Küçükler neden yavaşladı?

Bankacılıkta aktif büyüklük liginde değişimler yaşanıyor. 2012 sonu ile 2022 Haziran verilerine baktığımızda ligde değişim var...

28.03.2023 12:36:010
Paylaş Tweet Paylaş
Küçükler neden yavaşladı?

Elçin Cirik

[email protected]

Orta ligdeki 4 banka payını artırmayı başardı. En büyüklerin payı bir miktar azalırken en büyük kayıp küçükler liginde yaşandı. 40 oyunculu küçüklerin payı yüzde 10,1’e geriledi. Bankacılık uzmanlarına göre bu kaybın nedeni, oyuncuların ölçek yerine kârlılığa odaklanması. Önümüzdeki 5 yılda dengelerin yeniden değişmesi bekleniyor. Küçüklerin yeniden pay kazanacağı ve 1-2 oyuncunun orta lige çıkacağı düşünülüyor.

Türkiye bankacılık sektöründe, son 10 yılda aktif büyüklük liginde önemli değişimler yaşandı. Artan rekabet, dijitalleşmeyle gelen hız ve ekonomik şartların tetiklediği bu değişim için 2012 sonu- 2022 Haziran verilerine göre baktığımızda en büyüklerle en küçüklerin payının azaldığını görüyoruz. Orta lig ise son 10 yılın kazananı oldu. Bankacılıkta birinci ligde yer alan aktif büyüklük sıralamasında ilk 7 oyuncu hala aslan payını alıyor. Ancak geçen 10 yılda bu grubun payında yüzde 0,6 düşüş mevcut. EY Türkiye Finansal Hizmetler Sektör Lideri ve Vergi Bölümü Şirket Ortağı Levent Atakan, “Aktif büyüklük açısından ilk 7 banka, hala sektörün yüzde 75’inin üzerinde paya sahip, sektöre yön veren oyuncular mevcut pozisyonlarını koruyor” diyor. Üst ligde, oyuncuların birbirlerinin paylarını kaptığı görülüyor. Adını açıklamak istemeyen küçük ölçekli bir bankanın eski üst düzey yöneticisi, özellikle son 3-4 yıldır kredi paketlerinin ve ekonomiye destek amaçlı özel şartlarla sunulan kredilerin işin doğası gereği kamu bankaları aracılığıyla verildiğini vurgulayarak bu durumun ilk 7’de dengeyi kamu bankaları lehine çevirdiğini belirtiyor. Bankacılık bilanço işi ve tüm dünyada bankanın kazandığı ölçek çok önemli. Bankacılık uzmanları, özellikle 2008 küresel finans krizi sonrası dünyada risk kurallarının, tedbirlerin değişmesiyle orta ve küçük bankaların, hele ki niş bir alan veya ürün sunmuyorlarsa hayatlarının çok zorlaştığı konusunda hemfikir. İşte bu yüzden orta ve küçük ligdeki bankalar, bir üst lige atlama hedefleri açıklıyor ve bu yönde sürekli çaba gösteriyorlar. 

ORTA LİG GÜÇLENİYOR 

Bugün sektörde birinci lig ile orta lig arasında aktif büyüklükte 2 katı aşan farklar var. 2012’de orta ligde 3 özel banka vardı ve bu lige Eximbank’ın katılımıyla sayı 4’e çıktı. Orta lig son 10 yılda önemli bir başarı hikayesi yarattı. Aldıkları toplam pay yüzde 3,3 arttı. Deloitte Türkiye Finansal Hizmetler Endüstri Lideri Yaman Polat, bu pay artışının ana nedenlerini kurdan dolayı büyüme, dijitalleşmeye yatırım, kârlılığı azaltıp müşteri tabanında genişleme ve kredi kullandırımına devam etme olarak sıralıyor. EY Türkiye Finansal Hizmetler Sektör Lideri Levent Atakan, “Bu bankaların ölçeklenmiş bankacılıkla ülke politikalarına paralel doğru segmentasyonları gerçekleştirdiğini, bu çerçevede paylarını artırdığını gözlemliyoruz. Eximbank dışındakiler, ağırlıklı yabancı payı yüksek bankalar. Ayrıca küresel çapta yapılan ortaklıklar da pay artışında önemli etken” yorumunu yapıyor. Orta ligde QNB Finansbank ve DenizBank, aktif büyüklükte paylarını yaklaşık 0,5’er puan artırdı. DenizBank Genel Müdürü Hakan Ateş, basına yaptığı değerlendirmede, aktif büyüklük, kredi ve mevduatta ihtiyatlı büyümeyi sürdürdüklerini vurguluyor. Banka, yakın dönemde küçük ve orta yatırımcı kitlesine uygun en geniş yatırım ürün gamı ve en iyi müşteri deneyimiyle yatırım bankacılığında liderlik hedefi açıklıyor. Ligde asıl büyüme getiren oyuncuysa payını 1,2 puan artıran Eximbank. Bankanın ivmesi, ekonominin ihracata dayalı mevcut büyüme modeliyle paralel. Eximbank Genel Müdürü Ali Güney, hedeflerini, “2023 sonuna kadar alacak sigortası ve krediler olarak toplam 60 milyar doların üzerinde büyüklüğe ulaşma hedefimiz var. Orta vadede dünyadaki ihracat kredi kuruluşlarına benzer bir yapı haline geleceğiz. Ardından yurt dışı yapılanmamız devreye girecek” sözleriyle açıklıyor. 

KÂRA ODAKLANDILAR 

İlk 11’i izleyen ve küçükler ligine giren bankaların sayısı artmasına rağmen paylarında küçülme mevcut. 2022 ilk yarı verilerine göre 40 oyuncu, sektörden ancak yüzde 10,1 pay alabiliyor. 2012 yılı sonundaysa 35 bankanın payı yüzde 12,8’i buluyordu. Peki neden payları eriyor? EY Türkiye Finansal Hizmetler Sektör Lideri Levent Atakan, bu bankaların ölçeklenmeden çok hedef bankacılık çerçevesinde ilerlediğine vurgu yapıyor. Atakan, “Bunun neticesinde toplam içinde paydaki düşüşe rağmen kârlılık açısından iyi seviyedeler. Burada ölçeklemenin en basit tanımla, ‘bir girişimin en az maliyetle en fazla kârı elde etmesi’ olduğunu atlamamak gerek” yorumunu yapıyor. BDDK Mart 2022 verilerine göre sektörde özel yabancı bankaların öz sermaye kârlılığı yüzde 50,7, sektör genelinde bu oran yüzde 41. Hizmet çeşitliliği bakımından ilk 11 bankanın diğer bankalardan ayrıştığı gerçeği de ortada. Tmob CEO’su Tunç Akyurt, küçük bankaların kendilerine göre haklı sebeplerle pazar paylarını büyütmek ve orta lige girmeye çalışmak yerine kârlılığı maksimize etmeye çalıştığını belirtiyor ve sözlerine şöyle devam ediyor: “Bu nedenle paylarında büyüme yerine küçülme yaşandı ama kendi içlerinde sermaye kârlılıkları artmış oldu. Bazı sermayedarların da isteyerek bu ligde kalmak istemesiyle hızla büyümek yerine mevcut ligde daha iyi bir kârlılığa ulaşmak amacıyla hareket ettiklerini düşünüyorum.” Adını vermek istemeyen eski bir banka yöneticisi, ağırlıkla kamu bankaları tarafından verilen kredi kampanyalarını büyük özel ve orta ölçekli bankaların takip edebildiğini, ancak küçük bankaların bilanço gücü uygun olmadığından son 3-4 yılda zemin kaybettiğini söylüyor. Tabii ilk 11 bankanın şube ağının diğerlerine göre açık ara yüksek sayıda olması da özellikle ticari bankacılık tarafında küçüklere rekabette eksi getiren bir faktör olarak öne çıkıyor. 

SIÇRAMA PLANLAYANLAR

Bu süreçte bazı bankalar orta vadeli planlarını açıklarken bir üst lige geçmek istediklerini net olarak ortaya koyuyor. Lig atlatacak ivmeyi de dijitalleşme ve açık bankacılık, servis bankacılığıyla yapacaklarına inanıyorlar. Gerçekten de dijital ölçeklenme, yeni nesil bankacılık için oldukça önemli. Uzmanlar sektöre yeni girenlerin ve küçük ölçeklilerin bu alanda büyüme ve kârlılığı yakalayabileceğini düşünüyor. QNB Finansbank Genel Müdürü Ömür Tan, bireysel tarafta oyunun kuralının dijitalleşmeyle sürdüğüne işaret ederek uzaktan müşteri ediniminde hızlı büyüdüklerini aktarıyor. Tan, bankayı 5 yılda en üst lige taşımayı hedefliyor ve “4 özel banka rakibimizle aramızdaki aktif büyüklük çarpanı her geçen yıl azalıyor. QNB alımıyla aslında azalmaya başladı” diyor. “Uzaktan müşteri edinimi bizim gibi bankalar için çok önemli. Asıl sektörde büyük değişim, servis bankacılığı olacak” şeklinde konuşan Fibabanka Genel Müdürü Ömer Mert, “Artık içinde olduğumuz banka grubumuzu değiştirdik; ölçek olarak üçüncü gruptayız ama iş modelimiz farklı olduğu için artık kendimize ikinci grupta gibi bakıyoruz. Küçük ölçekteki bankaların bireysel iş yapmaları çok zor, stratejilerini değiştirmeleri gerekiyor. Bizse bugün daha tabana yaygın bir perakende bankasıyız, 4 milyon müşterimiz var” yorumunu yapıyor. Mert’e göre servis bankacılığının, iyi uygulamalar olursa sektörde müşteriye ulaşmada yıkıcı etkisi olacak. Oyuncu sayısı artan yatırım bankalarında da rekabet artıyor. TSKB Genel Müdürü Murat Bilgiç, son 10 yılda yıllık ortalamada aktiflerini yüzde 27 ve kredilerini yüzde 28 büyüttüklerini ve 12. sırada yer alarak kalkınma bankacılığındaki lider durumlarını koruyacaklarını aktarıyor. Pasha Bank Genel Müdürü H. Cenk Eynehan da “2022’nin 9 aylık rakamlarında aktif büyüklüğümüz yıllık yüzde 106 arttı, her yıl aktif büyüklüğümüz Türkiye’nin ve dünyanın ekonomik gidişatı doğrultusunda şekillenecek” diyor. 

DEĞİŞİM YAKIN 

Bu yıl faaliyete başlaması planlanan full dijital bankalar ve özellikle e-ticaret şirketleriyle iş birlikleri yapılırsa yüksek büyüme fırsatı sunan servis bankacılığı, sektörde rekabetin yönünü değiştirecek gibi görünüyor. Bu yeni ortamda 5 yıllık vadede ligler arası geçişler, mümkün görünüyor. Uzmanlar, en üst ligde olmasa da ağırlıkla küçükler liginden orta ölçeğe geçişe imkan görüyor. İlk 7 içindeki özel 4 bankanın üçünün büyük Türk grupların parçası olduğuna dikkat çeken uzmanlar, buradaki ilişkileri ve yarattığı sinerjiyi sadece banka büyüklüğüyle açıklamanın mümkün olmadığını ve bu ligde aslan payının korunacağını belirtiyor. Deloitte Türkiye Finansal Hizmetler Endüstri Lideri Yaman Polat, değişimin hem bireylerin teknolojiye yatkınlığının artmasına hem düşük sıralamadaki bankaların sermaye artırımı ya da kolay fonlamaya ulaşarak üst sıralardaki bankaların tabanından müşterileri ele geçirmesine bağlı olduğunu düşünüyor. Tunç Akyurt, ilk 7 bankanın kendi içinde sıra değişikliği olabileceği ancak orta ya da küçük oyunculardan en üst lige atlamanın mümkün olmayacağı düşüncesinde. “Doğru bir stratejiyle 1-2 küçük ölçekli oyuncunun orta lige yükselme şansı var” diyor. Adını vermek istemeyen bir banka yöneticisiyse bankacılık uygulamalarında daha serbest piyasa kurallarına geçildiği süreçte küçük oyuncuların yüzde 2,7’yi bulan pay kaybını geri alacağını belirtiyor. EY Türkiye Finansal Hizmetler Sektör Lideri Levent Atakan, orta ligde bulunan bankaların mevcut stratejilerini ülke gerçekleri ve küresel vizyonla birleştirerek pay kazanımlarının devam edeceği görüşünde. “Bu bankaların daha kârlılık odaklı stratejileri ve ürün farklılaştırmaları olduğunu görüyoruz” yorumunu yapıyor.


“5 YILDA 5 BASAMAK YÜKSELECEĞİZ”
AYŞEGÜL ADACA / AKTİF BANK GENEL MÜDÜRÜ

5’Lİ HEDEFLER
Kendimize 5 yıllık bir proje planı hazırladık ve uygulamaya koyulduk. Büyüme planımızın önemli kısmı ekosistemimize odaklı ilerliyor ve 5’erli hedefler koyduk; 5 büyük proje, 5 yatay proje, 5 gelişim alanı. Gelişim alanlarımız veri, CRM, AI yatırımları, organizasyonel yatırımlar ve altyapı yatırımları. Bankanın teknolojisine yaptığımız yatırımlar 15 milyon dolara ulaştı. Projelerde önemli odak noktalarımızdan ilki dijital bankamız N Kolay. N Kolay ile tanışan müşteri sayımız 2 milyona ulaştı. 11 milyon kullanıcısı olan Passo’yu zenginleştirip bir yaşam stili süper uygulaması (SuperApp) olarak kullanıcılarımızla buluşturacağız. KOBİ segmentine sunduğumuz dijital hizmetler yaygınlaşacak. N Kolay Ödeme Kuruluşu’nun fiziki noktalarına taşıdığımız dijital enstrümanlarla daha çok KOBİ’ye ulaşmayı hedefliyoruz. Son 10 yılda sektör büyüme ortalaması yüzde 23 iken, bizim ortalamamız yüzde 30’un üzerinde seyrediyor. Önümüzdeki 5 yıl da bu trend devam edecek.

YOL DİJİTALDEN GEÇİYOR Bankamızın 5 yıllık vadede aktif büyüklük sıralamasında 5 basamak yükseleceğini öngörüyoruz. Elbette şunu unutmamak lazım, biz Türkiye’nin özel sermayeli en büyük yatırım bankası olarak tamamen organik büyüme kaydediyoruz. Bir satın alma veya ortak girişiyle değil, kendi kaynaklarımızla büyüyoruz. Dolayısıyla bu büyüme hedeflerine sadece bilanço ve aktif büyüklük rakamları olarak bakmamamız gerekiyor. Dijitalleşmede liderliğimiz devam ediyor ve bunu korumak en önemli hedeflerimiz arasında. Eskiden bankaların şube sayısıyla büyüklükleri ölçümlenirdi; bugün ve sonrasındaysa API sayılarını daha çok konuşacağımızı söylemek yanlış olmaz. Sektör dijital iş yapış modelleriyle büyüme sağlayacak. Dijitalleşme yaklaşımımız ve iş yapma kabiliyetimiz, bizi arzuladığımız büyüklüklere ulaştıracak esas güçlerimiz olacak.



“UYUM HIZI SIRALAMAYI ETKİLİYOR”
YAMAN POLAT / DELOITTE TÜRKİYE FİNANSAL HİZMETLER END. LİDERİ

ANA NEDENLER
İlk 10 ve takip eden bankaların değişimini kalitatif olarak değerlendirdiğimizde, en temel faktörlerin başında enflasyonist ortam, kurların 6 ay öncesine kadar stabil olmayışı ve para politikasını sayabiliriz. Bununla beraber bankaların Merkez Bankası’nın kredi ve mevduat üzerindeki düzenlemelerine olan adaptasyon hızının da sıralamadaki yerlerini önemli ölçüde etkilediğini söyleyebiliriz.

ÖLÇEK ÖNEMLİ Türk bankacılık sistemi oldukça regüle ve teknolojiyi de dünyada en üst düzeyde kullanan bir yapı. Ancak Türkiye’de sayıları 4-5 civarındaki bazı bankaların dijitalleşme ve açık bankacılık entegrasyonuna diğer bankalardan çok daha önce yatırım yaptığını ve öne çıktığını gözlemliyoruz. Bu atılan adım tabii ki rekabet olarak bu bankaları önümüzdeki yıllarda öne çıkaracak. Ancak ülkemizin ihtiyaçlarını ve gerçeklerini dikkate aldığımızda bankalar için ölçeğin hala önemli olduğunu, hala geniş şube ağının müşterilere ulaşabilmek için çok değerli bir kanal olduğunu ve bir süre daha bu şekilde devam edeceğini öngörüyorum.



Türkiye ve dünya ekonomisine yön veren gelişmeleri yorulmadan takip edebilmek için her yeni güne haber bültenimiz “Sabah Kahvesi” ile başlamak ister misiniz?


İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Yorum Yaz