İlk 10 planı

Özlem Aydın Ayvacı

[email protected]

Bu dönemde dünya liginde Türkiye, otomotivdeki yerini korurken tekstil ihracatında bir üst sıraya çıktı. Çelikte yılların en güçlü rakibi Almanya geçildi. 7 sektör dünya liginde en iyi skorunu elde etti. Buna karşılık hazır giyim, züccaciye, demir ve demir dışı metallerin içinde bulunduğu 8 sektörde gerileme yaşandı. Orta vadedeyse 10 sektör, dünya liginde ilk 10 içinde yer “ almak için çalışmayı sürdürüyor.

Küresel çapta üretim dinamiklerinin değiştiği pandemide Türk tekstilinin pek çok rakibi tedarik problemi yaşadı. Türkiye ise elyaftan ipliğe, kumaştan hazır giyime kadar pek çok alanda büyük ölçekte üretebilmenin getirdiği avantaja sahipti. Türkiye, 2020 yılında değişime hızla adapte oldu ve 9,7 milyar dolarlık ihracatla dünya liginde bir sıra yükselerek dünyanın en büyük 5’inci tekstil ihracatçısı olmayı başardı. İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Başkanı Ahmet Öksüz, bu gelişmeyi şöyle yorumluyor: “Tekstil sektörü olarak en yüksek ihracat rakamına 11 milyar dolarla 2014’te ulaşmıştık. O yıl Türkiye, dünyanın en büyük 6’ncı tekstil ihracatçısıydı. 2020’de 5’inci olduk ki bu başarının nedeni, büyük ölçüde dışa bağlı olmayan entegre üretim gücümüz, zengin ürün çeşitliliğimiz ve güçlü adaptasyon kabiliyetimiz oldu. Daha üst sıralara çıkabilmek adına gündem maddelerimizi teknik tekstiller, dijitalleşme ve sürdürülebilirlik eksenlerinde belirledik. Sektörümüzde sürdürülebilirlik odaklı girişimleri tabana yaymayı hedefliyoruz.” 2021 yılında 12 milyar dolar değerinde ihracatla Cumhuriyet tarihinin rekorunu kırmayı hedefleyen sektör, böylece orta ve uzun vadede dünyada ilk 3 ihracatçı ülke arasına girme yolunda en önemli adımı atmaya hazırlanıyor. Dünya liginde iddialı olduğumuz her sektör, tekstil kadar başarılı bir yıl geçirmedi. Capital’in 20 sektörü kapsayan araştırması da bu gerçeği ortaya koyuyor. Araştırmamıza göre 8 sektör, dünya sıralamasında en iyi konumuna 2020 sonunda ulaştı. 3 sektör yerini korurken 3 sektör de liderliğini sürdürdü. Ancak 8 sektör, ligde ivme kaybetti. 

DAİMİ LİDERLER

Araştırmamıza katılan un, makine halısı ile mermer, traverten ve bor madenlerinde Türkiye, 2020 yılında küresel liderliğini korumayı başardı. Un sektöründe Türkiye tam 8 yıldır dünya ihracat şampiyonu. Türkiye Un Sanayicileri Federasyonu (TUSAF) Başkanı Dr. Eren Günhan Ulusoy, “2020 yılında 3 milyon ton ihracata karşılık 1 milyar dolarlık gelir elde ettik. Son 8 yıldır, en yakın rakibimiz Kazakistan’a göre açık ara farkla dünyanın en iyisiyiz” diyor. Liderliği sürdürmeyi amaçladıklarını anlatan Ulusoy, “Bunun yolu tarım alanlarımızı genişletmekten ve verimi artırmaktan geçiyor” diye konuşuyor. Türkiye maden çeşitliliğinde dünyadaki ilk 10 ülke içinde yer alıyor. İstanbul Maden İhracatçıları Birliği (İMİB) Başkanı Aydın Dinçer, Türkiye’nin mermer ve traverten ihracatında, bor üretimi ve ihracatında ve feldspat ihracatında dünya birincisi olduğunu ifade ediyor. Dinçer, 2017 yılıyla birlikte başlayan çıkışın devam ettiğini anlatıyor. 2017’de maden sektörü toplam ihracatı 4,7 milyar dolar olarak en iyi yıldı. 2020’de sektör bu rakamın gerisinde kalsa da sıralamadaki pozisyonunu korudu. Dinçer, planlarını şöyle anlatıyor: “Maden rezervi ve çeşitliliği konusunda önemli bir konumdayız. Dünya liginde hedefimiz her zaman ilk sıralarda yer almak. Bunun için de hem dijital ortamlarda hem fiziki anlamda tanıtım çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Tüm sektörlere hammadde olmasından ötürü stratejik bir öneme sahip olan madencilik sektörü, sürdürülebilir bir üretim zeminine kavuştuğu takdirde ekonomimize ve sanayimize daha fazla değer sağlayacak.” 

EN İYİ SKOR “2020”DE 

2020 yılında tekstil, çelik, seramik karo, yenilenebilir enerji, altın mücevherat ve seramik sağlık gereçleri en iyi skorunu elde etti. 2020’de en iyi skorunu elde eden ve yerini koruyan sektörlerden biri de seramik. Türkiye, seramik karo üretiminde dünyada 7’nci, seramik sağlık gereçlerindeyse 3’üncü sırada bulunuyor. Türkiye Seramik Federasyonu Başkanı Erdem Çenesiz, “Üretim artışı devam ederse dünya liginde daha da yukarı çıkabiliriz” diyor ve şöyle anlatıyor: “COVID sonrası dünyanın tek kaynaktan alım yapmayı riskli görmesiyle Türkiye’nin önemi arttı. Vitrifiyede dünyada ilk 3’teki yerimizi korumayı, karoda dünyada 5’inci olmayı hedefliyoruz.” Tekstil, 2020’de bir sıra yukarı çıkarken altın mücevherat ve seramik sektörleri 2019’daki pozisyonlarını korumayı başardı. Altınbaş Yönetim Kurulu Başkanı İmam Altınbaş, Türkiye’nin altın mücevherat üretiminde Hindistan ve İtalya ile birlikte ilk üç ülke arasında bulunduğuna dikkat çekiyor ve şöyle devam ediyor: “Ülkemizde her yıl yaklaşık 250-300 ton altın mücevherat üretiliyor. Türkiye’nin dünya ligindeki hedefi ilk sıraya yerleşmek. Liderlik ancak gerekli teşviklerin sağlanması, teknolojik altyapının ve yatırımların yapılmasıyla gerçekleşebilir.” 

TARİHİ REKOR

2020’de en iyi skorunu elde eden bazı sektörler aynı zamanda tarihi dereceler de elde etti. Türk çelik sektörü, 2020 yılında ağır pandemi şartlarında yüzde 6,1 artışla, 35,8 milyon ton ham çelik üretimi gerçekleştirdi. Türkiye, 2020’de çelik üretiminde en büyük 15 ülke arasında üretimini artıran 5 ülkeden biri oldu ve Almanya’yı geride bırakarak Avrupa’nın en büyük, dünyanın ise 7’nci büyük ham çelik üreticisi konumuna yükseldi. Türkiye Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Dr. Veysel Yayan, “Dünya liginde 8’incilikten 7’nciliğe yükselmemiz Türk çelik sektörünün değişen şartlara uyum konusundaki yüksek performansını bir kez daha ortaya koydu” diyor. 2021 yılında, 39 milyon ton ham çelik üretimi hedeflediklerini söyleyen Yayan, “Böylece orta ve uzun vadede üretimde dünya 6’ncılığını zorlayacağız” diyor. Yenilenebilir enerjide Türkiye 2020’de en iyi skoruna ulaştı ve BP tarafından yayınlanan 2020 yılına ait enerji istatistik raporuna göre dünya genelinde yenilenebilir enerji üretiminde 12’nci sırada yer aldı. Yenilenebilir Enerji Araştırmaları Derneği (YENADER) Genel Sekreteri Doç. Dr. Füsun Tut Haklıdır, “TEİAŞ verileri incelendiğinde bu alanda 2019 yılına göre yüzde 20’lik bir üretim artışı göze çarpıyor. Yenilenebilir enerji yatırımlarımız artıyor. 2025’te dünyada ilk 10 ülke arasında yer alacağız” diyor. 

İLK 5’E OYNAYANLAR 

Araştırmamıza dahil olan 8 sektör ise 2020 yılı performanslarıyla değerlendirdiğimizde “en iyi skoru” yakaladıkları yılın gerisine düşmüş durumda. Bu sektörlerden biri de hazır giyim... Türkiye, hazır giyimde son yıllarda dünyanın 6’ncı büyük üreticisi durumunda. 2008’de 4’üncülükle en iyi dereceyi yaptığımız ihracatta ise 2020’yi 7’nci sırada tamamladı. Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Müşterek Başkanı Ramazan Kaya, Türk hazır giyim sektörünün üretim gücünü koruduğuna dikkat çekerken ihracat sıralamasındaki gerilemedeyse 2005 sonrası başlayan dünya ticaretindeki serbestleşme ve Güney Doğu Asya ülkelerinin güçlenmesinin etkili olduğunu söylüyor. Kaya, Türk hazır giyim sektörünün üretim ve ihracatta ilk 5’i hedeflediğini belirtiyor. Dünya devlerinin önemli tedarikçilerinden BLC Group’un yönetim kurulu üyesi Aykut Balcıoğlu ise “Dünyanın önde gelen tekstil ve hazır giyim üreticilerinden biri olan ülkemiz, bu avantajını yeni nesil üretim teknolojilerine ve makinelerine yaptığı yatırımlarla sürdürüyor. 2021 itibarıyla sektörün yeniden canlandığı görülüyor” diyor. Yapı malzemeleri sektörü, dünya liginde en iyi derecesini 24 milyar dolar ihracatla 2012 yılında yaparak 8’inci oldu. Türkiye bu sıralamada 2016’da 12’nciliğe geriledi, 2020’de 9’unculuğa yükseldi. İDDMİB Yönetim Kurulu Üyesi ve Türk Yapı Malzemeleri Sektör Komite Başkanı Serdar Urfalılar, “2021 yılında 2020 sıralamasını elimizde tutabilirsek orta vadeli hedefimiz ilk 5’e girmek” diyor. Türkiye, züccaciye sektöründe de en iyi yılı 2017’ye göre bir hayli geride. Züccaciyeciler Derneği (ZÜCDER) Başkanı Mesut Öksüz, 2017 yılındaki dünya 6’ncılığından sonra 2020’de 4,5 milyar dolar ihracatla 10’uncu sırada yer aldıklarını söylüyor. Öksüz, “Beşinciyle 10’uncu ülke arasında sıralamada çok küçük farklar var. Bunlar kapanmayacak farklar değil, hedefimiz ilk 5’e girmek” diyor. 

GERİLEYENLERİN HEDEFİ

Gerileyen sektörlerden biri olan ev ve mutfak eşyaları, dünya liginde ihracatta Polonya’nın ardından 8’inci sırada yer alıyor. Çin’in yüzde 55 payla birinci, ikinci Almanya’nınsa yüzde 6 paya sahip olduğu sektörde Türkiye, en iyi yılını 2014’te 6’ncı olarak Hollanda ve Polonya’nın önünde tamamladı. Ev ve Mutfak Eşyaları Sanayicileri ve İhracatçıları Derneği (EVSİD) Başkanı Talha Özger, tabloyu şöyle anlatıyor: “2021 yılına iyi başladık ve ilk 6 aylık ihracat verileri birim fiyatlarda olmasa da hacimsel büyüklükte yüzde 56’lık bir artışa ulaştık. Yılın geri kalanında benzer performansı devam ettirebilirsek dünya sıralamasında 1 veya 2 basamak yukarıya çıkabileceğimizi söyleyebiliriz. Sektör olarak hedefimiz ilk etapta 3’üncülük. Hedef, İtalya, Hollanda, Fransa, ABD ve Polonya’yı geçmek.” İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Başkanı Tahsin Öztiryaki, pandemiye rağmen ihracatta yüzde 1,5’lik artış kaydeden demir ve demir dışı metaller sektörünün 8,4 milyar dolarlık ihracatla 2020 yılında dünya sıralamasında 23’üncü sırada yer aldığını hatırlatıyor. Öztiryaki, hedeflerinin önce 19’uncu sıraya ulaşmak olduğunu söylüyor ve “Ülkemizin hammadde açısından kaynakları sınırlı. İhracatçılarımız daha çok yarı mamul ve katma değerli ürün ihracatında diğer ülkelerle yarışıyor” diyor. 

SIÇRAMA HESABI 

2020’de dünya liginde en iyi skorunun gerisinde kalan deri ve deri mamulleri ile takım tezgahları sektörü, dünya liginde 15’inci sırada yer alıyor ve her iki sektörün temsilcileri de ilk hedeflerinin ilk 10’a girmek olduğunu söylüyor. İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği (İDMİB) Başkanı Mustafa Şenocak, 2013’ün en çok ihracat yapılan yıl olduğunu söylüyor ve “O yıl 1,9 milyar dolar ihracatla dünyanın en büyük 10’uncu ihracatçı ülkesi olmuştuk. Pandeminin yaşattığı tüm zorluklara rağmen 2021 yılında 2013 yılındaki ihracat rakamını geçeceğimize ve 2 milyar dolarlık hedefimize ulaşacağımıza inanıyoruz. Dünya ligindeki hedefimiz daimi olarak tüm alt sektörlerimizde ilk 10 büyük tedarikçiden biri olmak” diyor. Takım Tezgahları Sanayici ve İşadamları Derneği (TİAD) Başkanı Fatih Varlık ise 2014 yılında dünyada 12’nci olduklarını hatırlatıyor ve “Dünyada ilk 10 ülke arasında yer almak için öncelikli olarak takım tezgahı üretiminde dışa bağımlı olduğumuz komponentleri üretebilmeliyiz” diyor. Dünya liginde oldukça geride olan lojistik sektörü ise 47’nci sıradan büyük bir sıçramayla ilk 25 planı yapıyor. UTİKAD Yönetim Kurulu Başkanı Emre Eldener, 2007 yılından beri Dünya Bankası’nın ülkelerin lojistik performanslarını 6 farklı kriter çerçevesinde ölçerek ülkeleri Uluslararası Lojistik Performans Endeksi adı altında puanladığını söylüyor. Bu kriterler; gümrük, altyapı, uluslararası sevkiyat, lojistik hizmetlerin kalitesi, gönderilerin takibi ve izlenebilirliği ve son olarak gönderilerin zamanında tesliminden oluşuyor. Eldener, “Son verilere göre Türkiye 160 ülke arasında 47’inci sırada yer alıyor. Bu şimdiye kadarki en kötü performansımız. Türkiye Lojistik Performans Endeksi’ndeki en iyi performansını 2012 yılında sergilemiş ve 27’nci sırada yer almıştı. Hedefimiz bu kriterlerdeki performansımızı düzelterek 2023’te ilk 25 ülke arasına girmek” diyor.