Yeni nesil liderlik kriterleri

Yeni nesil liderin bir filozof gibi bilge, bir idealist gibi tutkulu, bir politikacı gibi motive edici olması bekleniyor. Krizden başarıyla çıkan Apple, Ford Motor, AT&T gibi şirketlerin liderleri bu tanımlamaların çoğuna sahip. Uzmanlar, Türkiye'de de bu tip liderlik becerileri olan örneklere dikkat çekiyor. İshak Alaton'u filozof lidere, Cem Boyner ve İzzet Karaca'yı idealiste, Süreyya Ciliv'i ise iyi takım oyuncusuna örnek gösteriyorlar. Usta liderler arasında ise Mehmet Emin Karamehmet, Hüsnü Özyeğin, Bülend Özaydınlı ve Murat Ülker ön plana çıkıyor.Türkiye'nin en büyük iki holdingi Koç ve Sabancı, son 10 yılda 4 CEO değiştirdi. 2000 yılında Sabancı Holding'in CEO'su olan Hazım Kantarcı'nın ardından bu koltuğa sırasıyla Celal Metin, Ahmet Dördüncü ve en son da Zafer Kurtul oturdu. Şirketler cephesinde de durum çok farklı değil. Aynı sürede Tofaş, Ford ve Aygaz 5 CEO değiştirdi. Dünyada da son küresel kriz sonrasında pek çok büyük şirket, CEO'suyla yollarını ayırdı. HP, son 10 yılda 3 CEO değiştirdi. CEO'ların görev sürelerinin kısalmasında finansal başarısızlığın yanında iyi liderlik özelliklerini barındıran CEO bulmanın zorlaşması da yer alıyor. Sonuçta konjonktür artık tek tip liderlerin başarıyı yakalamasına imkan vermiyor. Tüm bunlar ise aranan lider tipinde önemli değişiklikler ortaya çıkmasına, çıtanın yükselmesine neden oluyor. Artık liderlerin otoriter yerine filozof gibi bilge, politikacı gibi motivatör olması isteniyor. Gerektiğinde hikayeleriyle ikna edici, tutkulu ve takım oyuncusu olması da yine aranan özellikler arasında. Harvard Business Review yazarlarından Ikujiro Nonaka ve Hirotaka Takeuchi de aynı görüşte. Yeni tip lideri filozof, usta, idealist, motivatör, hikayeci ve iyi bir takım oyuncusu olarak tanımlıyorlar. Nonaka, ancak bu yetkinliklere sahip liderlerin şirketini daha iyiye götürebileceğine dikkat çekiyor ve ekliyor: "Bir CEO aynı anda birçok şey olmalı. Bu, çok idealist bir beklenti olabilir. Ancak şirketlerin yaşamak için bu özelliklerin her birine sahip, yeni tip liderlere ihtiyaçları var." Peki yeni dönemde aranan kritik yetkinlikler ne anlama geliyor? Bu yetkinlikleri taşıyan yeni tip liderler kimler? Tüm bunları ve daha fazlasını İK uzmanlarına danıştık. Ortaya yeni dönem liderin kendinde barındırması gereken 6 özellik çıktı. İşte bu özellikler ve onları taşıyan yeni tip liderler...

1- FİLOZOF LİDERLER YÜKSELİŞTE
Günümüz koşullarında güçlü temel etik değerlere ve ilkelere sahip olmak yeni tip liderliğin en önemli özelliklerinden biri. Uzmanlar da liderlerin bir filozof gibi bilge olması gerektiği konusunda hemfikir. Ikujiro Nonaka, "Hissedarların parasını artırmak iyi bir şeydir ancak filozof liderin vizyonu daha yüksek hedefler içermeli" diyor. Dünyada yüksek ahlaki değerlere sahip olan liderlere Toyota, Mitsui, Honda gibi Japon şirketlerinin başkanları örnek gösteriliyor. Örneğin, Toyota'nın kurucu başkanı Eiji Toyoda çalışanlarına hep, "Sadece inandığınız şeyleri yapın" tavsiyesinde bulunarak diğer liderlerden kendini ayırmıştı. Ona göre kişinin inandığı doğruyu yapması yukarıdan gelen bir ses gibiydi. Dünyanın en büyük hazır giyim markalarından Uniqlo'nun başkanı Tadashi Yanai ise bu konudaki felsefesini, "Yöneticiler genel iyilik için karar vermeli. Sadece kâr ve rekabet avantajını düşünmemeli" diye özetliyor. Ona göre bir şirket toplumla ahenkli bir şekilde yaşamalı, toplumca kabul edilmeli ve ona katkı sağlamalı. Mitsui Başkanı Shoei Utsuda da iyi ve doğru karar vermek için "Yapmak istediğim iş toplum ve şirketim için iyi mi olacak" diye sürekli kendine sorduğunu söylüyor. Başarısız olan şirketler de çoğunlukla toplumla şirket arasındaki kritik dengeyi sağlayamayanlar arasından çıkıyor. Türkiye'de uzmanlar bilge liderlere İshak Alaton, Güler Sabancı, Ahmet Zorlu, Bülent Eczacıbaşı gibi isimleri örnek gösteriyor. Felsefeye olan merakı ile tanınan Alarko Holding Yönetim Kurulu Başkanı İshak Alaton, karar alırken her zaman yol göstericisinin demokrat düşünce tarzı olduğunu söylüyor. Demokrasiden şirket içinde de taviz vermediğini belirtiyor ve iş felsefesini şöyle özetliyor: "Hiçbir zaman Türkiye'nin en büyük ilk 5 holdingi arasında yer almayı istemedim. Benim felsefemde toplumun gözünde saygın bir holding yaratmak daha önemliydi."

Yeni tip liderin 6 özelliğini görmek için görsele tıklayın~

2- USTA OLMAK ÖNEMLİ
Uzmanlar yeni tip liderin usta olmasının da önemine değiniyor. Onlara göre usta liderlerin en önemli özelliği geleceği iyi tahmin edebilmek. 20'nci yüzyılın usta liderleri arasında Honda'nın kurucusu Soichiro Honda dikkat çeken profillerden... Honda, "Motosiklete her baktığımda bir sonraki jenerasyonun makinesini ve bir sonraki adımı düşünürdüm" diyor. Bu sayede bir sonraki adımını net şekilde planlayabildiğini belirtiyor. Ikujiro Nonaka, usta olmak için küçük şeylere konsantre olmanın önemine değiniyor ve "Temel ilkelere dönüş yapmak önemli. Bunu yapmadığınız sürece bir sonraki safhaya geçemezsiniz" diye konuşuyor. Yaratıcı İnsan Platformu Başkanı Pembe Candaner de büyük düşünen değil daha büyük düşünen liderin rekabette öne çıkacağını ve ustalaşacağını söylüyor. Candaner, "Hayal kurabilen ancak mümkün olmayanı gerçekleştirebilir" diyor. Msearch Genel Müdürü Ali Midillili de usta lider profilini baskı altında çalışmayı seven kişiler olarak tarif ediyor. Midilli'ye göre bu tip liderler çalışanlarına sadece ne yapacaklarını söylemiyor. Onlara sorumluluk verip önlerine çıkabilecek engelleri nasıl aşacakları konusunda destek de oluyorlar. Türkiye'de ise Hüsnü Özyeğin, Bülend Özaydınlı, Murat Ülker, Mehmet Emin Karamehmet, Şarık Tara ve Akın Öngör usta liderliğe en uygun isimler olarak gösteriliyor. Migros Yönetim Kurulu Başkanı ve Murahhas Azası Bülend Özaydınlı, hızlı karar alabilme ve değişimi yönetme becerilerinin liderin ustalığını gösterdiğini söylüyor. Bilgiye daha hızlı ulaşabildikleri için genç yöneticileri daha şanslı bulan Özaydınlı, rekabetin yoğunluğuna dikkat çekiyor ve ekliyor: "Yoğun rekabet dinamizmi körüklüyor. Böylesine bir ortamda şirketlerin farklılık yaratmak için değişim içinde olmaları şart. Günümüzde yöneticiler, şirketlerinin geleceğini şekillendirecek, farklılık yaratacak değişim planlarını geliştirebilmeli. Kararları çalışma arkadaşları ile birlikte takım halinde alabilme ve uygulama başarısı gösterebilmeliler."

3- İDEALİSTLER ON PLANA ÇIKIYOR,
Yeni tip liderin en önemli özelliklerinden biri de idealist olmaları. İdealist liderler organizasyonlarının amaçlarını net bir şekilde tanımlayıp, yarattıkları faydayı ortaya koyuyorlar. Uzmanlarca idealist liderler arasında ilk sıralarda gösterilen Sütaş Yönetim Kurulu Başkanı Muharrem Yılmaz, gelecekte hem şirketlerin hem liderlerin önemli değişikliğe uğrayacağına inandığını söylüyor. "Geleceğin başarılı liderleri birer filozof, tutkulu aşık ve yürekli idealistler olacak" diye konuşuyor. Stanton Chase Yönetici Ortağı Çağrı Alkaya'ya göre ise idealist liderlerin en önemli özelliği vizyon çizebilmesi ve bu vizyonda paydaşlarını birleştirebilmesi... Ikujiro Nonaka da idealist liderin toplumla şirket arasında ortak bağ oluşturduğunu söylüyor. Dünyanın önde gelen yatırım ve ticaret şirketi Mitsui'den örnek veren Nonaka, 2002 yılında şirketin CEO'su olan Shoei Utsuda'nın gerçekleştirdiği yuvarlak masa toplantıları ile hem şirket hem de toplumun kalitesini artırmayı hedeflediğini söylüyor. Ayda bir iki kez öğle yemeği ve iş sonrasında yapılan bu toplantılara çalışanlar gönüllü olarak katılıp şirket ve toplum için iyi kalitenin anlamını tartışıyor. Dolayısıyla günümüz liderlerinden sadece kendi çalışanları ve şirketleri için değil toplum için de büyük ideallerin peşinden koşmaları bekleniyor. Türkiye'de liderlik özelliklerine bakıldığında idealist lidere örnek gösterilen isimlerden biri de Denizbank Genel Müdürü Hakan Ateş. Mutluluğun hayattaki ideallerden ibaret olduğunu söyleyen Ateş, bankada projeleri finanse ederken her zaman toplum ve ülke için ideali aradığını söylüyor. "Hiçbir zaman yaptığım işe bankacı gözüyle bakmadım" diyen Ateş, haftada 50 saat çalışmasını, çoğu zaman ailesinden bile fedakarlık etmesini gerektiren ideallerini şöyle anlatıyor: "Ben işime hep 'Bu ülkede çok işsiz insan var, gelecek nesillere borçluyuz' şeklinde yaklaştım. Ben iyi çalışırsam çocuklarım ve diğer gençler de rahat eder diye düşündüm. Bu idealimi gerçekleştirmek için de her zaman istihdam yaratacak, Türkiye'ye üstünlük sağlayacak projeleri finanse ettim."~

4- HİKAYECİLER KAZANIYOR
Artık herkes kabul ediyor. İyi iletişim, liderin hayallerini hayata geçirmesi için kritik öneme sahip. Ancak iletişimi güçlü kılan bazı faktörler de var. İletişimi hikaye, metafor ve diğer mecazi dillerden yararlanarak yapanlar son dönemin kazanan liderleri arasında gösteriliyor. Bu şekilde konunun özünü en iyi şekilde anlatıp daha fazla kişiye ulaşmayı başarıyorlar. Bu konuda en başarılı isimler arasında Canon'un başkanı Fujio Mitarai ile Apple'ın efsane CEO'su Steve Jobs gösteriliyor. Konuşmalarını hikayelerle süsleyen Mitarai, çalışanlarından da yıllık iş planlarını hikaye ile anlatmalarını istiyor. Jobs ise kendi sunumlarında vermek istediği mesajı hikayelerle süslüyor. Bu şekilde mümkün olan en yüksek sayıda kişiyle iletişime geçmeyi de başarıyor. Uniqlo'nun başkanı Tadashi Yanai de çalışanlarına seslenirken özellikle beyzbol terimleri kullanıyor. Sonuçta metaforlar insanın hayal gücünü çalıştırdığı için daha çok ilgi çekiyor. Türkiye'de ise Pegasus Havayolları'nın sahibi Ali Sabancı, Teknosa Genel Müdürü Mehmet Nane ile Akkök CEO'su Mehmet Ali Berkman "hikayeci" liderler olarak tanınıyor. Teknosa'yı Türkiye'nin en büyük 58'inci şirketi yapan Mehmet Nane, çalışanlarına hem kendi deneyimlerini hem de görüşüne önem verdiği yöneticilerin tecrübelerini hikayelerle anlattığını söylüyor. Nane, "Çalışanlar ile konuşurken kendi deneyimlerinizden veya yaşanmış başka deneyimlerden örnekler vermek konunun anlaşılması açısından çok önemli ve pozitif değer yaratıyor. Kendi deneyimlerinizi, varsa hatalarınızı paylaşmak aynı hataların tekrar yapılmaması açısından etkin bir tecrübe paylaşımı oluyor" diyor. 40 yıllık profesyonel yöneticilik hayatında birçok kez ödül alan Berkman ise hikayeci yönünü, "Çalışma arkadaşlarıma her fırsatta iyi ve başarılı örnekleri anlatırım. Çok başarılı uluslararası şirketlerden hiçbir eksiğimiz olmadığını bıkmadan anlatarak onları cesaretlendirmeye ve motive etmeye çalışırım" diyerek vurguluyor ve kendi liderlik anlayışını şöyle özetliyor: "Lider iyi bir filozof, idealist, motivatör, hikayeci ve takım oyuncusudur. Bu özellikleriyle de usta olur."

5- MOTİVASYON GÜÇLENDİRİYOR
Günümüzde usta liderlerin politik güçlerini kullanmasının önemi büyük. Hatta politik olmanın çalışanları ve paydaşları motive etmek için önemli bir silah olduğu da bilinen bir gerçek. Uzmanlara göre bu tip liderlerin en
önemli özelliği sonuç odaklı olmaları. Çalışanlarını daha yüksek performansa yönelik motive etmeleriyle de dikkat çekiyorlar. Bunu yaparken çalışanların sözlü ve sözsüz davranışlarından faydalanıyorlar. Toshiba'nın Başkanı Atsutoshi Nishida, politik gücünü kullanarak motive eden lidere iyi bir örnek olarak gösteriliyor. Nishida, insanların duygusal ve mantıklı olduklarına inanan bir lider. Bu yüzden her zaman onlarla sağlam diyaloglar geliştirmenin önemini vurguluyor. Bu nedenle şirket toplantıları bazen normalden 2 kat daha uzun bile sürebiliyor. Türkiye'den ise TAV'ın CEO'su Sani Şener, Ağaoğlu Yönetim Kurulu Başkanı Ali Ağaoğlu, Akbank Yönetim Kurulu Başkanı Suzan Sabancı Dinçer, Garanti Bankası Genel Müdürü Ergun Özen yüksek motivasyon yetkinlikleriyle öne çıkan liderler arasında gösteriliyor. Küresel kriz sonrasında liderin motive edici olmasının kaçınılmaz bir özellik olduğunu söyleyen Suzan Sabancı Dinçer, "Kriz, maddi ödüller ile performans arasındaki ilişkinin zayıflamasına yol açtı. Çalışanlarla daha sıkı ilişkiler kurmak motivasyonu artırıyor" diyor ve ekliyor: "İyi bir lider şirketini başarılı kılmak için her şeyden önce hedefini, şirketin vizyonunu, ürün ve hizmetlerini çalışanları ile paylaşmalı. Öncelikle müşteri kesimini sürdürülebilir şekilde motive eden, ikna eden yöneticiler tüm müşterilerine ulaşmayı başarır." Sani Şener ise çalışanları motive etmenin temel şartının adaletli davranmak ve değer vermek olduğunu söylüyor. Ulaşılabilinir olmanın çalışanların bir liderden beklediği en önemli özellik olduğunu da belirten Şener, "Her gün çalışanlarımdan yüzlerce mail gelir. Hepsine aynı gün içinde yanıt veririm. Onlar da bana bir mail kadar yakın olduklarını bilirler" diye konuşuyor.~

6- TAKIM OYUNCULARI İLERİ GİDİYOR
Eskiden olduğu gibi yeni dönemde de liderin en önemli işi iyi bir ekip kurmak ve onları motive ederek hedefe odaklamak. Bunun için de liderin iyi bir takım oyuncusu olması önemli. Hirotaka Takeuchi, "Usta liderler diğerlerindeki pratik bilgeliği geliştirir" diyor ve ekliyor: "Örnek lider, normal olan insanlardan normal olmayan sonuçlar doğurmalarını bekler. Pratik bilgeliği geliştirmenin diğer bir yolu da usta kalfa ilişkisidir." Yönetim danışmanı Ali Midillili, bu tip liderlerin ortak akılla hareket ettiğini, ortak kararlar alınmasını, çalışanların karar alma süreçlerine katılımcı olmasını sağladığını söylüyor. Midilli, "İyi takım oyuncuları, çalışanlarının orta ve uzun vadede gelişimleri için planlamalar yapar ve bunu onlarla sürekli paylaşır" diyor. Seven Eleven'ın Japon CEO'su Toshifumi Suzuki de şirkette part-time çalışanlara bile detaylı eğitim verdiklerini ve takım oyununa büyük önem verdiklerini söylüyor. Suzuki, "2 gözüm ve bir aklım var. Benim dükkanlarımda binlerce part-time çalışan var. Herkes bir fikir öne sürse birçok gözümüz ve aklımız olur" diyor. Türkiye'de ise takım çalışmasını sonuna kadar destekleyen, cesur ve ilerici liderlik anlayışına sahip olan isimlerden biri olarak Eczacıbaşı CEO'su Erdal Karamercan gösteriliyor. Uzun yıllar aynı ekiple çalışması ile tanınan Karamercan, takım ruhunu geliştirmek için yöneticileri ile şirket dışında da bir araya gelmeye özen gösterdiğini söylüyor. Karamercan'ın holding yöneticilerinden oluşan müzik grubu da bulunuyor

HÜSNÜ ÖZYEĞİN/ FİBA HOLDİNG YKB
BAŞARILI LİDERİN ÖZELLİKLERİ
MARATON KOŞUCUSU
Liderin, takım üyelerini iyi oyunculardan seçmesi ve bu oyuncuların ahenkli çalışmasını sağlaması lazım. Liderin hiç bir enstrümanı kendi çalmaması ve orkestra şefi olarak işi yönetmesi gerekir. Ayrıca her zaman uzun vadeli ve sürdürülebilir bir başarı için çalışılması gerekir. Bunun için liderin 100 metre değil maraton koşusuna hazırlanıp organize olması ise şarttır.
SÜRDÜRÜLEBİLİR BAŞARI
Başarılı olduğu zaman liderin mütevazılığının artması değil azalması beklenir. Ekibini ve çevresini eskisine nazaran daha da fazla dinlemelidir. Kararlar ne kadar aşağı kademelerden alınıp yukarı doğru gelirse o kadar sağlıklı olur ve başarı hep beraber sahiplenilir. Başarısızlık da sadece liderin olmaz. Lider, başarıları ödüllendirir ve böylece başarısızlıkları da cezalandırma fırsatı doğar.
BUNLARA DİKKAT!
Teknolojiyi takip etmeyen liderler ve ekipler başarılı olamaz. Lider, bir kurumda insan kaynağının, en alt kademeden en üst kademeye kadar başarının temel unsuru olduğunu benimsemeli. Bana göre sadece kurumunun başarısı için çalışan ancak ülkesinin ve insanının ilerlemesi ile ilgilenmeyen lider, lider değildir. Ben liderin, sadece şirketine değil faaliyette bulunduğu sektöre de liderlik vasıflarıyla örnek olmasını isterim.~

İZZET KARACA / UNİLEVER Türkiye CEO'su, Asya, Afrika, Orta ve Doğu Avrupa Başkan Yardıncısı
DAHA İDEALİST OLMAK ZORUNDAYIZ"
BÜYÜME İÇİN GEREKLİ
Tüketiciler artık sadece aldığı ürünü değil, o ürünün arkasındaki hikayeyi, o ürünü üreten şirketi ve benimsediği değerleri de önemsiyor. Bu noktada işimizin sürdürülebilirliği için idealist olmak büyük önem kazanıyor. idealistlik sürdürülebilirliği de beraberinde getiriyor.
İÇTEN GELMELİ
Gönüllü olarak, içten gelerek idealist olunması gerekiyor. Bu anlamda ben kendi adıma idealistliğimin ailemden, yetiştiğim çevreden, çeşitli ülkelerde tanık olduğum gelir ve kültür farklılıklarından ve buna karşı harekete geçme tutkumdan ileri geldiğini söyleyebilirim.
MUTLULUK KAYNAĞI
Kendim ve kurumum adına Türkiye ve insanlık için bir şeyler yapıyor olmak bana kendimi çok iyi hissettiriyor. Bu nedenle geçtiğimiz yıl açıkladığımız yeni vizyonumuz "Her gün daha iyi bir gelecek yaratmak için çalışmak" ve hayata geçirdiğimiz "Unilever Sürdürülebilir Yaşam Planı" beni çok mutlu ediyor.
DERS VERİYORUM
Ayrıca, üniversitelerde, çeşitli seminer ve konferanslarda öğrencilerle bir araya gelmeye onlarla tecrübelerimi paylaşmaya özen gösteriyorum. Her yıl Boğaziçi Üniversitesi'nde iş etiği dersine giriyorum. Bu yolla Türkiye'de etik şirket kültürü geliştirilmesine destek oluyorum.

AHMET ZORLU / ZORLU HOLDİNG YKBLİDERİN UFKU GENİŞ OLMALI'
DEĞİŞİMİ YÖNETMELİ
Günümüz dünyasını ifade eden en güçlü kelimenin "değişim" olduğunu düşünüyorum. Yaşayarak gördük ki başarıya giden yol, değişim sürecini doğru yönetmekten geçiyor. Bu noktada "liderlere" önemli bir rol düşüyor. Liderler, "değişimden etkilenen" değil, "değişimi yöneten" ya da "değişimin önünde giden" kişiler olmalı.
EKOSİSTEMİN ÖNEMİ
Dünyanın gittiği yönde her şey toz pembe değil. En önemli gündem maddesi kaynaklarımızın etkin kullanımı. iş dünyasının yaptığı faaliyetin özünü, sonucunu, etkisini, etkilenenini, tüm ekosistemi göz önünde bulundurması gerekiyor. Bu nedenle de günümüzde liderlerin filozofça bir bakış açısına sahip olması gerekiyor.
VİZYON SAHİBİ OLMAK
Günümüzde liderlerde olması gereken en önemli özelliklerden biri de vizyon sahibi olmak. Vizyon sahibi olmak, gündelik düşünmeyip, dar kalıpları kırıp, ülkede ve dünyada işin ne anlama geldiğini ve ileride nasıl olması gerektiğini bilmek ve bu konularda görüş üretmektir. Kısacası geniş bir ufka sahip olmaktır.
YARIŞMAK GEREKİYOR
Günümüz liderlik anlayışı, yarışmayı, yarışırken kendini sürekli aşmayı gerektirir. Lider, ihtiyacı herkesten önce hissetmeli, sorunları teşhis etmeli, çözüm üretmeli ve ortaya koyduğu yeni fikirleri etrafına da yaymalı. Tam da bir filozof gibi...