pandemiyle birlikte daha yeni, hijyenik otobüslerin kullanıma alınması tercih ediliyor. Daha hijyenik otobüs yolculuklarını mümkün kılacak donanımları araçlarımıza ekledik. Belediyeler araç filolarını geliştiriyor. Şehir içi otobüslerde bu yenilenme sürecinin devam etmesini 2021’de de bekliyoruz.

PAZAR BÜYÜDÜ Otomotiv sektörü üretim ve ihracat alanında yavaşladı. 2020 yılı otomotiv ihracatına baktığımızda 2019’a göre adet bazında yüzde 27 azalarak 916 bin 543 adet olarak gerçekleştiğini görüyoruz. 2020 yılında toplam otomotiv üretimi 2019’a göre yüzde 11 azalarak 1 milyon 297 bin 854 adet, otomobil üretimi de yüzde 13 düşerek 855 bin 43 adet oldu. Üretim ve ihracattaki bu değişimlere rağmen 2020 yılı Ocak-Aralık döneminde toplam pazar 2019 yılı aynı dönemine göre yüzde 62 artarak 796 bin 200 adet seviyesinde gerçekleşti.

AHMET ÖKSÜZ İTHİB BAŞKANI

“MASKE VE TULUMLA TEKNİK TEKSTİL İHRACATTA REKOR KIRDI”

AB PAYI ARTTI Haziran-ekim döneminde en büyük ihracat pazarımız AB’nin ithalatındaki payımızı yüzde 14,8’den yüzde 17,2’ye çıkardık. AB’nin ithalatında küresel rakiplerimizden aldığımız payı 2021 yılında da sürdürmeyi hedefliyoruz. 

TEKNİK TEKSTİL, EV TEKSTİLİ İhracatımızda hız kazanan alt sektörlerimize baktığımızda teknik tekstiller, ev tekstili ve örme kumaşın ön plana çıktığını gözlemliyoruz. Teknik tekstil gerek hammadde temini gerek maske-tulum üretiminde büyük bir üretim seferberliği başlattı. Teknik tekstil ihracatımız yüzde 59 artarak 2,7 milyar dolar oldu. 2020 yılında Cumhuriyet tarihi rekoru kıran teknik tekstil sektörünün, 2021 yılında 3 milyar dolar ihracatla rekorunu tazeleyeceğini öngörüyoruz.

DOKUMA KUMAŞ YAVAŞLADI 2021 yılına benzer yükseliş trendiyle başladık. Ocak ayında tekstil sektörü ihracatımız yüzde 13,6 artış kaydetti. Dokuma kumaş ürün grubu haricindeki tüm alt sektörlerde yüzde 10’un üzerinde artış gerçekleşti. 2020 yılı başında hazır giyimle 1 milyonun üzerinde istihdamla Cumhuriyet tarihi rekoru kırmıştık. Salgının tüm etkilerine rağmen sektörlerimiz istihdamı bu dönemde 59 bin kişi attı.

KUR DENGEDE OLMALI 2021 yılında ihracatımızı yavaşlatacak unsurların başında kurdaki ani düşüşler geliyor. Kurdaki ani yükselişler ekonomimizi olumsuz etkilediği gibi ani düşüşler de üretimimiz ve ihracatımız açısından olumsuz sonuçlar doğuruyor. Kurun 2021 yılında 7,5 - 8 bandında hareket etmesi ihracatımız açısından sağlıklı olacaktır.

“MÜŞTERİLERİN ÇOĞU ARTIK ŞUBEYE GELMİYOR”

TEMEL GÜZELOĞLU QNB FİNANSBANK GENEL MÜDÜRÜ

DİJİTAL ETKİSİ Bankacılık sektörü yıllardır teknoloji alanına yaptığı yatırımlarla bu krize en hazırlıklı sektörlerden birisiydi. Dijital kanallarla ihtiyaç duyulan her an müşterilerimizin yanında olduğumuz için birçok müşterimiz artık şubelerimize hiç gelmiyor. COVID- 19’un etkilerinin en yoğun yaşandığı dönem olan mart ve nisan ayları başta olmak üzere, dijital müşteri kazanımı önemli bir artış gösterdi. Emekli müşterilerimizdeki dijital kanalları kullanma oranı bu dönemde yüzde 20’nin üzerinde arttı. Şu anda bankamızın her üç aktif müşterisinden ikisi dijital kanallarımızı aktif kullanıyor.

CHAT TERCİHİ 4 KAT ARTTI Çağrı merkezimizde de 400’ün üzerinde bankacılık fonksiyonuyla hem telefon görüşmesi hem yazılı destekle hizmet veriyoruz. Pandeminin başlangıç dönemlerinde karşıladığımız günlük ortalama çağrı sayımızda yüzde 45 seviyelerinde artış oldu. Canlı destek (chat) kanalımızı tercih eden müşterilerimiz yine bu dönem yaklaşık 4 katın üzerinde arttı.

KREDİ ÖNCE YAVAŞLADI Pandemiyle birlikte ihtiyaç kredisi kullanımında önce yavaşlama görüldü; ancak müşterilerin hem dijital kanalları kullanma oranlarının artması hem alınan önlemlerle birlikte şube hizmetimizi sürdürmeye devam etmemiz rakamların yeniden eski haline dönmesini sağladı. Bireysel kredi kullanımında büyük oranı cep şube olmak üzere şube dışı kanallara kaydı.

(Nisan 2021 sayısından alınmıştır)