Geldi, geliyor derken sonunda Bireysel Emeklilik Yasası çıktı. Ardından Nisan 2002’de ilgili yönetmelikler açkılandı. Ve ardından sigorta sektöründeki büyük yarış başladı... 7 şirket Hazine’ye başvurusunu yaptı. Sırada 5 şirketin daha olduğu söyleniyor. Bir de yabancılar var. Onlar da rekabete katılabilir. Ancak, en fazla 10 şirkete izin verilecek olması, 10 milyar dolar olduğu tahmin edilen pazardaki yarışı da kızıştırıyor. Kazanlar ise Temmuz ayından sonra belli olacak.

Nisan ayından bu yana sigorta sektöründe tatlı bir telaş var. Fizibilite raporları hazırlanıyor, alt yapılarda yasaya uygun düzenlemeler yapılıyor, sermaye artırımlarına gidiliyor ve insan kaynaklarında yeniden yapılandırma stratejisi uygulanıyor. Sözün kısası, ekonomideki sıkıntılara rağmen sigortacılıkta inanılmaz bir hareketlilik var. Bu hareketliliğin nedeni ise bireysel emeklilik şirketi kurulmasına ilişkin yasanın nisan ayında yayınlanıp, kamuoyuna açıklanması...

Aslında 2001 yılının ikinci yarısında bireysel emeklilik konusundaki çalışmalar başlamıştı. Ancak, şirket kurmaya ilişkin yasanın çıkmaması, hazırlıkların ağır aksak ilerlemesine neden olmuştu. Yasanın çıkmasıyla birlikte, sigorta şirketleri de harekete geçti. Bir kısmı bireysel emeklilik şirketi kurmak için Hazine’ye müracaat etti, diğer kısmı ise hızlı bir şekilde hazırlıklarını sürdürüyor.

Sigorta sektöründe şu anda bireysel emeklilik şirketi kurmak üzere hazırlık yapan 12 şirket olduğu söyleniyor. Zaten bunlardan 7’si gerekli çalışmaları yaparak Hazine’ye başvurdu. Anadolu, Hayat, Ankara Hayat, Ak Hayat, Güneş Hayat, Commercial Union Hayat, Koç Allianz ve Yapı Kredi Yaşam, mayıs ayından itibaren Hazine’ye yapılabilirlik raporlarını sundular. Hazine’nin bu raporlar üzerindeki son incelemelerini yaptığı tahmin ediliyor. Çünkü, yasaya göre, Hazine, başvuru yapan şirketlere 2 ay içinde yanıt vermek zorunda. Bu nedenle temmuz ayının ilk günlerinde, bireysel emeklilik alanında faaliyet gösterecek şirketlerin de kesinleşmesi bekleniyor.

Şu sıralarda fizibilite çalışmalarını sürdüren, Doğan Hayat, İsviçre Hayat, Garanti Hayat, Axa Oyak Hayat ve Başak Hayat’ın ise kısa bir süre zarfında Hazine’ye müracaat edecekleri ifade ediliyor. Bu 12 şirket dışında bazı yabancı sigorta şirketlerinin de bireysel emeklilik konusunda Türkiye pazarını incelediği söyleniyor. Şu anda Türkiye’de inceleme yapan 10-12 yabancı şirket olduğunu belirten bir sigorta şirketinin üst düzey yöneticisi, “Piyasaya her an yeni isimler gelebilir” diyor.

“En fazla 10 şirket olacak”

Sektör yetkililerine göre, yabancı şirketlerle birlikte bireysel emeklilik konusunda hazırlık yapan şirket sayısı 20-25 düzeyinde... Ancak, bu şirketlerinin hepsinin izin alması şimdilik mümkün değil.

Yasada resmi bir açıklama olmasa da, Hazine’nin bu konuda biraz ihtiyatlı davranacağı tahmin ediliyor. Genel beklenti ise Hazine’nin 6-8 şirkete izin vereceği yönünde.

İsviçre Hayat Sigorta Genel Müdür Yardımcısı Ali Aktuğ, Hazine’nin 6-7 şirkete izin vermesini beklediklerini söylüyor. Ankara Hayat Sigorta Genel Müdürü Cem Yılmazer’in tahmini ise, bireysel emeklilik alanında faaliyet göstermek isteyen şirketlerden sadece 8’ine izin verileceği yönünde.

Doğan Hayat Genel Müdürü Mehmet Muratoğlu ise bu konuda biraz daha iyimser. Muratoğlu, “Hazine’nin bireysel emeklilik sistemi için 10-15 şirkete izin verebileceğini düşünüyorum” diyor.

Commercial Union Hayat Sigorta’nın genel müdür başyardımcısı Gülsen Demir ise farklı bir görüş ortaya koyuyor. Demir, “Hazine yönetimi baştan beri, 5-6 şirket hazır olmadan kimseye izin vermeyeceklerini, şirketler arasında haksız rekabet yaratmayacaklarını söylüyorlar” diyerek konunun yanlış anlaşıldığını ifade ediyor.

Yapılabilirlik raporunda ne var?

Bireysel emeklilik konusunda faaliyet göstermek isteyen sigorta şirketlerinin tatlı bir telaş içinde olduğunu söylemiştik. Bunun en büyük nedeni de Hazine’nin istediği “Yapılabilirlik raporu”... Başvuru yapan şirketler, “Yapılabilirlik raporlarını” Hazine’ye zaten verdiler. Ancak, diğer şirketler henüz çalışmalarını tamamlamış değiller. “Yapılabilirlik raporu” konusunda Hazine’nin çok titiz olduğunu belirten sektör yetkilileri, bu nedenle hiçbir şeyi gözden kaçırmamak gerektiğini söylüyor. Çünkü, bu rapor Hazine’nin vereceği kararda önemli rol oynuyor.

“Yapılabilirlik raporu”nda şirketlerin yaptığı pazar araştırmaları, şirketin çalışma esasları, faaliyetlerinin neler olacağı, ortaklık yapıları, mali tablolar, gelir-gider tahminleri gibi bilgilerin bulunması gerekiyor. Hazine bu raporlardaki her bir maddeyi ayrı ayrı incelemeye alıyor. Ancak, sektör yetkililerine göre Hazine’nin en çok üzerinde durduğu kriter, sermaye yeterliliği olacak.

Ankara Hayat Sigorta Genel Müdürü Cem Yılmazer de, Hazine’nin “Yapılabilirlik raporu”ndan çok, şirketlerin sermaye yeterliliklerini dikkate alacağını söylüyor ve şöyle devam ediyor:

“Bu raporların en geç 15 gün içinde incelendiğini sanıyorum. Kalan 1,5 aylık süre tamamen sermaye ile ilgili değerlendirmelerden kaynaklanıyor. Son zamanlarda yaşananlar da Hazine’nin bu konuda daha titiz davranmasına neden oluyor.”

“Yabancı ortak geliyor”

Bireysel emeklilik konusunda şirketler ağırlıklı olarak kendi başlarına çalışmayı tercih ediyor. Stratejik işbirliğine gittiğine açıklayan şirket hiç yok gibi... Ancak, İsviçre Hayat Sigorta, bireysel emeklilik işine yabancı bir ortakla girmeyi planlıyor. Bu nedenle de şu sıralarda bazı yabancı şirketlerle ortaklık görüşmeleri yapıyor. İsviçre Hayat Sigorta Genel Müdür Yardımcısı Ali Aktuğ, görüşmelerin devam ettiğini doğruluyor. Karar aşamasında olduklarını belirten Aktuğ, yakın bir zamanda görüşmelerin sonuçlanacağını söylüyor ve “Ortaklıkla ilgili görüşmeler sonuçlanınca da gerekli izinleri alarak, bireysel emeklilik şirketi için Hazine’ye başvurumuzu yapacağız. Bunun da 2-3 ay içinde olmasını bekliyoruz”. 

Anadolu Hayat Sigorta Genel Koordinatörü Şükrü Muslu ise, bireysel emeklilik işine kendi olanaklarıyla hazırlandıklarını söylüyor. Şirketin bireysel emeklilik şirketine dönüşmesi için yönetim kurulundan karar aldığını belirten Muslu, başvurularının kabul edilmesi halinde en az 6 tane yatırım fonu kurmayı planladıklarını söylüyor.

Ne zaman başlayacak?

Sektör yetkililerine göre, 2003 yılının ilk aylarıyla birlikte bireysel emeklilik sistemine geçilmiş olacak. Hazine’nin temmuz ayının ilk günlerinde izin verdiği ilk şirketleri açıklaması bekleniyor. Bu da sektördeki hareketliliğin biraz daha artmasına neden olacak. Çünkü, Hazine’den izin alan sigorta şirketleri, ruhsat almak için girişimlerde bulunacak. Ruhsat başvurusu da 2 ay içerisinde de sonuçlandırılacak.

Buna bir de yatırım fonu kurma girişimleri eklenince, en iyi olasılıkla yılın son aylarında ilk poliçelerin imzalanabileceği söyleniyor. Ancak, Türkiye’de bu işlerin ne kadar yavaş ilerlediği düşünülürse, yılbaşından önce bireysel emeklilik şirketlerinin faaliyete başlaması şu an için pek mümkün görünmüyor.

Anadolu Hayat Genel Koordinatörü Şükrü Muslu da, 2003 başından önce sistemin devreye girmesinin zor olduğunu söylüyor. Yapı Kredi Yaşam Sigorta Genel Müdür Yardımcısı Umur Çullu ise bu konuda daha iyimser. Çullu, “Bireysel emeklilik sistemi 2002 yılının son çeyreğinde uygulanmaya başlanabilir” diyor. CU Hayat Sigorta’dan Gülsen Demir de ekim ayından itibaren ruhsat alan şirketlerin poliçe pazarlamaya başlayabileceği görüşünde.

Hedef 10 milyar dolar

Aslında bireysel emeklilik konusunda Türkiye’deki potansiyel bir hayli fazla. Ancak, sigorta bilincinin tam yerleşmemesi ve kişi başına düşen milli gelirin, Batı ülkelerine göre bir hayli düşük olması sistemin önünü tıkıyor.

Yapılan araştırmalara göre, Türkiye’de yaklaşık 6 milyon kişi ayda 100 dolar ve daha fazlasını ödeyebilecek kapasitede. Bu kişilerin önemli bir bölümü de sosyal güvenlik şemsiyesi altında ve ikinci bir emekliliğin şart olduğunu düşünüyorlar. Ancak, girişim konusunda çok istekli olmadıkları gözleniyor. Bu nedenle de bireysel emeklilik şirketi kurma konusunda hazırlık yapan sigorta şirketleri bu konuda oldukça ihtiyatlı davranıyor.

İsviçre Hayat Sigorta Genel Müdür Yardımcısı Ali Aktuğ, bireysel emeklilik sisteminde 10 yılda, 3 milyon kişiye ulaşılabileceğini söylüyor. Sektördeki tahminler de ağırlıklı olarak bu yönde. Ankara Hayat Sigorta Genel Müdürü Cem Yılmazer ise sektör olarak 5 yılda, 10 milyar dolarlık işlem hacmine ulaşmayı hedeflediklerini söylüyor.

Vergi avantajı şart

Sektör yetkililerine göre, bu rakamları daha yukarılara taşımak mümkün. Ancak, bunun için sistemin bir takım avantajlarla birlikte müşterilere sunulması gerekiyor. Bu konuda atılacak en somut adımın ise vergi düzenlemeleriyle olacağını söylüyorlar.

Ekonominin bu tür fonlarla gelişeceğini belirten Ankara Hayat Sigorta Genel Müdürü Cem Yılmazer de vergi avantajlarının artırılması gerektiğini söylüyor. Yılmazer’in konuya ilişkin görüşleri şöyle:

“Bakanlar Kurulu’nun elinde bireysel emeklilik sistemindeki vergi avantajlarını iki katına çıkarabilme yetkisi var. Bu başlangıçta yapılırsa, sistem açısından daha olumlu olacağını düşünüyorum. Sermaye problemleri nedeniyle Türkiye’de herkes tedirgin. Ekonomiyi tetikleyecek olan ise bu tür fonlardır. 5 yılda 10 milyar yerine, 30 milyar dolar yapabilirsek, bu ülkenin yararına bir gelişme olur.”

Doğan Hayat Sigorta Genel Müdürü Mehmet Muratoğlu da katılıma teşvik edici düzenlemelerin getirilmesi gerektiği görüşünde. Bunların başında da vergi avantajı geliyor.

Bu arada sektör yetkilileri, tanıtım kampanyaları konusunda da Hazine ve diğer ilgili birimlerden destek bekliyor. Sektör yetkililerine göre, bu sisteme olan güvenin artmasını sağlayacak, dolayısıyla katılım da artacak.

ADIM ADIM BİREYSEL EMEKLİLİK

*ÖNCE ŞİRKET Bireysel emeklilik konusunda faaliyet göstermek için emeklilik şirketi kurulması gerekiyor.

TRİLYON SERMAYE Yeni şirket için asgari sermaye yükümlülüğü de var. Buna göre şirketin sermayesi 20 trilyon TL’den az olmayacak. Ödenmiş sermaye için ise 10 trilyon TL belirlendi.

*HAZİNE’DEN İZİN Kuruluş izni, Hazine Müsteşarlığı’nca istenen tüm bilgi ve belgelerin tamamlanmasından sonra, yapılacak başvurudan itibaren en geç 2 ay içinde başvuru sahiplerine bildirilecek.

*RUHSAT GEREKLİ İzin alan şirket, emeklilik branşında faaliyet göstermek için ruhsat alacak. Ruhsat alan şirket 3 ay içinde, en az 3 yatırım fonu kuracak.

*YILDA BİR KEZ DENETİM Emeklilik şirketleri Hazine tarafından yılda bir kez denetlenecek. Emeklilik şirketine dönüşen şirket, sağlık sigortası portföyünü 2 yıl içinde devredecek.

*ŞİRKETİN KAYNAĞI Şirketin öz kaynağı, katılımcılara ait bireysel emeklilik hesaplarındaki birikimlerin asgari binde 5’i oranında olacak.

*DOĞRU BİLGİ Şirket katılımcıya ve fon portföyüne ilişkin bilgilerin saklama hesaplarına yansıtılabilmesi için gerekli bilgileri saklayıcıya zamanında ve doğru bir şekilde iletecek.

*PORTFÖY DEĞERİ Kanun ve mevzuatla belirlenen esaslar çerçevesinde, fon portföyünün değerlemesini ve birim pay fiyatının doğru olarak hesaplanmasını sağlayacak.

*YÖNETİM Şirketin yönetim kurulu genel müdür dahil 5 kişiden az olmayacak.

*HAZİNE’NİN SINAVI Bireysel emeklilik sözleşmelerini satacak olan aracılar, mesleki yeterlilik, bilgi ve becerilerinin ölçülmesi amacıyla Hazine tarafından sınava tabi tutulacaklar.

“MAJÖR OYUNCULARDAN BİRİ OLACAĞIZ”

Cem Yılmazer / Ankara Hayat Sigorta

Hazine’ye başvuran şirketler arasında yer alan Ankara Hayat Sigorta Genel Müdürü Cem Yılmazer, piyasanın majör oyuncularından biri olmak için, emniyet teşkilatından aldıkları gücü kullanacaklarını söylüyor. Yılmazer’in konuyla ilgili görüşleri şöyle:

“Bildiğiniz gibi biz Polis Bakım Yardım Sandığı’nın şirketiyiz. Dolayısıyla, emniyet teşkilatıyla organik bir bağımız var. Onların içinde bir analiz yaptırdık. Emniyet teşkilatı 180 bin kişiden oluşan büyük bir grup. Aileleriyle birlikte bu sayı 750-800 yüz bin kişiye ulaşıyor. Bu grup içinde yaptığımız analiz sonucunda, emniyet teşkilatının yüzde 80’inin, bireysel emeklilik sisteminden poliçe alacağını saptadık.

Tabii biz sadece emniyet teşkilatına poliçe satmayacağız. Yaptığımız pazar araştırmaları da bireysel emeklilik sistemine ilginin, ilk yıllarda olmasa bile, artarak devam edeceği yönünde. Biz bu pazarın majör oyuncularından biri olmak istiyoruz. Bunun için de emniyet teşkilatından aldığımız gücün bize destek vereceğini düşünüyoruz.”