Bizim ‘A’lar Arjantin’de ‘C’

Sosyo-ekonomik statü gruplarını belirtmek için A’dan E’ye tanımlamalar kullanılır. A en üst grubu, E ise “alt”takileri anlatır... Bu tanım, sadece gelire değil, ülkeye, sahip olunan eşyaya, otomobi...

1.05.2002 03:00:000
Paylaş Tweet Paylaş

Sosyo-ekonomik statü gruplarını belirtmek için A’dan E’ye tanımlamalar kullanılır. A en üst grubu, E ise “alt”takileri anlatır... Bu tanım, sadece gelire değil, ülkeye, sahip olunan eşyaya, otomobile, mesleğe göre de değişiyor. Örneğin, kriz öncesi araştırmalara göre Türkiye’de A’ların yıllık geliri 17 bin 800 dolar düzeyinde idi. Aynı dönemde Arjantin’de C1 grubu bu gelire sahipti. Bir anlamda, bizim zenginlerle, Arjantin’in orta sınıfı aynı düzeyde yer alıyor...

 

Gazetelerde, televizyonlarda uzmanların ağzından sık sık duyarız, “Tüm şirketler ‘A’ grubu tüketicilerin peşindedir” veya “D ve E gruplarının harcama güçleri yine çok düştü”... Peki ama kimdir bu A, B, C, D ve diğer gruplardaki insanlar? Sadece yüksek gelirli olmak, şu çok prestijli görülen A’ların arasında katılmaya yeterli mi? Hayır...Çünkü, sosyo-ekonomik statü grupları gelir gruplarından çok farklı biçimde belirleniyor.

 

Sosyo-ekononomik statü grupları gelişmiş ülkelerde ve gelişmekte olan ülkelerde farklı kriterlere göre tanımlanıyor. İngiltere’de aynı mesleği yapan bireyler arasındaki gelir ve eğitim gibi konularda büyük uçurumlar yok. Bu nedenle, İngiltere’de meslek grupları sosyo-ekonomik statü gruplarını belirlemede kullanılabiliyor. Bir doktor, bir avukat doğrudan A grubuna dahil edilebiliyor.

 

Gelişmekte olan ülkelerde ise çoğu araştırma kuruluşu sosyo-ekonomik statü gruplarını belirlemek için farklı kriterler geliştiriliyor. Arjantin ve Türkiye gibi ülkelerde hane reisinin mesleği, eğitimi ve hanehalkının bir otomobili olup olmadığı ve sahip olunan diye dayanıklı tüketim malları göz önüne alınarak sosyo-ekonomik statü grupları geliştiriliyor.

 

Tarz aynı, gelirleri farklı

 

Gelir düzeyinin, sosyo-ekonomik statü belirlerken kritik bir faktör olarak kullanılmaması ortaya şu sonucu çıkarıyor: A, B, C, D ve E olarak adlandırılan sosyo-ekonomik statü gruplarında yer alan ve dünyanın farklı ülkelerinde yaşayan insanların yaşam standartları ve tarzları birbirine benzese de, gelir düzeyleri farklı olabiliyor.

 

Türkiye’de A grubuna giren bir ailenin ortalama geliri, Arjantin’deki C’lere veya Amerika’daki D’lere denk düşebiliyor.

 

Araştırmacılar Derneği Başkanı ve Yöntem Araştırma Genel Müdürü Bülent Gündoğmuş, bu noktada şu uyarıyı yapıyor: “Türkiye’de üniversitede çalışan bir profesörün geliri çok yüksek değildir. Ancak, eğitim seviyesi ve yaşam tarzı nedeniyle bir profesör kesinlikle ‘A’ grubudur. Gelir düzeyi, sosyo-ekonomik statü belirlemede kullanılan bir faktör değildir” diyor.

 

A’lar her yerde aynı mı?

 

Aslında, A sosyo-ekonomik grubundaki bir birey veya hane dünyanın her ülkesinde hemen hemen aynı yaşam standartlarına sahip olmak durumunda. Eğitim düzeyi yüksek (en az üniversite mezunu), iyi bir evde oturmaya, otomobil, televizyon, buzdolabı, bilgisayar gibi yaşam konforunu artıran mallara sahip olan kısacası iyi yaşam standartlarına sahip olan tüketiciler, dünyanın neresinde olursa olsun “A” sosyo-ekonomik statü grubu içinde sayılıyor.

A, B veya C denildiğinde, dünyanın neresinde olursa olsun benzer profilde ve yaşam standartlarında aileler kastediliyor.

 

Bu kriterler beraberinde doğal bir sonuç olarak, yüksek bir harcama gücünü de getiriyor. Ancak, gelir seviyesi bir hanenin veya bireyin sosyo-ekonomik statüsünü  belirlemekte kullanılmıyor.

 

Türkiye ve Arjantin’in farkı

 

Türkiye ve Arjantin arasında bir karşılaştırma yapmak için kriz sonrası rakamları almak çok doğru değil. Her iki ülkede de tüm dengeler alt üst oldu.Bu nedenle, Arjantin ve Türkiye’nin sosyo-ekonomik statü gruplarını karşılaştırırken, kriz öncesine bakmak daha doğru.

 

Karşılaştırma için Türkiye ve Arjantin’i seçmemizin bir başka nedeni de, iki ülkede sosyo-ekonomik statü gruplarının benzer bir yöntemle saptanması.

 

Her iki ülkede de SES grupları, aile reisinin ve üyelerinin; konumu, eğitimi, otomobil sahipliği ve hanede bulunan dayanıklı tüketim malları gibi kriterler göz önünde tutularak geliştiriliyor.

 

Kriz öncesinde Arjantin’de kişi başına milli gelir 11 bin 300 (Satın alma gücü paritesine göre), Türkiye’de ise 6 bin 120 dolardı.

 

Türkiye’de A grubundaki hanelerin yıllık ortalama geliri 17 bin 800 dolar, B grubundaki hanelerin 17 bin 500 dolar iken, Arjantin’de A ve B grubu hanelerin ortalama geliri 36 bin dolar civarındaydı.

 

Türkiye’de C1 olarak tanımlanan ailelerin yıllık geliri 9 bin 500 doları, Arjantin’deki C1’lerin geliri 17 bin 400 doları buluyordu. Bir başka deyişle, bizim A’ların geliri neredeyse Arjantin’deki C1’lerin gelirine denk düşüyor.

 

Gelir grupları karşılaştırması

 

Ülkeler arasında sosyo-ekonomik statü gruplarını karşılaştırmak zor. Ancak gelir gruplarını karşılaştırmak çok daha kolay.  Türkiye’de kriz öncesinde nüfusun en varlıklı yüzde 20’sinin kişi başı milli geliri 14 bin 683 dolar iken, ABD’de en düşük gelir grubunun bir üzerinde bulunan ve Amerika standartlarına göre yoksul sayılabilecek grubun kişi başı milli geliri 16 bin 58 dolar. Yani ABD’de yoksul sayılabilecek bir kişinin geliri bizim zengin kesimimizin ortalama gelirinden daha fazla.

 

Türkiye’de nüfusun ikinci yüzde 20’lik kesimini oluşturan ve orta halli sayılabilecek kişilerin yıllık gelirleri 6 bin 649 dolar . Bir başka deyişle İtalya’daki en düşük gelirli kişilerin gelirinden (8 bin 970 dolar) daha düşük.

 

TÜRKİYE’DE KİM A KİM B?

 

Türkiye’de ise sosyo-ekonomik statü gruplarını ESOMAR (Avrupa Araştırmacılar Birliği) kurallarına göre, aile reisinin eğitim düzeyine ve statüsüne bakarak yapmak mümkün değil.

 

NFO Infratest yetkilileri de bu konuyla ilgili şu açıklamayı yapıyor: “Türkiye’de A sosyo-ekonomik grubuna yıllık hanehalkı geliri 6 bin 400 dolar civarında olan haneler girebildiği gibi, C1 sosyo-ekonomik grubundaki haneler arasında yıllık hane geliri 140 bin dolar düzeyinde olanlarda vardır.

 

 Türkiye’deki bulgular gelir düzeyleri itibariyle birbirine çok yakın, ancak eğitim, kültür, statü, değerler ve yaşam tarzları itibariyle birbirinden çok farklı birey ve hanelerin varlığını ortaya koyuyor. Bunun tam tersi bir durumda söz konusu. Eğitim ve kültür düzeyleri bakımından birbirine yakın, ancak gelir düzeyleri ve yaşam tarzları açısından farklı birey ve hanelere de rastlanıyor.”

 

Veri Araştırma Genel Müdürü Dr. Sezgin Tüzün, bu konuda şu değerlendirmeyi yapıyor:

 

“Türkiye, Çetin Altan’ın deyimiyle, ‘mesleksiz’ bir toplum. Toplumda mesleki kristalizasyon  oluşmuş değil. Bu nedenle, mesleğe dayalı sınıflamalar gerekli açıklayıcılığı taşıyamıyor. Bu nedenle, Türkiye için bir sosyo-ekonomik statü indeksi oluştururken, farklı değişkenlere dayanmak gerekiyor. Bu indeks için kullanılması en uygun dört değişken şunlar: ‘Aile reisi ve üyelerinin çalışma biçimi ve konumu’, ‘15 yaş üzerindeki hane üyelerinin ortalama öğrenim düzeyi’, ‘Ev sahipliği ve yaşanılan mekanın toplumsal değeri’ ve ‘Hanede sahip olunan (otomobil, bilgisayar, tv vb..) eşya ve araçlar’...

 

GELİR İLE SES GRUPLARI ARASINDA İLİŞKİ VAR MI?

 

NFO Infratest yetkilileri, Türkiye’de gelir grupları ve SES grupları arasındaki ilişkiyi şu şekilde anlatıyorlar:

 

* Avrupa Araştırmacılar Birliği kurallarına göre, ‘hanehalkı reisinin eğitim düzeyi ve statüsüne göre belirlenen sosyo- ekonomik grupların Türkiye’de gelir düzeyini yansıtmadığı ve bu nedenle ‘hedef kitle’ tanımlarının sadece SES gruplarına göre yapılmasının sakıncalı olduğunu belirtmek istiyoruz.

 

* Araştırma sonuçlarımız, Türkiye gelirinin yaklaşık yarısına sahip olan ve gelir piramidinin en tepesinde olan nüfusun yüzde 20’lik kesiminin (5’inci gelir grubu) yüzde 70’i, C1, C2 ve D-E sosyo-ekonomik gruplarından oluştuğunu gösteriyor.

 

* A ve B sosyo- ekonomik gruplarının üçte birlik kesimi, yıllık hane geliri 5 bin 795  ile 9 bin 266 dolar arasında olan 4’üncü gelir grubundadır.

 

* Türkiye’nin gelirden en fazla pay alan ilk yüzde 5’i içinde bile eğitimi ve toplumsal statüsü düşük olduğu için gelirinin de düşük olduğu varsayılan D-E sosyo –ekonomik gruplarına mensup aileler vardır.

 

* A grubuna mensup aileler arasında yıllık hanehalkı geliri 6 bin 400 dolar civarında olan ailelere rastlanılabildiği gibi , C1 sosyo-ekonomik grubuna mensup aileler arasında yıllık hanehalkı geliri 140 bin dolara ulaşanlar vardır.”

 

Türkiye ve dünya ekonomisine yön veren gelişmeleri yorulmadan takip edebilmek için her yeni güne haber bültenimiz “Sabah Kahvesi” ile başlamak ister misiniz?


İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Yorum Yaz