Devlette dijitalleşme

Cem Dilmegani, Bengi Korkmaz ve Martin Lundqvist Dijitalleşmeyi tam anlamıyla hayata geçirmenin hiç kuşkusuz çok büyük bir getirisi var. Ancak devletin bu getirilere sahip olması için e-devlet projelerinde beklentilerin karşılanmasını engelleyen faktörlerin üstesinden gelmesi önemli...

2.03.2015 12:06:590
Paylaş Tweet Paylaş
Devlette dijitalleşme
Vatandaşlar ve şirketler artık devletle ilgili bilgilere çok düşük bir bedelle veya ücretsiz olarak anında erişmek istiyor. Üstelik bu bilgilerin kolaylıkla bulunabilir ve anlaşılabilir olmasını talep ediyorlar. Devletlerin kamu sektörünün dijital dönüşümüne yatırım yaparak bu beklentileri karşılaması için aslında pek çok nedeni var. Bizim analizimiz, devlette dijitalleşmenin potansiyelinden eksiksiz bir şekilde faydalanılarak artırılmış maliyet ve faaliyet performansı sayesinde dünya genelinde yılda 1 trilyon dolarlık bir ekonomik değer yaratılabileceğini gösteriyor. Ortaklaşa hizmetler, daha fazla işbirliği ve entegrasyon, iyileştirilmiş bir suiistimal yönetimi ve üretkenlik artışlarıyla sistem genelinde dikkate değer verimlilik kazanımları yaratılabilir. Giderek artan bütçe sıkıştırmalarıyla yüzleşilen bugünlerde, ulusal, bölgesel ve yerel bazdaki yönetimler bu gibi tasarruf imkanlarını ellerinin tersiyle itme lüksüne sahip olamaz. Aslında dünyanın dört bir yanındaki yönetimler vatandaşların taleplerini karşılamak ve bunun nimetlerinden faydalanmak için gerçekten de elinden geleni yapıyor. Bugün 130’dan fazla ülkede devletle ilgili çevrimiçi hizmetler sunuluyor. Mesela Estonya’nın 1,3 milyon vatandaşı günümüzde oy vermek, vergilerini ödemek ve işsizlik maaşlarından tapu siciline kadar 160’dan fazla e-devlet hizmetine erişebilmek için kendi elektronik kimlik kartlarını kullanabiliyor. Türkiye’deki Sosyal Yardımlaşma Bilgi Sistemi vatandaşların çeşitli yardım programlarına daha iyi ve daha hızlı erişebilmelerini sağlamak için devletin birden fazla veri kaynağını tek bir sistemde birleştirmiş durumda. Birleşik Krallık’ın gov.uk sitesi devletin bütün departmanları için tek bir merkezden bilgi hizmeti alma işlevi görüyor. Bu gibi çevrimiçi hizmetler aynı zamanda kırsal alanda yaşayanlar için de daha kolay erişim sağlıyor, fiziksel engellilerin yaşam kalitesini artırıyor ve yaptıkları işlerle yaşam tarzları açısından tipik ücretli çalışanlara hiç benzemeyenler için de çeşitli seçenekler sunuyor. Ancak kaydedilen bunca ilerlemeye rağmen, devletler dijitalleşmenin nimetlerinden tam anlamıyla faydalanmaktan halen çok uzak. Onların bunu başarabilmek için kendi dijital dönüşümlerini e-devlet portalları aracılığıyla sundukları çevrimiçi hizmetlerin ötesine, yani devletin daha kapsamlı işlerinin derinliklerine taşımaları gerekiyor. Bu önerme aslında üretkenliği, işbirliğini, ölçeği, süreç verimliliğini ve inovasyonları artırmaya yönelik fırsatların hiç durmaksızın aranıp bulunması anlamına geliyor. 
~
Kamu sektörüne has engeller Dijital dönüşümler, uygulanmaları özel sektöre kıyasla kamu sektöründe çok daha meydan okuyucu olan hem süreçlerde hem BT sistemlerinde ciddi değişiklikler yapılmasını gerektirir. McKinsey ile Oxford Üniversitesi tarafından yapılan ortak bir araştırmada iş değişikliği gerektiren kamu sektörü BT projelerinin özel sektördeki bu gibi projelere kıyasla bütçelerini aşma olasılıklarının altı kat ve zamanında bitirilememe ihtimallerinin de yüzde 20 daha fazla olduğu görüldü.(1) Kamu sektörü ayrıca içinde birden fazla ajansla çalışma, bir dizi organizasyonel dayatmalar ve seçmenler, uzun tahsisat süreleri ve politik yönetimler değişse bile aynı stratejiyi sürdürme zorluğunun da olduğu ekstra yönetim sorunlarıyla da başa çıkmak zorunda. Bu yüzden kamudaki BT dönüşümlerini destekleyen özel sektör şirketlerinin kamu sektörünün farklı bir konseptte çalıştığını anlayışla karşılamaları çok önemli. Örneğin belirli bir hedef tespit etmek, uzlaşma sağlamak, bir liderlik yapısı etrafında aynı çizgide hizalanmak, güvenilir fonlamalar ve uygulama sürelerine riayet edilmesi gibi konular bir hayli meydan okuyucu olabilir. Benzer şekilde sistemlerle verilerin mülkiyeti, farklı erişim zorunlulukları olan bir dizi platform üzerindeki farklı departmanlar ve işlevlerde olduğu zaman, ölçekli yatırım yapmak ve yeterli ekonomiler yaratmak da bir hayli güç olabilir. Büyük ölçekli BT projelerinin karmaşıklığının yüksek fiyata mal olan ve sıklıkla zor bulunabilir özel beceriler ve uzmanlıklar gerektirmesi de bu işi kolaylaştırmaz. Neticede çok sayıda e-devlet projesi verdiği taahhütleri yerine getiremez. 
Kamuda kapsamlı dijitalleşme Her ne kadar kamu sektöründe dijital dönüşüm bir hayli meydan okuyucu olsa da çok sayıda başarılı devlet girişimi özel sektörün en iyi uygulamalarını kamuya uyarlayarak daha kapsamlı ve derinlikli kamu sektörü dijitalleşme projelerinin hayata geçirilebileceğini gösteriyor. Burada geçerli en önemli altı kaldıraç aşağıda olduğu gibi en iyi şekilde sadece başarı hikayeleriyle tanımlanabilir. 
~
1. Belirli dijital hedeflere devlet genelinde ve ajans bazında taahhütler verilmesini sağlamak: 2012 yılında gov.uk’un başlatılması, dünyada en erişilebilir dijital devlet hizmetlerinden birinin yaratılmasında önemli bir dönüm noktası oldu. Bu durumun vatandaşlara, şirketlere ve devlet memurlarına, doğru, kesintisiz ve kapsamlı hizmet sunmaktaki başarısı, aslında İngiltere’nin Dijital Devlet Hizmetleri’nce sağlanan güçlü merkezi liderliği ve uygulamasının bir sonucudur. Devletin bakanlar kurulunun bu birimi, ülkenin dijital stratejisinin yönetilmesi ve kendi hizmet tedariğinin “dijital anlamda varsayıldığı” gibi dönüştürülmesinin sağlanmasıyla görevlendirilmişti.(2) Dijital Devlet Hizmetleri farklı kamu sektörlerinden deneyimli dijital liderleri de işin içine katarak hem gerekli deneyimi ve uzmanlığı kazandı hem bu sektörlerin onayını aldı. Burada verilen net bir talimatla hem uygulamanın yönetilmesi hem farkındalık yaratılması sağlandı. Bu birim elinden geldiğince şeffaf olarak bazen meydan okuyucu olabilen çabaları hızlandırmaya çalıştı. Kendi stratejisini net bir şekilde yayınladı, her bir departman için hedeflerini çizelgeledi ve bu hedeflere ait performans bilgilerini sık sık raporladı. Devlet yetkililerinin tahminlerine göre, gov.uk sayesinde başlatıldığı tarihten itibaren sadece bir yılda devlet harcamalarında 42 milyon sterlin tasarruf yapıldı. 2013 Ekim’inde ise ilk defa bu siteyi bir günde iki milyon kişi ziyaret etti.
2. BT yatırımlarının devlet genelinde koordinasyonunu sağlamak: Danimarka, devletteki büyük ölçekli BT projelerini daha iyi koordine etmek ve maliyet verimliliği yaratmak için doğrudan Maliye Bakanlığı’na rapor veren ve merkezi BT yönetimi işlevi görecek IT Projektraad adında bir dijitalleştirme konseyi kurdu. Bu ajansın hedefi bir projenin kendi iş vakasında tanımlanmış getirileri ve kazançları gerçekleştirmesini sağlamak. Bu onun yatırımların etkili olduğunu anlamak için pilot projelerden faydalanarak ve sonrasında çıkarılan dersleri diğer ajanslara ileterek, sına ve öğren yaklaşımını uygulayabilmesine olanak sağladı. Bu amaçla bu dijitalleştirme ajansı devlet kurumlarının kendi BT yatırımlarını planlarken belirli metodolojilere ve talimatnamelere riayet etmelerini zorunlu kılıyor. O aynı zamanda en iyi uygulamalar geliştirip onları diğer ajanslarla paylaşmaktan, belirli bir maliyet eşiğinin üzerindeki projeler için risk değerlendirmeleri yapmaktan, proje gözden geçirme toplantılarına katılmaktan ve devletin BT projeleri iletişim hattını denetlemekten de geri kalmıyor. Bu gibi bir merkezi gözetim sayesinde Danimarka devleti gereksiz yatırımları engelliyor, ortak standartlar geliştiriyor ve güçlü proje sinerjisi oluşturuyor. 
3. Süreçleri yeniden tasarlarken son kullanıcıyı unutmamak: Hollanda 2011 yılında kolaylık seviyesini artırarak ve kırtasiyeyi azaltarak vatandaş veya kullanıcı merkezli bir tasarımı önceliklendirmek için e-devlet hizmetlerinin devlet genelinde uygulanmasına yönelik bir ajanda olan i-NUP’u yayınladı. Buradaki uygulama kurallarından birinde “Biz lüzumsuz sorulara cevap vermeyiz. Temel kayıtların birinde bulunan veriler hakkında tekrar soru sorulamaz”(4) diye yazıyordu. Bu plana göre belediyeler, bir web sitesi, müşteri iletişim merkezi ve merkezi bir telefon numarasıyla desteklenerek birer “vatandaş masası” işlevi görecekler ve cevap vermek ya da soruları yönlendirmek için ilk iletişim hattı olacaklar. 2014 yılı itibarıyla belediyelerin çoğu artık tek bir erişim numarasına bağlanmış durumda. Bu plana göre bu ülkedeki devletten şirketlere hizmetler de benzer bir revizyondan geçirilecek. Hollanda hükümeti bunun gerçekleşmesi için ulusal dijital yönetim ajansı Logius liderliğinde kapsamlı bir dijital altyapı projesi başlattı. Proje yönetim grubunun içine merkezi ve yerel yönetimlerle kamudaki BT ajansları da dahil edildi. Onlar hep birlikte dünya klasmanında standartlardan faydalanarak ilgili 23 merkezi veri tabanı ve iç bağlantıları için teknik şartnameler hazırladılar. Onlar ayrıca projelerin son durumlarını ve ilgili riskleri göstermek için devlet genelinde yayınlanan bir gösterge paneli de yarattılar ve ülkenin dört bir yanındaki kamu sektörü BT yöneticileriyle çıkardıkları kilit dersleri paylaşmak ve tartışmak için konferanslar düzenlediler ve sosyal medyada varlık gösterdiler. Bu girişimlerin sonucunda belediye ve devlet dairelerine fiziksel olarak gelen insan sayısında dikkate değer bir azalış oldu. Örneğin 2010-2013 yılları arasında Rotterdam belediye dairelerine gelen fiziksel ziyaretçi sayısı yaklaşık yüzde 50 oranında düştü. 
~
4. Doğru yetenekleri işe almak ve yetiştirmek: Dijital dönüşümler için aşırı talep gören ve bu yüzden elde edilmesi giderek daha da zorlaşan uzman becerilere gerek duyulur. Özel sektör genellikle çok daha yüksek ücretler, sağlam bir girişimci kültürü ve daha net tanımlanmış kariyer rotaları sunabildiğinden, devlet organizasyonları sıklıkla bu gibi yetenekleri kapmakta sınıfta kalır. Ancak kendi dijital projeleri için BT yeteneklerini cezbetmenin veya yetiştirmenin yollarını bulan devlet sayısı da az değil. Mesela Güney Kore’de devletin BT altyapısının önemli bir kısmı, vatandaşlara sayısız e-devlet hizmeti sunan birkaç veri merkezinde bir araya getirildi. Bu merkezlerin ölçekleri ve genişlikleri sayesinde BT çalışanlarına örneğin çeşitli çevrimiçi hizmetler geliştirmek ve büyük ölçekli bir veri merkezini yönetmekle ilgili meydan okumalarla cebelleşmek gibi son derece cazip kariyer rotaları sunmak mümkün olabiliyor. Birleşik Krallık’ta devlet, üstün performanslılara yönelik hızlı kariyer yapma fırsatları sunarak özel sektördeki yetenekli insanları cezbetmek için aktif bir arayış içinde. Örneğin hükümet CIO’su ve dijital hizmetler başkanı kendi kariyerlerinin çoğunu özel sektörde geçirmiş kişiler. Bunun dışında üstün performanslı yeni üniversite mezunlarına içinde BT’nin de olduğu çeşitli devlet hizmetleri alanlarında hızlı terfi imkanları da sunuluyor. 
5. Karar verme sürecini iyileştirmek için büyük veriden faydalanmak: Devletin karar verme sürecini desteklemek için verilerden kaldıraç olarak faydalanmakta yıllardır en aktif olanlardan biri de ABD hükümeti. 2009 yılında, enerjiden ve bilimden global geliştirmeye ve sağlığa kadar her şey hakkındaki devlet araçları, kaynakları ve bilgilerinin saklandığı bir havuz olan data.gov’un kurulmasını sağlayacak şekilde açık verilere yasal ve gizli bir çerçeve kazandırmıştı. Bugün ABD’de şirketlerin ve özel vatandaşların araştırma yapmak, web ve mobil app’lar geliştirmek ve tasarım görselleştirmeleri yaratmak için faydalanabilecekleri 85 binden fazla veri seti var. Bu veri hazinelerini daha da zenginleştirmek için devlet daireleri en değerli verilerini bile tanımlayıp paylaşmak zorunda. ABD’de ayrıca yetenekli geliştiricileri devlet verilerini kullanan uygulamalar yaratmaya teşvik etmek için Apps for America ve Apps for Democracy gibi yarışmalar da düzenleniyor. 
6. Kritik altyapıları ve gizli verileri korumak: Verilerin güvenliği artık bir numaralı ulusal güvenlik sorunu haline geldi. Dünya Ekonomik Forumu 2013 yılında siber saldırıları ve kritik sistem arızalarını en tehlikeli global riskler arasında gösterdi. Siber saldırılar finansal kayıpların da ötesinde şirketler ve devletler için ciddi itibari riskler de barındırabiliyor. Devletler kendi kritik altyapılarını ve gizli bilgilerini birkaç girişim aracılığıyla koruyabilir. Örneğin gelişmiş büyük ekonomiler son beş yıl içinde ulusal bir siber güvenlik stratejisi oluşturdu. Onlar aynı zamanda siber tehditleri daha çabuk algılamak ve anında tepki vermek için bilgi paylaşım mekanizmaları da kuruyor. Buna bir örnek de devletten ve özel sektörden uzmanları bir bilgi paylaşım ve tehdit analiz merkezinde bir araya getiren İngiltere’nin Fusion Cell’idir (Kaynaşma Odası). l l l Bir kamu sektörü organizasyonu kendi dijitalleşme yolculuğunun neresinde olursa olsun, kendi programını başlatır, ölçeklendirir veya değerlendirirken sunulan bu altı dersden faydalanabilir. Burada bahisler bir hayli yüksek. Kamu sektörü dijital dönüşümleri başarıyla sonuçlandıklarında bundan daha iyi erişim sağlayabilecek vatandaşlar kârlı çıkacak ve devlet de daha çevik hareket edebilecek ve ciddi tasarruflar yapabilecek. 
~
(1) McKinsey ve Oxford Üniversitesi araştırmaları hakkında daha fazla bilgi için bkz. Michael Bloch, Sven Blumberg ve Jürgen Laartz’ın, “Büyük ölçekli BT projelerinin zaman, bütçe ve değer hedeflerini tutturmalarını sağlamak,” Ekim 2012, mckinsey.com.
(2) Devletin Dijital Stratejisi: Aralık 2013, İngiliz Bakanlar Kurulu, 2013, gov.uk.
(3) 2012/13’de 10 milyar £ tasarruf yapıldı: Verimlilik ve Reform 2012/13 özet raporu, İngiliz Bakanlar Kurulu, 2013, gov.uk. 
(4) Dijital bir yönetim: Daha iyi hizmetler, müthiş bir kolaylık, Hollanda İçişleri Bakanlığı, 2011, e-overheid. nl.
Yazarlar bu makaleye değerli katkıları için Ümit Çakmak, Robert Carsouw, Sverre Fjeldstad, Johanna Hirscher ve Kate Jackson’a şükranlarını sunar. 
Cem Dilmegani, Bengi Korkmaz’ın yetkili olduğu McKinsey’nin İstanbul ofisinde bir danışmandır; Martin Lundqvist Stockholm ofisinin yetkilisidir. 

Faydalı bilgiler
Devlet hizmetlerinde dijital dönüşüm gerçekleştirmek, vatandaşların taleplerini karşılamak ve tasarruf yapmak açısından çok önemlidir.
Bugüne kadar pek çok adım atıldı, ancak kamu sektörünün, dijitalleşmenin potansiyelini tam anlamıyla görebilmesi için daha fazla yol kat etmesi gerek.
İçinde devletin BT yatırımlarının genel koordinasyonunun sağlanmasının ve karar verme sürecinde büyük veriler yaklaşımından faydalanılmasının da olduğu altı kaldıraçtan yola çıkılarak hareket etmek fevkalade işe yarayabilir. 

Türkiye ve dünya ekonomisine yön veren gelişmeleri yorulmadan takip edebilmek için her yeni güne haber bültenimiz “Sabah Kahvesi” ile başlamak ister misiniz?


İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Yorum Yaz