Dolaylı liderlik

Türkiye’de dolaylı istihdamın öncü şirketleri...

1.03.2013 00:00:000
Paylaş Tweet Paylaş
Dolaylı liderlik
Ciro, kârlılık ve istihdam... Tüm şirketler  için önemli göstergelerin başında geliyor. Ama en az onlar kadar kritik bir başka değer daha var. O da yaratılan dolaylı istihdam... Kimi şirketlerde direkt çalışan sayısının 10-15 katına kadar çıkan dolaylı istihdam, adeta gizli bir güç. Uzmanlar, “Kontrolsüz güç, sorun yaratabilir” diyor ve dolaylı istihdamı yönetmenin önemine vurgu yapıyor. Zaten şirketler de bunun bilincinde. Vestel 100 bin kişilik dolaylı istihdamıyla ilk sırada yer alırken onu TAV, Turkcell, Oyak Renault gibi devler izliyor. Aslında hesap basit. 1 Toyota çalışanının işe alınması, farklı sektörlerden 17 insanın daha istihdam edilmesi anlamına geliyor. Çünkü, Toyota’nın kendi ekosisteminde yarattığı dolaylı iş gücü, reel istihdamının tam 17 katı. Aynı şekilde İpragaz’da da benzer bir durum var. 573 çalışanı bulunan İpragaz’ın dolaylı istihdamı 10 bin kişiyi buluyor. Bu da kadrolu çalışan sayısının yaklaşık 17,5 katına denk geliyor. Coca-Cola İçecek’in istihdama etkisi ise 1’e 10 olarak ölçülüyor. Yani Coca-Coca İçecek, her 1 çalışanına karşılık, farklı sektörlerde toplam 10 kişiye daha iş imkanı yaratılmasına neden oluyor. Bu devler yalnız değil. Türkiye’nin önde gelen kuruluşlarının büyük kısmı, yarattıkları dev ekosistemle çok önemli bir çalışan ordusunu da peşlerinde sürüklüyor. Öyle ki bu “dolaylı güç” bazı şirketlerde gerçek istihdamın 10-15 katına kadar çıkıyor. Otomotiv, beyaz eşya, demir çelik ise ekosistemi en geniş sektörler arasında başı çekiyor. Örneğin otomotivdeki dolaylı çalışan sayısı, direkt çalışan sayısının yaklaşık 7 katı. Tekstilde ise 1,5 milyon kişiye doğrudan, 10 milyon kişiye de dolaylı istihdam sağlanıyor. Demir çelik pazarı, 50 bin doğrudan istihdamın yanında 200 bin kişiye dolaylı şekilde iş imkanı yaratıyor. Peki uzmanların “görünmeyen güç” olarak tanımladıkları dolaylı istihdam konusunda, şirketler nasıl bir strateji izliyor? Hangi şirket, kaç kişilik dolaylı istihdam yaratıyor? Bu güç onlara ne katıyor?
Tabloları görmek için görsellere tıklayın.
GİZLİ İSTİHDAM ÖNCÜLERİ
Araştırmamıza katılan şirketlere bakıldığında, listenin üst sıralarında Türkiye’nin devlerini görmek mümkün. 100 bin kişilik ekosistemiyle Vestel, liderlik koltuğunda. Şirketin direkt çalışan sayısı yaklaşık 13 bin iken kadrolu personelinin tam 7 katı kişiye dolaylı iş imkanı sağladığı görülüyor. Vestel’i 80 bin kişiyle TAV Havalimanları izliyor. Şirketin dolaylı istihdama etkisi, kadrolu çalışan sayısının 3,5  katı kadar.~
Turkcell, 67 bin kişilik dolaylı istihdam ordusuyla öne çıkan diğer bir şirket olurken sıralamayı her biri 40 bin kişilik istihdam yaratan Toyota ve Oyak Renault takip ediyor. Doğrudan çalışan sayısıyla dolaylı istihdam arasındaki orana baktığımızda ise liderlik koltuğuna İpragaz oturuyor. Çünkü İpragaz, toplam çalışan sayısının 17,5 katı kadar dolaylı istihdam yaratıyor. Onu 17 kat ile Toyota Otomotiv, 15 kat ile Shell&Turcas ve 10 kat ile Coca-Cola İçecek izliyor. Zaten ölçek büyüdükçe, şirketlerin yarattığı ekosis-temin de genişlediği görülüyor. Yapılan bağımsız araştırmalar da bu tezi doğrular nitelikte. HRM Danışmanlık Ortağı Ayşegül Davutoğlu, “Her direkt istihdamın, ulaşım, dağıtım, reklam ve çeşitli tedarik sektörlerinde yaklaşık 8-10 dolaylı istihdamı beraberinde getirdiğini söyleyebiliriz. Ekosistemin büyüklüğü, o şirketin gücünün en önemli göstergelerinden biri. Şirketler bunu bir pazarlama aracı olarak da kullanıyor” diye konuşuyor.

BU GÜCÜN ANLAMI NE?
Yaratılan dolaylı istihdam, aslında şirketler için göründüğünden çok daha kritik bir önem taşıyor. Hatta birçoğu bu konuyu “stratejik” olarak ele alıyor. Hazır giyimin önde gelen oyuncularından Kiğılı’nın CEO’su Hilal Suerdem, “Doğrudan istihdam ettiğimiz çalışanlarımız, şirketimizin büyümesi için ne kadar önemli ise dolaylı yoldan istihdam ettiğimiz çalışanlar da bir o kadar önemlidir” diyor. 30 bin kişilik dolaylı istihdamıyla önemli bir güç olan Coca-Cola İçecek’in kurumsal ilişkiler direktörü Atilla Yerlikaya, konunun kendileri için ne ifade ettiğini şöyle özetliyor: “CCİ, fabrikalar zinciri ve güçlü dağıtım ağıyla Türkiye’nin her bölgesinde yatırım yapıyor, istihdam yaratıyor ve ekonomik canlılığı destekliyor, Türkiye’de bu konuda bilimsel bir çalışma yaparak ‘ekonomik etkisi’ni tanımlayan ilk şirketiz, Yaptığımız çalışmada Coca-Cola İçecek’in istihdam etkisi 1’e 10 olarak ölçüldü, CCİ, her 1 çalışanına karşılık, farklı sektörlerde toplam 10 çalışan istihdam edilmesine neden oluyor.” Oyak Renault Endüstriyel ve Sosyal İlişkiler Müdürü Ali Meriçboyu, “Renault’nun felsefesi sürekli öğrenmeye dayandığı için eğitim temel unsurların başında geliyor” diyor ve ekliyor: “Böyle bir yapıyı yönetmek çok boyutlu bir organizasyonu ve çok kuvvetli bir iletişim ağını kurmayı gerektiriyor, Renault’nun kullandığı tüm metotları tedarikçilerimizle paylaşıyoruz,” 8 bin 500 kişilik dolaylı istihdam yaratan Doğuş Otomotiv’in stratejisini ise İK Direktörü Ela Kulunyar anlatıyor: “Bu büyüklükte bir ekosistem, attığımız her adımda etki alanımızdaki kişileri de düşünmemizi sağlıyor, Bu etki alanımıza ilişkin iyileştirme uygulamaları gerçekleştiriyoruz, Kararlarımızı temkinli ve sorumluluk sahibi bir yaklaşımla vermeye çalışıyoruz,”

ŞİRKETLERE NE KATIYOR?
Ekosistemdeki faaliyetler, şirketlere birçok alanda farklı katkılar da sağlıyor, Ana işe odaklanmak, maliyet avantajı, verimlilik ve hız bunlardan birkaçı, JTI Türkiye Genel Müdürü Bilgehan Anlaş, “Dolaylı istihdam yoluyla yapılan işlerin ve alınan hizmetlerin hepsi, uzmanları tarafından sağlanmış oluyor, Böylece kalite ve verimlilik artıyor, Ayrıca maliyeti de optimize etmiş oluyoruz” diye konuşuyor, Omsan Lojistik Genel Müdürü Osman Küçükertan, dolaylı istihdam sayesinde ana alanlarına odaklandıklarını belirtiyor ve ekliyor: “Omsan, ana faaliyet alanıyla ilgili olmayan konularda yapılması gereken yatırımları, tedarikçilerine yaptırarak verimliliğini artırıyor, Bu ise bizim için ticari riski en aza indirmek anlamına geliyor. Dolaylı istihdamımızla bizimle aynı vizyon için çalışan büyük bir ekosistem yaratmış oluyoruz,” Yeşim Tekstil CEO’su Şenol Şankaya ise bu dolaylı güç sayesinde kazandıklarını tek cümleyle şöyle özetliyor: “Finansal yatırım yapmadan kapasite artırımı yapmamızı sağlıyor. Rekabette firmamıza esneklik kazandırıyor. ” HRM Danışmanlık Ortağı Ayşegül Davutoğlu da iş dünyasının profesyonel yöneticileriyle aynı fikirde. Davutoğlu, şunları söylüyor: “Dış kaynak kullanımı artan şirketler operasyonel yüklerini hafifleterek hem verimliliği artırmaya çalışıyor hem tasarruf sağlıyor. Bu da şirketler için maliyet ve rekabet avantajı anlamına geliyor.”~

NASIL YÖNETİYORLAR?
Uzmanlara göre dolaylı istihdamı başarılı biçimde yönetmek son derece önemli. Çünkü ilişkiler iyi yönetilmediği takdirde kurumsal itibarın zayıflama riski var. Şirketler de bu gerçeğin farkında. Örneğin yaklaşık 20 bin kişilik dolaylı istihdam yaratan Teknosa’nın İK’dan sorumlu genel müdür yardımcısı Asena Yalınız, hizmet kalitesi ve denetime odaklandıklarını söylüyor: “Bu konuda çalışabileceğiniz doğru şirketleri belirleyebilmek önemli. Biz de dolaylı hizmet aldığımız şirketleri, titizlikle belirleyip verilen hizmetlerin kalitesini takip ederek sürecimizi buna göre yönetiyoruz.” TAV Havalimanları İK Direktörü Yiğit Oğuz Duman da kaliteyi denetlediklerini vurguluyor: “Dolaylı istihdam olarak alt yüklenici hizmet kalitesinin de TAV hizmet kalitesinde olmasına azami önem gösteriyoruz ve denetliyoruz. Kalitenin artırılmasına yönelik devamlı iyileştirmeler yapıyoruz.” Bilim İlaç İK Direktörü Aykut Bora, “Dolaylı istihdam gücümüzü yönetirken stratejimiz, ilaç üretimiyle ilgili esas iş kolumuza odaklanmak ve rekabet avantajı elde etmek” derken, Coca-Cola İçecek Kurumsal İlişkiler Direktörü Atilla Yerlikaya, şirket değerlerini tüm iş ortaklarına anlattıklarını söylüyor. Yerlikaya, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Bu ilke ve beklentiler, tedarikçilerimizle vardığımız anlaşmaların birer parçası. Bayi denetimleri, aylık periyotlarla doldurulan bayi performans değerlendirme formları, bağımsız kuruluşlarca gerçekleşen denetimler ve bayi çalışanlarımıza verdiğimiz eğitimler, onların işine katkı sağlamada ve sürekli iyileştirmede kullandığımız temel yöntemler. ”

EĞİTİM OLMAZSA OLMAZ
Bayilere, fason üreticilere, yan sanayi şirketlerine, kısaca tüm paydaşlara dönük periyodik eğitimler düzenlemek ise şirketlerin dolaylı gücü yönetirken başvurduğu diğer bir strateji. Örneğin Yeşim Tekstil CEO’su Şenol Şankaya, bu konunun altını özellikle çiziyor ve “Fason firmalarımıza bizim sistemlerimizle ve çalışma koşullarımıza paralel biçimde çalışmaları için eğitimler veriyoruz. Özellikle yalın üretim konusundaki çalışmalarımızı benimsemeleri için çalışmalar yapıyoruz” diyor.  “Shell standartlarını korumanın en etkin yolunun eğitimden geçtiğine inanıyoruz” diyen Shell & Turcas İK Direktörü Rick Young da Şankaya ile aynı fikirleri savunuyor: “Çalışanlarımız, iş ortaklarımız ve tedarikçiler için eğitim projelerini hayata geçiriyoruz, Özellikle emniyet kavramını, bir yaşam kültürü haline getirdik. Lojistik zincirinden depolara, perakende ağından madeni yağ üretim tesisine kadar tüm iş kollarındaki çalışanlara güvenli ve emniyetli çalışma konusunda eğitimler veriliyor.” Doğuş Otomotiv İnsan Kaynakları Direktörü Ela Kulunyar, “Kendi yapımız içinde yarattığımız bilgi birikimini aktarıyor, uygulamalarımızı paylaşıyor, sistemlerimizi birlikte geliştiriyoruz” diye konuşuyor. İpragaz yetkilileri, “Zorunlu eğitimler söz konusu. Takibi ise İpragaz tarafından yapılıyor” derken, Mesa İnşaat’ın uygulamalarını da şirket yetkilileri şöyle özetliyor: “Sertifikasız taşeron personel çalıştırmıyoruz. Bu personeli kalite, İSG ve çevre konusunda eğitiyor ve geliştiriyoruz, Kimi zaman gerekirse eğitimlerini biz karşılıyoruz.”

EN "DOLAYLI" SEKTÖRLER
Peki sektörler açısından bakıldığında en fazla dolaylı istihdam hangi alanlarda görülüyor? İlk akla gelenler arasında otomotiv, beyaz eşya, tekstil, inşaat gibi yan sanayisi geniş olan sektörler var. Odgers Berndtson Türkiye Yönetici Ortağı Ayşe Öz-tuna Bozoklar, “Otomotiv, perakende, teknoloji, gıda, tekstil gibi bazı sektörlerde dolaylı istihdam daha fazla. Bu durum söz konusu sektörlerin çalışma modellerinden kaynaklanıyor. Örneğin otomotiv, yan sanayisiyle ciddi bir dolaylı istihdam yaratmasına ek olarak, bayilik modeliyle çalıştığı için de önemli bir ekosistem oluşturuyor” diyor. My Executive Kurucu Ortağı Müge Yalçın, “Dolaylı istihdamın en çok otomotiv, turizm, inşaat, lojistik, telekom gibi sektörlerde görüldüğünü söyleyebiliriz. Özellikle otomotiv sektöründe çok büyük seviyelere ulaştığı görülebilir” diye konuşuyor. HRM Danışmanlık Ortağı Ayşegül Davutoğlu ise son dönemde performansı yükselen sektörler olduğuna dikkat çekiyor ve ekliyor: “Otomotivin yanı sıra gıda, perakende, telekomünikasyon ve hazır giyim sektörleri dolaylı istihdam açısından yükselen bir performans sergiliyor. Genel olarak piyasada belli ürünlere yönelik talep artışı, istihdam artışını da beraberinde getiriyor. Aynı zamanda sektörler arasındaki mal alma ve satma ilişkilerinin artması, talebin yükselmesi ve daralması sadece bir sektöre değil, onlarca sektöre de yansıyor. Türkiye’de son yıllarda markalaşma sürecine verilen önemin de bu sürece katkısını belirtmekte fayda var. ”~

TELEKOMDAKİ "GÖRÜNMEYEN" GÜÇ
TURKCELL’DE 67 BİN KİŞİ

Turkcell İnsan Kaynaklarından Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Meltem Kalender Öztürk, kendi bünyelerindeki dolaylı istihdamla ilgili şunları söylüyor: “Turkcell’de 13 bin çalışan var. İletişim ve dağıtım merkezleri, satış noktaları, zincir mağazalar, iş ortakları ve kurumsal çözüm merkezleri çalışanlarıyla yaklaşık 80 bin kişiye istihdam yaratıyoruz. Ekosistemimizdeki tüm çalışanlarımızın gelişimi, yatırım yaptığımız konuların başında geliyor. Turkcell Akademi gelişim çözümlerimizle liderlerimizi, çalışanlarımızı, iş ortaklarımızı ve tüm ekosistemimizi geliştirmeyi misyon edindik.”
TT’NİN STRATEJİSİ
Yaklaşık 39 bin 750 kişiye dolaylı istihdam sağlayan Türk Telekom’un stratejisini Türk Telekom İK, Destek ve Regülasyon Başkanı Şükrü Kutlu, şöyle anlatıyor: “Sektörümüz için adeta bir teknoloji okulu görevi görüyoruz. Şirket vizyonuna ulaşmak için çalışanlar arasında ortak bir bakış açısı oluşturmak bizim için önemli. Dolaylı istihdam da en az doğrudan çalışanlar kadar büyük önem taşıyor. Hem hizmet ve ürün kalitemizi hem müşteri memnuniyetini etkiliyor. Bu nedenle dolaylı istihdamın da şirket kültürünü bilmesi, buna uygun davranması ve Türk Telekom’u temsil ettiğinin bilinciyle çalışması gerekiyor.”

DOLAYLI İSTİHDAMI ARTIRAN 4 DİNAMİK

1- ODAKLANMA Dolaylı istihdamın son yıllardaki artışı dikkat çekici. Uzmanlara göre bunun farklı nedenleri var. My Executive Kurucu Ortağı Müge Yalçın, odaklanma stratejisine dikkat çekiyor: “Rekabetle birlikte şirketler ana faaliyet alanlarına yöneldi. Böylece hem kendi iş yüklerini hafifletiyor hem mali açıdan avantaj sağlıyorlar.”
2- KRİZLER
Son dönemde yaşanan ekonomik krizler de şirketlerin dolaylı istihdama yönelmesinin bir diğer nedeni. HRM Danışmanlık Ortağı Ayşegül Davutoğlu, “Krizleri olabildiğince az hasarla atlatabilmek için daha esnek bir yapıya sahip olmak istiyorlar. Bu da onların dış kaynak kullanımını ve dolaylı istihdamını artırıyor.”
3- TEŞVİKLER
Hükümetlerin işsizlikle mücadele kapsamında geliştirdikleri çözümler ve teşvikler de özel sektörü bu yönde hareket etmeye yöneltiyor. Odgers Berndtson Türkiye Yönetici Ortağı Ayşe Öztuna Bozoklar, “Şirketleri teşvik eden dolaylı istihdam, onların aynı zamanda toplum için daha fazla katma değer yaratabilmesini sağlıyor. Dolaylı istihdam, şirketlere esneklik de sağlıyor” diyor.
4- KÜRESELLEŞME
Bir başka neden ise şirketlerin yerellikten çıkıp bölgesel hatta küresel pazara açılmaları. Unida Danışmanlık’ın ortaklarından Saide Kuzeyli, şu yorumu yapıyor: “Dolaylı istihdam genel merkeze karşı geliştirilen kestirme bir yol. Özellikle global şirketlerde dolaylı istihdama başvuruluyor. Artan maliyet bilinci ve istihdam yasalarındaki zorlayıcı şartlar, bunu pratik bir ara çözüm olarak ortaya koyuyor.”~

ÖMER YÜNGÜL/ ZORLU HOLDİNG CEO
"VESTEL'İN GİZLİ İSTİHDAMI 100 BİN KİŞİ"
ÇOK ÖNEMLİ BİR GÜÇ

Bugün Vestel’in yarattığı dolaylı istihdamın yaklaşık 100 bin olduğunu söyleyebiliriz. Dolaylı istihdam sayesinde yerel ve bölgesel kalkınmaya sağladığımız katkının önemli olduğuna inanıyoruz. Gelişmiş bir yan sanayi, ülke ekonomisinin ortaya koyduğu katma değerin artmasına yardımcı olurken ara malı ithalatının ve dolayısıyla cari açığın düşmesine katkıda bulunuyor.
ODAKLANMAYI SAĞLIYOR
Şirketler, özellikle küresel kriz sonrası tüm ihtiyaçlarını kendi bünyelerinde karşılamak yerine belli başlıklarda dışarıdan yardım almanın hem operasyonel anlamda hem maliyet açısından daha verimli bir metot olduğunu gördüler. Bu, şirketlerin kendi ana işlerine odaklanmasına da yaradı.
EKOSİSTEM BÜYÜYOR
Vestel olarak üretim gücümüzü ve kapasitemizi artırdıkça yan sanayinin de gelişmesi mutluluk verici. Teknolojik know-how, artı değer, istihdam gibi konularda ilerlemeyi sadece kendi bünyemizde gerçekleştirmek yerine, uzmanlaşmaya ve ölçek ekonomisine olanak sağlayan, katılımcı bir eksene sahip bir ekosistem oluşturmaya özen gösteriyoruz. Bu da Türkiye’ye sunduğumuz faydanın daha da büyük olmasını sağlıyor.

ŞİRKETLER BU KAYNAĞI NASIL YÖNETMELİ?
STANDART SAĞLAYIN

On binlerce kişiyi bulan dolaylı istihdamın yönetimi son derece kritik. Odgers Berndtson Türkiye Yönetici Ortağı Ayşe Öztuna Bozoklar, şunları vurguluyor: “Şirketler, marka ve değerlerini dolaylı çalışan kadrolarına da benimsetebilmeli. Özellikle İK yönetimi ve eğitim başta olmak üzere kritik konu başlıklarında kendi kurumsal standartlarının uygulanmasının takipçisi olmalılar. Bunun için doğru çalışma modelleri devreye alınmalı ve konular iyi koordine edilerek yönetilmeli.”
ÇERÇEVEYİ ÇİZİN HRM
Danışmanlık Ortağı Ayşegül Davutoğlu, “Unutmayalım, bir zincir, en zayıf halkası kadar güçlüdür” diyor ve ekliyor: “Şirketler kendi kurumsal kültür ve yapılarına uyum sağlayabilecek şirketlerle çalışmalı. Seçtikleri dış kaynaklarla çalışma koşullarını belli bir ticari ve hukuksal çerçeveye oturtmalılar. Kendi bünyelerinde istihdam ettikleri, tedarikçilerle sürekli iletişim halinde olan kişilerin teknik bilgi ve donanımlarına önem vermeliler. Dış kaynak ilişkisinde oldukları kurumların gelişimlerine katkıda bulunmalılar. Onların motivasyonunu yükseltmeliler.”
SADAKATİ KORUYUN
Yönetim ve İK danışmanı Saide Kuzeyli, dolaylı istihdam yönetiminde sadakat ve bağlılığın kritik olduğunu söylüyor: “Şirketler ‘benim-dışarının elemanı’ diye farklılık yaratınca kutuplaşma doğar. Bu durum, ciddi boyutta motivasyon ve sadakat sorunları doğurur. Peki nasıl yönetilmeli? En önemli ilke, dolaylı istihdam edilenlere yönelik tüm uygulama ilkelerini baştan netleştirmek, iletişimini doğru yapmak, eğer kadroya geçme hakkı verilmeyecekse daha baştan açıklamak ve aynı işe aynı ücret yönetimini uygulamaktır. Onlara eğitim ve gelişim olanakları tanımak da yararlı olacaktır.”

Türkiye ve dünya ekonomisine yön veren gelişmeleri yorulmadan takip edebilmek için her yeni güne haber bültenimiz “Sabah Kahvesi” ile başlamak ister misiniz?


İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Yorum Yaz