Önce MIT´in ünlü yönetim uzmanlarından Prof. Thomas Malone tarafından ortaya atıldı. Aslında, onun yaptığı da, yaşanan bir değişimi saptamaktan ibaretti. ``E-lance economy`` konseptiyle, iş dünyası...
Önce MIT´in ünlü yönetim uzmanlarından Prof. Thomas Malone tarafından ortaya atıldı. Aslında, onun yaptığı da, yaşanan bir değişimi saptamaktan ibaretti. ``E-lance economy`` konseptiyle, iş dünyasındaki bir akıma dikkat çekip, esnek ve özgür çalışma sisteminin müthiş yükselişine dikkat çekiyordu. Molone´nin tahminleri tuttu ve şimdi öncülüğünü ABD´nin yaptığı büyük bir dönüşüm yaşanıyor. Ardı ardına bu alanda internet üzerinden hizmet veren şirketler kuruluyor, her yıl binlerce insan da aynı yolla iş buluyor.
Zerita Rodriquez, Denver´da oturan 53 yaşında bir grafik tasarımcısı. US West, Qwest Communications ve Coors Brewing gibi çok sayıda ünlü şirket için çalışıyor. Rodriquez, www.elance.com adresinde artırmalara katılmaya ve portföyünü aynı sitede yayınlamaya başladıktan sonra, işlerinin yüzde 10´unu bu siteden almaya başladı. İlaç endüstrisinin büyük üreticilerinden Merck, onun bu siteden bulduğu müşterilerinden sadece biri. Şimdi Merck için sanal ortamda çalışıyor. Rodriquez, şimdiye kadar Merck yetkilileri ile bir kez bile karşılaşmadı.
Yukarıda anlattığımız bu kısa öykü size inanılmaz geliyor olabilir ama hemen söyleyelim; bu gerçek bir hikaye... Bilgisayar ve iletişim teknolojileri o denli hızlı gelişiyor ki, çok kısa bir süre önce tatlı bir düş gibi görünen kurgular, bir anda gerçek oluyor, hayatın içine giriveriyor.
Yaşasın özgürlük!
Sanayi devrimiyle birlikte şehirden uzak fabrikalara, şehir merkezinde yoğun trafik yumağının göbeğindeki plazalara hapsolan beyaz yakalılar, özgürlüklerine tekrar kavuşabilecekleri, daha esnek saatlerde çalışabilecekleri bir işin hayalini kurarlardı. O dönemlerde bağımsız çalışan ``free-lancer'' denilen gazetecilere, yaratıcılara, danışmanlara imrenerek bakılırdı.
Dijital çağın eşiğinde olduğumuz şu günlerde ise elektronik devrim ve internet, organizasyonların yapısını ile insanların çalışma tarzını tamamen değiştiriyor, daha özgür ve esnek bir çalışma düzeni doğuyor. Avukatlar, muhasebeciler ve bilgisayar programcıları, ``kadrolu çalışan'' kimliklerinden sıyrılıp bağımsız ``e-lancer''lara dönüşüyor. Ufukta yükselen bu yeni döneme ise ``e-lance economy'' deniliyor.
Artık ``e-lancer'' denilen tam donanımlı bilgi çalışanları, emeklerini elektronik ortamda pazarlıyor, rekabetçi bir ortamda internet üzerinde yapılan ihalelere katılabiliyor.
İsim babası MIT´den
Bu yeni kavramın isim babası ise MIT (Massachusetts Institute of Technology) Sloan School of Management´ın profesörlerinden Thomas Malone oldu... İlk kez 1998´de Harvard Business Review´da yayınlanan ``The Dawn of the E-Lance Economy'' başlıklı makalesinde, ``E-lance ekonominin şafağındayız'' diyerek 21´inci yüzyılın organizasyonları için ``e-lance'' ekonomi kavramının önemini vurguladı.
Malone, elektronik olarak birbirine bağlı, serbest çalışan insanların (free-lance) biraraya getirdikleri toplulukları ``e-lancerlar'' olarak tanımlıyor. 21´inci yüzyılın yeni organizasyon gereklerine göre çalışan bu insanlar, günlük, haftalık, aylık veya daha uzun projeler için birlikte çalışıyor. Proje bitiminin ardından, bu topluluklar dağılıyor ve yeni projeler için yeni çalışma takımları kuruluyor.
Sitelerin sayısı artıyor
Amerika´da ``e-lancer''lara iş bulmak, onları biraraya getirmek amacıyla kurulan sitelerin sayısı çığ gibi artıyor. Bunların arasında Monster Talent Market (www.talentmarket.monster.com), Free Agent (www.freeagent.com) en ünlü olanları. Guru.com sitesi ise daha ilginç bir amaçla kurulmuş. Bu sitedeki e-lancer danışmanlar, yine ``e-lancer''lara öneriler veriyor, danışmanlık yapıyor.
«MD-BO»Sistemin nasıl işlediğine baktığımızda, ``e-lancing''in tamamen yeni bir iş yapma yöntemi olduğu ortaya çıkıyor. İstediğiniz işi arayıp bulabilir ve ihaleye girebilirsiniz. Açık artırmayı kazandıktan sonra, projeyle ilgili dokümanları müşterinizden elektronik ortamda yükleyip (download edip), çalışmaya başlıyorsunuz. İş bitiminde site üzerinden size ödemeniz yapılıyor.
Elance.com gibi siteler, geleneksel açık artırma ihalelerini elektronik ortama taşıyarak onlara yeni bir boyut kazandırıyor. Böylece, ihalelere online olarak dünyanın her yerinden katılma olanağı doğuyor. E-lancerlar, özgeçmişlerini, yeteneklerini, cazip fiyat tekliflerini ve proje teslim tarihleri ile ilgili en iyi önerileri anlatan e-mailler yazarak, müşteri adaylarını cazip mesaj yağmuruna tutarak işi kapmak için online dünyada birbirleriyle rekabet ediyor.
Kimler, nasıl çalışacak?
E-lancer olarak çalışabilecek insanların profili kısaca ``Tam donanımlı bilgi çalışanları'' olarak ifade edilebilir.
Web tasarımcıları, grafik tasarımcıları, gazeteciler, bilgisayar programcıları, yönetim danışmanları, avukatlar ve hatta muhasebeciler bile, teknolojinin sunduğu olanaklardan yararlanarak, farklı yetenek ve bilgilerini iyi pazarlayarak ``e-lancer'' olarak çalışabilir.
Ayrıca, ``e-lancing'' sadece işi elektronik ortamda bulmak anlamına gelmiyor, işin elektronik ortamda yapılmasını da kapsıyor. 49 yaşındaki Caroline Akens (www.akens.com) sanal bir asistan. Web üzerinde çalışan diğer sanal bağımsız şirketlere, acentelere ve kişilere yönetim destek hizmetleri sunuyor. Caroline Akens, müşterileriyle yüz yüze gelmiyor ama WebEx.com sitesinde onlarla sık sık online toplantılar yapıyor.
``E-lance''in avantajları
Uzmanlar, internet üzerinde gelişen bu yeni ortamın, 21´inci yüzyılda organizasyonların bambaşka bir yapıya bürünmesine neden olacağını söylüyor. ``Altın yakalılar''olarak tanımlanan ve belli bir konuda ileri derecede uzmanlık sahibi insanlara duyulan ihtiyaç çok artacak. Dolayısıyla, bu insanlardan maksimum fayda sağlamak, onlarla en verimli şekilde çalışmak gerekecek. Bir uzmanın boşa geçen her saati şirketine büyük maliyetler yükleyecek.
Bu nedenle, geleceğin şirketi çok elastik bir yapıda olacak. Özel projeler için bağımsız (e-lancer) profesyoneller biraraya getirilecek. Böylece, çok sayıda uzmanın sürekli olarak çalıştırılması gerekmeyecek. Bağımsız ``e-lancer''lar arasındaki iletişim ve bilgi alışverişi çok üst seviyelere ulaşacak. Ayrıca, çalışanların farklı organizasyon yapıları içinde kendilerine uygun kariyer fırsatları yakalama şansı artacak.
Gelecekte ne olacak?
Büyük şirketlerin kontrolündeki nakit akış miktarı artıyor, ancak asıl iş aktivitelerindeki kontrol güçleri azalıyor. Bundan 25 yıl önce Amerika´da çalışan nüfusun beşte biri, Fortune 500 şirketlerinde istihdam ediliyordu. Bugün ise oran onda birin altına düştü. Çalışanlar küçük şirketlere geçmek, bağımsız çalışmak veya kendi işlerini kurmak üzere büyük firmalardan ayrılıyor.
Thomas Malone, ``e-lance'' ekonominin geleceğine ilişkin yorumlarını söyle ifade ediyor:
``Geleceğin iş ortamı bizim tahminlerimizin çok ötesinde büyük devrimlere, değişimlere sahne olacak. `E- lance economy' kavramı radikal olmasına radikal ama imkansız değil. Yüksek bant genişliğine sahip ağlar, veri iletişimi standartları, elektronik para ve risk sermayesi mikromarketler gibi, gelişmeler bu konseptin yayılmasını destekleyecek. Bu yeni ekonomi düzenini gözünüzde canlandırabilmeniz için düşünce sisteminizi ön yargılardan arındırmalısınız.
`E-lance' ekonomi, kişisel refah, özgürlük ve yaratıcılık açısından çok yeni ufuklar açabilir. İş ortamları daha esnek, verimli olabilir. İnsanlar kendilerine eğitim, eğlence ve diğer aktiviteler için daha fazla zaman ayırabilir. Ancak, diğer bir açıdan ortamın alt üst olmasına da yol açabilir. Geleneksel yapısını kaybeden iş dünyası kaotik bir hal alabilir, darboğaz yaşayabilir. Toplumsal farklar keskinleşecek, özel yetenek ve bilgilerle donatılmamış olanlar, elektronik ağları kullanamayanlar yaya kalacak. Günümüzde `e-lancer' olarak çalışanlar kendilerini şirketlerdeki topluluklardan yalıtılmış, yalnız ve yabancılaşmış hissediyor. Bu sorunlar, sağlık sigortası ve diğer haklar ile ilgili sorunlar gelecekte çözülebilir. Önemli olan bu konulara duyarlı olmak.''
E-LANCER OLMAK İSTEYENLERE ADRESLER
Sizde mi bir e-lancer olmak istiyorsunuz? Capital olarak size faydalı olabilecek sitelerin adreslerini derledik. Bu siteleri kullanarak kendinize sanal ortamda yapılabilecek işler bulabilir, hizmetlerinizi pazarlayabilirsiniz.
Tek yapmanız gereken bilgisayarınızın başına geçip, internete girmek ve tuşlara basmak..!
ELANCE.COM (www.elance.com): Kendinizle ilgili bilgileri bu sitede yayınlayabilirsiniz. Çalışma takviminiz ve tecrübeleriniz ile ilgili ayrıntıları da koymanız faydalı olur. Bu sitede yapılan ihalelere katılabilirsiniz. Eğer işveren konumundaysanız ve birlikte çalışmak üzere bir e-lancer arıyorsanız, bu siteyi mutlaka ziyaret edin.
TALENTMARKET.COM (www.talentmarket.monster.com) : E-lancer olarak mutlaka bu siteyi listenize ekleyin. En çok ziyaret edilen, ünlü sitelerden biri.
FREEAGENT.COM (www.freeagent.com): Bu site ``e-lancer''lar ve işverenlerden gelen talepleri birbiriyle eşleştiriyor. Faturalama gibi hizmetler sunmanın yanı sıra, sağlık sigortası ve 401(k) planları gibi yan haklar sağlıyor.
GURU.COM (www.guru.com): Bu sitede çeşitli konularda uzmanlık sahibi danışmanlar diğer ``e-lancer''lara önerilerde bulunuyor.
SANAL OFİSLER: Bir ``e-lancer'' olarak her konuda tek başınıza çalışmanız mümkün olmayabilir. ``E-lancer''ları farklı projeler için biraraya getirmek amacını güden siteler de bulunuyor. Bu doğrultuda, özel dosya paylaşımı gibi bazı hizmetler de sunuyor. Bu siteleri kullanmak sanal ofis sahibi olmak gibi bir şey. İşte size iki sanal ofis adresi; (www.ework.com) ve (www.iniku.com)
KISA SÜRELİ İŞLER: Çok kısa süreli işler arıyorsanız, size (www.advoco.com) ve (www.ithority.com) adreslerini ziyaret etmenizi tavsiye ediyoruz.
ÜNLÜ GURU THOMAS MALONE´DAN GELECEK TAHMİNLERİ
MIT´deki ünlü profesörlerden biri olan Thomas Malone, 21´inci yüzyılın organizasyon yapıları üzerinde çalışıyor. Bu konuyla ilgili çok sayıda şirkette yürüttüğü inceleme ve araştırmaları var. Thomas Malone, ``e-lancing'' konseptinin de isim babası. ``E-lance economy'' kavramını ilk kez 1998´de Harvard Business Review´da yayınlanan bir makalesinde ele aldı. Profesör Malone, Capital´in sorularını şöyle cevapladı:
`` E-lancer'' kelimesini duyduğumda, bana web üzerinde çalışan insanları çağrıştırdı. Bu terimi daha geniş olarak açıklayabilir misiniz?
Ben ``e-lancer'' terimini, iş ortamına elektronik olarak bağlanan bağımsız çalışan (free-lance) insanlar için kullanıyorum. Bunlar genellikle çok nitelikli bilgi çalışanlarının oluşturduğu bir grup... `E-lancer´lar zaman zaman elektronik ağ üzerinde biraraya gelebiliyor, takımlar oluşturup, takım çalışmasıyla projeler bile üretiyor.
Bu tanım içine hangi meslekler dahil edilebilir?
Web tasarımcıları, danışmanlar, yazarlar, yazılım mühendisleri ve hatta avukatlar, muhasebeciler bile ``e-lancer'' olarak çalışabilir.
Bu yeni ekonomi sistemi nasıl çalışıyor?
Aslında, ``e-lance'' ekonomi günümüzün ekonomisi... Günümüzde yüzlerce, hatta binlerce insan çalıştıran organizasyonlarda, işin büyük bir bölümü bu binlerce insanın sadece birkaç yüzü tarafından yapılıyor. Oysa, işleri organize etmenin bir başka yöntemi ise film endüstrisinin benimsediği çalışma düzenini uygulamak. Film endüstrisinde, bağımsız çalışan yapımcılar, aktörler, teknisyenler film projelerinde biraraya gelir ve sözleşmeli olarak çalışır. Film projesinin özelliklerine göre uygun nitelikte insanlardan birtakım kurulur. Ben film endüstrisindeki bir organizasyon düzeni diğer endüstrilerde de yaygınlaşırsa ne olur? sorusunun cevabını arıyorum.
Bu yeni çalışma düzeninin avantajları nedir?
Birçok durumda, işleri bu şekilde organize etmek geleneksel organizasyona kıyasla çok daha etkili ve esnek olabiliyor. Şirketler ve projeler, teknolojinin sunduğu olanaklar kullanılarak pazarın değişen ihtiyaçlarına göre yeniden şekillendirilebiliyor. Günümüzde bilgi teknolojileri sektöründe hızla yaygınlaşıyor.
Ayrıca, kariyerinizin tamamını tek bir organizasyon içinde yaparsanız farklı organizasyonlarda kariyer olanakları yakalama şansınız düşüktür. Oysa, bir ``e-lancer'' için bu kural geçerli değil, çok rahat bir biçimde farklı yerlerde ilginç kariyer imkanları değerlendirebilir.
LINUX´UN ÖRNEK ÖYKÜSÜ
Linux´un gelişim öyküsü, odağında kurumların değil, bireylerin olduğu yeni ekonomik düzendeki yepyeni bir organizasyon yapısı örneği. Thomas Malone, ``Linux´un ilginç öyküsü yeni ekonominin gücünü gösteriyor'' diyor.
Linus Torvals, Helsinki Üniversitesi´nde bilgisayar bilimleri bölümü öğrencisiydi. Ekim 1991´de kendi yazdığı bir bilgisayar işletim sistemini internet üzerinden ücretsiz olarak sunmaya başladı. Linux adlı bu program akademik dünyada ve kurumsal bilgisayar sistemlerinde çok yaygın olan UNIX işletim sisteminin basit bir versiyonuydu. Bu programı internetten bedava olarak yükleyen binlerce programcı Linux´u test etti, değiştirdi, geliştirdi, hatalarını düzeltti ve yeni özellikler eklediler. Linux gelişip, büyüdükçe daha fazla programcının dikkatini çekti. Üç yıl içinde başlarında bir müdür olmadan çalışan bu informal grup, internet ile birbirine bağlandı ve Linux´u UNIX tarafından yaratılan en iyi versiyon haline getirdi.
Malone ``Böyle bir yazılım geliştirme projesinin IBM veya Microsoft gibi bir firma içinde nasıl organize edileceğini bir tasarlayın. Kararlar ve kaynaklar farklı kademelerdeki müdürlerin onayından geçecekti. Müşteri araştırmaları yapılacaktı. Mühendislere görevler dağıtılacaktı. Raporlar yazılacak, bütçeler oluşturulacaktı. Projenin tamamlamak kocaman bir bütçeye malolacaktı. Linux topluluğu yeni ekonominin temellerini oluşturacak yeni iş organizasyonunun güzel bir modeli'' diyor.
TÜRKİYE´DEN BİR E-LANCER..!
Varol Yaşaroğlu´nu Capital için çizdiği orjinal karitatürleriyle, illüstrasyonlarıyla tanıyorsunuz. Varol ve eşi Fatoş, Türkiye´nin ilk ``e-lancer''larından... Onlar internette (www.grafi2000) adresinde haftalık bir mizah dergisi çıkarıyorlar. Bunun yanı sıra, çok sayıda televizyon programı için metin yazıyor, değişik ajanslar için grafik tasarımları yapıyorlar ve bu saydığımız işlerin hepsini internet üzerinden yürütüyorlar.
Onlar bir ``e-lancer aile'' olarak tanımlanabilir. Tam 6 yıldır ``free-lance'' olarak Capital için çizen Varol Yaşaroğlu ``Geçtiğimiz günlerde Amerika´da bir ajanstan iş teklifi aldık. Önce şaşırdık. Ardından, onlardan aldığımız brief doğrultusunda bir teklif hazırlayıp gönderdik. İnternet bizim gibi, free-lance çalışan kreatif insanlar için harika bir ortam yaratıyor''diyor.
Yaşaroğlu çifti , ``free-lancer'' çalışma düzeninde ``e-lancer'' çalışma düzenine geçişlerinin öyküsünü Capital´e şöyle anlattı:
``Biz internete geleceğin mecrası gözüyle bakıyoruz. İnternetin güzel taraflarından biri de size kendi işinizin patronu olma imkanını sunması. Batıda birçok sanatçı ve yayıncı interneti eserlerini sergilemek, tanıtmak için çok iyi bir mecra olarak görüyor. Biz de bu amaçla yola çıktık. Şimdi superonline´ın içerik ortağı olduk. Tüm diğer çalışmalarımızı da internet ortamında yürütüyoruz.''
Türkiye ve dünya ekonomisine yön veren gelişmeleri yorulmadan takip edebilmek için her yeni güne haber bültenimiz “Sabah Kahvesi” ile başlamak ister misiniz?