İnsan-makine işbirliğinde yeni modeller

Thomas W. Malone, MIT Sloan İşletmecilik Okulu'nda Patrick J. McGovern Profesörü ve MIT Kollektif Akıl Merkezi'nin kurucu direktörüdür. Kendisi ayrıca MIT Bilim Koordinasyon Merkezi'nin de kurucu direktörüdür. Profesör Malone, liderlik ve bilgi teknolojileri üzerine dersler veriyor; bugüne kadar 75'den fazla makalesi, araştırması ve kitap bölümleri yayınlanmıştır. 11 patentin mucididir. Özgeçmişinde, Stanford Üniversitesi'nden alınmış bir Ph.D. ile iki master derecesi, Rice Üniversitesi'nden alınmış bir B.A. derecesi ve ayrıca uygulamalı matematik, mühendislik-ekonomi sistemleri ve psikoloji alanlarında da dereceleri vardır.

Ortak akıl (CI) neler vadediyor?
- Burada temel fikir, yapılması insanlar için çok kolay fakat makineler için çok zor olan işler olduğu ve tersinin de geçerli olduğu varsayımına dayanıyor. CI'nin sorduğu soru şudur: "İnsanlar ve bilgisayarlar, birbirlerinin en mükemmel oldukları alanlardan faydalanarak nasıl birlikte çalışabilirler? Vadedilen işte bu. Araştırmalar, basit bilgisayar algoritmalarının bile satış tahminleri, ekonomik eğilimler ve seçim sonuçları gibi şeylerin öngörülmesinde insan uzmanlardan sıklıkla çok daha iyi işler çıkarttıklarını gösteriyor. Diğer taraftan, öngörüleri etkileyebilecek belirli niteliksel faktörlerin tanımlanmasında insanlar çok daha başarılı.

Bu alanlarda deneyler yaptınız mı?
- Evet. Şu anda katılımcıların, ürün satışları gibi gelecekteki olaylar hakkında öngörüleri alıp satabildikleri "öngörü piyasalarını" araştırıyoruz. Deneylerimizde hem insanların hem yazılım araçlarının Amerikan futbolu maçındaki gibi bir sonraki hamleleri tahmin etmelerini istiyoruz. Burada yazılım araçlarının insanlara kıyasla ciddi derecede çok daha isabetli tahminler yaptıklarını gördük. Ancak bu arada birlikte çalışan insanlarla araçların, tek başlarına olduklarından daha doğru tahminlerde bulunduklarını da keşfettik. Bir sonraki adımımız, öngörü ekonomileri kurmak olacak. Bunların içinde, katılımcıların çok daha doğru tahminler yapmalarına yardımcı olan, bir olaya has bilgi piyasalarıyla insan ve makine tabanlı hizmetler piyasaları gibi bir veya daha fazla sayıda öngörü piyasaları var. Bu gerçekleştirmek istediğimiz bir proje. Burada, bir sorunun çözülmesi için gerekli bilginin, mutlaka hastanın hemen yanı başında bulunan insanın kafasında olmak zorunda olmadığı ileri sürülüyor. Benim fikrime göre, istenilen her yere gönderilebilen mükemmel hücre büyümesi görüntülerine sahipseniz ve elinizin altında gün boyunca bu görüntüleri kataloglayan ama hekim olmayan insanlar varsa, o zaman ben bu doktor olmayan kişilerin kolektif olarak, sadece haftada bir kere kanserli büyümeye bakan bir dermatolojistten çok daha başarılı olacaklarına inanıyorum. Nitekim bu bir hayli uzmanlık gerektiren işin üzerinden tek bir algoritma ile gelinebilir. Ancak bu hedefe ulaşılabilmesi için insanların ve makinaların bu sorun üzerinde aynı anda birlikte çalıştıkları günleri görmemiz gerekiyor.~

Bu tip bir yardımlaşmayı hayata geçirmiş herhangi bir şirket var mı?
- Evet, örneğin internet üzerinde bir kitlesel dışkaynaklandırma piyasası olan Amazon Mechanical Turk, yazılım geliştiricilerinin kendi uygulamaları içine insan zekasını katabilmeleri için tasarlanmış. Programcılar burada belirli uzman işleri diğer insanlara havale edebiliyor. Aynısını kendi yazdıkları programların ortasındayken de yapabiliyorlar. Örneğin bir seyahat rehberi yaratmak için bir program yazıyorsanız, o zaman onun içine sadece istek başına bir kaç kuruşa mal olan ve insanlardan otellerin telefon numaralarını bulmaları için web sitelerine bakmalarını isteyen alt rutinler ekleyebilirsiniz.

Bu sorun çözme modelinin iş dünyası için ne anlamı var?
- Olasılıklardan biri, şu anda büyük şirketlerin içinde yapılan işlerden çoğunun, artık geçici insan ve bilgisayar ağları ile yapılabilmesidir. Ücretlendirme ise karmaşık sorunların çözümü için ödenen büyük meblağlardan, bir rıhtımdaki kameranın beklenmedik bir olayı görüntülemesine yardımcı olmak karşılığında alınan mikro ödemelere kadar geniş bir yelpazede olmaktadır. İnsan ilgisinin gerekli olduğu durumlar için çevrimiçi listeler olabilir. İnsanlar buradan, çözmeye muktedir oldukları ama en fazla para ödedikleri sorunlara bakabilir.

Peki organizasyonlar kendi faaliyetlerine CI'yi uygulayarak IQ'larını artırabilirler mi?
- Organizasyonel IQ'yu ölçmek için tasarlanmış birkaç araştırmamız olmuştu. Birkaç küçük gruba bir takım işler vermiş ve onların nasıl performans gösterdiklerini tanımlayan faktör analizlerine bakmıştık. Bulduğumuz ise tıpkı bireylerle ilgili vakadakinin aynısıydı. Geniş bir işler yelpazesinde grup performansını öngören tek bir istatistiksel faktör vardı. Bunu organizasyonun tamamı seviyesinde de yapabilmeniz akla çok mantıklı geliyor. Örneğin Siemens'in IQ'sunun kaç olduğunu keşfedebilmek ve onun nasıl artırılabileceğini araştırmak fevkalade büyüleyici bir iş olurdu. Biz grup zekasının değiştirilmesinin kesinlikle mümkün olduğuna inanıyoruz.

Arthur F. Pease