Afrikalı kalplere umut

Eskiden Kamerun'da yaşayan kalp hastaları, kendilerini yeniden yaşama döndürecek ameliyatlar için olağanüstü uzun mesafeler katetmek zorunda kalırdı. Siemens, Orta Afrika'yı tarihinde ilk defa bir kateterizasyon laboratuvarı ile tanıştırdı. Bu sayede artık Kamerun'daki Shisong Hastanesi, soruna yerinde çözüm buluyor.amerun'un kuzeybatısında yer alan ve yaklaşık 100 bin nüfuslu bir şehir olan Kumbo, kırmızı topraktan yapılmış caddeleri altüst eden motosiklet taksileri, ahşap tezgahlar ya da yere serilmiş battaniyeler üzerinde mallarını sergileyen sokak satıcılarıyla fevkalade işlek ve canlı bir yer. Ancak Kumbo'ya ulaşmak hiç kolay değil. Kumbo ile bölgesel en büyük şehir Bamenda arasındaki 100 kilometrelik daracık, tozlu toprak yol çukurlar ve tümseklerle dolu. Kurak mevsimlerde bu yolculuk yaklaşık 5 saat sürüyor, yağmur sezonlarında ise seyahatin süresi 5 güne kadar çıkabiliyor.

1935 yılında South Tyrol'lu katolik Franciscan rahibeleri tarafından kurulmuş Shi-song Hastanesi, konum olarak Kumbo'nun kenar mahallelerinin tam ortasında. Hastane ilk olarak, o dönemler bölgede çok yaygın olan bebek ölümleri ile gebelikte anne ölümü vakalarıyla ilgilenecek küçük bir doğum kliniği olarak işe başlamıştı. Bahsedilen rahibelerin on yıllarca süren insanüstü çabaları ve Avrupa'dan gelen bağışlar sayesinde Shisong Hastanesi'nin bugün 350'den fazla yatağı var ve aynı zamanda çeşitli koğuşlarında ayakta tedavi görebilecek 100 kadar hastaya hizmet verebiliyor. Bundan 11 yıl önce Milanolu bir Katolik rahip, Afrika'da bağışta bulunabileceği bir kalp hastalıkları tedavi merkezi arıyordu. Uzun uzadıya araştırmalardan sonra bu rahip, muazzam bir şöhret kazanmış olması nedeniyle Shisong Has-tanesi'e bağış yapmakta karar kıldı.

Shisong'un canla başla çalışan hemşirelerinden biri olan Rahibe Appolonia Budzee bunun çok doğru biryaklaşım olduğuna inanıyor. Kamerun'un politik ve ekonomik merkezlerine atfen, "Bu modern tesisler mutlaka bir doğumhane olarak çalışmak zorunda bırakılmamalı" diyor ve ekliyor: "Kumbo çok yakında bu ülkenin tıbbi tedavi merkezi haline gelebilir."

2009 yılında faaliyete geçen yeni kalp hastalıkları merkezi bölgede çok yeni bir oluşum. Rahibe Appolonia, "Shisong, Orta Afrika'da kendi türünde tek merkez. Kamerun'un dört biryanından gelen hastaların yanısıra, Nijerya ve Gabon gibi komşu ülkelerden olduğu kadar bazen 500 kilometre uzaklıktaki Etiyopya'dan da insanlar buraya kalp hastalıklarının tedavisi için geliyor" diyor.~

İki adet ameliyathanesi ve bir yoğun bakım ünitesi olan ultramodern bir kalp hastalıkları merkezine sahip Kumbo'daki doktorlar, Orta Afrika'daki tıbbi tedavide bir devrim yaratabilir. Eskiden komplike kalp ameliyatları için Avrupa'ya gitmek zorunda kalan hastalar artık Kamerun'da ameliyat ve tedavi olabiliyor. Ayrıca Kamerunlu kalp hastalarının yarısından çoğu kendi tedavisini karşılayacak kadar varlıklı olmadığı için, Shisong Hastanesi'ndeki kalp hastalıkları merkezinde Heart Foundation adında birvakıf var. Bu vakıf aracılığıyla toplanan bağışlarla tıbbi hizmetlerin herkese ulaştırılması sağlanıyor.

Bu kalp hastalıkları tedavi merkezindeki bayrak gemisi tesis aslında kardiyovasküler hastalıklarının teşhisinde ve tedavisinde kullanılan ileri teknolojili bir araştırma merkezi olan teknoloji harikası bir laboratuvar. Bu laboratuvarın çekirdek bileşeni ise Siemens tarafından açık kalp ameliyatları için özel olarak geliştirilmiş yeni bir anjiyografi makinesi. Bu sayede artık hastaların göğüs kafesinin içine minimal invaziv ile yarık atılarak girilebiliyor. Ardından bu yarığın içine bir sonda yerleştiriliyor ve kalbe doğru ittiriliyor. Cerrahlar ameliyat süresi boyunca anjiyografi makinesi sayesinde hastanın vücudunun anlık dijital X-ışını görüntüsünü farklı açılardan alabildikleri için sondanın herhangi bir anda nerede olduğunu görebiliyorlar. Ayrıca ortaya çıkan görüntüleri üç tane düz ekran tv monitöründe de izleyebiliyorlar.

Shisong Hastanesi'nde üretilen bu görüntüler daha sonra Siemens'in BT sistemine kaydediliyor. Bu sayede herhangi bir hastalığın başka safhalarındaki görüntülerle karşılaştırılmaları mümkün oluyor ki sonuçta cerrahlar bir ameliyatın başarılı olup olmadığına karar verebiliyor. Shisong Hastanesi'nin yerel kardiyologlarından Dr. Jean-Claude Ambassa, "Mikro cerrahi teknikleri sayesinde çok daha hızlı ve doğru ameliyatlar yapabiliyoruz ve hastalar da ameliyattan sonra çok daha çabuk iyileşebiliyor. Biz bu son model anjiyografi tekniğini bilerek seçtik. Çünkü daha eski model ekipmanlar başlangıçta daha ucuzmuş gibi görünüyorlar ancak ardından astarı yüzünden daha pahalıya geldiği anlaşılıyor" diyor.

Forchheim'dan Kumbo'ya. Bu ileri teknoloji ürünü ünitenin Kumbo'ya getirilmesi, Siemens Sağlık'ta çalışan iki servis teknisyeni Benhamin Wallon ile Bruno Peynshaert açısından çok büyük bir meydan okuma anlamına geliyordu. Örneğin 9 bin kilo ağırlığındaki bu ünitenin öncelikle Almanya, Forchheim'daki üretildiği tesiste küçük parçalarına ayrılması gerekiyordu.~

Bu ağır teçhizatın gemi ve tırlarla güvenli şekilde nakledilmesini sağlamak için darbeye dayanıklı bir biçimde büyük dikkatle ambalajlanması gerekliydi. Ardından Awllon ile Peynshaert'in Shisong Hastanesi'nden teknisyenlerle birikte Kumbo'da bu ileri teknolojili yapbozun parçalarını bir araya getirmeleri gerekmişti. Ünite çalışır hale getirilinceye kadar gün doğumundan akşam karanlığına kadar durmaksızın çalışmak zorunda kaldılar. O dönem boyunca her bir bileşenin cıvatalarla birbirine tutturulması ve tüm mekanik parçaların, kabloların ve elektronik aksamın kusursuzca çalışacak şekilde kalibrasyonunun yapılması gerekti. Wallon ile Penys-haert ayrıca teknisyenlere ve doktorlara daha sonra dışarıdan minimum seviyede destek almalarını garantileyecek şekilde cihaz hakkında bir hafta boyunca eğitim de verdi.

Peynshaert bu yeni kateterizasyon laboratuvarının çok faydalı olacağına kesin gözüyle bakıyor. "Gelişmiş ülkelerde bu gibi la-boratuvarların demode olmadan önce genellikle yaklaşık 9 yıl boyunca çalışmış olmaları gerekir. Ancak eğer Kumbo'daki doktorlar dikkatli davranırlarsa bu cihazı 12 yıl boyunca kullanabilirler" diyor. Üstelik ileride bir yazılım hatası oluştuğu takdirde bile servis teknisyenleri internet üzerinden bağlanarak sorunu çözebilecek. Sistemin bu fonksiyonu aslında hastanenin oldukça güvenilir internet bağlantısı ve cihaz arızaya geçmeden önce Almanya'daki servis merkezini uyaran Siemens Remote Service programı sayesinde mümkün oluyor.

Shisong Hastanesi'nin fevkalade etkileyici başarılarla dolu geçmişine rağmen buradaki yetkililerin halen önemli sorunlarla başa çıkmaları gerekiyor. İyi eğitim almış Kamerunlulargenellikle çalışmak için yurtdışına gitmeyi tercih ediyor. Bu yüzden hastanenin kalifiye eleman bulması çok zor. Örneğin uzunca bir aramadan sonra hastaneye tam zamanlı çalışacak bir kalp cerrahının işe alınmasının tarihi oldukça yeni. Ve halen bir anestezi uzmanı aranıyor.

Kumbo'da çalışan Ambassa, aslında yurt-dışında tıp eğitimi aldıktan sonra Kamerun'a geri dönmeye karar veren parmakla gösterilecek kadar az sayıdaki doktorlardan biri. Gerçi bu günlerde o da bambaşka bir sorunla ilgileniyor. "Kardiyovasküler hastalıklar Kamerun'da yakında bir numaralı ölüm nedeni olabilir" diyor.

Gerçekten de Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 2010 yılında Kamerun'daki ölümlerin yüzde 14'ünün kardiyovasküler hastalıklar yüzünden gerçekleştiğini ve bu oranın giderek yükseleceğini tahmin ediyor. Ambassa bu gelişmeyi yoksulluğun artmasıyla, bir yandan geç konulan teşhislere ve diğer yandan ülkesindeki hemşerilerinin değişen yaşam tarzlarına bağlıyor. "İnsanların çoğu Avrupalı yaşam tarzına özeniyor. Her geçen gün daha fazla yağlı yiyecekler yiyor, daha az spor yapıyor ve sayısız kalp sorununa yol açan ofis ortamlarında çalışıyor" diyor.~

Bu kalp hastalıkları tedavi merkezi üç yıl önce hizmete girdiğinden bu yana Kumbo'ya muayene olmak için 10 binden fazla insan geldi. Ambassa, "Bu da ihtiyacın aslında ne kadar büyük olduğunu gösteriyor" diyor. Her şeye rağmen daha alacak uzun bir yol var ve Shisong Hastanesi'nin çalışanları bunu biliyor.   

Marc Engelhardt