En büyük kayıp nerede?

Müşteriden kapasite kullanımına, ihracattan üretim ve kârlılığa kadar pek çok sektörde ciddi kayıplar söz konusu...

10.01.2021 21:12:000
Paylaş Tweet Paylaş
En büyük kayıp nerede?

Ayçe Tarcan Aksakal

[email protected]

Otomotiv ve beyaz eşyada en fazla kayıp ihracatta. Otomotiv ihracatında yüzde 35, beyaz eşya ihracatında ise yüzde 6 kayıp yaşanırken turizm ve perakendede en büyük kayıp müşteri sayısında. Azalan müşterilerle ciro kaybı yüzde 80’i buluyor. 2021’in ikinci yarısından önce düzelme beklenmezken kayıpların telafisi için iç pazar ve ihracata odaklanan şirketler dijital dönüşüm yatırımlarına ağırlık veriyor.

OECD verilerine göre dünya ekonomisi 2019’da yüzde 2,6 büyüdü. Bu yıl ise pandeminin etkisiyle yüzde 4,5 küçüleceği tahmin ediliyor. En fazla kaybın yaşanacağı ülkelerin başında İtalya, Birleşik Krallık ve Fransa var. Yıl sonunda İtalya ekonomisinin yüzde 10,5, Birleşik Krallık’ın yüzde 10,1, Fransa’nın ise yüzde 9,5 küçüleceği tahmin ediliyor. ABD’de salgından sonra 200’ün üzerinde petrol şirketi iflas ederken İngiltere’de 2020’nin ilk 6 ayında 49 perakende şirketi kapandı. Bizde de durum pek farklı değil. OECD geçen yıl yüzde 0,9 büyüyen Türkiye ekonomisinin yıl sonunda yüzde 2,9 küçüleceğini öngörüyor. E-ticaret, lojistik, gıda perakende ve bilişim hariç hemen her sektörde ihracattan kârlılığa, satışlardan kapasite kullanıma kadar ciddi kayıplar yaşanıyor. 

İHRACATTA SORUN YAŞAYANLAR

Genelde iç pazar sıkıştığında yurt dışına yönelen şirketler, pandemi nedeniyle bu konuda da hüsrana uğradı. İhracat gelirlerinde ciddi kayıplar yaşandı. Hatta bu yılın ilk 9 ayında geçen yılın aynı dönemine göre en fazla kaybın yaşandığı alan ihracat oldu. En fazla etkilenen sektörlerin başında ise beyaz eşya, makine, otomotiv gibi ihracat ağırlıklı sektörler geliyor. TÜRKBESD Başkanı ve Arçelik Genel Müdür Yardımcısı Can Dinçer pandemiden dolayı beyaz eşya sektöründe en fazla kaybın ihracatta yaşandığını belirterek yılın ilk 9 ayında geçen yılın aynı dönemine göre ihracatta yüzde 6’lık kaybın olduğunu söylüyor. Makine ihracatında pandemi nedeniyle yılın ilk 9 ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 10,6 kayıp yaşanırken züccaciye ihracatında ise geçen yıla göre yüzde 13,7 kayıp var. Züccaciyeciler Derneği Başkanı ve Hisar Yönetim Kurulu Başkanı Mesut Öksüz sektörün ihracatının bu yılın ilk 7 ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 13,7 oranında düşerek 2,7 milyar dolar seviyesinde gerçekleştiğini belirtiyor. Öksüz, geçen yıla göre yaşanan kaybı kapatmak için sanal fuarlara odaklandıklarını anlatıyor. 

BAYİ KANALI SIKINTILI 

Pek çok sektörde ciro ve nakit akışlarında yüzde 30’dan 60’lara varan kayıplar dikkat çekiyor. Özellikle satışların dijitale ve büyük zincirlere kaymasıyla perakendede mağaza sayısında ve bayi kanalında ciddi ciro ve kâr kaybı söz konusu… Cep telefonu ve mobil iletişim pazarında en büyük kayıp bayi kanalında. Mobil İletişim Araçları ve Bilgi Teknolojileri İş Adamları Derneği (MOBİSAD) Başkanı Mustafa Kemal Turnacı, “Sektörde istihdamın yüzde 80’ini sağlayan bayilerin geliri son 1 yılda 10,1 milyon TL’den 8,3 milyon TL’ye geriledi. Bayi kanalında yüzde 20’lik ciro kaybı yaşanıyor” diyor. Buna karşın zincir mağazalarının cirosunun aynı dönemde 6 milyon TL’den 9 milyon TL’ye çıktığını belirten Turnacı, sektördeki en büyük ikinci kaybın ise AVM mağazalarında yaşandığını söylüyor. Turnacı, “Pandemiyle üyelerimizin AVM mağazalarında yüzde 50 daralma yaşanıyor” diyor. BMD Başkanı Sinan Öncel de üyelerinin büyük kısmının AVM mağazalarında geçen yılın aynı dönemindeki cirolarının yüzde 60’ına bile ulaşamadığını; hazır giyim mağazalarında yüzde 80 ciroyu yakalayamayanların oranının ise yüzde 63 olduğunu söylüyor. 

MÜŞTERİ KAYBI

Pandemi sonrasında bazı sektörlerde en büyük kayıp müşteride yaşanıyor. Türkiye Turizm Yatırımcıları Derneği (TTYD) Yönetim Kurulu Üyesi ve Er Yatırım Genel Müdürü Ferzan Çelikkanat, turizmin geçen yılı 52 milyon misafirle kapattığını, 2020 sonunda bu rakamın 23 milyona düşeceğini öngörüyor. “Ciddi misafir ve gelir kaybımız var” diyen Çelikkanat, 2019’da 35 milyar dolar gerçekleşen turizm gelirinin yıl sonunda10 milyar dolara düşeceğini ve ciro kaybının yüzde 70’i geçeceğini öngördüklerini belirtiyor. Perakendede de en büyük kayıp müşteri sayısında. AYD Başkanı Prof. Dr. Hüseyin Altaş, kapalı kalınan dönemin sonucu olarak AVM’lerde en büyük düşüşün ziyaret sayılarında gerçekleştiğini belirtiyor. Temmuzda bir önceki yılın aynı ayına göre ziyaret sayılarının yüzde 39,8 azaldığını söyleyen Altaş, “Ziyaret sayılarının geçtiğimiz yıla oranla bir miktar daha düşük seyredeceğini ancak 2021’de eski rakamlara ulaşacağımızı ümit ediyoruz” diyor. Mendo’s, Emporio Armani, Calvin Klein ve Brandy’s markalarıyla AVM’lerde yer alan Çiçek İç Giyim Yönetim Kurulu Üyesi ve Tescilli Markalar Derneği (TMD) Başkanı İzzet Stamati de perakendedeki yabancı markalarının en büyük kaybının müşteri sayısında olduğunu belirtiyor. AVM mağazalarında müşteri sayısının yüzde 40; cadde mağazalarında ise yüzde 10 düştüğünü belirten Stamati, bunun sektörde yüzde 30 ciro kaybına yol açtığını belirtiyor. Stamati, “Turizm gelirlerinde kayıp yüzde 70-80’lere varıyor” diyor. Evidea Genel Müdürü Kazım Mavuş da AVM’lerin ziyaretçi trafiğinin pandemi öncesi trafiğin yarısının daha altında seyrettiğini belirterek bu durumun müşteri sayısında yüzde 50 kayba neden olduğunu belirtiyor. 

KÂRLAR ERİYOR

Kâr marjlarında yaşanan kayıpların en önemli nedeni müşteri sayısının azalması ve artan maliyetler oluyor. Maliyetleri fiyatlara yansıtamayan üreticilerin üzerindeki fiyat baskısı artarken kâr marjları eriyor. Enerji sektörünün 2008 krizinde yaşanan düşüşün tam 7 katı bir kayıpla karşı karşıya olunduğunu belirten Global Enerji Derneği Başkanı Murat Dilek, sektörde en büyük kaybın petrol ve doğal gazda olduğunu belirtiyor. Enerji sektöründe yüzde 20 talep daralmasının ciro ve kârlılıkları düşürmeye devam ettiğini söyleyen Enerjide Dijitalleşme Derneği Genel Sekreteri Alper Terciyanlı ise “Kurun yukarı yönlü hareketiyle artan maliyetler sebebiyle hem kârlılık hem döviz bazında cirolar daha fazla düşecek” diyor. Terciyanlı, sektörün 2020’yi yüzde 5 daralmayla kapatacağını öngörüyor. Mermer ve doğal taş pazarında da kâr marjından üretime ihracattan yatırıma kadar 4 alanda geçen yıla göre yüzde 60’a varan kayıp yaşanıyor. Nurtaş Mermer Yönetim Kurulu Başkanı Sibel Keleş Ayçiçek, sektörde pandemi süresine bağlı olarak üretim, istihdam, nakit ve pazar payı kaybının giderek artacağını belirterek, 2025’ten önce toparlanma beklemiyor. Hazır giyim ve perakende sektöründe de artan maliyetlerden dolayı kârlılıklar eriyor. Penti Yönetim Kurulu Başkanı Sami Kariyo hazır giyimde kâr marjlarını aşağı çeken en önemli unsurun tekstil ürünlerinin hammaddesini oluşturan kumaş fiyatlarında yaşanan artış olduğunu belirtiyor. Nef Genel Müdür Yardımcısı Selçuk Çelik de gayrimenkulde kârlılığın yüzde 20’lerden 5’lere kadar düştüğünü belirterek bunun en önemli nedeninin artan arsa ve inşaat maliyetleri olduğunu söylüyor. 

NAKİT AKIŞI BOZULDU 

Ciro kayıpları pek çok sektörde nakit akışının bozulmasına ve şirket sayısının azalmasına neden oluyor. Oldukça sıkıntılı bir yıl geçiren otomotiv pazarında da yaşanan durum bayilerden otomotiv servislerine kadar sektörün tamamını olumsuz etkiledi. TOSEF Tüm Oto Servisleri Federasyonu Başkanı Ünal Ünaldı, sektörün en büyük kaybının nakit akışı, müşteri sayısı ve istihdam alanında yaşandığını belirtiyor. “Bu yıl, ikinci çeyrekte düşen cirolar, vadeli çalışan sektörümüzün 3’üncü çeyrekte nakit akışının daralmasına neden oldu” diyen Ünaldı, ikinci el araç piyasasının hareketlenmesiyle nakit akışında tekrar toparlanma sağladığını vurguluyor. Ünaldı, “2 yıl boyunca planlı ve verimli çalışma programı yapmayanlar zararları kendi varlıklarıyla desteklemek zorunda kalacak” diyor. Yurt içi ve dışında ciddi talep daralması yaşayan deri sektörü de pandemiden en çok zarar gören sektörlerin başında geliyor. İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği İDMİB Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Şenocak, ihracatın ve iç talebin daralmasıyla sektördeki şirketlerin nakit akışının bozulduğunu belirterek “Çoğu firmamız üretime ara vermek ya da çok sınırlı kapasite ile çalışmak zorunda kaldı” diyor. Azalan taleple şirket sayısının azaldığı sektörlerden biri de antrepo sektörü. Gümrüklü Antrepo İşletmecileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Cavit Değirmenci, kur artışı, ek vergiler ve teminat oranlarındaki yükselişin ithalatçı firmaların antrepolardan eşya giriş/çıkış hareketlerini yavaşlattığını belirterek bunun sektördeki oyuncu kaybıyla sonuçlandığını söylüyor. Değirmenci, “Sektörde 950 antrepo bulunuyor. Bunların 50’den fazlası kapanma sürecine girdi” diyor. 

İSTİHDAM AZALIYOR

Pandeminin getirdiği ekonomik sarsıntının doğuracağı resesyon, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün verilerine göre 3,3 milyarlık iş gücünü etkiliyor. Türkiye’deki şirketlerde pandemi döneminde kısa çalışma ödeneği ve işten çıkarma yasağına bağlı olarak kalıcı istihdamda büyük kayıplar oluşmadı. Ancak özellikle turizmde birçok sezonluk tesis açılmadığı için ve geçici istihdam sağlayan tesislerin kapalı kalması nedeniyle iştihamda kayıplar yaşanıyor. Er Yatırım Genel Müdürü Ferzan Çelikkanat, 2019’da turizmde yüzde 14 olan işsizlik oranının açılmayan tesislerden dolayı bu yıl yüzde 19’a çıktığını belirtiyor. Diğer sektörlerde de pandemiyle birlikte alınan bütün önlemlere karşın istihdam kaybı yaşanıyor ve işsizlik artıyor. Türkiye İnsan Yönetimi Derneği (PERYÖN) Yönetim Kurulu Başkanı Berna Öztınaz, dünyada artan işsizliğin yeni pandemi yaratmasından korktuğunu belirterek haziran ayı Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre geçen senenin aynı dönemine göre toplam istihdamda 2 milyona yakın bir kaybın olduğunu belirtiyor. TÜİK’e göre pandeminin etkisiyle en çok istihdam kaybına uğrayan sektörlerin başında hizmet, sanayi ve tarım bulunuyor. 

TELAFİ HESAPLARI 

Pandeminin yarattığı kayıpları telafi etmeye çalışan şirketler gelecek yılın ikinci yarısından önce toparlanma beklemiyor. Pandemiyle yüzde 20 oranında pazar kaybı yaşadıklarını belirten ÇATIDER Yönetim Kurulu Başkanı Yaşar Şenal, iyileşmenin en iyi halinde dahi bu durumun 2019 senesinin verilerini aşamayacağını belirtiyor. Makine İhracatçıları Birliği Başkanı Kutlu Karavelioğlu da sektördeki firmaların yarıya yakınının iç satış ve ihracattaki normalleşmeyi 2021 ve sonrasına bıraktığını belirtiyor. Toparlanmanın 2022’ye kalacağını düşünenler de çoğunlukta. Bu yıl, siparişlerde yüzde 50’ye varan kayıp yaşadıklarını belirten SOSİAD Yönetim Kurulu Başkanı Turgay Karakuş, soğutma sanayinin yeniden ivmelenmesinin 2022’yi bulabileceğini söylüyor. Karakuş, “Gelecek yıl, 2019 yılının çizgisini yakalamak da başarı olacak” diyor. Kayıpları telafi etmek iç pazarda satışları artırmaya odaklanılırken dijital dönüşüm yatırımları öne çıkıyor. Modoko Başkanı Koray Çalışkan, pandemiden kaynaklanan kaybı telafi etmek için yüzde 50’ye varan oranlarda indirimler yaptıklarını belirtiyor. Artan zararı telafi etmek için ihracata yönelmek ve katma değeri yüksek, yeni ürün gruplarına girmek de bulunuyor. Pandemi nedeniyle yüzde 50 talep kaybı yaşayan kuruyemiş pazarında da açık, ihracatla kapatılmaya çalışılıyor. Tüm Kuruyemiş Sanayici Ve İş Adamları Derneği Başkanı Hüsamettin Karaman bu yıl fındık hariç çoğu üründe yüksek üretimler olduğunu belirterek “Bu avantajla, iç pazarda ev dışı tüketimde yaşadığımız kaybı ihracat payımızı artırarak azaltmayı hedefliyoruz” diyor.


“EN BÜYÜK KAYIP İPOTEKLİ SATIŞTA”
Z. ALTAN ELMAS KONUTDER & SUR YAPI YKB

PSİKOLOJİK SINIR
Gayrimenkul sektöründe en büyük kayıp ipotekli satışlarda yaşandı. İpotekli satışlar, bir önceki yılın aynı ayına göre eylülde yüzde 38,5 düşüşle 35 bin 576 olarak gerçekleşti. Buradaki kaybın nedeni faizdeki artışlar. Faizde kabul edilen yüzde 1’lik psikolojik sınır bu kesimi çok etkiliyor.
TALEP VAR Satın alma iştahını en iyi sahadan ölçüyoruz. Sahadan aldığımız verilerle istatistikleri yan yana koyduğumuzda talebin devam ettiğini görüyoruz. Ekim-kasım döneminde stokların biteceği şeklinde bir tahminimiz vardı. Pandemi bu öngörümüzü 4-5 ay geciktirdi. Ancak kampanya dönemiyle bu kayıpları telafi edebildik.



“BÜYÜME TRENDİNE 2021’DE GEÇEBİLİRİZ”
HAYDAR YENİGÜN OTOMOTİV SANAYİ DERNEĞİ YKB FORD OTOSAN GENEL MÜDÜRÜ

ÜRETİM KAYBI
Nisanda yüzde 91 daralan üretimimiz, mayısta fabrikalarımızın yeniden üretime başlamasıyla kademeli arttı. Yılın ilk 8 ayında otomotiv üretimi bir önceki yıla göre yüzde 23 azaldı. Yıl sonunda üretimde yüzde 16-18 arasında bir daralma bekliyoruz. Adet bazında yüzde 35 daralan ihracatımızın da yıl sonunda yüzde 25 seviyesinde daralmasını öngörüyoruz.
İÇ PAZAR TAHMİNİ İç pazar ilk 8 ayda geçen yılın aynı dönemine göre tarihi artışla yüzde 69 büyüdü. Ancak pazar bu adetleriyle bile 2015-2017 döneminde ulaşılan 1 milyonluk pazarın hala yüzde 28 gerisinde. İç pazar tahminlerimizi 800- 850 bin adet olarak yaparken kur artışı ve temmuzda devreye giren ÖTV düzenlemesinin etkisiyle yıl sonunda 700 bin adet civarından bir kapanış bekliyoruz.
ZORLAYICI YILLAR Sanayimiz için 2020 ve 2021 yılları oldukça zorlayıcı. İç pazarla ivme kazanan üretimimizin artan ihracat ile birlikte zaman içinde olgunlaşmasını, 2021 yılıyla birlikte üretimimizin yeniden büyüme trendine geçmesini bekliyoruz.



“KAYBI İÇ PAZARLA DENGELİYORUZ”
CAN DİNÇER TÜRKBESD BAŞKANI ARÇELİK GMY.

PAZAR KAYBI
Avrupa’nın batısında beyaz eşya pazarının daraldığını görüyoruz. Pandemi nedeniyle özellikle Fransa, İtalya ve İspanya pazarında ciddi daralmalar oldu.
ÜRETİM VE İSTİHDAM Beyaz eşya sektöründe yaşanan ihracattaki daralmaya karşın sektör genel olarak üretim ve istihdam yapısını korudu. İhracattaki daralmayı, ekonomide alınan önlemler ve Türk tüketicisinin bizlere güveni sayesinde iç satışlarımızla dengeledik.
 YÜZDE 14’LÜK ARTIŞ İhracattaki azalma büyük oranda iç pazardaki genişlemeyle desteklendi. 6 ana ürün grubundaki Türkiye satışlarımız Ocak- Eylül 2020 döneminde bir önceki yıla kıyasla yüzde 14 oranında arttı. İç satış ve ihracat olmak üzere toplam satışlarımız 20 milyon 877 bin 922 adet ile geçen yılın sadece yüzde 1 gerisinde gerçekleşti. Böyle zor bir sene için çok iyi bir sonuç olduğunu düşünüyoruz.


Türkiye ve dünya ekonomisine yön veren gelişmeleri yorulmadan takip edebilmek için her yeni güne haber bültenimiz “Sabah Kahvesi” ile başlamak ister misiniz?


İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Yorum Yaz