Şimdi Sıra .Gov’da

Aslında gelişmeyi görmek için rakamlara, örnek uygulamalara bakmak yeterli. ABD, e-devlet(e-goverment) için 2000 yılında 90 milyar dolar harcadı. Avusturalya ve Sinpagur, neredeyse tam dijital devlet düzeyine yaklaştılar. Devlet tarafından açılan portal’larda, her türlü işlemler yapılıyor, bilgi veriliyor. Uzmanlar, Batı’da bu alana yapılan yatırımların, 3 yılda yüzde 30 oranında artacağını tahmin ediyor.  KPMG, Deloitte Touche ve Gartner’ın araştırmaları, yeni dönemde dijital devlet yatırımlarının ivme kazanacağını açıkça ortaya koyuyor.

“Devlet, önümüzdeki 25 yıl içinde yaratıcılığın ve girişimciliğin en önemli olacağı başlıca kurumdur.” Bu ifade iş idaresi konusundan dünyanın önde gelen isimlerinden Profesör Peter Drucker’a ait. Ünlü yönetim gurusu Drucker’ın devlete bakışını ortaya koyan bu cümle, 21’inci yüzyılda devletlerin yeniden yapılanması ve sorumluluklarını yerine getirmek için yeni yaklaşımları benimsemesi gerektiğine de işaret ediyor.

KPMG, Gartner Group ve Deloitte Touche gibi danışmanlık ve araştırma kuruluşları devletin yakın gelecekte nasıl bir rol üstleneceğini, bilgi teknolojilerinin iş dünyasını, ekonominin işleyişini ve devletin rolünü nasıl değiştireceğini ortaya koyan yüzlerce sayfalık raporlar hazırlıyor. Dijital çağda devletin kendini yenilemek için neler yapması gerektiğini sorgululayıp, “e-goverment”a (e-devlet) giden yolda adım adım bir yol haritası çiziyorlar.

Yatırımlar 2003’e dek yüzde 30 artacak

Çok sayıda gelişmiş ülke 2005 yılına kadar dijital devlete giden yolda ciddi projelere imza atmaya hazırlanıyor. Gartner Araştırma ve Analiz Bölümü’nde kıdemli analist olan Andrea Di Maio, Amerika, İngiltere ve bazı Avrupa ülkelerinin, e-devlet için iddialı hedefler koyduğunu, yapılacak kamu harcamalarının önümüzdeki 3 yıl içinde yüzde 30 artış göstereceğini tahmin ediyor.

Amerika’da 2000 yılında e-devlet uygulamalarına geçiş için 90 milyar dolar harcandı. 2003 yılında ise bu rakamın 110 milyar doları aşması bekleniyor. Avrupa ülkeleri ise 2000 yılında bu konuda 70 milyon dolara yakın kamu harcaması yaptı. Gartner uzmanları, 2003’te, e-devlet yatırımları için yapılan kamu harcamalarının 90 milyar dolara yaklaşacağını öngörüyor.

Tüm bu gelişmeler, “e-devlet”in yükselişini destekleyecek ve gelişmiş ülkelerde vatandaşların günlük hayatını kolaylaştıracak. Peki ama nasıl? Bunun yanıtını verebilmek için, önce “e-devlet ve hedefi nedir?” diye sormak gerek.

E-devlet nedir?

Kamu hizmetlerinin erişim ve sunumunun, teknolojik olanaklar kullanılarak daha etkin ve kaliteli hale getirildiği noktada “e-devlet” vardır. E-devlet uygulamaları hem vatandaşlara hem de kamu personeline ve devlet ile işbirliği yapan kurumlara çeşitli faydalar sağlar.

Deloitte Research’te kamu sektörü global araştırma yöneticisi olarak çalışan Mike Duffault, e-devlet için şöyle bir tanımlama yapıyor:

“Dijital devlet; kurumsal ve politik işleyişini entegre etmiş ve teknolojinin sunduğu olanakları kullanarak iş akışını dijital ortamla bütünleştirmiş bir omurga üzerinde çalışır. E-devlet kapsamındaki her türlü kurumsal, politik ve teknolojik sistem esnektir, gerektiğinde ölçeği değiştirilebilir ve entegredir. 21’inci yüzyılda ideal ‘e-devlet’, internet teknolojileri ile devlet bilgilerine ulaşımı, internet üzerinden elektronik oy vermeyi ve elektronik vergilendirme sistemini mümkün kılar. Vatandaşların demokratik süreçlere katılması için kendini sürekli yeniler. Kamu sektöründe ve halk arasında internet kullanımı yaygınlaştıkça, hizmet yelpazesine yeni ve entegre hizmetler ekler. Devlete bağlı istatistik kurumları ve araştırma kaynakları kullanılabilir, güncel bilgi sağlar ve yeni metotlar geliştirir.

Dijital devlette, kamu sektörü, elektronik arşivleme ve kayıt yönetimini günlük yaşamın bir parçası olarak görür. Bilgi yönetimi anlayışının bir parçası olarak yenilikler sürekli olarak takip edilir. E-devlette ileri düzeydeki tüm bilgi teknolojileri uygulamaları, politikalar, süreçler, bilgi ve teknoloji ile bütünleştirilir. Gerektiğinde araştırma projelerine destek verilir.

İnternet temelde Amerika Birleşik Devletleri’nin desteğiyle geliştirildiği unutulmamalıdır.

ABD Savunma Bakanlığı tarafından açılan ihaleyi Bolt Baranek & Newman isimli özel bir teknoloji şirketi kazanmış ve internet teknolojisinin temelini geliştirmiştir. Farklı coğrafyalardaki devlete ait bilgisayar sistemlerinin birbiriyle bağlantı kurabilmesi, veri ve bilgi paylaşabilmesi amacıyla geliştirilen internet bugün çok sayıda toplumsal fayda sağlamaktadır. E-devlet, dijital çağda internet üzerinde yapılan alışveriş ve elektronik işlemlerin güvenilir olması için çaba sarf eder, düzenleyici bir rol üstlenir. Özel sektörü bu konuda kendi güvenlik standartlarını kendi koyması için teşvik eder.”

Singapur ve Avustralya öncü...

Araştırmalar, e-ticaret ve  e-iş yönetimi konusunda ABD, Kuzey Avrupa ülkeleri, Singapur, Almanla ve İngiltere’nin önde olduğunu gösteriyor. Ancak, e-devlet konusunda aynı tabloyu görmek pek mümkün değil. KPMG’nin Avrupa ve Ortadoğu Bölgesi’nde kamu sektörüne danışmanlık veren ekibin başkan yardımcısı John Calvert bu konuda şu değerlendirmeyi yapıyor:

“E-ticaret ve e- iş yönetimi konularında önde olan ülkeler ligi ile e-devlet konusunda öncülük edenler liginde sıralama aynı değil. E-devlet uygulamalarında Singapur’un birçok projesi var ve önde gözüküyor. Onu takip eden Avustralya’da da bu konuda çok sayıda proje mevcut. ABD, İngiltere ve bazı Kuzey ülkeleri de doğru stratejiler izlerlerse e-devlet projelerin canlandırabilirler. Ama şu anda hiçbirinin çok kapsamlı, yaygın e-devlet çözümü yok”.

Maxi.com örneğine dikkat

Bugüne kadar e-devlet konusunda ABD’de Seattle, Avustralya’da Victoria, Yeni Zelanda’da Auckland gibi eyaletlerde ilginç uygulamalar hayata geçirildi.

Avustralya’nın Victoria eyaletinde, 1997 Aralık ayında açılan  “www.maxi.com.au” adresindeki portal, Avustralyalı NEC ve ASPECT firmaları tarafından geliştirilmiş. Victoria eyaletinde yaşayanların, devletin çeşitli kademe ve birimleriyle parasal ve parasal olmayan çeşitli işlemlerini bu portal üzerinden interneti, kioskları ve entegre ses tanıma sistemini kullanarak gerçekleştirilebilmesi amaçlanmış.

Şu anda Victorialı vatandaşlar, portalı kullanarak interaktif olarak fatura ödemek, adres değişikliği, evlilik gibi durumlarda ikamet ve kimlik bilgilerini yenilemek gibi devlete ilişkin 30 kadar işlemi gerçekleştirebiliyor. Taşıt ruhsatlarını ve ehliyetlerini kaydettirmek gibi işlemler de, bu portal üzerinden yapılabilenler arasında...

Daha demokratik yönetim

Victorialı vatandaşlar, binalarının denetleneceği tarih için randevu tespit edebiliyor, çeşitli rapor-sertifika ve ruhsatları satın alabiliyor. Maxi portalı, dijital imza ve dijital onay gibi gelişmiş olanakları sunabilmek için “SecureNet” teknolojisini kullanıyor. Vatandaşlar başvurularının hangi aşamada olduğunu da, bu portalı kullanarak takip edebiliyor.

Victoria eyaletinde yaşayan vatandaşlar, Maxi portalı üzerinde gerçekleştirilen toplumsal aktivitelere ilişkin araştırmalara da katılma olanağına sahip. Portal bu özelliği ile daha katılımcı-demokratik bir yönetim ortamı oluşmasına da destek veriyor.

Portalın kullanımını teşvik etmek için ilk etapta alışveriş merkezleri, kütüphaneler ve devlet daireleri gibi farklı lokasyonlara 26 tane kiosk yerleştirilmiş. Açılışından sonra 1 yıl gibi kısa bir sürede ayda 8 bin işlem gerçekleştirilmesi beklenen portalın kullanımı bu hedefin çok üstüne çıkarak ve ayda 24 bin işleme ulaştı.

Yeni Zelanda’da sağlık portalı

Tıp alanında hastaların tedavisi için yüksek teknolojinin zirvesindeki ürünler kullanılır. Oysa sağlık sektörü çalışanları, hastalar ile ilişkilerini halen kağıt ve kalem kullanarak kaydederler. Hastalara ilişkin bilgilerin bu şekilde kaydedilmesi hata riskini yükseltir, sağlık personelinin yanlış bilgilenmesi ise teşhis ve tedavide ciddi yanlışlıklara yol açabilir. Dünyanın önde gelen hastaneleri ve sağlık kurumları hasta bilgilerini nasıl yönettiklerini gözden geçirdiklerinde, bu konuda “yetersiz” olduklarının farkına varıyor.

Yeni Zelanda’nın en büyük eyaleti South Auckland’de 350 bin kişinin sağlığından sorumlu olan South Auckland Sağlık Kurumu, birkaç yıl önce ana ünitelerinden biri olan Middlemore Hastanesi’ndeki bilgi sistemini modernleştirmeye karar verdi. Öncelikle “Hasta Bilgi Sistemi”ni devreye soktu ve klinik olmayan hasta bilgilerini, cerrahi müdahale bekleyenlerin listelerini ve diğer idari görevleri daha etkin olarak yönetmeye başladı. Uygulama ilk başladığında, doktorların sesli olarak kaydettikleri mesajlar sisteme giriliyordu. Bir sonraki adımda ise ses tanıma sistemi sayesinde kayıtlar doğrudan sisteme yönlendiriliyor ve el ile bilgi girişinin neden olduğu hatalar elimine ediliyordu.

Şu anda ise her hastanın başında ve her sağlık personelinin elinde bir el terminali var ve hastanın başında doğrudan bilgi girişi yapılabiliyor, hasta ile ilgili geçmiş bilgilere anında ulaşılabiliyor. Yakın gelecekte doktorların bu sistemi kullanarak elektronik ortamda reçete yazabilmeleri, gerek gördükleri testleri düzenleyebilmeleri planlanıyor. Böylece hastalara yanlış ilaç verilmesi riski daha da azalacak.

Online iş bulmada devlet desteği

ABD’de, Çalışma Dairesi ile Kamu İş Bulma Hizmetleri Dairesi ortaklaşa bir projeye imza attılar ve “America Job Bank” adındaki en geniş online eleman ve iş bulma veritabanını oluşturdular. Şu an “ www.ajb.org” adresinde hizmet veren sitede 1.5 milyonu aşkın iş olanağı yayınlanıyor. Bu siteye kayıtlı insan sayısı ise 2.5 milyona yükseldi. İş arayanlar ve işverenler bu siteden ücretsiz olarak faydalanabiliyor. Sitede özgeçmişleri güncellemek ve çeşitle meslek gruplarına göre arama yapmak gibi çeşitle fonksiyonlar da mevcut.

Bu uygulamaya, önceleri Monster.com ve Headhunter.com gibi çok sayıdaki online iş bulma sitesiyle rekabete gireceği endişesiyle şüphe ile bakıldı. “Bu işe devlet girmeli mi ?” tartışmaları yapıldı. Ardından, bu işin, e-devlet kapsamında olup olmayacağı konusu gündeme geldi. Karşı çıkanlar da oldu. Ancak, sonuçta böyle bir sitenin gerekliliği üzerinde görüş birliğine varıldı.

Çünkü, özel sektördeki online kariyer siteleri çok nitelikli –kalifiye insanlara yönelik işlere yoğunlaşmıştı. Amerika Job Bank ise yöneticiler ve bilgi teknolojileri sektörü çalışanlarının yanı sıra, daha farklı kulvarlarda devlet memurlarına, kütüphanecilere, yaşlı insanlara bakan uzmanlara hizmet sunuyor. Bu bakımdan bir sosyal hizmet veriyor ve Amerika’da başarılı bir e-devlet uygulaması olarak kabul görüyor.

UPS’in hatalı manevrası

Elektronik faturalama uygulamalarının başlamasıyla birlikte, Amerika’da kamuya ait olan posta şirketi UPS (United Postal Services) yılda 1.6 milyar dolarlık bir pazarı kaybetti. Bunun üzerine, UPS, 2000 yılının nisan ayında “eBillPay” denilen elektronik faturalama ve ödeme hizmetini başlattı.

Bu hizmet, faturaların internet veya diğer elektronik ortamlar üzerinden toplanmasını, ödenmesini ve yine dijital ortamda müşterilere ulaştırılmasını kapsıyor. Müşteriler banka hesaplarını kullanarak fatura ödemelerini ve aylık otomatik ödemelerini yapabiliyor, elektronik ödeme kabul etmeyen şirketlere, müşteri hesabından çek ile ödeme yapıyor.  Amerika’da bir günde 180 milyon, bir yılda ise 63 milyar çek yazılıyor. Kağıt çeklerin işlem maliyeti 35 sent iken, elektronik çeklerinki sadece 7 sent.

1999’da toplam fatura ödemelerinin sadece yüzde 1’i online olarak yapıldı. Ancak, Forrester Research, 2004 yılında 21 milyon Amerikalının sadece online fatura ödeme sistemlerini kullanacağını tahmin ediyor, bu da 1.9 trilyon elektronik fatura demek. UPS bu alana girerek gelirlerinin yüzde 25’ini elektronik faturalama işinden salar hale geldi. Ancak aynı his-zmeti sunan çok sayıda banka ve finansal hizmet firması ile rekabete girmiş oldu. Fiyatları ise piyasadaki en yüksek fiyat ile en düşük fiyatın ortasında.

Ayrıca, bu fatura ödemelerinin vergi daireleri gibi devletin başka birimleri tarafından izlenip, izlenemeyeceği tartışması başladı. Bu nedenle uzmanların büyük bölümü UPS’in “eBillPay” hizmetinin 21’inci yüzyılın dijital devletinin rolleri arasında olmadığını söylüyor ve bu girişimi eleştiriyor.

E-DEVLET UYGULALARINA GEÇİŞTE 6 AŞAMA

Mike Duffault/Deloitte Research

Mike Duffault, devlet liderlerinin karşılaştığı kritik konuları çözmeye kendini adamış liderlik organizasyonu Deloitte Research’te Kamu Sektörü Global Araştırma Yöneticisi. Araştırması, sıkça devlet yetkilileri ve e-devlet stratejik planlarında kaynak olarak gösteriliyor. Duffault’a “e-devlet’e geçişin aşamaları nelerdir?”sorusunu yönelttik:

1. ONLINE BİLGİ: Biz altı tane çok genel olanı tanımladık. Ve “At the Dawn of E-government” (E- devletin Şafağında) adlı raporumuzda bu aşamalar yer alıyor. Birinci aşama; devlet, kendileri ile yani devletle ilgili bilgileri online hale getirdiği zaman başlıyor.

2. İŞLEMLER BAŞLIYOR: Ikinci aşama, resmi işlemleri online gerçekleştirilebilir kılmak. Müşteri bilgiyi bilgisayara girer, internet aracılığıyla devlete gönderir ve bunlar devlet tarafından kaydedilebilir, bir veri tabanında saklanabilir veya müşteriyle online olarak etkileşim sağlanabilir.

3. PORTAL YATIRIMI: Üçüncü aşama, internet portalları ile gerçekleştiriliyor. Ve aslında bizim bütün elektronik bilgileri bir araya koyduğumuz, bunların devletin tek web sayfasında toplandığı kısım. Ben size üçüncü aşamada yer alan bir örnek vereceğim. Çok amaçlı portal. E-vatandaş merkezi için  bir nokta. Bu en ileri olanlardan biri. Üçüncü aşamadakilerden oldukça ileri olan bir diğeri, Avustralya’daki iş giriş noktası iş giriş noktası; Bep.gow.nfw... Bu site araştırma yapmak için de çok güzel bir site, özellikle işletmeler için.

4. KİŞİSELLEŞTİRME: Dördüncü aşama, şu anda bazı devletler tarafından yapılıyor. Müşteri web sayfasının istediği gibi görünmesini sağlayabilir, bu sadece görmek istediği bilgiyi gösterir. Ve müşteri web sayfasını kullandığında, devlet ihtiyaç duyduğu bilgiye ulaşabilecektir. Dördüncü aşamada, portal kişiselleştirmenin birçok örneği oluştu. Bir örneği Amerika’nın Virginia bir diğeri ise North Caroline eyaletinde. Her iki eyalet de müşterilerine arzu ettikleri bilgiyi gösteren web sayfalarına ulaşmalarına izin veriyor.

5. ENTEGRASYON: Bu aşamayı, ortak hizmetlerin bir araya getirilmesi olarak tanımlıyoruz. Burada biraz daha ileriye bakıyoruz. Çünkü, online hale getirmek, değişik devlet bölümlerinin bir arada çalışmasını getiriyor. Böylelikle müşteri, sayfasına girdiğinde, departmanlar arasından, sadece istediklerini görüyor, diğerleri ise eleniyor.

6. HEDEF KOMPLE HİZMET: Ve altıncı aşama, müşterinin ve iç taleplerin tamamını karşılamak için tam anlamıyla gerekli olan hale gelmiş olduğu en uygun aşamadır.

Bize göre dördüncü aşama, yani portal kişiselleştirme, en azından 5-8 yıl alabilir ve devletler kendileri için benim düşünceme göre, çok agresif zaman dilimleri ve standartlar belirliyorlar. 

E-DEVLET NE GİBİ EKONOMİK SONUÇLAR DOĞURACAK?

Dünyanın önde gelen danışmanlık şirketlerinden KPMG de e-devlet üzerine araştırmalar yapıyor, ülkelere danışmanlık yapıyor. Şirkette bu hizmetlerin başında ise John Calvert var. İngiltere kamu hizmetleri danışma ekibinde e-müşteri (elektronik müşteri) başkanı olan Calvert, “e-devlet”e geçişin amaçlarını şöyle açıkladı:

“Açıkçası bu Amerika’daki en önemli sorulardan biri. Devletin yapmak istediği, müşterilerine sağladıkları hizmeti geliştirmek. Topladıkları vergileri daha verimli ve etkili bir şekilde kullanmak istiyorlar. Yasal taleplere uyum sağlamak istiyorlar. Hükümet çalışmalarındaki masrafları en aza indirgemek, bir başka amaçları. Genel olarak bazı son rakamlar gösteriyor ki, yüzde 20 - yüzde 80 arasındaki işlemlerini elektronik yoldan yürütebiliyorlar. Ancak, elektronik işlemler çok yeni olduğu için, şimdiye kadar elektronik devletin ekonomik sonuçlarının şimdilik tam olarak görülemediğini düşünüyorum. Ama diyorum ki, devletlerin yapmak istediği, interneti ekonomik gelişme için kullanmak ve bu da hükümetle interaktif iletişim içinde bulunan işletmelerin daha verimli işlem yapmalarını sağlamak demektir. Böylece, bu işletmeler belirli devletlerle iş yapmak isteyecekler. Bu kesinlikle birinci amaç.

Bazı yerlerde, elektronik işlemler sonucu oluşan ekonomik birikimlerle ilgili hikayeler ve anektodlar var. Fakat, bu istatistikler büyük bir kesim tarafından pek bilinmiyor. Ekonomik etkiyi ölçmek hükümetler için gerekli olacak. E-devlet sayesinde ne kadar para tasarruf ettiklerini ölçmek ya da e-devlet sonucu ne kadar iş yarattıklarını veya elimine ettiklerini ölçmek açısından şart olacaktır. Yani son yanıtım şu olacak: şu anda ortada ekonomik sonuçlar olmasa da aslında olması gerekir.

E-DEVLET KONUSUNDA DÜNYA LİGİ

Deloitte Research’te Kamu Sektörü Global Araştırma Yöneticisi olan Mike Dufault, dünya ülkelerinin dijital devlet konusundaki yaklaşımlarını ve yolun neresinde olduklarını Capital’e şöyle anlattı:

Sizce dünya ne zaman elektronik devlet alanında iyi bir aşamaya gelecek?

Son raporumuza dayanarak  diyebilirim ki, bazı ülkeler tüm bilgi hizmetlerinin online olmasını istiyorlar. Yani, onların e-devletleri bir yere kadar “tam” olacak. Bazı örnekler vereyim: Avustralya, Singapur ve İrlanda, e-devletlerini 2001 yılında tamamlamayı hedeflediler. Japonya ve Amerika’da e-devletler şu anda merkezi seviyede.

Bu değişiklikler, ülkeden ülkeye farklılık gösteren hükümet yapılarından kaynaklanıyor. Hem Japonya, hem de Amerika merkezi sistemle yönetilen ülkeler. Söyleyeceğim tarihler, bu merkezi devletlerden alınan bilgiler. Japonya ve Amerika, e-devlet sistemlerini 2003 yılında tamamlayacaklarını söylüyorlar. Bunun için Kanada 2004, İngiltere 2005 yılını veriyor.

Yani tüm tarihler, dünya çapında farklı ve gerçekten söz verilen bu tarihlerde amaçlarını gerçekleştirip gerçekleştiremeyecekleri, finansal taahhütlerin miktarlarına bağlı. Bu da finansal kaynaklarını ne şekilde e-devlet kuruluşuna ayıracakları demek.

İkinci olarak; e-devletle işleri en iyi şekilde nasıl yürütecekler? Bu da şöyle olacak; eğer kendileri e-devleti kurmaya karar verirlerse, bu uzun bir zaman alacak. Eğer özel sektörün yardımını alırlarsa o zaman söz verdikleri tarihlere sadık kalabilecekler. Yani dünyanın e-devlet sistemlerinde iyi bir aşamaya gelmesi birinci olarak, finansal kaynakları temin etmeleri; ikinci olarak, e-devleti nasıl yürütecekleri; ve son olarak e-devletin avantajlarından yararlanmayı ne kadar istediklerine bağlı...