Fırtınalı yılın başaranları

Elçin Cirik

[email protected]

Yüksek enflasyonun damga vurduğu yılda banka CEO’ları, özellikle kârda çok zorlandı. Aktif büyüklükte Hakan Ateş, Ali Güney, Hakan Aran ve Recep Baştuğ yılın en başarılı yöneticileri oldu. Yüzde 69 büyümeyle en iyi ivmeyi yakalayan mevduatta 7 banka ve yılı dalgalı geçiren kredilerde 8 bankanın yöneticisi yoğun performanslarıyla sektör ortalamasının üzerinde büyümeye imza attı. 

2023, bankacılık için sayısı 200’ü geçen regülasyonlarla yönetmesi zor bir yıl oldu. Sektörün aktif büyüklüğü 2022 yılına göre yüzde 63,9 artarak 23,5 trilyon TL’ye, net dönem kârı yüzde 40 artarak 604 milyar TL’ye ulaştı. Burgan Bank Genel Müdürü Murat Dinç, 2023’ün ekonomi politikalarındaki değişimler ve yoğun regülasyonlar nedeniyle zor geçtiğini düşünenlerden. Dinç, kredi sınırlamaları ve net faiz marjındaki daralma nedeniyle sektörün net faiz gelirleri dışındaki alternatif kanallardan gelir yaratma çabası gösterdiğini söylüyor. Aktif Bank Genel Müdürü Ayşegül Adaca, Merkez Bankası’nın 2023 Haziran itibarıyla uyguladığı sıkı para politikasının kredi gelişiminde etkili olduğunun altını çiziyor ve ekliyor: “Yılın ikinci yarısında kredi faizlerinin yükselmesi sonucu kredi büyümesi yılın ilk yarısına göre yarı yarıya azaldı ve 2023 sonunda yüzde 54’e gerildi. Ticari kredi kullanım oranında da azalış gözlendi. Ancak büyük işletmelerin ve hane halkının kredi kartı/KMH başvuruları güçlü kalmayı sürdürdü.” EY Türkiye Finansal Hizmetler Sektör Lideri ve Şirket Ortağı Levent Atakan, 2023 yılı bankacılık verilerini resmi enflasyon oranı olan yüzde 64,7 ile okuyarak, “Sektörde aktif büyüklük neredeyse aynı kaldı. Kredilerde yüzde 10 küçülme, mevduatlarda yüzde 5 büyüme var. Enflasyona göre en geride kalan alan, yüzde 40 ile kârlılık artışı” diyerek kârdaki baskıya vurgu yapıyor. Yine de bu fırtınalı yılda bankalar arasında güçlü performansıyla dikkat çekenler oldu. 

BÜYÜKLERİN DÖNEMİ

Geçtiğimiz yıl küçük oyuncular ve yatırım bankalarını da hesaba katarak yapılan hesaplamada aktif büyüklükte toplam 11 banka sektör ortalamasının üstünde büyümeye imza attı. Destek Yatırım ve Doğan Yatırım, baz etkisinin de yardımıyla yüzde 150’nin üzerinde büyüdü. Aktif büyüklükte ilk 25 banka incelendiğinde de 9 oyuncunun “en iyi” notlarla rekabetten sıyrıldığı görülüyor. DenizBank Genel Müdürü Hakan Ateş, Türk Eximbank Genel Müdürü Ali Güney ve İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran, büyümede en başarılı yöneticiler olarak öne çıkıyor. Türk Eximbank Genel Müdürü Ali Güney, aktif büyüklükte yüzde 75,7 büyümeyi ihracata sağladıkları 42 milyar dolar destekle açıklıyor. “İhracatçılarımıza 19,6 milyar dolar kredi desteği sağladık. Alacak sigortası kuruluşu olarak sigortaladığımız vadeli ihracat alacakları tutarı 22,4 milyar dolar oldu. 2024 sonunda desteğimizi 50 milyar dolara çıkaracağız” diyor. Yüzde 74,2 büyümeyle aktif büyüklüğü 2,5 trilyon TL’ye ulaşan İş Bankası, 1,2 trilyon TL’si nakdi olmak üzere toplam 1,6 trilyon TL kaynak sağladı. Burada sektörün en büyük 7 bankasının 5’inin güçlü büyüme göstermesi dikkat çekici. 2022’de küçük ve orta ölçekli bankalarla kamu oyuncuları öne çıkıyordu. EY Türkiye Finansal Hizmetler Sektör Lideri Levent Atakan, “İki büyük kamu bankası neredeyse enflasyon kadar büyüdü. Özellerdeyse bir banka ciddi anlamda ayrışıyor. Bu da bankanın Türkiye’ye olan ilgisi ve yatırımlarıyla ilgili” şeklinde konuşuyor. TOM Group CEO Danışmanı Tunç Akyurt, 2023’te farklı olarak kamunun yanında orta- büyük ölçekli özellerin de büyüme yazdıklarını vurguluyor ve “2023, kredilerde ciddi büyüme olan, daha önemlisi ‘enflasyona endeksli kağıtlar’ bazında aktiflerin büyütüldüğü bir yıl oldu. Enflasyonun rekor seviyeye çıkması ve bu menkul kıymetlerin çok yüksek oranda getirileri sayesinde aktif büyüklükler, özellikle büyük bankalarda çok daha yüksek gerçekleşti” diyor. 

MEVDUATIN LİDERLERİ

2023’te sektörün mevduat büyümesi yüzde 69 oldu. Mevduat, 2023’te değişen faiz politikasıyla getirisinin alternatif finansal ürünlere göre iyi olmasıyla mudi açısından, enflasyon oranın altında kalmasıyla da banka açısından cazip hale geldi. Kamu ve büyük özel bankalar geniş müşteri ve şube portföy avantajını kullanarak burada bir adım önde pozisyon aldı. Nispeten uygun maliyetle fonlamalarını artırdılar. Bu bankalardan Akbank’ın genel müdürü Kaan Gür, 2023’te 2,3 milyon net aktif müşteri kazandıklarını, tabana yaygın mevduat ve bireysel kredilerdeki güçlü pazar payı kazanımlarıyla yılı büyümeyle kapattıklarını söylüyor. Yüzde 75 mevduat büyümesine imza atan Garanti BBVA Genel Müdürü Recep Baştuğ da “2023’te seçime kadar kur korumalı mevduata geçiş, seçim sonrasındaysa kur korumalı mevduattan Türk Lirası mevduata dönüş sektörün ana gündemiydi. Ancak bankalar bu iki farklı dünyaya kendilerini hızla adapte etmeyi başardı” yorumunu yapıyor. HSBC Türkiye Genel Müdürü Selim Kervancı, “Kur korumalı hesaplara yönelik değişen yasal düzenlemeler ve buna yönelik uygulamalar, 2023 mevduat stratejimizi belirleyen en önemli etkenler oldu. Uyum yönünde alınan aksiyonlarla TL başta olmak üzere mevduat portföyümüzü büyüttük” diyor. Mevduatta Vakıfbank ve Halkbank da öncü durumda. Vakıfbank Genel Müdürü Abdi Serdar Üstünsalih, “Tabana yaygın mevduat yapısı ve müşteri portföyü stratejimizle müşterilerimizin ihtiyaçlarına yönelik özel ürünler geliştirmeye devam ediyoruz. Toplam mevduatlarımız yıllık bazda yüzde 74 artışla 2 trilyon TL’ye yaklaştı. Pazar payımız yüzde 12,7’den yüzde 13,2’ye yükseldi. TL vadeli mevduatlar ilk defa 1 trilyon seviyesini aştı” diyor. Danışmanlar, 2024’te TL’nin göreceli olarak değer kazanması ve artan faiz oranlarının etkisiyle mevduatta büyüme iştahının yüksek olmasını bekliyor. 

KREDİNİN “EN İYİLERİ”

Aslında 2023, krediye erişimin gittikçe zorlaştığı bir yıldı. Bu alanda en yüksek büyümeyi yazan oyuncular Türk Eximbank, DenizBank, QNB Finansbank ve TSKB ile orta ölçekliler olarak göze çarpıyor. Kredi büyüklüğünde 9’uncu sırada yer alan ve reeskont kredileriyle daha uygun faiz oranları sunarak öne çıkan Türk Eximbank’ın genel müdürü Ali Güney, ihracata desteğin tabana yayılması stratejisiyle 2023’te ihracatçı sayısını artırmaya büyük önem verdiklerine parmak basıyor ve “Desteklerimizden aktif yararlanan ihracatçı sayısı 17 bine yaklaştı. Son 1 yılda ilk defa yararlanan 2 bin firmanın yüzde 93’ü KOBİ. Yurt dışı borçlanma işlemleriyle de 4,3 milyar dolar kaynak sağladık” diyor. Krediler kaleminde yüzde 62,3 büyüme yakalayan TSKB Genel Müdürü Murat Bilgiç de bu ivmeyi ülkenin düşük karbonlu ekonomiye geçişi için ortaya koydukları misyon bankacılığının bir sonucu olarak görüyor. “Kredi portföyümüzün aktifler içindeki ağırlığı yüzde 76. Bu kredilerin yüzde 80’e yakınını yatırım kredileri oluşturuyor. İşletme sermayesi kredilerinin payı yüzde 10. 2023 yılı genelinde toplam 1,3 milyar dolar nakdi kredi kullandırdık” şeklinde konuşuyor. Kredilerde 2023, kamu ve özel büyük oyuncuların farklı alanlara odaklandığı bir dönem olarak da dikkat çekiyor. Levent Atakan, “Özellikle tüketici kredilerinin daha çok özel bankaların aktif olduğu bir alan olduğunu görüyoruz. Konut ve araç kredilerinde kamu bankaları selektif, özel bankalar daha aktif oldu. Özel bankaların göreceli olarak uzak durduğu ticari kredilerdeki büyüme kamu bankaları tarafından geldi” diyor. Adını vermek istemeyen, bir bankanın eski yönetim kurulu başkanı da ekonomideki daralmaya rağmen 2023’te kamu bankaları ve orta ölçeklilerin tüzelde iştahlarının azalmadığına değiniyor. Kredide bu ayrışmalı büyüme trendinin 2024’te süreceğini düşünen danışmanlar, gelen kısıtlamalar sonrası kredi büyümesinin yüzde 30-40 bandında olacağını öngörüyor. 

ASIL SINAVI GEÇTİLER

2023’te banka yöneticilerinin en çok emek verdiği nokta kârlılığı artırmaktı. Çünkü sektör, yüzde 40 ile enflasyonun altında bir kâr artışı yazabildi. Yatırım bankaları ve küçük oyuncuların da hesaba katıldığı noktada 19 bankanın yöneticisi yılı, sektör ortalamasının üzerinde kârla kapatabildi. İlk 25’e bakıldığında 13 oyuncunun genel müdürü bu anlamda “iyi not” aldı. Bir yılda kârlılığını yaklaşık 49 milyar TL artıran Ziraat Bankası dışında daha çok küçük ölçekli bankalar kârda öne çıktı. Kâr büyümesinde yüzde 139 artışla öne çıkan Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası’nın genel müdürü İbrahim Öztop, “Bankamızın kalkınma finansmanı alanındaki etkinliği, sağladığımız kredilerin büyük bölümünün son 5 yılda temin edilmesiyle güçlü bir yapıya ulaştı. 2023’te kârlılığımızı önemli ölçüde artırdık” diyor. Yüzde 113,1 ile kârda güçlü artış yazan Burgan Bank’ın genel müdürü Murat Dinç, büyümeyi şöyle açıklıyor: “Hem regülasyonların ağır ve yoğun olduğu hem ekonomi politikalarının farklılıklar gösterdiği zorlu bir yılda, bilançomuzu çok temkinli ve etkin yönettik. Kredi sınırlamaları ve net faiz marjındaki daralma nedeniyle bankacılık sektörü geçtiğimiz yıl net faiz gelirleri dışındaki alternatif kanallardan gelir yaratma çabası gösterdi. Hazine işlemleri, ücret ve komisyon gelirlerimizle net kâra katkıda bulunduk.” Aktif Bank Genel Müdürü Ayşegül Adaca da kârdaki artışta iştirakleriyle ürün ve müşteri trafiği sağlayan sıra dışı iş modellerinin etkisi olduğunu belirterek, “Kurumsal ve özel bankacılığı az sayıda şubemizle yürütüyoruz. Bireysel bankacılıkta tamamen dijital ve merkezi süreçlerle servis modelimizi kurguladık. Bu da bize verimli bir operasyon sağlıyor” şeklinde konuşuyor. Yatırım bankaları içinde kârda yüzde 157,5 artışla öne çıkan Pasha Bank’ın genel müdürü Cenk Eynehan da “2023’te krediler ve leasingde yüzde 56,5 büyüme sağlarken dış ticaret finansmanı, leasing, proje finansmanı ürünlerine öncelik verdik. Hem döviz hem sermaye piyasası alım satım işlemlerindeki kazancımız bir yıl önceye kıyasla yüzde 186 artarak kârlılığa katkı sağladı” diyor.