İkinci kariyer

Ayçe Tarcan Aksakal

[email protected]

Anadolu Grubu’nun kurulunda 9 eski CEO görev yapıyor. Bu rakam Koç’ta, Tekfen’de ve Doğan’da 5. Beyin avcıları, bugün görevdeki pek çok şirket liderinin, post CEO’luk döneminde yönetim kurulu üyeliği yapma planı olduğunu söylüyor. Ömer Bozer, Hazım Ellialtı, Tayfun Bayazıt, Aclan Acar gibi önemli şirketleri yönetmiş liderlerin, bugün kurullarda tecrübesini paylaşması da örnek oluyor.

eBay’in eski CEO’su Devin Wenig, 4 yıldan bu yana General Motors’un yönetim kurulu üyesi. 52 yaşındaki eski CEO’nun General Motors’tan aldığı ücret 317 bin 308 dolar. Johnson&Johnson’ın yönetim kurulu başkanı ve CEO’su Alex Gorsky ise geçtiğimiz kasım ayında Apple’ın yönetim kurulu üyesi oldu. Gorsky, Apple’ın yanı sıra IBM’in de yönetim kurulu üyesi. Geçtiğimiz kasım ayında Twitter’ın CEO’luğundan istifa eden Jack Dorsey, kariyerine yönetim kurulu üyesi olarak devam ediyor. Sadece dünyada değil bizde de eski CEO’lar için en iyi seçimlerden biri, hiç kuşkusuz yönetim kurulu üyeliği. Bir taraftan kurumsallaşma talebi, diğer yandan pandemi sonrasında kötüleşen ekonomik konjonktür iş bağlantıları geniş, kriz tecrübesi yüksek olan eski CEO’lara talebi artırıyor. 

EMEKLİLİK KARİYERİ

Son 1 yılda Twitter, Mitsubishi Electric, L’Oreal, UniCredit, Opel, Barclays gibi önde gelen kurumları yöneten pek çok tanınmış CEO istifa etti. Kimininki kendi isteğiyle kimininki ise zorunlu bir ayrılık oldu. Birçok dünya devinin CEO’sunun istifa etmek zorunda bırakıldığı bir ortamda, Türkiye’de de üst düzey yönetici bazında çok hızlı bir değişim yaşandı. Türkiye’nin önde gelen pek çok şirketinin CEO’su değişti. Son 1,5 yılda A101, Gratis, Yemeksepeti, Netaş, Koza Holding, Koton gibi önde gelen şirketlerin CEO’su istifa etti. Ayrılıkları büyük ses getiren CEO’ların bundan sonra ne yapacağı ise merak konusu oldu. Yaptığımız araştırma, bu isimlerin büyük bir kısmının yönetim kurulu üyeliğine yöneldiğini gösteriyor. CEO’lar için yönetim kurulu üyeliğinin oldukça popüler ve trendi yükselen bir rol haline geldiğini söyleyen Ergene Consulting & HGA Group Türkiye Başkanı Murat Ergene, “Her iki CEO ve genel müdür adayımızdan biri bu konuya ilgisini belirtiyor” diyor. Yönetim kurullarını eski CEO’larla güçlendirmenin şirketlere sağladığı en önemli avantajın müthiş bir bilgi birikimi ve deneyime sahip kişileri, makul bütçelerle istihdam etmek olduğunu söyleyen Ergene, tecrübeli yöneticilerin görev yaptıkları şirketleri öne geçirdiğini ifade ediyor.Son yıllarda işinden ayrılan CEO’ların genellikle bağımsız yönetim kurulu üyeliği yaptığını söyleyen Adecco Doğu Avrupa & Orta Doğu ve Kuzey Afrika İşe Yerleştirme Uygulama Lideri Zeynep Kamışlı, bu yöneticilerin stratejik ve önemli konularda şirketlere katkı sağlamak üzere katılımının arttığını ifade ediyor. Kamışlı, “Pandemi bazlı krizler, dünyada deneyimi daha da önemli kıldı. Bu nedenle üst düzey profillerin yönetim kurullarına kattıkları vizyon kritik hale geldi” diyor. 

GRUPLARDA SAYI ARTIYOR 

Türkiye’nin önde gelen holdinglerinin yönetim kurullarında eski CEO’ların sayısı hızla artıyor. Koç Holding’in yönetim kurulunda daha önce CEO’luk yapmış 5 üye bulunuyor. 12 üyeden 5’inin kadın olduğu Koç Holding’in yönetim kurulunda görev yapan bağımsız üye Dr. Cem Kozlu, uzun yıllar THY ve Coca-Cola’da CEO’luk yaptı. Kozlu, Koç Holding’le birlikte aktif olarak aralarında Coca-Cola İçecek, Anadolu Endüstri Holding, Efes Biracılık’ın da olduğu toplam 9 şirketin yönetim kurulunda görev alıyor. Sabancı Holding’in yönetim kurulunda 3 eski CEO ve genel müdür üye bulunuyor. Eski CEO ve yönetim kurulu başkanlarıyla yönetim kurullarını güçlendiren gruplar arasında Anadolu Grubu, Doğan Holding, Tekfen Holding, TAV Havalimanları Holding, Şişecam, Turkcell, Türk Telekom grupları da dikkat çekiyor. Anadolu Grubu’nda yönetim kurulu üyelerinin 9’u eski CEO ve genel müdürlerden oluşurken Doğan Holding’de eskiden CEO’luk yapmış 5 yönetim kurulu üyesi bulunuyor. Eski CEO’ların yönetim kurulu üyeliklerine “davet” edilmelerinin son 10-20 yılda daha da yaygınlaşan bir uygulama olduğunu söyleyen Unida İnsan Kaynakları Yönetimi Kurucu Ortağı Saide Kuzeyli, “1980-1990 arasında yönetim kurulu rollerine emekli üst düzey bürokratlar, ondan 10 yıl önceyse yüksek rütbeli emekli askerler davet edilirdi” diyor. Eski CEO’lara yönetim kurullarında yer verilmesinin en önemli nedeninin bu kişilerin uzmanlık alanları ve ilişki ağlarından yararlanmak olduğunu söyleyen Kuzeyli, bu kişilerin yurt dışı ilişkilerini, tanıdığı yatırımcıları ve yurt içindeki eski ekibinin uzmanlığını şirkete taşıdığını söylüyor. 

ESKİLER ŞİMDİ NEREDE?

Avrupa ve ABD’de bağımsız yönetim kurulu üyeleri, genellikle 3 ya da 5 şirkette görev yapıyor. Bizde ise SPK mevzuatına göre halka açık şirketlerde yönetim kurulu üyesi olarak görev yapan yöneticiler, en fazla 5 şirkette görev almaları halinde bağımsız sayılıyor. Ancak halka açık olmayan şirketler için sınırlama yok. Egon Zehnder Yönetici Ortağı Murat Yeşildere, bir yöneticinin icracı görevi olmadığı takdirde en fazla 5 şirketin yönetim kuruluna anlamlı katkı sağlayabileceğini belirtiyor. Eski ve deneyimli bir yönetici için ideal olanın maksimum 4 şirkette yönetim kurulu üyeliği yapması olduğu belirten Odgers Berndtson Türkiye Kurucu Ortağı Ayşe Öztuna Bozoklar, yönetim kurulu üyesinin ayda minimum 3 günü tek bir şirkete ayırması gerektiğini düşünüyor. Eski CEO olup en fazla yönetim kurulu üyeliği yapanlar arasında Yapı Kredi’nin hem genel müdürlüğü hem yönetim kurulu başkanlığını yapan Tayfun Bayazıt var. Hüsnü Özyeğin’in Citibank’ta yöneticilik yaptığı dönemde keşfedip Yapı Kredi Bankası’na genel müdür yardımcısı olarak transfer ettiği Bayazıt, 7 şirkette aktif yönetim kurulu üyeliği yaptığını söylüyor. Bayazıt’ın yönetim kurulunda yer aldığı şirketler arasında Hepsiburada’dan Coca- Cola İçeçek’e, kadar Türkiye’nin en büyük şirketleri bulunuyor. Turkcell’in bir önceki CEO’su Kaan Terzioğlu ise Veon Group’un CEO’luğunun yanı sıra GSMA, GSMA Foundation ve Digicel’in yönetim kurulu üyesi. 

ÜCRETLER DEĞİŞKEN 

12 yıl Doğuş Otomotiv Grubu’nun yönetim kurulu başkanlığını yapan Aclan Acar, emekli olduktan sonra kariyerine yönetim kurulu üyesi olarak devam etmeyi seçtiğini söylüyor. Acar, 3 yıl önce Türk Telekom’un yönetim kurulu üyesi oldu. Yönetim kurulu üyelerinin aldıkları ücret ne kadar aktif olduklarına, yapılan yönetim kurulu toplantısı sayısına ve bunun dışındaki mesailere göre değişkenlik gösteriyor. Yönetim kurulu üyelerine oda veya asistan tahsis edilebilirken yönetici sorumluluk sigortası yapılıyor. Ergene Consulting & HGA Group Türkiye Başkanı Murat Ergene, yönetim kurulu üyelerinin aldıkları ücretin toplantı başına 3 binle 20 bin dolar arasında değiştiğini belirtiyor. İcracı olmayan yönetim kurulu üyelerinin ücretinin aylık 1.000-10 bin dolar arasında değiştiğini belirten Egon Zehnder Yönetici Ortağı Murat Yeşildere, ortalama ücret seviyesinin yönetim kurulu üyesinin vakfettiği zamana bağlı olarak değiştiğini ifade ediyor. Yeşildere, bu yıl bağımsız yönetim kurulu üyelerine talebin artmasıyla ücretlerin yukarı doğru hareket edebileceğini söylüyor. Bağımsız yönetim kurulu üyeliğinin üst düzey yöneticiler tarafından son 5 yılda daha bilinir, talep edilir ve talip olunur bir görev haline geldiğini söyleyen Odgers Berndtson Türkiye Kurucu Ortağı Ayşe Öztuna Bozoklar, bu yöneticilerin başarılı deneyimlerinin arttığı oranda ücretlerinin yukarı çıktığını belirtiyor. Öztuna Bozoklar, “Aylık ücret seviyesi 10 bin ila 150 bin TL gibi çok geniş bir aralıkta” diyor. 

EN BÜYÜK KATKILARI 

Yönetim kurulu üyelerinin ücretlerinin bin 500 ile 5 bin Euro arasında değiştiğini söyleyen MY Executive Kurucu Ortağı Müge Yalçın, eskiden şirkette CEO veya genel müdür pozisyonlarında bulunan kişilerin yönetim kurullarında olmasının şirkete sağlıklı büyümeden kurumsallaşmaya kadar büyük katkı sağladığını belirtiyor. Yönetim kurulu üyesi olmak için CEO’luk yapmış olmanın tercih edilen bir özellik olduğunu söyleyen Yalçın, “Pek çok CEO emeklilik yaşları da gelmeden 50’li yaşlarında yönetim kurulu üyeliğinde kariyer yapmaya başlamak istiyor. Genellikle de buna kendi grup şirketlerinde yönetim kurulu deneyimi edinerek başlıyorlar” diyor. Yönetim kurulu üyeliğinin eski CEO ve genel müdürler için alternatif bir kariyere dönüştüğünü belirten Stanton Chase Avrupa, Orta Doğu, Afrika Bölge Direktörü Çağrı Alkaya, bu yöneticilerin şirkette operasyon ve yönetim kurulu arasında iletişim ve kültür köprüsü kurma konusunda önemli katkı sağladığını söylüyor. Alkaya, CEO’luk tecrübesi olan üyelerin şirkete bilgi transferi, vaka zenginliği, senaryo çalışmaları, farklı uygulama ve deneyimlerin şirkete kazandırılması konusunda oldukça faydalı olduğunu ifade ediyor. Profesyonel yaşamının son yıllarında farklı iş kollarında yönetim kurullarında deneyim kazanmış üst düzey profesyonellerin şirketlere bağımsız yönetim kurulu üyesi olarak değişim yönetiminden insan kaynakları ve dijitalleşmeye kadar pek çok alanda katkı sağladığını söyleyen Adecco Doğu Avrupa & Orta Doğu ve Kuzey Afrika İşe Yerleştirme Uygulama Lideri Zeynep Kamışlı, “Bu konudaki doğru adaylar, ustalık basamağının tepesinde olan isimler oluyor” diyor.