'500 büyük şirketin yarısı yok olacak'

Ünlü fütürist STEVEN KOTLER, “Gelecek Düşündüğünüzden Daha Hızlı” adlı kitabında, yeni teknolojilerin tamamlayıcı şekilde kullanılmasının sosyo ekonomik düzende yıkıcı bir dönüşüme ve yeni iş fırsatlarına neden olacağını anlatıyor. Kotler, “Eski sektörler gerçekten değişmeye uğraşırsa müthiş fırsatlar var. Ama kesinlikle dün işe yarayan şeyler yarın yaramayacak” diyor. Ona göre bugün dünyanın en büyük 500 şirketinin yarısı yok olacak. Yerlerini ise henüz adını bilmediğimiz teknolojik şirketler alacak.

Aslı Sözbilir

[email protected]

Ekim 2020 tarihli sayıdan

Önümüzdeki 10 yılda her büyük sektör yeniden yapılanacak. Etkileri derin ve temelden olacak. Örneğin, Hyperloop adında Las Vegas’tan Los Angeles’a 20 dakikada gidebilen çok hızlı trenler var. Buna saatte 300 mil hız yapabilen uçan arabaları ekleyin. Ya da market alışverişinizi tamamen robot kasiyerlerden yapacaksınız. Yani hayatımızı yaşama şeklimiz temelden değişecek. Her şeyin temelden tekrar aranje olacağını söyleyebiliriz.” Ünlü fütürist ve yüksek performans uzmanı Steven Kotler, “teknolojik yakınsama” diye adlandırdığı gelişmenin sosyal ve ekonomik yaşamda neden olacağı devrimci etkiyi böyle özetliyor. Kotler, dünyaca ünlü teknoloji gurusu Peter Diamandis ile yazdığı çok satan “Bolluk” (Abundance) ve “Cesur” (Bold) kitaplarında hızlanan teknolojilerin etkileri ve yeni ortamda girişimciliğe odaklanmıştı. Kotler yine Diamandis ile birlikte yazdığı “Gelecek Düşündüğünüzden Daha Hızlı” (The Future Is Faster Than You Think) kitabında ise bu hızla gelişen teknolojilerin kesişmesinin yaratacağı devasa etkiye dikkat çekiyor. Buna “teknolojik yakınsama” adını veren yazarlar, önümüzdeki 10 yılda dünyadaki değişime tek bir teknolojinin liderlik etmeyeceğini, “teknolojilerin çarpışmasının” beraberce düzeni değiştireceğini savunuyor. Kotler ile teknolojik yakınsamanın iş dünyasına ve global ekonomiye etkilerini konuştuk: 

“Teknolojik yakınsama” tam olarak ne demek? 

Şu anda hızlanan 10-12 teknoloji var, gittikçe hızlanıyorlar. Bunun anlamı, hızları devamlı iki katına çıkıyor ve fiyatları da aynı hızla düşüyor. Bunun en bilinen örneği bilgisayar çiplerinin gücü ve maliyeti hakkında olan Moore Kanunu’dur. Böyle çok hızlı bir şekilde değişen teknolojileri çok yerde görüyoruz. Bolluk adlı kitabımızın konusu, bu hızlanan teknolojilerin yakında bize enerji kıtlığı, su kıtlığı, fakirlik, sağlık gibi küresel sorunlarla baş etme gücü vereceğiydi. Cesur ise böyle bir ortamda nasıl iş yapabileceğiniz, bir şirket kurabileceğiniz, hızla değişen teknolojileri nasıl anlayabileceğiniz ve kullanabileceğiniz hakkında bir kitaptı. “Gelecek Düşündüğünüzden Daha Hızlı”ya başlarken aklımızdaki ise daha önce tek başına hızlanan bu teknolojilerin birbirlerine yaklaşmakta, çarpmakta olduğuydu. Toplamın onu oluşturan parçalardan daha büyük olduğuna dair bir sürü emare vardı. Birbirine yaklaşan hızlanan teknolojiler varsa robotlar sanal zekaya, nano teknolojiye, bilgisayarlara çarptığı zaman ölçekler ve olası etkinin büyüklüğü eskisine göre çok artıyor. Bu kitabı, önümüzdeki 10 yılda bundan etkilenmeyecek değil bir sektör herhangi bir iş bile olmayacağını fark ettiğimiz için yazdık. Her şey radikal şekilde değişecek. Şimdi COVID yüzünden insanlar hızlı değişimin ne demek olduğunu anlamaya başladı ama COVID’e kadar kimsenin aslında bu konuda bir fikri yoktu. 

Önümüzdeki 10 yıla baktığınızda hızla değişen bu teknolojilerden hangisi bu yakınsamanın ana konusu olacak? Yapay zekâ mı, robotik mi, sanal gerçeklik mi? 

Böyle bir ana tema yok. Size bir örnek vereyim. Kitaba uçan arabaları tartışarak başladık. Uçan arabalar yüzyıllardır konuşulan çılgın bir bilim kurgu fikir. İnsanlar çok uzun zamandır uçan araba yapmaya çalışıyor ve en sonunda artık uçan arabalar gerçek oldu. Birkaç yıl içinde sokaklarımızda uçan arabaları görmeye başlayacağız. Uber hem Orta Doğu hem de Amerika’da uçan arabaları 2023’te hizmete almak istiyor. Dünyadaki tüm otomotiv üreticilerinin, uçak üreticilerinin uçan araba üzerine çalışması var. Bunu şu anda yapabilmelerinin sebebi uçan arabaların bahsettiğim hızlanan teknolojilerin kesişiminde olması. Uçan arabalar drone oldukları için robot, sanal zekâ tarafından kontrol ediliyor, güçlerini elektrikli motorlardan ve pillerden alıyorlar ve hızlanan materyal teknolojileri sayesinde üretilen materyallerden yapılıyorlar. Uçan arabalarda böyle 5 teknoloji daha var. Kısaca bir şeye işaret ederek “olay bu” diyemezsiniz, tüm bunların hepsi. 

Bu yakınsama günümüzün köklü sektörlerini nasıl etkileyecek? 

Tarihsel olarak çoğu büyük oyuncunun yok olduğunu gördük. Mesela 10 yıl içinde 500 büyük şirketin yüzde 40-50’sinin yok olacağını ve yerlerini şu anda adlarını bilmediğimiz şirketlerin alacağını biliyoruz. Köklü sektörlere gelince özellikle 20. yüzyılda tasarlanan ve üretilen şeyler üretiyorsanız, bu şirketler ve sektörler istikrar hedefleyecek. 20. yüzyılın mantığı buydu, güvenli sektörler inşa etmek. Şu anda yaşadığımız dünyada bunu unutun, 20. yüzyılda size güven veren şeyler, çok fazla işçi çalıştırmak, büyük ofislere sahip olmak gibi şeylerdi. 21. yüzyılda ise çevik olmalısınız. Çok işçiniz olabilir ama bunlar dağınık olacak, evden çalışacaklar, birçoğu kontratlı olacak ve işler sanal olacak. Bu Marriott ya da Hyatt otelleriyle Airbnb arasındaki fark gibi… Bir Hyatt otelinin oda sayısını artırmak isterseniz binayı yeniden tasarlamanız, müteahhitle anlaşmanız, gerçekten inşaat işine girişmeniz gerekir. Eğer Airbnb iseniz ve daha çok oda isterseniz birkaç bilgisayar kodu yazıyorsunuz ve işiniz tamam. Birilerinin evi sizin oda envanterinize ekleniyor. Birincisi dijitalleşmemiş eski sektörler için değişim çok büyük olacak. Gelmekte olan ikinci şey ise gelecekteki fırsatların çoğu, fark etmesi kolay olmayan ama büyük fırsatlar, genelde sektörlerin arasında bir yerde duruyor. Örneğin sağlık ve eğlence, 20. yüzyılda birbirinden tamamen farklı iki sektördü. University of California’dan nöroloji alanında çalışan bilim insanı Adam Ghezali, bir bilgisayar oyunu yazdı ve FDA yaşlı kişilerdeki kognitif problemlere karşı şimdi bu bilgisayar oyununu öneriyor. 60 yaşındasınız, beyniniz eskisi kadar keskin değil, doktora gidiyorsunuz, o da reçetenize bu oyunu yazıyor. İlaç almak yerine oyunu 6 hafta boyunca haftada üç kez 1’er saat oynuyorsunuz. Bu ürün piyasada, çok başarılı. Eski sektörlere gelince, eğer gerçekten kendilerini zorlar ve değişmeye uğraşırlarsa onlar için de müthiş fırsatlar var. Ama kesinlikle dün işe yarayan şeyler yarın yaramayacak. 

En büyük değişiklikleri daha çok nerelerde göreceğiz? 

Her şeyde... Sağlıkta şu anda şahit olduğumuz her şey tekrar keşfedilmek üzere. Tedavi sürecinin her bölümü. Klasik teşhisten yapay zekâ kullanılan teşhise geçiyoruz, tüm bu çabalar COVID-19 yüzünden iyice yoğunlaştı. Sensörler zaten var, DxTer adında bir cihaz var, portatif bir medikal alet ve ciddi hastalıkları doktorlardan daha iyi teşhis edebiliyor. Yapay zekâ kullanıyor, telefonunuza takıyorsunuz, bazı sensörler kullanıyor ve artık en ciddi hastalıkların 60’ını teşhis edebiliyor. Evde kullanabiliyorsunuz. Taşınabilir ultrason, taşınabilir MRI, ön tarafta teşhiste kullanılan cihazların hepsi taşınabilir hale geliyor ve çok çok ucuzluyor. Merkezi olmayan hale geliyor ve teşhis süreci bulutta gerçekleşiyor. Yapay zekanın mantık taramasını insanlardan iyi yaptığını zaten biliyoruz, çoğu algıyla alakalı işi de yapay zekâ doktorlardan iyi yapıyor. Bir örnek cerrah robotlar. Bolluk’u yazarken Da Vinci cerrah robot önemli bir konuydu, yeniydi, her yerde yoktu. Şu anda her yerde cerrahi robotlar var. Google ve Johnson & Johnson bu yıl beraberce tüm amacı cerrahi robotları demokratikleştirmek olan bir şirket kurdu. Gelişmekte olan, fakir ülkeler için cerrahi robotlar… Yapay zekâ görüyoruz, Quantum bilgisayarlar var, eskiden 10 ay süren ve maliyeti 10 milyarlarca dolar olan işleri 6-8 ay içinde yapabiliyorlar. Bu süreler gittikçe azalacak çünkü yapay zekâ ve bilgisayarlar gittikçe daha zeki hale gelecek. Her şey ucuzluyor ve daha fazla yerde bulunabilir hale geliyor. Birbirine yakınsayan teknolojilerde bu olur, bariz bir döngü vardır, bir kere değiştikten sonra ucuzlar.

Hangi sektörler teknolojik yakınsamadan en fazla fayda sağlayacak? 

Dokunulmamış bir şey kalmayacak. Mesela ulaşım, tamamen devrim geçirecek. Dağınık bireysel araç sahipliğinin sona erdiğini göreceğiz. Göklere çıkacağız, yüksek hızlı trenlerimiz, kendi kendini sürebilen arabalar olacak. Tüm sektör değişecek. Sağlık, finans, sigortacılık tamamen değişecek, her şey tamamen değişecek. Olan bitenin farkında olan ve fırsatları görebilen insanlar buna hazır olacak. Hızlı ve teknolojik bir dünyada gerçekten iyi gösterge panellerine, istediğinizde çalışabileceğiniz elemanlara ihtiyacınız olacak. Sektörlerin yapabileceği şeylerin bir listesi var. İşinizi nasıl dijital hale getirebileceğinizi bilmelisiniz. Bu teknolojiler hakkındaki en önemli nokta ucuz olmaları. Yani uzman ya da zengin olmanıza gerek yok. Herkes oyuna girebilir, olay bu. Size iyi bir örnek vereyim; Rigetti Computing Berkeley California’da olan bir quantum bilgisayar şirketi. Forest adında kullanıcı dostu bir arayüzleri var ve isteyen herkes web sitelerinden Forest’ı ücretsiz olarak indirebiliyor. 1,5 milyon kişi bu web sitesinden quantum bilgisayar gerektiren bir işi yapmış. Artık paraya ve uzman olmaya ihtiyacınız yok. 

Sizce bu devrimsel değişim iş yapmanın doğasını nasıl değiştirecek? 

Gördüğümüz diğer bir şey de iş modellemesinin yeniden icat ediliyor olduğu. 20. yüzyıla geri giderseniz iş modelleri, iş yapma şeklimiz çok yavaş bir şekilde gelişiyordu. 20. yüzyıl boyunca kabaca her 10 yılda bir yeni iş modeli gördük. 1920’lerdeki ücretsiz modeli; size bu traş makinesinin ücretsiz vereceğiz ama jiletleri bizden alacaksınız gibi, 1950’lerdeki franchise modeli; McDonald’s örneği, 1960’larda Walmart, IKEA ya da Best Buy gibi büyük mağazalar... İnternetle beraber 30 yılda 5-7 yıl arasında yeni iş modeli ortaya çıktı. Şimdiyse önümüzdeki 10 yılda ortaya çıkacak çok başka iş modelleri var. Bunların bir kısmı henüz yok; mesela “dağınık otonom organizasyon”… Bu, herhangi bir müdürü, çalışanı olmayan ama para kazanan bir şirket. Kendi kendini sürebilen, blockchain üzerinde çalışan taksiler gibi… Bu taksiye biniyorsunuz, ücreti cep telefonunuzdan yapay zekalı bir robot olan şoföre ödüyorsunuz, taksi çalışıyor. Tamir gerektiğinde yapay zekalı şoför tamirhaneye gidiyor, tamir ücretini aynı blockchain sistemden ödüyor. Herhangi bir yöneticisi ya da çalışanı olmayan ama hissedarları için çok miktarda para kazanan bir şirket. Bu gelecekte olacaklara sadece tek bir örnek. Radikal yeni iş modelleri göreceğiz ve buna hâkim insanlar için büyük fırsatlar var.