Rekortmenler Şimdi Ne Yapıyor

Sabri Atay, Sedat Veziroğlu, Nafiz Yürekli, Tacettin Hiçyılmaz, Luka Dabkoviç, Ali Şükrü İskefyeli ve diğerleri... Bu işadamlarını belki de tanımadınız bile... Oysa, onlar, bir zamanların “vergi li...

1.06.2002 03:00:000
Paylaş Tweet Paylaş

Sabri Atay, Sedat Veziroğlu, Nafiz Yürekli, Tacettin Hiçyılmaz, Luka Dabkoviç, Ali Şükrü İskefyeli ve diğerleri... Bu işadamlarını belki de tanımadınız bile... Oysa, onlar, bir zamanların “vergi listelerinde” üst sıraları paylaşan, rekortmenlik unvanını alan işadamları idi. Rekor kırdıkları yıllarda dikkatleri üzerlerine çekmişler, iş dünyasının yıldızları arasına girmişlerdi. Ancak, aradan geçen zaman çok şeyi değiştirdi... Bazıları küçüldü, bir bölümü emekli oldu. Aralarında vefat edenler de var...

Rahmi Koç, Demir Sabancı, Suna Kıraç, Aydın Doğan, Semahat Arsel, Suzan Sabancı, Sevgi Gönül... Hepsi de iş dünyasının yakından tanıdığı isimler. Büyük grupların sahipleri ya da yöneticileri... Ancak, bu önemli isimlerin bir başka ortak özelliği daha var. Tamamı, son yıllarda Türkiye’nin en çok vergi ödeyenleri listesinde hep ilk sıralarda yer aldılar. Üstelik, bu yerlerini, neredeyse yıllardır korumayı başararak, hatta daha da yukarı taşıyarak...

Ancak, vergi rekortmenleri arasında öyle isimler var ki, birçok ünlü sanayici ve işadamını geride bırakmalarına rağmen, onlar hep gizli rekortmenler olarak kaldı. Bu nedenle de çok fazla tanınmıyorlar. Buna rağmen, önemli bölümü büyük yatırımlara imza atmış işadamı ve yöneticilerden oluşuyor.

Son birkaç yıllık listelere baktığımızda, sorun yok... “Vergi rekortmenlerinin” nereyse tamamı tanıdık işadamlarıyla dolu... Ancak, biraz geriye gittiğimizde, rekortmenler listesine giren işadamı ve yöneticilerin bazılarının artık tanınmadığı dikkati çekiyor. Listeye girdikleri dönemde isimlerinden söz ettiren, yatırımlarıyla öne çıkan bu işadamları, şimdi unutulmuş durumdalar. Bazıları işlerini önemli ölçüde küçültme yoluna gitti, bir bölümü de hayata veda etti. Aralarında işini kaybedenler ile emekliye ayrılanlar da var.

Yakın geçmişe yolculuk
Vergi rekortmenleri listelerine baktığımızda, özellikle 1970-1980’li yıllarda müteahhitlerin ön planda olduğunu görüyoruz. 1970’li yılların sonlarında devletten aldıkları altyapı ihaleleriyle dikkatleri üzerine çeken Onur İnşaat’ın sahipleri Ahmet – Mehmet Onur Kardeşler, Nafiz Yürekli, Sedat Veziroğlu, Oğuz Gürsel ve Mehmet Ali Yılmaz, bu isimlerden sadece birkaçı.

Bu arada lojistik şirketlerinin sahipleri, özellikle de deniz nakliyatı ile uğraşanlar da listede yoğun olarak yer alıyor. Örneğin Dutilh Denizcilik’in eski sahipleri İzmirli Hendrik-Karel Dutilh kardeşler ile Dabkoviç Denizcilik’in eski sahibi Luka Dabkoviç, birçok defa vergi rekortmenleri arasında yerini aldı.

Tabii bu listelerde sürpriz isimler de görmek mümkün. 1985 yılında ödediği 638 milyon liralık vergi ile ikinci sırada olan Hasan Fetihi bunlardan biri... Hasan Fetihi, 1985 yılında da, şimdi olduğu gibi ithalatla uğraşıyordu. Gelirinin de ihracat işinden kaynaklandığını söylüyor. Ancak, vergi rekortmenleri arasında girdiği yıllarda bankerlik yaptığı ve o dönemdeki asıl gelirini bu işten elde ettiği ifade ediliyor.

Bu listeyi böyle uzatmak mümkün. 1976 yılından bu yana vergi rekortmenleri arasına giren, ancak ismini daha önce hiç duymadığımız isimler var. Tabii onlar hakkında bilgi bulmak da bir hayli zor oldu. Bazıları hakkında hiçbir bilgiye ulaşamadık. Aşağıda 1976 yılından bu yana vergi rekortmenleri listesinde ilk 5 arasına giren gizli rekortmenlerin hikayelerini ve şimdi ne yaptıklarını bulacaksınız...

Gayrimenkul zengini
1976 yılında gelir vergisi rekortmenleri arasında üçüncü sırada yer alan Selahattin Beyazıt’ı aslında iş dünyası yakından tanıyor. Ancak, o, ön plana çıkmayı çok sevmiyor.

Aslında Türkiye’nin en büyük sanayicilerinden biri. Metal, toprak, otomotiv sanayinin yanı sıra, armatörlük de yapıyor. Ayrıca, oyuncak perakendecisi Toys R Us’ların da sahibi. Bunun yanı sıra, çok sayıda da gayrimenkulu var.

Selahattin Beyazıt, 1976 yılında olduğu gibi, şu anda da Beyazıt Şirketler Topluluğu’nun yönetim kurulu başkanı. Ancak, eskisi kadar aktif değil. Beyazıt Şirketler Topluluğu Genel Koordinatörü Gültekin Gökmeral, “20-30 yıl önceki gibi olmasa da o hala işlerinin başında. Bir yönetim kurulu başkanının davranması gerektiği şekilde hareket ediyor” diyor.

Bugün 71 yaşında olan sanayici, işlerinin önemli bir bölümünü oğlu Murat Beyazıt’a devretti. Ancak, stratejik alacağı kararlarda hala son sözü o söylüyor.

Ayrıca, hem Türkiye’de hem de dünyada sosyal ilişkileri oldukça kuvvetli olan bir işadamı. Hatta öyle ki, çok sayıda ülke temsilcisinin 10 dakika görüşmek için uzun süre beklediği Dünya Bankası Başkanı Wolfenshon, sadece onu ziyaret etmek için Türkiye’ye gelebiliyor.

Yürekli’nin inşaat rekoru
Nafiz Yürekli, şeref kürsüsüne ilk defa 1968 yılında çıktı. 1977 yılında vergi rekortmenleri arasında dördüncü olan Yürekli, 1985 yılında da yine rekortmenler arasında üst sıralarda yer aldı. 

1928 doğumlu olan Nafiz Yürekli, 1953 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi’nden inşaat yüksek mühendisi olarak mezun oldu. Bir süre Garanti İnşaat’ta çalıştıktan sonra, 1959 yılında Nafiz Yürekli Genel İnşaat’ı kurdu. Türkiye’nin 41 yerinde baraj, liman, sulama-drenaj, viyadük, karayolu, demiryolu, tünel, köprü ve fabrika inşaatlarında önemli başarılara imza attı. Aralık 1994’te 66 yaşında vefat etti. O tarihten sonra da ailesi, inşaat sektöründeki faaliyetlerini durdurup başka sektörlere yöneldi.

Aslında Yürekli ailesini iş ve eğitim dünyası çok yakından tanıyor. Turk.net Genel Müdürü Ahmet Yürekli ve Yürekli Eğitim ve Danışmanlık’ın kurucusu Ayşegül Yürekli, Nafiz Yürekli’nin çocukları.

Ayşegül Yürekli, babasının vefatının ardından bir süre inşaat şirketindeki işleri devir almış. Ancak, bu yapmak istediği iş olmayınca, annesinin desteğiyle kendi şirketini kurmuş ve inşaat şirketi de kapanmış. 

Müteahhitlikten çekildi
Sedat Veziroğlu, 1977 yılında ödediği 8 milyon 901 bin liralık vergi ile rekortmenler arasına girdi. 1970’li yılların en büyük müteahhitlik şirketinin sahibiydi. Şirket aslında ağabey döneminde Kadir Veziroğlu İnşaat olarak kuruldu. Daha sonra işlerin başına Sedat Veziroğlu geçince, inşaat şirketinin adı da Sedat Veziroğlu olarak değiştirildi.

İstanbul’daki pek çok yol inşaatı, Yeşilköy Havaalanı ve Edirne köprüleri gibi önemli projelere imza attı. Ancak, inşaat sektöründeki sıkıntıyla birlikte Sedat Veziroğlu İnşaat da küçülmeye başladı. Şu anda İstanbul Altınşehir’de bulunan imalathaneleri ve çeşitli iş makinelerini kiraya veriyorlar. İnşaat işi ise neredeyse tamamen terk edildi... Sedat Veziroğlu olan şirket adı da Veziroğlu İnşaat, Sanayi ve Ticaret AŞ. olarak değiştirildi, çocuklar da yönetime ortak oldu...

Bu arada, Sedat Veziroğlu yeni bir alana yönelerek Vezir Spor Halı Saha Tesisleri’ni kurmuş. Şu anda kendi alanında Türkiye’nin sayılı tesislerinden biri olan tesisleri, Sedat Veziroğlu’nun oğlu yönetiyor.

Gırgır süpürgelerinin yaratıcısı                                         
Tacettin Hiçyılmaz, ismi belki çoğunuza oldukça yabancı geldi. Ancak, o, bir dönem tüm evlerin vazgeçilmezi haline gelen Gırgır süpürgelerinin yaratıcısı ve Hiçyılmaz AŞ’nin sahibi. 1978 yılında ödediği 10 milyon 741 bin liralık vergi ile rekortmenler listesinin üçüncü sırasında yer almış.

Şu anda 72 yaşında ve aktif olarak şirketinin başında. Elektrikli ev eşyaları üreten fabrikasında hep ilkleri yapmakla övünüyor. “Vantilatörü, elektrik ütüsünü Türkiye’de ilk biz yaptık. Hiçbir şeyi taklit ederek, piyasaya sürmedik” diyor.

Elektrik süpürgesi çıkınca Gırgır süpürgelerine ilginin ciddi oranda azaldığını söylüyor. Ancak, hala gelen talepler nedeniyle üretime devam ettiklerini de sözlerine ekliyor.

Kendisini, yarattığı ürünleri anlatmayı seviyor. Gırgır markasıyla ürettiği ve şu anda ağırlıklı olarak üzerinde çalıştıkları ürünler hakkında bilgiler veriyor.

1976 yılında vergi listesinde üçüncü sırada yer alan Tacettin Hiçyılmaz’ın şikayeti ise Türkiye’de vergi adaleti olmaması... “Memlekette vergi verenden alınıyor. Vermeyene ise hiçbir yaptırım uygulanmıyor” diyor.

Bolu’nun yardım dedesi
İzzet Baysal, yardımsever kişiliğiyle özellikle 1990’lı yıllarda kamuoyunun gündeminde sıkça yer alan bir işadamı. Birçok kez vergi rekortmenleri listesinde yer alan Bolulu Baysal, aynı zamanda ilin ilk mimarı. Bolu Bayındırlık Müdürlüğü’nde 1932 yılında başladığı çalışma hayatına, çeşitli kamu kuruluşlarında devam etti. Tamamladığı inşaatlar arasında Ankara Etlik Veteriner Laboratuarı, Bolu Devlet Hastanesi, Bolu Lisesi, Bolu Ziraat Bankası Evleri, Bolu Kız Enstitüsü, Bolu Kapalı Cezaevi, Melen köprüsü inşaatı ve çeşitli yol inşaatları bulunuyor.

1942 yılında eşi Refika Hanım vefatı hayatının da dönüm noktası oluyor. Karaköy’de sıhhî tesisat ve hırdavat üzerine çalışan bir mağazayı alarak çalışmaya başladı. Ardından da kapı kilitleri imali için küçük bir atölye açtı.

1950 yılında ise özel teşebbüsün ilk mekanize döküm fabrikası olan İzzet Baysal Döküm Sanayi Müessesi’ni kurdu. Avrupalı 8 büyük üreticinin bu fabrikayı batırma çabalarının üstesinden gelmeyi de başararak ihracata başladı. Daha sonra fabrikanın adı İzsal Döküm Sanayi AŞ olarak değiştirildi.

1980 yılı ortalarına kadar aktif olarak işlerin başında olan İzzet Baysal, daha sonra sadece haftanın 3-4 günü işyerine gitmeye başladı. 1986 yılında ikinci eşini kaybetmesinin hemen ardından İzzet Baysal Vakfı’nı kurdu. Eylül 1994’te fabrikayı kiraya vererek iş hayatına son verdi. Tüm birikimleri ve çalışmalarını vakıfta yoğunlaştırmıştı. Mart 2000’de de vefat etti.

Çikolata prensi artık yok
1990’lı yıllarda Rusya’ya başlayan ihracat atağıyla ön plana çıkan isimlerden biriydi Sabri Atay... İhracat ağırlıklı çalışan ve özellikle de Rusya’ya satış yapan Hilal ve Harman Çikolota’nın sahibiydi. 1994 yılında vergi rekortmenleri arasında 30 milyar 866 milyon lira vergi ödeyerek beşinci sırada yer almıştı.

O yıllarda piyasada çikolata prensi olarak anılıyordu. Ancak, 1998 yılında patlak veren Rusya krizi, Sabri Atay’ın da işlerinin bozulmasına neden oldu. Kriz öncesinde yaptığı aşırı yatırımlar nedeniyle bankalardan kredi kullanmıştı. Ancak, kriz ihracat pazarının kapanmasına neden oldu.

1999 yılında 1,4 trilyon lirayı bulan borçları nedeniyle bankalarla anlaşma yoluna gitti. Ancak, başarılı olamadı. Bir ara yabancı ortak aradığına ilişkin söylentiler çıktıysa da, Rusya krizinin ardından üretimi durdurmak zorunda kaldı. Çikolata fabrikasına da bankalar el koydu. Sabri Atay’ın şu anda ne yaptığı ise adeta bir sır. Çünkü, fabrikaya el konulmasından sonra Atay’ın ne yaptığını, daha önce üyesi olduğu Şeker Üreticileri Derneği üyeleri bile bilmiyor.

Bayraktarlar’ı büyüten adam 
1997 yılında ödediği 1 trilyon 180 milyar 412 milyon liralık vergi ile rekortmenler arasında üçüncü sırada yer alan İzzet Bayraktar, şu anda Bayraktarlar Holding Yönetim Kurulu Başkanı... Üretim, satış ve hizmet alanında 12 şirketi bünyesinde bulunduran holdingin üçüncü kuşak temsilcisi. Ailenin ithalatla tanışmasına da öncülük eden kişi. Bu nedenle de grubun performansında rolü bir hayli büyük.

Bu da Kayseri’de kurulan şirketin merkezinin İstanbul’a kaydırılmasının en büyük nedeni olmuş. Fransız CIBIE firmasından aldıkları otomotiv aydınlatma ile ilgili mümessilliğin ardından, Sabancı Grubu’yla birlikte Lassa projesine de imza atmışlar.

Otomotiv alanında elde edilen birikim, grubu sanayicilik konusunda motive etmiş ve montaj düzeyinde otomotiv aydınlatması üretimine başlamışlar. 

80’li yıllarda yabancı ortaklarla birlikte turizm yatırımı da yapan grup, Türkiye’deki alışveriş merkezi kavramına da öncülük ederek, ortak ve yüklenici sıfatıyla Ataköy Turizm kompleksinin inşaatına da katıldılar. Tüm bu işlerde de İzzet Bayraktar’ın girişimci ruhu önemli rol oynamış... 

Vehbi Koç’u geçti
Ali Şükrü İskefyeli, 1981 yılında ödediği 187 milyon 912 bin liralık vergi ile, ünlü işadamı Vehbi Koç’u geride bırakarak birinci sıraya yerleşerek tüm dikkatleri üzerine çekmişti. Ancak, o yine de çok ön plana çıkmadı.

Anadolu Petrolleri’ni 1960’lı yıllarda kurdu. Genel merkezi Ankara’da bulunan şirket, tam bir aile şirketi... Şu anda 68 yaşında olan Ali Şükrü İskefyeli’nin, eşi ve çocukları da şirketi yönetiminde bulunuyor.

Petrol dağıtımıyla işe başlayan şirket şu anda kuru yük taşımacılığı da yapıyor. Ağırlıklı olarak da Fransızlarla çalışıyor. Ali Şükrü İskefyeli, uzun yıllardır aktif olarak iş yaşamının başında olmasına rağmen, çalışmaktan hiç yorulmamışa benziyor. Çünkü, şirketin tüm işleriyle yakından ilgilenmeye halen devam ediyor.

Geliri gayrimenkulden
Bodrum’un en ünlü işadamlarından biri olan İbrahim Fuat Imsık da gizli rekortmenler arasında yer alıyor. 1985 yılında ödediği 267 milyon liralık vergi ile gelir rekortmenleri arasında beşinci sırada yer alan Imsık, maden işletmeciliği ve havacılık alanında faaliyet gösteriyordu.

Bodrum Imsık Havayolu ve Akpınar Linyit İşletmeleri’nin sahibi olan Imsık’ın, Bodrum’da çok sayıda, gayrimenkulu bulunuyordu. Asıl kazancını da bu gayrimenkullerden sağladığı ifade ediliyor.

Önce maden işletmeciliği işinden çekilen Imsık, havayolunu da işadamı Ali Şen’e satarak, bu alandan da çıkmış oldu. Yaklaşık 10 yıl önce vefat eden İbrahim Fuat Imsık’ın çocuklarının farklı sektörlerde faaliyet gösterdikleri söyleniyor.

Denizden gelen servet
Dutilh Kardeşler, aslında iş dünyasında yakından tanınan iki isim. Çok uzun süre deniz nakliyeciliği ve seyahat acenteliği yaptılar. KLM’in bölge temsilcisi olarak çalıştılar. Kazançlarının önemli bir bölümünün deniz taşımacılığından kaynaklandığı söyleniyor.

Dutilh Kardeşler, genel olarak basına çıkmak istemiyor. Bu nedenle onlarla ilgili bilgileri de yönetim danışmanı Ali Nail Kubalı’dan aldık.

Kubalı, Dutilh kardeşlerin önce denizcilikten, sonra da turizm işinden çekildiğini söylüyor. Şu anda iki kardeşin eski şirketlerine danışmanlık yaptığını ifade ediyor.

Hendrik Dutilh, 2000 yılında Dutilh Denizcilik’i Anadolu Deniz Ticaret’e sattığını açıkladığı yemekte, “53 yıldır iş hayatının içindeyim. Artık yoruldum” demişti. Daha önce birçok defa İzmir vergi rekortmeni 6 defa da Türkiye vergi rekortmeni olan kardeşler, yaklaşık 200 yıl önce İzmir’e yerleşen Hollanda kökenli, levanten bir aileye mensup.

Türkiye ve dünya ekonomisine yön veren gelişmeleri yorulmadan takip edebilmek için her yeni güne haber bültenimiz “Sabah Kahvesi” ile başlamak ister misiniz?


İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Yorum Yaz