Fonlarla büyüyenler

İnternet alışveriş sitesi Unnado.com, 1 yılda tam 15 kat büyüdü. Mavi Jeans’in cirosu 4 yılda 3 kat arttı. Arzum’un cirosu 4 yılda, Medical Park’ın cirosu ise 3 yılda ikiye katlandı. Hepsinin ortak noktası, bu hızlı büyümeyi başarılı fon ortaklıklarıyla sağlamaları. Aslında onlar yalnız değil. Son dönemde girişim sermayesi fonlarıyla gücüne güç katan şirket sayısı giderek artıyor. Şirketler cirolarını katlarken fonlar ise 1’e 3 getiren kazançlı çıkışlar yapıyor. Uzmanlar, “Başarılı örnekler arttıkça hareketlilik de artacak” diyor. Mavi Jeans’ten Uno’ya, Mey İçki’den gittigidiyor.com’a kadar irili ufaklı onlarca şirketin ortak bir noktası var. O da son dönemde yaptıkları başarılı fon ortaklıkları. Kimisinin ortaklığı halen sürüyor. Hatta bu sayede çok ciddi büyüme oranlarına ulaşmış dürümdalar. Bazı örneklerde ise 4-5 yıllık fonlu dönemin ardından son derece kârlı çıkışlara imza atıldı. Uzmanlara göre dikkatli ve akıllıca yapıldığında “kazan-kazan” projesine dönüşen girişim sermayesi ortaklıkları, son dönemin gözde büyüme yöntemlerinden. Bu gerçeği hem kendilerine ortak alan şirket sahipleri hem danışmanlar doğruluyor. Peki ister “özel sermaye” ister “girişim sermayesi” olsun fonlarla büyümenin sırrı ne? Son dönemin en çok kazandıran ortaklıkları hangileri? Başarı nasıl geliyor ve daha da önemlisi bu süreçte nelere dikkat etmek gerekiyor? Tüm bu sorulara yanıt bulabilmek için fonlarla büyüyen şirketlerin öykülerini mercek altına aldık.
Tabloları görmek için görsele tıklayın.
MAVİ JEANS NASIL BÜYÜDÜ?
Girişim sermayesi ortaklıklarında şirketler için en önemli katkı finansal destek ve cirosal büyüme, 2008’de Turkven ile ortaklık yapan Mavi Jeans’in genel müdürü Cüneyt Yavuz, finansal desteğin önemini vurguluyor: “Ortaklık öncesinde 190 mağazası olan ve yılda 195 milyon TL’lik ciro gerçekleştiren bir şirkettik, Dört yılda, mağaza sayımızı 285’e ve ciromuzu üç katına çıkararak yılda 555 milyon TL’ye ulaştık,” Yavuz, 4 yıllık başarı hikayelerini ve yaşadıklarını ise şöyle anlatıyor: “İlk günkü heyecanını kaybetmeyen bu işbirliği, markanın global operasyonlarının gelişmesine katkıda bulunuyor, Mavi’nin Kuzey Amerika, Avrupa, Avustralya iştiraklerine geçtiğimiz yıl Rusya ve Hollanda da eklendi.~
Ortaklık, büyüme sürecimize ivme kazandırdı, Mavi bugün, her yıl yüzde 30’un üzerinde büyüme kaydeden, Türkiye’de ve yurtdışında başarılarını hızla artıran ve herkesin çalışmak istediği bir şirket konumuna geldi. Bütün bunları gerçekleştirirken Mavi’yi halka açık bir şirket şeffaflığında yönettik. Yönetim kurulu tarafından, hissedar-yönetim ilişkilerinin en etkin şekilde gerçekleşmesi, verimliliğimizi ve motivasyonumuzu en yüksek seviyeye taşıyor.”

MEMORIAL NE KAZANDI?
Bir başka başarı hikayesi sağlık sektöründe yazıldı. Memorial Hastaneleri, 2010’da Argus Capital ve Qatar First Investment Bank ile yüzde 20’şer oranda ortaklık yaptı. Şirket, sadece 2 yıl içinde 2,7 kat büyümeyi başardı. Şirketin 2010 yılı cirosu 158 milyon TL iken 2012 yıl sonu cirosu 430 milyon TL’ye ulaştı. Memorial’ın hangi hedeflerle yola çıktığını ve şu an geldiği noktayı, Memorial Sağlık Grubu Genel Müdürü Uğur Genç, şöyle anlatıyor: “Büyüme odaklı finansal ihtiyaçları nedeniyle yabancı yatırımcılarla işbirliğine gittik. Amacımız, Memorial’ın büyüme yolculuğunda daha hızlı hareket etmesini sağlamak için gerekli aksiyonları alabilecek gücümüzü artırmaktı. 2010 ciromuz 158 milyon TL iken 2012 sonunda 430 milyon TL civarında olacak. Bundan iki yıl önce bin civarında çalışanımız varken bu yıl sonunda 3 bin 850 çalışan seviyesine ulaşacağız. Son 2 yılda, 1 hastane ve 2 tıp merkezinden, 9 hastane ve 4 tıp merkezi büyüklüğüne eriştik. Önümüzdeki süreçte artık çok daha kontrollü büyüyerek sektördeki yerimizi sağlamlaştıracağız. Amacımız, her yıl bünyemize 2-3 hastane katarken, şu anki hastanelerimizin performansını artırmak. Oran olarak da önümüzdeki 2-3 yılda yüzde 30-40’lık büyümelerimiz sürecek.”

ÜÇ YILDA MİLYARLIK CİRO
Sağlık sektörünün diğer büyük oyuncusu Medical Park da fon desteğiyle büyüyen şirketlerden. Medical Park Hastaneler Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Muharrem Usta, “2010 Ocak’ta Medical Park’ın yüzde 40’ını satarak sektördeki yerimizi daha da pekiştirmek, payımızı daha da güçlendirmek için yola çıktık” diyor. “Bu evlilikteki en önemli ortak paydamız, şirketin finansal açıdan daha güçlü hale gelmesi ve büyüme hedeflerini çok daha sağlıklı yerine getirmesiydi” diye konuşan Usta, neler kazandıklarını ve başarının sırrını şöyle özetliyor: “Ortaklıktan önceki dönemde, 2009 yılı sonunda Medical Park’ın cirosu yaklaşık 525 milyon TL idi. Fon ortaklığımızın ardından 2012 sonunda 1 milyar TL ciroya ulaşacağız. Son 3 yılda toplam yüzde 90 büyüdük.
Carlyle ile ortaklıktan sonra Medical Park’ın özel sağlık sektöründeki payı yüzde 7’den yüzde 10’a çıktı, Şu anda Carlyle, kendi hissesinin tamamını ya da bir kısmını satacak. Medical Park, yıllık ortalama yüzde 10’ların altında olmayan, yüzde 10-20 arasında büyüme hedefiyle ilerlemeye devam edecek. Sağlıkta şimdiye kadar 6 kadar fon yatırımı oldu. Bir kısmı çok mutlu, bir kısmı ise büyük hüsrana uğradı. Baktığınızda hangi şirketin yönetimi dinamik ve şeffafsa, hangisi işini çok iyi biliyorsa, hangisinin güçlü BT altyapısı ve iç kontrollere dayalı sistemi varsa, o şirket başarılı oluyor. Kayıt dışı, yönetimi güçsüz kurumlar ise başarısız.”~

ARZUM'UN YENİ UFUKLARI
Ashmore Group ile 2008’de başlayan ortaklığı boyunca cirosunu ikiye katlayan Arzum’un yönetim kurulu başkanı Murat Kolbaşı ise “Hedefimiz, sermaye yapımızı güçlendirmek ve dış pazarlara açılmaktı” diyor. Zaten öyle de olmuş durumda... Murat Kolbaşı, Arzum’un bu başarılı yükselişini şöyle anlatıyor: “Ashmore Private Equity Turkey ile 2008’de stratejik bir ortaklık gerçekleştirdik. Hisselerimizin önce yüzde 38’ini sonra yüzde 11’ini gruba sattık. Halen şirket hisselerinin yüzde 49’u Ashmore Private Equity’e yüzde 51 ’i ise Kolbaşı Ailesi’ne aittir. Bu ortaklıkla iç pazardaki gücümüz arttı. Dış pazarlarda yeni ufuklar açıldı. Ciromuzu 4 yılda iki katından fazla artırdık. Ortaklığımızın gerçekleştiği son 4 yıla baktığımızda stratejimizin doğru olduğunu görüyoruz. Arzum’un büyüme hedeflerini gerçekleştirirken sektörün gelişmesine de büyük katkılar sağlıyoruz. Ashmore Private Equity ile yaptığımız stratejik anlaşmayla birlikte insan kaynaklarımız da önemli bir değişim geçirdi. Klasik aile şirketinden uluslararası şirket formuna geçişte gerekli değişiklikleri gerçekleştirdik. Ancak en önemli değişim ihracat ayağında gerçekleşti. Makedonya, Almanya, Hong Kong’da kendi şirketlerimizi kurduk. Üsküp ve Erbil’de örnek mağazalarımızı açtık. AR-GE yatırımlarımız artarken özel tasarımlı ürünlerimizin de ciromuz içindeki payını artırdık.”

"ESAS"LI BÜYÜMELER
Pegasus Havayolları, Peyman ve AFM operasyonları ise son dönemin öne çıkan diğer başarı hikayeleri. Girişim sermayesine odaklanan Esas Holding’in bünyesindeki bu şirketlerin yükselişini, Esas Holding Şirket Birleşme ve Satın Almaları Direktörü Cumhur Kuşçu-oğlu anlatıyor. Kuşçuoğlu, Pegasus, Peyman ve diğerlerinin geldiği noktayı “1+1’in 3 etmesi” olarak özetliyor ve ekliyor: “Pegasus Havayolları’nı 2005’te satın aldığımızda şirketin sadece 4 uçağı vardı ve charter uçuşları yapıyordu. Bugün 41 uçağı ile 55 destinasyona tarifeli seferler düzenleyen Türkiye’nin en büyük özel ve Avrupa’nın en hızlı büyüyen havayolu şirketi konumunda. 2012 itibarıyla 1,5 milyar TL’nin üzerinde ciroya ulaştı. 2008’de ise şu anda paketli kuruyemiş pazarın en büyük ikinci oyuncusu olan Peyman’ın azınlık hissesini satın aldık. Peyman’ın cirosunu 3 yıl içinde 3 katına çıkarma başarısını gösterdik. 2010’un ortasında eğlence sektörüne adım attık. İlk olarak AFM sinemalarının çoğunluk hisselerini satın aldık. 2011’de ise AFM Sinemaları ve Mars Entertainment Group’u birleştirerek Türkiye’nin en büyük eğlence şirketini yarattık. Ulaştığımız ölçek ile 1+1’in 3 edebileceğini göstermiş olduk. Bütün portföy şirketlerinin büyümelerine destek vermeyi sürdürüyoruz.”~

YEMEK SEPETİ'NİN VİZYONU
Fon ortaklıklarına en yeni örneklerden biri de ye-meksepeti.com. Eylül 2012’de yatırım fonu General Atlantic’le masaya oturan şirket, henüz anlaşma çok yeni olduğu için önemli bir büyümeye imza atmış değil. Ancak bu anlaşmanın önümüzdeki dönemde şirketin büyümesine önemli ivme kazandırması bekleniyor.  Yemeksepeti.com’un kurucu ortağı ve CFO’su Gökhan Akan, hangi gerekçelerle ortaklığa gittiklerini ve bu güç birliğinden neler beklediklerini şöyle anlatıyor: “Bu ortaklığın bize hem finansal hem stratejik anlamda katkı sağlamasını bekliyoruz. Finansal olarak şirkete katacağı değerle hem yurtiçi hem yurtdışı yatırımlarımıza daha da ivme kazandırmayı planlıyoruz. En önemli husus, yatırım süreci sonrasında da şirketin kurucu ortakları olarak Nevzat Aydın, Melih Ödemiş ve ben, şirketin kontrolünde herhangi bir değişiklik olmadan tam zamanlı görevlerimize devam ediyoruz. Bir diğer önemli nokta da bu yatırım süresinde ileri tarihli bir türev piyasası işlemi satmak suretiyle şirketin stratejik satışının söz konusu olmaması. Yani bu yatırım bizim için gerçek anlamda bir ortaklık diyebiliriz.”

NELERE DİKKAT ETTİLER?
Tabii fon ortaklıkları yaparken çok dikkat edilmesi gereken noktalar da var. Mavi Jeans Genel Müdürü Cüneyt Yavuz, “İşbirliği amacının ve ihtiyaçların doğru belirlenmesi önemli. Karşılıklı ortaklık hedeflerinin saptanması ve ortaklığın sürdürülebilirliği için doğru bir yol haritası çizilmesi en mantıklısı” diye konuşuyor. Arzum Yönetim Kurulu Başkanı Murat Kolbaşı ise doğru danışmanın önemine vurgu yapıyor: “Şirketler, öncelikle niçin ortaklığa gittiklerini iyi tanımlamalı. Sonrasında da hedeflere uygun ortak seçilmeli. Süreç, finansal danışmanlar, avukat ve mali müşavirlerle yürütülmeli.” Memorial Sağlık Grubu Genel Müdürü Uğur Genç’e göre ise en önemli konu güven. Genç, “Hangi şartlarda ortak olduğunuzdan daha çok güvenilir biriyle ortak olup olmadığınız daha önemli. Ayrıca, şirketlere böyle bir ortaklığa hazır olup olmadığını da çok iyi sorgulamalarını öneririm” diye konuşuyor.

FON CEPHESİNDE NELER OLUYOR?
KİMLER RADARDA?
İş Girişim Sermayesi Genel Müdürü Murat Özgen, “25 milyon dolar ve üzeri büyüklükte, hızlı büyüyen, sektöre giriş engellerinin bulunduğu ve konjonktürel değişimlerin asgari düzeyde etkilediği sektörlerde faaliyet gösteren şirketler radarımızda” diyor. Deloitte Türkiye Kurumsal Finansman Ortağı Başak Vardar ise şu noktaların altını çiziyor: “Şirketin büyüme potansiyelini hayata geçirme kabiliyeti en önemli nokta. Ayrıca itibar, kurumsallaşma seviyesi, finansal performansın izlenebilirliği de yatırım yapılacak şirkette aranan özellikler.”~
CAZİP SEKTÖRLER
Carlyle Group Türkiye Yöneticisi Can Deldağ, “İlgilendiğimiz alanlar eğitim, sağlık, perakende gibi hizmet sektörü” derken, Egon Zehnder International Yönetici Ortağı Murat Yeşildere şunları söylüyor: “Fon şirketleri genel olarak hizmet sektörleri ve finansman imkanlarıyla hızlı büyütülebilecek işleri tercih ediyor.” iLab Genel Müdürü Mustafa Say ise “Biz internet yatırımlarına odaklanıyoruz. Portföyümüzde e-ticaret, ilan, turizm, sigorta başta olmak üzere farklı yatırımlar var. Yatırımlarımız 200-300 bin dolardan 10 milyon doların üstüne kadar çıkabiliyor” diye konuşuyor.
FON İLGİSİ SÜRECEK
Uzmanlara göre önümüzdeki süreçte girişim sermayesi fonlarının bu ilgisi artarak sürecek. 3 Seas Capital’in CEO’su Şevket Başev, “Türkiye’yi takip eden yabancı fonların sayı ve hacim olarak büyümesiyle beraber yapılan işlemlerin hacmini de doğru orantılı olarak artıyor. Artmaya da devam edecek” diyor. Frost & Sullivan Araştırma Yöneticisi Melih Nalcıoğlu’nun görüşleri ise şöyle: “2013’te ortaklıklar daha da hız kazanacaktır. Avrupa’da yaşanan krizin de pek çok şirketi ve yatırım fonunu farklı pazar arayışlarına itmesi, yükselen yıldız Türkiye’ye daha çok yatırımcı getirecek.”

FONLA ORTAKLIKTA  İDEAL SURE NE KADAR?
ORTALAMA 3-7 YIL
Aslında ortaklık süreleri sektöre, şirkete ve elde edilecek getiriye göre değişiyor. Ama girişim sermayesi şeklinde yapılan ortaklıkların süresi ortalama 3-7 yıl arasında değişiyor. Grant Thornton Türkiye Başkan Yardımcısı Nazım Hikmet, “Yaptığımız bir araştırmanın sonuçlarına göre optimum süre 4-6 yıl. Türkiye’deki dikkat çeken yatırımlar da bunu teyit ediyor. Diğer taraftan kimi yatırım 5 yılda bekleneni geri verirken kimisi 8 yılda verebilir. Ayrıca o fonun izlediği stratejiye göre de bu durum değişkenlik gösterebilir” diyor.
KAÇ YIL KALIYORLAR?
Standart Ünlü’den Kerem Göktan, “Ortaklığın çok sürmesi illaki işin elde kaldığı anlamına gelmez” diyor ve ekliyor: “Eğer ortaklık çok iyi gidiyorsa 7-8 yıldan uzun süre de kalırsınız. Neden masada para bırakalım ki? Biz ortalama 5 yıl kalıyoruz. Ama yatırımın durumuna göre bu süre 3 yıla düşebilir veya 6 yıla çıkabilir.”
SÜRE 10 YILA UZAYABİLİYOR
iLab Genel Müdürü Mustafa Say, “Büyüme potansiyeli ve ortaklarımızla da çıkış konusunda aynı beklentilerimiz olduğu sürece yatırımcı olarak kalabiliriz. Bununla birlikte 5 yıl olağan bir süre gibi görünüyor” derken, Turkven Girişim Sermayesi Genel Müdürü Seymur Tarı’nın görüşleri şöyle: “Ortak olduğumuz şirketlerde 10 yıldan az olmak kaydıyla mümkün olduğu kadar uzun kalmaya çalışıyoruz.”~

FONLAR ŞİRKETLERE NASIL KATKI YAPTI?
TURKVEN
Ortalama portföy büyümesi son 10 yılda her yıl yüzde 25’in üzerinde. Geçen yıl ise yüzde 38 oldu. Ortak olunan şirketler ortaklık süresi boyunca yaklaşık 4 kat büyüyor.
CARLYLE GROUP
Türkiye’de 4 yatırımı var. Medical Park’a 2009 Aralık’ta ortak olduğunda 13 hastanesi vardı. Şimdi 19. Bahçeşehir Okulları’na Aralık 2011 ’de ortak oldu. Kampüs sayısı bir yılda 12’den 17’ye ulaştı. 2013 Eylül’de ise 10 yeni kampüs daha açılacak.
STANDART ÜNLÜ
Yatırım yapılan şirketlerin cirosu ortaklık süresince ortalama yüzde 60, EBlTDA’ları ise yüzde 50 artıyor. Bizim Toptan ortaklığı 3 yıl sürdü. Şirketin sigara dışındaki cirosu yıllık yüzde 20’nin üzerinde büyüdü.
ILAB VENTURES
Teknoloji şirketlerine yatırım yapan iLab’ın ortak olduğu girişimler, portföyde kaldıkları süre boyunca 5-6 kat ile 50 kat arasında değişen cirosal büyüme gösterdi. Örneğin unnado.com ilk yılında 15 kat büyüme gösterdi.
İŞ GİRİŞİM
Bugüne kadar 13 yatırım gerçekleştirdi. Ortak olduğu şirketlerin cirosunu yıllık ortalama yüzde 35 artırıyor. İstihdam yüzde 42 ve kârı ise yüzde 142 arttı.