Orta sınıfın girişim devrimi

Apple’ın mimarı Steve Jobs, alt orta sınıf bir ailede büyüdü. Ailesinin maddi imkanlarını zorlayarak onu üniversiteye göndermesini içine sindiremeyince de okulu bıraktı. Bugün geçmişe baktığında hayatında verdiği en etkili kararlardan birinin okulu bırakmak olduğunu söyleyen Jobs, “Ailemin tüm birikimi benim okul masraflarıma gidiyordu. Okulu bırakmam kendi ilgi alanlarım için zaman yarattı” diyor.
Üniversite sonrasında da Jobs, Apple’ı yaratmasına imkan sağlayacak altyapıyı oluşturup ilgi alanları için kendisini eğitirken parasızlık yüzünden zor koşullarda hayatını sürdürmeye devam etti. Bir oda bulamadığı için arkadaşlarının odasında yerlerde yattı. Kola şişelerinin depozitolarıyla yemek aldı. Her pazar iyi bir yemek yiyebilmek uğruna 7 mil uzaktaki bir kiliseye gitti. Ancak tüm bunlar onu yaşama ve yapmak istediklerine karşı daha tutkulu kıldı. 1974 yılında henüz 19 yaşındayken iş hayatına atıldı ve ilk şirketi Atari Inc’i kurdu. Sonrasındaki deneyimleri de Apple’a giden yollar için bir basamak oldu.  Sadece Jobs değil, Microsoft’un yaratıcısı Bill Gates’den Amerika’da Arkansas’ın küçük bir kasabasında minik bir dükkan sahibiyken dünyanın en büyük şirketlerinden Wal-Mart’ı hayata geçiren Sam Walton’a kadar birçok başarılı girişimci de orta sınıfa mensup ailelerin çocuklarıydı. Ancak koşullarının yanında, sınırları zorlayan karakterleri onları bambaşka bir noktaya taşıdı.
Orta gelir grubundan çıkan girişimcileri görmek için görsele tıklayın

BEYAZ YAKALILARIN ÇOCUKLARI
İşte bu durumdan yola çıkan bir grup akademisyen, Amerika’da Duke Üniversitesi Global Mühendislik ve Girişimcilik Bölümü çatısı altında girişimcilerin nasıl bir altyapıdan geldiğini araştırdı. “Girişimcinin Anatomisi” adını taşıyan çalışma, ekonominin en önemli sac ayağı olan girişimciler hakkında bugüne kadar çok fazla ele alınmayan noktalara ışık tutuyor.  Farklı sektörlerden 549 şirketin kurucusunu mercek altına alan araştırma, onların hangi gelir grubundan geldiğini, eğitim düzeyini, kendi şirketlerini kurarken nasıl bir motivasyonla hareket ettiklerini ve başarıya giden yolda hangi aşamalardan geçtiklerini ortaya çıkarıyor.
Araştırmanın sonuçları arasında en çarpıcı olanı ise girişimcilerin yüzde 71,5’inin orta sınıf ailelerden geliyor olması. Amerika’da orta sınıfın içinde girişimciler ağırlıklı olarak beyaz yaka çalışanların çocukları. Bu sınıfa ait olduğunu belirtenlerin oranı yüzde 36,9. Yüzde 34,6’lık bir oran ise genelde üniversite mezunu olan, üst düzey yöneticilik yapan üst orta sınıfa mensup ailelerden geliyor. Mavi yaka işçi sınıfına ait olanların oranı yüzde 21,8. Girişimcilerin yüzde 1’inden daha azı da çok zengin ya da çok fakir ailelere mensup.

İYİ EĞİTİMLİ VE DENEYİMLİLER
Orta sınıf mensubu olmalarının dışında araştırmaya katılan girişimcilerin birçok ortak özelliği var. Örneğin iyi eğitimli olmaları dikkat çekici. 549 girişimcinin yüzde 95,1’i, üniversiteden lisans derecesiyle mezunken yüzde 47’si lisans üstü diplomasına sahip. Ailelerinde kendi işini kurmak için harekete geçen ilk üye olmaları girişimcilerin bir başka ortak paydası. Katılımcıların yüzde 51,9’u bu grupta yer alıyor.  Girişimcilik konusunda motivasyonu nereden aldıklarına gelince… Araştırmanın bu konudaki saptaması da şöyle: “Yüzde 74,8’i zengin olmak için kendi işini kurdu. Geri kalanı da iş fikirlerini hayata geçirmek ve kendi işine sahip olmak için girişimciliği seçti.”Profesyonel olmak yerine patron olmayı tercih edenler deneyim kazanmaya önem veriyor. Araştırmada kendi işini kurmadan önce 6 yıl başka şirketlerde görev alanların oranı yüzde 75,4. Girişimcilerin bugünkü işlerini kurdukları yaş ortalaması 40. Her zaman ilk seferde başarıyı yakalamak mümkün olmadığı için girişimciler de birkaç kez şirket kurma deneyimine sahip. Araştırmanın saptaması her bir girişimcinin ortalama 2,3 kez şirket kurduğu yönünde. Katılımcıların yüzde 41,4’ü ise ilk seferde başaranlar kulübünde yer alıyor ve bugün hala ilk kurduğu şirketi yönetiyor. ~
Orta sınıftan olan yeni nesil girişimcileri görmek için görsele tıklayın

ORTA SINIFIN İTİCİ GÜCÜ
Sadece Amerika’da değil Türkiye’de başarı hikayesi yazmış birçok girişimcinin geçmişinde de orta sınıfın itici gücü var. Peki kim bu orta sınıf?  Türkiye’de C1-C2 grupları orta sınıf olarak adlandırılıyor. Araştırmacılar Derneği’nin yaptığı sosyal sınıflar araştırmasına göre C1-C2 grubunda yer alanların üniversite bitirme oranı oldukça az. Lise veya ortaokul mezunu oranı ise hayli yüksek. Ama bu gruptakilerin çocuklarında üniversiteye gitme oranı artışta. Profili daha da detaylandırırsak... Orta sınıf hanelerin yarısında araba var, ama çoğu ikinci el. Ayrıca hane reisleri daha çok sosyal güvenceleri olan, nitelikli işçi veya orta/alt düzeyde memuriyetler gibi mesleklerde konumlanmış durumda. Yarısından fazlası 2 çocuklu çekirdek aile. Orta sınıf Türkiye’de sayıca çoğunluğu oluşturuyor. Ülke nüfusunun yüzde 50,5’i, C1-C2, yüzde 10,2’si AB, yüzde 28,5’i D, yüzde 10,8’i de E sosyo ekonomik gelir grubunda yer alıyor. Boğaziçi Üniversitesi’nden Doç. Dr. Hakan Yılmaz’ın yaptığı “Türkiye’de Orta Sınıfı Tanımlamak” adını taşıyan çalışması, Türkiye’de orta sınıfa gelir yönünden daha yakından bakıyor. Orta sınıfın homojen olmadığını ve birbirinden çok farklı olan üç farklı alt gruptan oluştuğunu ortaya koyuyor. Bu alt gruplardan ilkinde ekonomik açıdan düşük gelirliler, ikinci grupta orta gelirliler, üçüncüsünde ise yüksek gelirliler bulunuyor. Orta sınıfın yüzde 40’ını kapsayan ilk gruptakiler hane olarak 750 TL ve altında aylık gelirle yaşamlarını sürdürüyor. Orta sınıf içinde ortada yer alan yüzde 26,5’luk kesimin geliri 750-1.200 TL aralığındayken, üst orta sınıftaki yüzde 21,7’lik kesim ise 1.200-2.400 TL’lik aylık hane gelirine sahip.

KOŞULLARI NASILDI?
Bugün iş dünyasına baktığımızda tekstilden, teknolojiye, turizmden enerjiye dev şirket ve markalar yaratan birçok girişimcinin orta sınıftan gelmesi ise bir tesadüf değil. Örneğin Kiğılı markasıyla hazır giyim sektörünün duayeni haline gelen Abdullah Kiğılı, orta halli bir aileden bugünlere geldi. Uzun yıllar İstanbul Sultanhamam’da kumaş mağazalarında çalıştıktan sonra girişimci olmaya karar verdi.
Turkcell’in hissedarlarından KVK’nın kurucusu Murat Vargı, Ankara şartlarında bir memur ailenin çocuğuydu. Henüz 12 yaşında babasını kaybedince kendini zorlu koşullarda bulan Vargı, ilk işini kurduğunda ailesini asgari ölçülerde 6 ay geçindirebilecek kadar parası vardı.  Mavi Jeans’le Türkiye’nin en başarılı markalarından birini yaratan Sait Akarlılar ise ortanın da altında bir gelir grubundan... Ekonomik sıkıntılar yüzünden 12 yaşında iş hayatına atılan Akarlılar, yıllarca terzi yanında çırak olarak çalıştı. İlk işini 20 yaşında kurdu.
Teknoloji Holding’in kurucusu Emin Hitay’ın hikayesi de diğerleriyle benzer özellikte. Orta sınıf bir aileye mensup olan Hitay, erken yaşta babasını kaybetti. Üniversite eğitimi boyunca çalışmak zorunda kaldı. Ege Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği’nden mezun olduktan sonra henüz 22 yaşında patron olma kararı alarak kendi şirketini hayata geçirdi.

ORTAK PAYDA: İYİ YAŞAM İSTEĞİ
Türkiye’de orta sınıftan gelen girişimcilerin ortak özellikleri çok. Bunların başında eğitim düzeyleri var. ~
Birçok orta sınıf girişimcinin içinde bulunduğu dönem ve Türkiye’nin şartları göz önünde bulundurulduğunda gayet iyi eğitim almaları dikkat çekici.  Örneğin Orjin Deri’nin ortağı Zafer Yıldırım Yıldız Teknik Üniversitesi Makine Bölümü, Akfen Holding’in kurucusu Hamdi Akın, Gazi Üniversitesi Makine Mühendisliği ve Balnak Holding’in patronu Lütfi Aygüler Boğaziçi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği.  İyi eğitimli girişimcileri harekete geçiren nedenlere gelince… Ortak paydaları: İyi bir yaşama sahip olmak. KVK Yönetim Kurulu Başkanı Murat Vargı, bu konuda net konuşuyor. “Daha iyi bir gelir düzeyi elde etmek için kendi işimi kurmayı tercih ettim” diyor. Teknoloji Holding Yönetim Kurulu Başkanı Emin Hitay da fırsatları görmeyi ve zorluklarla mücadele etmeyi sevdiği için girişimci olduğunu söylüyor. “Standart bir düzende, standart bir işle meşgul olamazdım” diye de ekliyor.
Girişimcilerin bir başka özelliği, profesyonel olarak deneyim kazandıktan sonra harekete geçmeleri. Indeks Bilgisayar’ın sahibi Erol Bilecik 1,5 yıl bir yazılım şirketinde, Hey Tekstil’in kurucusu Aynur Bektaş da 20 yıl bankacı olarak çalıştı.

BAŞARININ FORMÜLÜ  
Hayal kurmak, cesur olmak ve yılmamak. Türkiye’de orta sınıf girişimciler için sihirli formül, bu üç kelimenin bir araya gelmesiyle oluştu.  Başarıyı yakalayan girişimciler hep en büyük olma hayali kurdu.
Kayı Grubu ile Türkiye’nin en büyük otel zincirlerinden birini yaratan Talha Görgülü, “Öncelikle büyük düşünmeye çalıştım. Çünkü her şey iyi gittiği zaman büyük düşünmek daha iyi işler getiriyor” diyor. Bu yaklaşımla 1988 yılında turizme giren ve dünya turizm devlerinin nasıl başarılı olduklarını araştıran Görgülü, “Kendi yeteneklerimi ve vizyonumu da katarak bugünkü konumuma geldim” diyor. Turcas Holding Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Aksoy da daima büyük işleri hedeflemesinin bunların getirdiği zorlukları göğüslemesini mecburi kıldığını ifade ediyor.  Orta sınıf girişimcilerin cesaretleri de onları başarıya en çok yaklaştıran özellikleri. Başarısızlık onları korkutmuyor, her şeye sıfırdan başlayabilme olasılığını girişimciliğin bir parçası olarak görüyorlar. Türkiye’nin havalimanları kralı Hamdi Akın, “Küçükken çekirdek satardım şimdi havalimanı işletiyorum. Her şeyi kendim yaptım, o yüzden korkum yok. İşler yolunda gitmezse eskiye döner tekrar başlarım” sözleriyle orta sınıfın bu bakış açısını özetliyor.