Büyük hasar

Capital olarak hazırladığımız 36 sektörü kapsayan 1 aylık hasar tablosu, hangi alanlarda en fazla kaybın yaşandığını çarpıcı verilerle ortaya koyuyor...

1.06.2020 15:00:000
Paylaş Tweet Paylaş
Büyük hasar

Küresel salgının Türkiye’de görülmesiyle birlikte son 1 ay içinde birçok sektörde iç talep keskin bir şekilde düştü, ihracat siparişleri iptal edildi, pek çok işletme faaliyetlerine ara verirken üretim de durdu. Tüm bu yaşananların orta ve uzun vadeli sonuçlarının ne olacağına yönelik henüz bir öngörüde bulunmak için erken. Ancak Capital olarak hazırladığımız 36 sektörü kapsayan 1 aylık hasar tablosu, hangi alanlarda en fazla kaybın yaşandığını çarpıcı verilerle ortaya koyuyor. “Satış düşüşü”, “üretim kaybı”, “sipariş erteleme” gibi göstergelerde yüzde 30’lardan yüzde 100’lere varan büyük kayıp ve hasarlar söz konusu. Bu tabloya şirketlerin dayanma gücü ise 1 ila 6 ay arasında değişiyor.

Nilüfer Gözütok Ünal

[email protected]

Capital mayıs sayısından 

Küresel salgın neredeyse tüm sektörleri etkiledi. Ancak bazılarında sonuçlar çok daha ağır oldu. Özel havayolu taşımacılığında uçuşlar durdu, tur operatörlerine yönelik talep sıfırlandı, restoran ve kafe hizmeti veren işletmeler kapandı. Hazır giyim sektöründe üretim kaybı yüzde 100’e ulaşırken mobilya sektöründe iç pazar yüzde 80, otomotivde yüzde 70 daraldı. Yatak kapasitesiyle Türkiye’nin en büyük turizm gruplarından biri olan Limak Turizm Grubu’nun 8 oteli kapalı. Grubun başkanı Kaan Kavaloğlu, “Otellerimizi temmuz ayında açabilmeyi umut ediyoruz, açılışlar daha sonrasına sarkarsa bu yılı tamamen kayıp sayacağız. Bu sağlıkla birlikte gelişen finansal bir kriz ama tam anlamıyla turizm için bir açmaz, çünkü biz sektör olarak yüzde 100 olumsuz etkilendik, sistem tamamen durdu” diyor. Hazır giyim sektöründe de tüm üreticiler üretime ara vermiş durumda. Faik Sönmez Genel Müdürü Mete Sönmez, “Üretimde kayıp yüzde 100 gibi... Hem sosyal mesafeyi koruyabilmek hem talep olmadığı için üretime mecburen ara verdik” diye konuşuyor. Otomotiv sektöründe korona virüs etkilerinin olmadığı mart ayında iç piyasa satışlarının yüzde 30 civarında daraldığını açıklayan Sadık Grubu Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Oktay Mersin, “Şu an talep durma noktasına geldi. Üretimde daralma yüzde 90 gibi olacak. Servis hizmetleri, yedek parça ve işçilikte daralma yüzde 50 civarında gidiyor” diyor. Intercity Yönetim Kurulu Başkanı Vural Ak, filo kiralama sektöründe yeni kiralama taleplerinin yüzde 70 düştüğünü ifade ediyor. “Gelen talepler ise kısmen daha kırılgan sektörlerin ek araç ihtiyacından kaynaklanıyor” diye konuşuyor. 

YATIRIMLAR DURMA NOKTASINDA

Ağır hasar alan sektörler sadece bu kadar da değil. Mobilya, akaryakıt, ev tekstili, endüstriyel mutfak sektörleri de ciddi bir satış düşüşü ve pazar daralmasıyla karşı karşıya. Bir akaryakıt şirketinin genel müdürü, son 1 aydır akaryakıt istasyonlarının büyük şehirlerde yüzde 70, kırsalda ise yüzde 90 oranında satış kaybına uğradığını söylüyor. Bilgisayar sektörü adına konuşan TNB Bilgisayar CEO’su Aytaç Biter, “Satışlarda yüzde 80 oranında düşüş oldu. Düşüş giderek daha da artıyor. Yatırımlar durma noktasına geldi” sözleriyle mevcut durumu ortaya koyuyor. Ev tekstili sektöründe de yatırımlar ve üretim ciddi sekteye uğradı. Chakra Genel Müdürü Ahmet Dalyancıgil, yurt içi kış siparişlerinde yaz sezonuna göre en az yüzde 60 azalma olduğunu açıklıyor. “Yatırım harcamalarında da yüzde 70 düşüş bekleniyor” diyor. Cotton Box Yönetim Kurulu Başkanı Nuri Turgut, ev tekstilinde gerek yurt içi gerek yurt dışı taleplerde aniden yüzde 80 daralma olduğunu dile getiriyor. “Talebin düşmesi kapasitede ve üretimde de düşmeye neden oldu” diye konuşuyor. Türkiye’nin en büyük fuar gruplarından CNR Holding’in yönetim kurulu başkanı Ceyda Erem de ülkemizde yılda ortalama 450 fuar organizasyonu gerçekleştirildiğini belirtiyor. “16 Mart-30 Nisan döneminde Türkiye’de düzenlenmesi planlanan tüm ulusal ve uluslararası fuarlar 1 Mayıs 2020’den sonrası döneme ertelendi” diyor. MOSDER Başkanı Mustafa Balcı, Mart 15 sonrasında tüketicilerin satın alma alışkanlıklarının değiştiğini, düğün ve yeni eve taşınmaların ertelendiği bu süreçte iç pazarda yüzde 80’lik bir daralma yaşadıklarını söylüyor. 

SİPARİŞLERDE RADİKAL DÜŞÜŞ 

Son 1 ayda bazı sektörler ise nispeten orta hasarlı bir görünüme sahip. 36 sektördeki hasarı ortaya koyan araştırmamıza göre faktoring, plastik, küçük ev aletleri, iklimlendirme, çelik, özel güvenlik, ağaç ürünleri, boya ve kozmetik sektörleri bu kategoride yer alıyor. Hasçelik Yönetim Kurulu Başkanı Naci Faydasıçok, sektörlerinde siparişlerin yüzde 40 azaldığını belirtiyor. “İhracatta yeni siparişler yüzde 50’ye yakın düştü” diyor. Baymak CEO’su Ender Çolak, talebin yüzde 50-60 oranında daraldığını öngörüyor, bu süreçte azalan taleple birlikte kapasite kullanım oranlarının yüzde 75’lerden 60’a gerilediğini gözlemlediklerini paylaşıyor. Securitas Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı Murat Kösereisoğlu, özel sektörde 1 ay öncesine kadar 210 bin kişilik özel güvenlik görevlisi istihdam edilirken, bu oranın şimdi yüzde 35 oranında düştüğünü dile getiriyor. Kösereisoğlu, “Şu anda sektör 75 bin özel güvenlik görevlisini yıllık izin kullandırılarak ya da ücretsiz izine çıkararak işten çıkarmamaya çalışıyor” diye konuşuyor. Kastamonu Entegre CEO’su Haluk Yıldız da kendi sektörlerini şöyle değerlendiriyor: “İç piyasada bu dönem ilave yeni sipariş gelmiyor, yüzde 30 sipariş iptalleri yaşanıyor.” Motosiklet sektörünün büyük oyuncularından Yamaha Motor Türkiye Genel Müdürü Bora Berker Cansever, salgının yayılmasıyla sektörün üretim kapasitesinin yüzde 30-40 arasında düştüğünü, fabrikaların kapatıldığını dile getiriyor. Kozmetik sektöründe hasar ağırlıklı ihracatta. İhracatta yüzde 30’a varan kayıplar yaşandığını belirten Sinoz Kozmetik Yönetim Kurulu Başkanı Yasin Çörekci, “Hijyen ihtiyacı renkli kozmetiğin tercih edilebilirliğini olumsuz etkiledi. Renkli kozmetik satışları da yarı yarıya düştü” diye konuşuyor.

İHRACAT NASIL ETKİLENDİ?

Bazı sektörler ise mevcut durumdan az hasar almış görünüyor. Örneğin PVC sektörü son birkaç haftada yüzde 10-15 oranında daraldı. Sektörün en büyük oyuncularından Asaş’ın genel müdürü Derya Hatiboğlu, özellikle yurt içi talep kaynaklı ve ürün gruplarına bağlı olarak siparişlerde yüzde 10-15 oranında azalma gözlemlediklerini belirtiyor. “Üretim tarafında ise COVID-19 önlemleri kapsasektörmında alınan tedbirler nedeniyle yüzde 10-15 daralma oldu” diye konuşuyor. Kimya sektöründe de hasar ihracat kaynaklı. İKMİB Başkanı Adil Pelister, “Sektör ihracatımız 2020 Mart ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 15,6 azaldı” diyor. Öte yandan neredeyse hiç hasar almayan sektörler de var. Gıda ve temizlik ürünleri bu sektörlerin başında geliyor. Baltalı Gıda Yönetim Kurulu Başkanı Funda Özer Baltalı, son 1 ayda talep, üretim, kapasite, sipariş anlamında henüz kayıplar yaşanmadığını belirtiyor. “Sadece ev dışı pazar yani restoran ve otellerin kapalı olması nedeniyle duran satışlar diğer kanallar artış gösterdiği için sipariş dengesini sağladı” diye anlatıyor. Fersan CEO’su Gürhan Güven de ev dışı tüketimin durma noktasına geldiğini ifade ediyor. “Perakendedeki artışlar, hızlı servis restoranlarındaki düşüşlerin çoğunu kompanse etmese de belirli bir oranını karşıladığı için kendimizi şanslı hissediyoruz” diyor. Dardanel Yönetim Kurulu Başkanı Niyazi Önen, konserve dondurulmuş gıda kategorilerinin 2-3 kat talep artışıyla karşılaştığını söylüyor. Önen, “Hatta ilk vakalar görülmeye başladıktan sonra zincir mağazaların kasa çıkışlarında 10 kata kadar artış gördük. Şu anda da satışlarımız normalin 2 kat üzerinde devam ediyor” diyor. 

BATMA TEHLİKESİ

Salgının yarattığı hasar şirketleri batma tehlikesiyle karşı karşıya getiriyor. Mevcut koşullarda her sektörün zayıf halkası, sektörün yapısına göre değişmekle birlikte özsermayesi ve nakit akışı zayıf olan şirketler yine kritik noktada bulunuyor. Yeni İnci Yönetim Kurulu Başkanı Furkan Atakan da perakendede çok sayıda mağaza zincirine sahip şirketlerin bu süreçten daha çok etkileneceğini düşünüyor. “Çünkü bu işletmelerin kredi almadan bu süreci atlatmaları çok zor görünüyor, dolayısıyla bir faiz yükü de ortaya çıkacak” diye konuşuyor. Gastronomi sektörü adına konuşan Cookshop Genel Müdür Yardımcısı Selçuk Gengeç, sektörde yeni yatırım yapan ve krize hazırlıksız yakalanan tüm şirketlerin zor durumda olacağını dile getiriyor. “Stratejik yol haritası olmayan irili ufaklı şirketlerde mutlaka sıkıntı olacak ama süreç uzarsa birçok şirket maalesef büyük sıkıntı içine düşecek” diyor. Okar Otomotiv Yönetim Kurulu Başkanı Sami Nacaroğlu, otomotiv sektöründe küçükten büyüğe tüm şirketlerin iflasın eşiğine yaklaşabileceğine dikkat çekiyor. SIO Automotive Yönetim Kurulu Üyesi H. Kemal Görgünel ise otomotiv yan sanayinde özsermayesi ve likiditesi zayıf şirketlerin çok zorlanacağını söylüyor. “Kredi kullanmak şart olacak; kredibilitesi düşük şirketlerin batma olasılığı söz konusu” diyor. Hafele CEO’su Hilmi Uytun da düşük sermayeli, yüksek tahsilat riskli satışlar yapanların en olumsuz etkilenenler olacağını belirtiyor. 

NE KADAR DAYANABİLİRLER?

Peki sektörler yaşanan bu sürece ne kadar dayanabilir? Turizm, tur operatörleri ve havacılık sektörleri için dayanma süresi 2020 yılı Aralık ayı olarak gösteriliyor. Otomotiv sektörü için bu yılın mayıs sonuna kadar düzelme olmazsa kayıpların büyüyeceği tahmin ediliyor. Büyük pazarları pandemi nedeniyle sınırları kapattığı için üretim kapasitesini düşürerek süreci yönetmeye çalışan makine sektörü ise ikinci çeyrek bitmeden normalleşme beklentisi içinde. Makine İhracatçıları Birliği Başkanı Kutlu Karavelioğlu, Türkiye’nin toplam ihracatının yüzde 11’ine yakınını gerçekleştiren sektörün ikinci çeyrek bitmeden virüs kontrol altına alınsa dahi önemli bir daralma yaşayacağını ifade ediyor. Karavelioğlu, “Bu yıl makine ve teçhizat ihracatında, alt gruplara göre yüzde 5’ten 15’e değişecek oranlarda daralma öngörüyoruz. İhracatımızda 3 milyar dolara yakın bir daralmayla karşılaşabiliriz” diyor. Mobilya sektörü, 3-6 ay dayanma gücüne sahip. 3-6 ay sonra ciddi sıkıntılar olabileceğine dikkat çeken Doğtaş Yönetim Kurulu Başkanı Davut Doğan, “Bu durum daha çok şirketlerin özkaynak ve kredibilitesiyle ilgili bir durum” diyor. Ekol Lojistik Türkiye Ülke Müdürü Arzu Ekiz, halihazırda sektörün azalan iş hacmi ve artan maliyetler nedeniyle ciddi sıkıntılar yaşadığına dikkat çekiyor ve ekliyor: “Salgının ve azalan iş hacminin yaz aylarına uzaması, dünya ekonomisiyle birlikte lojistik sektöründe de ciddi kayıp ve zararlara yol açacak.” Schwarzkopf Professional Genel Müdürü Viki Motro ise ekosisteminde yer alan kuaför salonları için değerlendirme yapıyor. Bu işletmelerin uzun süre gelirsiz yaşamalarının mümkün olmadığını ifade ediyor. Motro, “Yaklaşık yüzde 65’i 1 ay kadar dayanabilir. Ancak yüzde 15’i 3-6 ay arasında dayanma gücüne sahip” diye konuşuyor. Gülman Group CEO’su Polat Gülman’a göre tüm sektörlerin dayanma gücü bankaların toleransına bağlı. Gülman bu noktadaki düşüncelerini şöyle paylaşıyor: “Uygulanan teşvik ve finansal destekle ötelenen süreç en azından yıl sonuna kadar şirketlerin dayanmasını sağlar.” 

YAPILACAKLAR LİSTESİ

Her sektörde hasarı en aza indirgemek için bir yapılacaklar listesi var. Intercity Yönetim Kurulu Başkanı Vural Ak, sektör için en önemli aksiyonun bilançolardaki yabancı para cinsinden borçlanmanın hızlıca azaltılması ve yanlış fiyatlama politikalarıyla sadece ciro odaklı yönetim anlayışından vazgeçilmesi olduğunu söylüyor. Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Tamer Saka, Ekonomik İstikrar Kalkanı Paketi’nin bu anlamda çok önemli bir adım olduğunu düşünüyor. Saka, “Paketin çimento ve hazır beton gibi alt sektörlere genişletilmesi sektörümüz için uluslararası alanda rekabet üstünlüğü, ülkemize döviz girdisi ve ileriye dönük istihdam güvencesi sağlanması için büyük önem arz ediyor” diyor. PAGEV Başkanı Yavuz Eroğlu, özellikle KOBİ’lerin korunmasının çok önemli olduğunun altını çiziyor. “Ayrıca vatandaşların da ekonomik canlandırma programları çerçevesinde hibe ve uzun vadeli geri ödemesiz kredilerle desteklenmesi gerekiyor” diyor. MSC Gemi Acenteliği Genel Müdürü Barış Dilek, limanlarda şu anda yaşanan en büyük sorunlardan birinin limanlara ulaştırmalarına rağmen alıcılar tarafından çekilmeyen yükler olduğuna dikkat çekiyor ve sözlerini şöyle sürdürüyor: “Biz de bu şartlarda alternatif çözümler yaratıyoruz. Yola çıkması gereken ama varış noktasında şu anda ihtiyaç olmayan yükleri servis ağımızdaki ana aktarma limanlarında bedel karşılığı bekletiyoruz.” Arvato CRM Türkiye CEO’su Soner Cesur, kendi içlerinde bir dayanıklılık planı oluşturduklarını anlatıyor. “Kritik tedarikçilerimiz için risk analizi ve yedeklilik planı bu dayanıklılık planının önemli noktası” diyor. Erin Motor Genel Müdürü Ersin Şahin de en önemli konunun nakit akışını doğru yönetmek olduğunu ifade ediyor, “Bu tarz krizlerde kârlılıktan çok nakit akışı kontrol altında tutulmalı. Biz şirket olarak yatırımları 6 ay öteledik” diye konuşuyor.


MUSTAFA GÜLTEPE İHKİB YÖNETİM KURULU BAŞKANI
“ÜRETİM KAPASİTEMİZ YÜZDE 30’A GERİLEDİ”

“TİCARET DURMA NOKTASINDA” 
Salgın hazır giyimde de ticareti neredeyse durma noktasına getirdi. Başta Avrupa ve ABD olmak üzere önde gelen pazarlarımızın tümünde mağazalar kapalı. Küresel markalar hazır ürünlerini teslim almadı, henüz üretime dönüşmemiş siparişleri de iptal ettiler. Depolarımızda teslimatı bekleyen yaklaşık 1,5 milyar dolarlık hazır ürün bulunuyor. Üretim kapasitemiz yüzde 85’ten yüzde 30’lara geriledi. Mart ayında ihracatımız yüzde 27,4 geriledi. Nisan ve mayıs aylarında kan kaybının artarak süreceğini söyleyebiliriz.
EN KÖTÜ SENARYO Yurt dışına çalışan şirketlerimizin neredeyse tamamı üretimi durdurdu ya da asgari kapasiteyle çalışıyor. Bu süreçte bizim için en kötü senaryo şirketlerimizin kapanması ve istihdamın zarar görmesi olur. Bu süreci devletin desteği olmadan atlatmak neredeyse imkansız. Kısa çalışma ödeneği en az 5 aya çıkarılmalı ve prosedür kolaylaştırılmalı. SGK primi ve vergi ödemeleri gibi kamu alacakları ile kredi taahhütleri 1 yıl ötelenmeli. Müdahalede gecikilir, doğru tedavi yöntemlerini uygulanamazsa sektör ağır hasarlarla karşı karşıya kalabilir.



MEHMET T. NANE / PEGASUS HAVA YOLLARI GENEL MÜDÜRÜ
“BU SÜRECİ YIKILMADAN GEÇMEK ÖNEMLİ”

BÜYÜK MÜCADELE
Yeni tip korona virüsle sadece ülke olarak değil, global olarak büyük bir mücadele veriyoruz. Bu noktada seyahatlerin kısıtlanması, mücadele kapsamında alınan önemli bir önlemdi. Önce yurt dışı uçuşların ve ardından yurt içi uçuşların kısıtlanmasıyla filomuzdaki tüm uçuşlar şu anda ground etmiş durumda. Havacılık sektörü için uçuşların beklenenden daha uzun süre yapılamaması büyük bir risk.
“ÖNEMLİ OLAN NAKİTTE KALMAK” Çünkü bu Türk turizmini direkt etkileyecek bir faktör. Kısacası küçüğüyle büyüğüyle, tarifelisiyle bütün Türk havacılığının bu süreci yıkılmadan geçirmesi çok önemli. Sürecin ilk gününden bu yana tüm olası senaryoları değerlendiriyor, bunlara göre alternatif planlamalarımızı ve hazırlıklarımızı yapıyoruz. Bu çerçevede gerekli tüm önlemlerimizi de aldık. Bu dönemde önemli olan, nakitte kalmak ve bu durumu en doğru şekilde yönetebilmek. Şu an odaklanılması gereken konu bu. Devletin açıkladığı kısa çalışma ödeneğine başvurduk. Hedefimiz bu süreçte hiçbir çalışanımızdan ayrılmamak.


Türkiye ve dünya ekonomisine yön veren gelişmeleri yorulmadan takip edebilmek için her yeni güne haber bültenimiz “Sabah Kahvesi” ile başlamak ister misiniz?


İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Yorum Yaz