Yeni Hedef KOBİ'ler

Elçin Cirik

[email protected]

Bankacılık sektöründe ilk kez bir kamu bankası sorunlu alacaklarını sattı. Halkbank 76,7 milyon TL sorunlu kredi portföyünü, 4,5 milyon TL’ye Birleşim Varlık Yönetim’e sattı. Aslında 2018 yılının ikinci yarısından itibaren bankaların sorunlu alacak satışları hızlandı. Denizbank, Fibabanka ve Yapı Kredi’den önemli borç satışları geldi. Eylül 2018 itibarıyla bankacılık sektöründe toplam 84,1 milyar TL, yani toplam kredilerin yüzde 3,1’i kadar tahsili gecikmiş alacak bulunuyor. Bu 9 ayda bankalar, sorunlu alacak tutarlarının 3,3 milyar TL’sini varlık yönetim şirketlerine sattı ve kendilerine ek kaynak sağladı. Bu tutarla birlikte bugün varlık yönetim şirketleri tarafından yönetilen toplam tahsili gecikmiş alacak portföyü tutarı 40 milyar TL’ye ulaşıyor. Varlık yönetim şirketleri, bu sorunlu alacak satışlarıyla bankalara toplamda 4 milyar TL’nin üzerinde bir kaynak oluşturdu. 

GÖZLER SON 3 AYDA 

Bu yılın özellikle ilk yarısı, varlık yönetimi şirketleri için sakin gitti. Bunun nedenini Güven Varlık Genel Müdürü Sezin Ünlüdoğan, “Geçen yılı 36 milyar TL toplam satışla kapattık. Bu yılın ilk yarısı biraz daha yavaş geçti. Çünkü bankaların IFRS 9 muhasebesine geçmesiyle karşılık hesapları değişti. Bu da sorunlu alacak satış kararlarını etkiledi” sözleriyle aktarıyor. Hayat Varlık Yatırımlar Direktörü Serhan Akça, “Eylül sonu verilerine göre 2017 satışlarının arkasında gidiyoruz. Ama sektör son çeyrekte hızlanıyor” diyor. Varlık Yönetim Şirketleri Derneği (VYŞD) Başkanı ve İstanbul Varlık Genel Müdürü Selçuk Tuncalı, 2018’de bankaların sorunlu alacaklarındaki artışın sorunlu alacak satış hızından çok daha hızlı ilerlediğini belirtiyor. Tuncalı, “Ama bankalar herhalde kendi mutfaklarını toparlamak istiyor. Ardından bize, varlık yönetim şirketlerine, sunacakları borç portföyünü belirleyecekler” yorumunda bulunuyor. Son 3 ayda artacak sorunlu alacak satışlarıyla geçen yılki 8 milyar TL’nin üzerine çıkılması bekleniyor. Güven Varlık Genel Müdürü Sezin Ünlüdoğan, yılın 9 milyar TL satışla kapatılacağını öngörüyor. Hayat Varlık’ın CEO’su Hilmi Güvenal da son çeyrekte hızlanma bekleyen isimlerden. Bankaların yeniden yapılandırmalarla uğraştığı için eski sorunlu kredileri satmasını bekleyen Güvenal, bu yıl içinde bankalardan inşaat sektöründe takibe dönüşen 1 milyar TL’lik satış öngördüğünü söylüyor. 

KOBİ BORÇLARI ARTACAK

Bugün varlık yönetim şirketlerinin elinde bankalarınkinden fazla bireysel kredi ve kredi kartı borç tutarı bulunuyor. Selçuk Tuncalı, mevcut tabloyu “Bireysel krediler ve kredi kartlarında 17-18 milyar TL borç bankalarda ve 21-22 milyar TL borç da varlık yönetim şirketlerinde” sözleriyle aktarıyor. Varlık yönetimi şirketlerinde borçlu sayısının yüzde 90’ından fazlası bireysel müşterilerden oluşuyor. Sezgin Ünlüdoğan, “Bizim sektörde 2,9 milyon borçlumuz var. Bunun 2 milyon 750 bini bireyseldir. Hacim olarak bakınca da yüzde 55’i bireysel borçlulardan geliyor” diyor. Bugüne kadar 800 bin borçlu da borçlarını kapatarak sistemden çıkış yaptı. Yöneticiler, 1-2 yıl içinde bireysel- ticari borçlu dağılımının değişmesini bekliyor. Bunun en önemli nedeni, bireysel kredilerin banka bilançolarında payının azalması. 2018 Eylül sonunda tüketici kredilerinin toplamı, ancak 2016 sonundaki kadardı. Hem bireysel kredilerde küçülme var hem bankalar bireysel tarafta düzenli sorunlu alacak satışı yaparak bu alanı temizliyor. “Bireysel kredilerdeki stok yavaş yavaş eriyor” diyen Sezin Ünlüdoğan, “Sorunlu alacak satışlarına daha ağırlıklı olarak KOBİ kredileri katılacak. Bireyselden sonra ilerleyecek alan bu. Bizim büyük kurumsal borçlarda olmamız zor” yorumunda bulunuyor. Fahrettin Özyapar da aynı fikirde: “Bankalar KOBİ kredilerini az satıyor ama yapılan yeniden yapılandırmalar sonrası durum değişebilir. İleride ticari kredilere yönelik daha çok çalışacağız.” Serhan Akça ise “Ticari ve kurumsal kredilerde baskı o kadar büyük olacak ki bankalar  ellerini rahatlatmak için KOBİ ve bireysel taraftaki sorunlu alacaklarını boşaltmak isteyecek” diyor. 

2019 NE GETİRECEK?

Tüm bu öngörülerin yanında 2019’da bankaların ne kadarlık sorunlu alacak satışı yapacağını kestirmek zor. Burada ana belirsizlik, son dönemde yapılan yeniden yapılandırmaların sorunlu alacak satış kararlarını nasıl etkileyeceğinin kestirilememesi… “Yaşadığımız önceki sıkıntılı dönemlerin aksine bugün problem, daha çok yüksek tutarlı ticari ve kurumsal borçlardan kaynaklanıyor” diyen VYŞD Başkanı Tuncalı, şunları söylüyor: “Bankaların bilançolarında bu tip alacaklar kurun da artmasıyla iyice donuk hale geliyor. Piyasada yeniden yapılandırma ihtiyacının artmasıyla bankacılık sistemin yeniden açılması ve işlerin normale dönmesi kritik önem taşıyor. Bu, ilk etapta bankaları ve ardından biz de dahil bütün sistemi etkiliyor. Bir noktadan sonra bankalar yeniden yapılandırılamayacaklarını, bizlere satmayı tercih edebilir.” Tabii bu dönemde varlık yönetim şirketleri de borçlanarak yeni alımlar yaptığı için maliyetleri çok yükseliyor. Tuncalı, “Büyümenin de nispeten düşük olacağı öngörülen 2019’da yüksek faizler ve yüksek kur tüm sistemi ve bizleri zorlayacak” diyor. Bu durumda sektörün normalde yüzde 15’lerde olan kârlılığı da aşağı çekilecek. Bu ortamda varlık yönetim şirketlerinin yöneticileri, 2019 yılında pazarda paylarını korumayı hedefliyor. Aslında bu yıl geçilen IFRS 9 ile bankaların bilançolarında daha yüksek karşılık ayrılma gerekliliğiyle sorunlu alacak satışlarının hızlanması bekleniyor. Yine de 2015’te olduğu gibi sorunlu alacak alış fiyatları belli bir seviyenin altına düşünce bankalar satışı durduruyor. Yani portföyler çok ucuzlamıyor, bir optimum denge var. Akça, “2019’da yeni bir denge noktasına ikinci yarıda ulaşacağımızı umuyorum” diyor. 

SOKAK BELİRLEYECEK

2019 yılında tahsilat tarafında da bozulma beklentisi mevcut. “Bugün için tahsilat performansı, hem varlık yönetim şirketlerinde hem bankalarda ekonomik konjonktürden etkilenmeden devam ediyor” diyen Sezin Ünlüdoğan, durumu şöyle özetliyor: “Sanıyorum sıkıntı henüz sokağa vurmadı. Ama bizim tahsilatlarımızı etkileyen en önemli kriter, işsizlik. Tabii bir de enflasyon artışıyla işi olanlar bile bütçelerinin daha büyük bölümünü günlük harcamalara ayıracak, borç ödemeye ayırılan tutar azalacak.” Tahsilat oranlarını, Tahsin Akça’nın değindiği gibi en çok ekonomik büyüme ve işsizlik etkiliyor. Akça, “Ekonominin büyüdüğü ve işsizlik oranının düşük gittiği 2017 ve 2018’de tahsilatlar iyiydi. Ancak gelecek yıl içine gireceğimiz nispeten düşük ekonomik büyüme ve artan işsizlik kademeli olarak bizim tahsilat oranlarımızı da vurmaya başlayacak” diyor. Bu ortamda özellikle bazı sektörler yakından izleniyor. Selçuk Tuncalı, “Enerji ve inşaat sektörlerini yakından izliyoruz. İşin içinde hisse senedi ve gayrimenkuller var. Bu konuda bankaların kapısını aşındırmaya başlayan büyük yabancı varlık yönetimi fonları da olabilir” diyor. Final Varlık Genel Müdürü Fahrettin Özyapar, 100 milyon TL tip kredilerin sorunlu alacak satışlarında bankalarla varlık yönetim şirketlerinin iş birliği yapabileceğini söylüyor. “Karşılıklarla ilgili düzenlemeler ve tahsilat paylaşım işlemleriyle varlık şirketleri tarafında bu iş, fizibl hale gelebilir. Yurt dışında bu tip büyük kredilerde ortak çalışmalar yaygın, Türkiye’de de yapılabilir” şeklinde konuşuyor.