“Hedef Zirve!”

Prof. Dr. Temel Kotil, 11 yıl Türk Hava Yolları, 8 yıl da TUSAŞ’ta genel müdürlük yaptı. Bir yıl önce ise Çalık Enerji’nin başına geçti. Farklı sektör tecrübelerinin birbirine katkı sağladığını söyleyen Kotil, “Elektriğin bu kadar önemli olduğunu buraya gelince öğrendim. Her iki kelimemizden biri elektrik oldu” diyor.

Ayçe Tarcan / [email protected]
Fotoğraflar: Hüseyin Öngen
Capital Dergisi / Ağustos 2025

Son iki yıldır dünyada elektrik ihtiyacında ciddi bir talep patlaması yaşandığına dikkat çeken Kotil, büyük türbin üreticilerinin bu tempoya yetişemediğini belirtiyor. Bu tabloya bakarak enerji sektöründe büyük bir sıçrama beklediğini vurguluyor. Yurt dışında eskiye göre daha fazla büyük proje aldıklarını ve önlerine çıkan iş fırsatlarının arttığını söyleyen Kotil, “Dünyada doğal gazla çalışan güç santrallerinde en büyük 4’üncü şirketiz. 2035’te kendi alanımızda dünyada birinci sıraya çıkmak istiyoruz” diyor.

2024’ü 2 milyar 248 milyon dolar ciroyla kapattıklarını, bu yıl da çift haneli büyümeye devam edeceklerini söyleyen Kotil, önümüzdeki 10 yılda doğal gazla çalışan çevrim santrallerine odaklanmaya devam edeceklerini ifade ediyor. Kotil, “Jeotermal, nükleer ve yenilenebilir enerjiyle de ilgileniyoruz” diyor. Dünyada enerjide bir numaralı oyuncu olmak istediklerini söyleyen Çalık Enerji CEO’su Prof. Dr. Temel Kotil’le şirketteki ilk yılını, büyüme hedeflerini ve enerji sektöründeki büyük dönüşümü konuştuk:

Uzun yıllar Türk Hava Yolları ve TUSAŞ’ta genel müdürlük yaptınız. Enerji sektörüne geçme kararını nasıl aldınız?

Türk Hava Yolları’nda 11, TUSAŞ’ta ise 8 yıl genel müdürlük yaptım. Bazen “Beni burada unuttular” derdim. Çünkü 8-11 yıl bir genel müdür için oldukça uzun zaman dilimi. Dolayısıyla aynı şirkette uzun yıllar görev yaptıktan sonra burası benim için iyi bir geçiş oldu. Çalık Enerji’nin global bir oyuncu olması da beni buraya çekti. İnsanların bazen böyle sektör değiştirmesi gerekiyor.

Tamamen farklı bir sektöre geçmenin zorlukları oldu mu?

Havacılıktan enerjiye geçmek ilk bakışta radikal bir değişim gibi görünebilir. Ancak temelinde güçlü bir benzerlik var. Hem Türk Hava Yolları hem TUSAŞ teknolojiye dayalı ve küresel hedefleri olan yapılardı. Şimdi burada da benzer bir yapı var. Tek fark daha önceki şirketlerde enerjiyi kullanıyorduk. Şimdi dünyaya enerji veriyoruz.

Havacılıkla enerji sektörü arasında nasıl bir benzerlik var?

Uçakta motorunu dışarıdan alırsınız, katma değeri ise mühendislik ve üretim süreçlerinde oluşturursunuz. Enerjide de durum aynı. Doğal gaz santrallerinin gaz türbinlerini Siemens, GE ve Mitsubishi gibi dünya devlerinden alıyoruz, ancak milyar dolarlık santralleri kendimiz kuruyoruz. THY ve TUSAŞ’ta olduğu gibi katma değeri yüksek, çok karmaşık bir iş yapıyoruz. Burada uçak motoru yerine türbinler var. Yine yüksek teknoloji, mühendislik ve sistematik verimlilik söz konusu. Tabii farklı sektörler birbirine analoji yapar.

Ne kadarlık bir katma değer yaratıyorsunuz?

Tribünler projenin toplam maliyetinin yaklaşık yüzde 25-30’unu oluşturuyor. Yüzde 30’luk ekipman yatırımıyla yüzde 70 katma değer üretiyoruz.

Yeni şirketinizde ilk bir yılınız nasıl geçti?

Buraya gelinceye kadar elektriğin bu kadar önemli olduğunu bilmiyordum, işin içine girince öğrendim. Önümüzdeki günlerde dünyanın konuşacağı iki kelimeden biri “elektrik” olacak. Çünkü elektrik talebi son iki yıldır katlanarak artıyor. Böyle bir dönüşüm döneminde göreve başladım. Elbette yeni gelen biri, geçmiş deneyimlerinden yola çıkarak katkı sunmak ister. Benim de ilk aylarım ‘TUSAŞ’ta ne yapıyorduk, burada ne yapıyoruz?’ sorusuyla geçti. Şantiyeleri çok sık ziyaret ettim. Bir yılın neredeyse 3’te 1’i yurt dışında şantiyelerde geçti. Otelde de kalmadım hiç, şantiyelerde çalışanlarımızla kaldım. En büyük şansım ise Çalık’taki iyi yetişmiş, tecrübeli kadro oldu. Güçlü insan kaynağının çok büyük faydasını gördüm.

Geçen yılı nasıl kapattınız? Şirketin cirosu ne oldu?

İyi kapattık. 2024’te 2 milyar 248 milyon dolar ciro yaptık.

Bu yıl için ciro hedefiniz nedir?

Bu yıl da iyi gidiyoruz, çift haneli büyüme öngörüyoruz.

Enerjide yeni zorluklar ne olacak?

Çalık Enerji olarak doğal gazla çalışan güç santrallerini (Gas-fired power plant) yapıyoruz. Bugüne kadar dünyada yaklaşık 10 milyon ailenin elektriğini sağlayan santralleri biz inşa ettik. İnşa ettiğimiz doğal gaz çevrim santrallerinde üretilen enerjinin büyüklüğü 15 gigavatı (GW) aştı ve dünyada gazla çalışan güç santrallerinde en büyük 4’üncü şirketiz. Önümüzdeki dönemde kendi alanımızda dünyada birinci sıraya çıkmak istiyoruz.

Kaç yıl sonra zirve hedefinize ulaşırsınız?

10 yılda dünyada doğal gaz çevrim santrallerinde birinci sıraya çıkmayı hedefliyoruz.

Bu hedef gerçekleştiğinde şirketin büyüklüğü ne olur?

Ciroda 10 milyar dolara ulaşacağımıza inanıyorum.

Dünya liderliği için nasıl bir strateji izliyorsunuz?

Çalık Enerji olarak doğal gaz çevrim santralleri alanında daha da derinleşmeyi hedefliyoruz, odağımızı bozmuyoruz. Daha sonraki yıllarda jeotermal veya nükleer gibi diğer enerji kaynaklarıyla ilgilenebiliriz. Ancak önümüzdeki dönemde doğal gaz çevrim santrallerinde katlanarak büyüyeceğiz. Bu yıl başlayacağımız 2 büyük projede üreteceğimiz toplam enerji 2,3 GW olacak. Aldığımız büyük ihaleler her yıl katlanarak büyümemizi sağlayacak.

Şu anda doğal gaz çevrim santralleri için en çok talep nereden geliyor?

Avrupa’dan büyük talep geliyor. Avrupa’nın yapay zeka, elektrikli araçlar ve ısınmada elektrik ihtiyacı artıyor. Ayrıca Avrupa’nın elektrik dağıtım sistemleri eski olduğu için yeni elektrik taşıma sistemi bize büyük bir büyüme fırsatı veriyor. Yıllardan beri dağıtım sistemleri kurduğumuz için bu alanda da hızlı büyüyeceğimize inanıyoruz.

Başka hangi coğrafyalarda fırsatlar var?

Fırsatlar dünyada. Avrupa’da olduğu gibi gelişmiş ülkelerin altyapıları eskidiği için onların yenilenmesi gerekiyor. Yine önümüzdeki yıllarda elektrik daha yaygın kullanılacağı için dünya çapında fırsatlar artacak. Tabii Afrika bizim için büyük bir fırsat. Çünkü elektrik altyapısı gelişime çok açık. Özellikle doğal gazı olan ülkeler, artık gazı anında elektriğe çevirip satmak istiyor. Bu trend de bizim uzmanlık alanımız ve işlerimizin daha da büyümesini sağlayacak.

Şu anda devam eden kaç proje var?

Aktif 9 şantiyemiz var. Bu yıl Macaristan ve Polonya’da çok önemli projeler aldık. Şimdi bunları yapıp bitirmek gerekiyor. 10 yıllık master planımız iyi çalışıyor.

Yeni projelerin büyüklüğü nedir?

Macaristan’da 1 GW kurulu güce sahip enerji santrali yapıyoruz. Bittiğinde Macaristan’ın en verimli büyük ölçekli santrali olacak ve ülkenin elektrik sistemine yılda ortalama 7.500 GWh elektrik sağlaması bekleniyor. Anlaşmasını geçtiğimiz temmuz ayında imzaladığımız Polonya’daki projemizde ise toplam kurulu güç 1.336 megavat olacak şekilde, 668 megavatlık iki ünite planlıyoruz.

Türkiye’de yatırım planınız var mı?

Bizim projelerimizin büyük bir bölümü yurt dışında. Bu sebeple de gelirlerimizin büyük bir kısmı o projelerden geliyor. Yurt dışının parasıyla yurt dışında iş yapıp parayı Türkiye’ye getiriyoruz.

Neden Türkiye’de yatırımınız yok?

Çünkü Türkiye’de zamanında doğal gaz çevrim santrallerini yapıp bitirdik. Zaten bunun için bütün şantiyelerimiz yurt dışında. Dünyada sadece Amerika ve Avustralya’da yokuz.

Enerjide yeni trendler sizi nasıl etkiliyor?

Yeni dünya elektrikle şekilleniyor. Elektrikli araçlar, ısı pompaları, yapay zeka altyapıları hepsi elektriğe bağlı. Artık en yeni ve önemli trend doğal gazı boru hattıyla taşımak değil, kaynağında elektriğe çevirip dağıtmak. Avrupa’da “World Wide Grid” adını verdiğimiz yeni bir şebeke anlayışı gelişiyor. Bu sistemle yüksek voltajlı hatlar üzerinden elektriği binlerce kilometre taşıyabiliyoruz. 500 kilovoltluk iletim hatları, ülkeler arası enerji paylaşımını mümkün kılıyor. Bu da bize büyük mühendislik fırsatları sunuyor.

Başka hangi alanda yeni fırsatlar var?

Bugün yapay zeka veri merkezleri büyük elektrik talebi yaratıyor. Çünkü bunlar kesintisiz enerji istiyor. Milisaniyelik kopmalar bile kabul edilmiyor. Bu yüzden kendi enerji santrallerini kurmak istiyorlar. Bu da bizi devreye sokuyor. Çünkü gaz çevrim santralleri bu güveni sağlıyor. Bu, bizim için çok büyük bir fırsat.

Enerjide yeni alanlara yatırım planınız var mı?

Kendimizi “endüstriyel tesis ustası” olarak görüyoruz ama enerji depolama (storage) ve yüksek voltaj doğru akım (HVDC) teknolojileri radarımızda. Avrupa bu alanda hızlı ilerliyor. Türkiye’de de bu alanda önemli gelişmeler yaşanacak. Biz de enerjide yeni gelişecek alanları yakından takip ediyoruz.

10 yıl sonra portföyün dağılımı nasıl olacak?

Çevrim santrallerine önümüzdeki 10 yıl boyunca çok etkin bir şekilde devam edeceğiz. Çalık Enerji burada oynuyor ve oynamaya devam edecek. Çünkü bu santraller çok fonksiyonel, en önemli farkı ise çok daha fazla enerji üretebilmeniz. Gigavatı güneşten ya da rüzgardan üretmek o kadar kolay olmuyor. Ancak jeotermal, nükleer ve yenilenebilir enerjiyle de ilgileniyoruz.

Yenilenebilir enerjiyle ilgili hedefiniz nedir?

Bir yıl önce yenilenebilir enerji şirketimizi kurduk. Rüzgar, güneş, hidroelektrik ve enerji depolama alanlarında projelerimiz var. Şirketi yeni kurduk, bu segmentte de büyümeyi hedefliyoruz. Geleceği ihmal etmiyoruz ve yenilenebilir enerji yatırımları öncelikli büyüme alanlarımız arasında yer alıyor.

Hangi alana odaklanacaksınız?

Öncelikli hedefimizde güneş ve rüzgar var. Güneş enerjisi için depolama yatırımlarımız da olacak.

Şu anda en büyük mesaiyi hangi konuya harcıyorsunuz?

En büyük vaktimi büyüme ve kârlılık konularına ayırıyorum. İyi şirketler ikisini dengeleyenlerdir. Yüzyıl boyunca devam etmek istiyorsanız bu dengenin kurulması gerekiyor. Bu dengeyi sağlamak için de projeleri en verimli şekilde yönetmek, çalışana yatırım yapmak gerekiyor. Bu yatırım illa para demek değil bir güler yüzle gidip ara yöneticinizin elini sıkmak da bir yatırım.

Bundan sonrası için en önemli hedefiniz nedir?

Hedefimiz dünyada enerji dendiğinde akla ilk Çalık Enerji’nin gelmesi. Dünyada enerjide bir numaralı oyuncu olmak istiyoruz.

“GLOBALDE YÜZDE 10 PAZAR PAYINIZ OLMALI”

“ULUSLARARASI ŞİRKETİZ”

Eğer yalnızca Türkiye şirketiyseniz ve iç pazara hizmet ediyorsanız yerel pazarla sınırlı kalırsınız. Ancak biz uluslararası bir şirketiz. Sadece bizim değil bütün Türk şirketlerinin uluslararası ayağının güçlü olması gerekiyor, çünkü dünya pazarı çok büyük.

GÜÇLÜ OYUNCU

Faaliyet gösterdiğiniz sektörde dünya pazarının yüzde 10’u sizde değilse sizi ana masaya almıyorlar. Ana masada değilseniz sektörü yönlendiremezsiniz. Türk şirketlerinin çalıştığı sahada dünyayı yönlendirmesi gerekiyor. Bu da dünyada olduğu sektörde yüzde 10 pazar payı demek.

STRATEJİK HEDEF

Türk Hava Yolları dünyada sektöründe yüzde 10 pazar payına ulaşan bir şirket. Biz de dünya pazarında gazdan üretilen elektrikte ne oluyorsa önce bizim masamıza uğramasını istiyoruz. Bu hedef doğrultusunda çalışıyoruz.

“DÜNYADA ELEKTRİK İHTİYACI KATLANARAK ARTACAK”

“BALIKLARI YAKALARIZ”

Elektriğin global önemi her geçen gün artıyor. Isınma, ulaşım, üretim artık elektrikle şekilleniyor. Bu da elektrik ihtiyacının katlanarak artmasına neden oluyor. Bu trend, doğal gaz çevrim santrallerine ve grid yatırımlara ivme kazandırıyor. Şu anda enerji türbinlerini yapan dünyanın en büyük şirketleri kapasite artırmalarına rağmen talebe yetişemiyor ve 2-3 yıl sonraya teslimat günü veriyor. Dolayısıyla bu sektör patlama yapacak. Şu anda büyük bir çıkış döneminde.

ISITMA ELEKTRİKLE OLACAK

Avrupa stratejik olarak doğal gaz bağımlılığını ortadan kaldırmak istiyor. Bu nedenle Avrupa’da evlerin ısıtmasında ısı pompalarıyla elektrik kullanımı hızla yaygınlaşıyor. İleride ısınmada elektrik kullanımı daha da artacak. Enerji sektöründe asıl devrim hem Türkiye hem dünyada evlerde ısıtmayı elektrikle yapmak olacak. Çünkü maliyet açısından doğal gaza göre daha ucuz ve daha verimli.

TÜRKİYE’DE ENERJİ RİSKİ YOK

Türkiye’de enerji alanında risk yok, çünkü çok ciddi yatırımlar yapıldı. Yakında nükleer de devreye girecek. Ayrıca Türkiye elektrik üretiminde Avrupa’ya göre daha sağlam duruyor. Önümüzdeki dönemde Türkiye’de yeni gelişecek alan yeni nesil doğru akım iletim hatlarının devreye alınması olacak. Bu alanda Türkiye’de Avrupa’dakine benzer bir dönüşüm bekliyoruz.

“CEO’LARIN GÖREVİ MOTİVASYONU SAĞLAMAK”

BAŞARI

Şirketlerin başarısı motivasyondan geçiyor. Genel müdürlerin, CEO’ların görevi motivasyon sağlamak. İşler yoluna gitse de gitmese de insanları motive etmek zorundayız. Benim de şirkette katkıda bulunmaya çalıştığım kısım insanları motive etmek.

KADRO BÜYÜYOR

12 bin çalışanımız var ancak kadromuz sürekli artıyor. Yeni aldığımız ihalelerle kadrolarımızı büyüttük. Önceki yıllara göre çalışan sayımızda yüzde 50’ye yakın bir artış oldu.