Yerel yeteneğe global takip

Özlem Aydın Ayvacı

[email protected]

Bu transferlerin çoğunun lider roller için olması dikkat çekici. Kısaca Türkiye’den dünyanın çeşitli bölgelerine artan oranda bir yetenek transferi söz konusu. Uzmanlara göre Türk liderleri global şirketler için çekici kılan konu, volatil piyasalardaki yönetim kabiliyetleri. Türk yetenekler ise daha iyi yaşam standartlarının yanında oranları 2 ila 5 kat arasında olan maaş farklarını cezbedici buluyor.

Küresel işe alım çözümleri şirketi GoGlobal’e göre Türkiye, 33 milyonu aşkın çalışanıyla Avrupa ülkeleri arasında en büyük yetenek havuzuna sahip. Bu durum da Türkiye’nin global şirketler için verimli ve maliyet etkin küresel bir merkez görevi görmesine neden oluyor. Öyle ki son yıllarda yurt dışına giden pek çok Türk çalışan mevcut. Bunların büyük bir çoğunluğunun C seviye olarak yurt dışına gitmesi dikkat çekici. Kariyerini Londra’da sürdüren Egon Zehnder Kıdemli Ortağı Tankut Şensürücü’ye göre global Türk liderler, dünyanın giderek artan kaotik şartlarında belirsizlikten anlam çıkarma yetenekleriyle ön plana çıkıyor. Hedefe kararlılıkla ve yılmadan yürüme konusunda diğer liderlerden pozitif ayrışıyorlar. Türk liderlerin çabuk karar alma ve aksiyona geçme konusunda daha cesur, sonuca ulaşma konusunda daha kararlı olabildiğine dikkat çeken Şensürücü, “Bir liderin yarattığı farkı, Rolls-Royce’ta Tufan Erginbilgiç’in liderliğinde sadece son bir yılda yaratılan 20 milyar dolarlık değer artışından açıkça görebiliriz. Rolls-Royce’un değeri tarihinde ilk defa bu kadar kısa sürede 3 katın üzerinde arttı” diyor. Peki Türk yeteneklere en çok talep dünyanın hangi bölgelerinden geliyor? Tankut Şensürücü, Türkiye’ye benzer, yani hızlı büyüme vaat eden, ekonomik rüzgarların yönünün sıkça değiştiği, sonuç almanın çok çaba gerektirdiği pazarları işaret ediyor. Türk liderlerin Batı Avrupa, Amerika gibi gelişmiş pazarlara geçişinin deneyim zenginliği yaratmasının yanında kariyer yolculuğunda bir olgunluk aşaması anlamına geldiğini de sözlerine ekliyor. 

EKONOMİ ETKİSİ

Türkiye’den son 5 yılda yaklaşık 550 bin kişi göç etti. Yıllık ortalama göç eden sayısının 100 bin barajını aşmasıyla bir yetenek göçünden de bahsedilmeye başlandı. Burada özellikle C seviye rollerde Türkiye’ye göre 2 ila 5 kat daha fazla ücret kazanma K fırsatı ve daha iyi yaşam koşulları cezbedici olarak öne çıkıyor. Egon Zehnder Kıdemli Ortağı Murat Yeşildere, “Her şey 2015 sonrasında değişti. 2016’da 69 bin Türk yurt dışına göç etti. 2017’de göç edenlerin sayısı 113 bin oldu. 2021’deyse 103 bin kişi yurt dışına göç etti. TÜİK’in açıkladığı verilere göre 2022’de Türkiye’den 139 bin 531 Türk vatandaşı yurt dışına göç etmiş. Bu da yaklaşık yüzde 34’lük artış olduğunu gösteriyor” diyor. Yeşildere, bireysel gelir-gider dengesinin bozulmasının, yüksek enflasyonla hayatı yönetmenin zorlaşmasının yetenek göçünün artış nedenlerinden biri olduğuna dikkat çekiyor ve “Son 7-8 yılın istatistiklerine göre yurt dışına göç en çok 18-30 yaş arasındaki gençlerde gerçekleşiyor. İkinci grupta 30’lu yaşların sonundan 50’li yaşların başına kadar olanlar yer alıyor. Bu grubun yurt dışına göç etmesindeki önemli sebepler olarak ‘gelecek endişesi’ ve ‘ekonomik kaygılar’ öne çıkıyor. Yaptıkları işin karşılığını yurt dışında ulaşabilecekleri fırsatların getirisiyle mukayese ediyorlar. Çünkü özellikle profesyonellerin yarattıkları değer ve yönettikleri işler açısından Türkiye’de orta ve üst düzey yönetici düzeyinde ücretler, son dönemde reel anlamda geri gitti” diyor. 

ÜCRET FARKI 

Peki, nasıl bir ücret farkından bahsediliyor? Gilda&Partners kurucusu Jilda Bal, Türkiye’deki yöneticilerin maaşlarıyla yurt dışındaki yöneticilerin maaşları arasında 2 ila 5 kat arasında bir fark bulunduğuna dikkat çekiyor ve “Bu fark, ülkenin ekonomik durumu, yaşam maliyeti, şirketlerin global piyasalardaki konumu ve kişinin sorumluluk alanına bağlı olarak değişiyor” diyor. Wyser İş Birim Direktörü İpek Yerli Çıtır, “Pandemi döneminde döviz üzerinden maaş alıp, bordrosu farklı bir ülkede raporlama yapmaya başlayan profesyoneller oldu. Geçtiğimiz yıl yaşadığımız deprem sonrasındaysa kişiler önceki dönemlere göre daha fazla fiziki göç yapmaya başladı. Yaşamayı planladıkları ülke dinamiklerini araştırarak kendi yaşam standartlarını sürdürebilecekleri noktaları önceliklendiriyorlar. Maaşı tek kriter olarak düşünmüyorlar” diyor. MediaMarkt Türkiye, özellikle Almanya için tam bir yetenek havuzu. Almanya’nın koşullarının iyi olması Türkler için Almanya’yı en gözde ülkelerden biri yapıyor. MediaMarkt Türkiye İnsan Kaynakları Direktörü Seçil Namruk, MediaMarkt Türkiye’nin başarılı bir ekibe sahip olması nedeniyle yurt dışında tercih edildiğini anlatıyor ve “Burada, işine sahip çıkan ve yenilik katan, inovatif ve stratejik bakış açısına sahip bir ekibin bulunması, diğer ülkeler nezdinde çalışanlarımızı daha tercih edilebilir kılıyor” diyor. Tchibo da Almanya’da operasyonu güçlü bir şirket. Tchibo Türkiye İnsan Kaynakları Direktörü Pınar Sürmeli Karakadılar da “Türkiye Tchibo’dan giden arkadaşlarımız şirket dinamiklerine, şirket içi uygulamalara, iş yapış süreçlerine zaten hakim oldukları için global entegrasyonları daha hızlı ve etkili oluyor” diyor. 

YETENEK İHRACINDA LİDERLER

Türkiye’deki çok uluslu şirketler yetenek ihracatında oldukça başarılı. Araştırmamıza katılanlar arasında zirvede Bosch yer alıyor. Bosch Türkiye, Orta Doğu ve Afrika İnsan Kaynakları Direktörü Umut Güvenç Sonnenberg, son 5 yılda 218 çalışma arkadaşlarını yurt dışındaki Bosch lokasyonlarında görevlendirdiklerini söylüyor ve şöyle anlatıyor: “Çalışma arkadaşlarımızın yüzde 31’i lider konumundayken, sadece bu yıl yurt dışında görevlendirilen liderlerin oranı yüzde 44 oldu. Yine 2024 yılı yurt dışı görevlendirme oranlarımız yüzde 31’i lider pozisyonu hariç beyaz yaka ve yüzde 25 mavi yaka olarak ön plana çıkıyor. Bosch çalışanları, yurt dışındaki Bosch lokasyonlarında yoğunluklu olarak mühendislik pozisyonlarında görev alıyor. Türkler yetkinlikleri, motivasyonları, çalışkanlıkları, esneklikleri ve işlerine tutkuyla bağlı olmalarıyla öne çıkıyor” ING Türkiye, yurt dışına en fazla çalışan gönderen ikinci çok uluslu şirket. ING Türkiye İnsan Kaynakları Genel Müdür Yardımcısı Hale Ökmen Ataklı, şöyle anlatıyor: “ING Türkiye bir yetenek havuzu ve birçok çalışanımız globalde yeni sorumluluklar üstleniyor. Şu anda 20’den fazla liderimiz globalde üst düzey yöneticilik görevlerinde yer alıyor. Uluslararası görevler, kazandırdığı tecrübe nedeniyle büyük önem taşıyor ve ING Türkiye çalışanlarına globaldeki fırsatlardan yararlanma olanağı sunuyoruz. Son 5 yılda ING Türkiye’den 154 çalışanımız ING Global’de yeni roller edindi.” Novartis Türkiye İnsan ve Organizasyon Direktörü Özlem Sökmen, son beş yılda yurt dışına 38 çalışanı gönderdiklerini söylüyor ve “Novartis bünyesinde uluslararası rollere beyaz yakalı transferi daha ağırlıkta” diyor. Borusan Boru İnsan, Kurumsal Gelişim, Çevre ve Sürdürülebilirlik Genel Müdür Yardımcısı Nihan Alhan, son 5 yılda 54 çalışanlarını yurt dışına gönderdiklerini söylüyor ve şöyle devam ediyor: “Global bakış açısıyla sektör içerisinde yetiştirdiğimiz ve konusunda uzmanlaşmış çalışma arkadaşlarımızı hem kendilerine yeni kariyer fırsatı sunmak hem burada kazanılan bilgi ve deneyimi ihtiyaç duyulan lokasyonlarımızda yaygınlaştırmak adına transferler gerçekleştiriyoruz. Böylece merkezi Türkiye olan şirketimizin sahip olduğu temel değer ve prensipleri de diğer lokasyonlara taşımış ve kültürümüzü yaşatmayı sürekli kılmış oluyoruz.” 

ÖNE ÇIKARAN ÖZELLİKLER

Türk yetenekleri globalde öne çıkaran pek çok özellikleri var. Değişime hızlı uyum sağlama bunların en öne çıkanlarından. Prometeon Türkiye, AFME, Rusya, CIS CEO’su Gökçe Şenocak, “Kriz yönetimi tecrübesi, sonuç odaklı bakış açısı, uzun soluklu çalışabilme ve hızlı karar alabilme Türkleri öne çıkarıyor” diyor. Şenocak ayrıca “Türk yöneticiler Doğu ve Batı kültürleri arasında köprü kurma yeteneğine daha fazla sahip. Bu da kültürler arası anlayışla uyum sağlamayı beraberinde getiriyor. İletişim ve empati becerileriyle ön plana çıkıyorlar” diye devam ediyor. Boehringer Ingelheim Türkiye İnsan Kaynakları Direktörü Özlem Kar, “Yurt dışı merkezli rollerde görev alan arkadaşlarımız da odağına yaratıcılık ve gelişimi alırken aynı zamanda yenilikleri benimseme, fark yaratma, yetenekli ve başarılı olma özelliklerinin yanı sıra güçlü motivasyonları ve duygusal zekalarıyla öne çıkıyorlar” diyor. BAT Türkiye, Bulgaristan ve Kuzey Kıbrıs Yetenek, Kültür ve Kapsayıcılık Direktörü Güliz Dalaman Yakmacı, son 5 yılda 61 Türk beyaz yaka çalışanlarının yurt dışında 15 farklı ülke ve bölgede liderlik görevi üstlendiğini söylüyor. Yakmacı, “Farklı koşullara hızla adapte olabilmemiz, konfor alanımızdan çıkmaktan çekinmememiz, pratik ve sonuç odaklı olmamızın yanı sıra çalışkanlığımız Türk yeteneklerin globalde ön plana çıkmasını sağlıyor” diyor. DHL Express Türkiye İnsan Kaynakları Direktörü Müge Arslan, son 5 yılda globale yapılan atamalarının yüzde 20’sinin üst yönetim pozisyonlarında gerçekleştiğini söylüyor. DHL Avrupa için Türkiye’nin önemli bir havuz olduğunu anlatan Arslan, “İyi eğitimli, nitelikli çalışan sayısı yüksek bir iş gücüne sahibiz. Değişimlere hızlı uyum sağlıyoruz. Çözüm odaklı ve esnek çalışma koşullarına uyum sağlama kabiliyetimiz yüksek. Bu özellikler de globalde tercih edilmemizde etkili oluyor” diyor. 

TÜRK ŞİRKETLER GLOBALLEŞİRKEN

Türk yeteneklerin yurt dışına ihracında diğer aktörlerse globalleşen Türk şirketleri. Bu şirketlerden biri olan Çelebi Havacılık, Hindistan, Almanya, Macaristan, Tanzanya ve Endonezya gibi ülkelerde aktif bir şekilde faaliyet gösteriyor. Şirket, son 5 yılda 32 ofis çalışanını yurt dışına gönderdi. Çelebi Havacılık Global İK Direktörü Adem Göker Kara,“Çalışanlarımızın global deneyim kazanmasının ve şirketimizin farklı coğrafyalardaki faaliyetlerine katkıda bulunmasının hem bireysel kariyer gelişimlerini desteklediğini hem Çelebi Havacılık’ın uluslararası arenada daha güçlü bir konumda olmasını sağladığını düşünüyoruz. Transferlerimizin yüzde 40’ı direktör ve üzeri pozisyonlarda gerçekleştirildi” diyor. Otokoç Otomotiv Şirket Lideri İnan Ekici, araç kiralama operasyonlarıyla yurt dışında Yunanistan, Azerbaycan, Macaristan, Gürcistan, Kazakistan, Ukrayna, Kuzey Kıbrıs ve Kuzey Irak olmak üzere toplam 9 ülkede ve 315 noktada olduklarını belirtiyor. Ekici, “Yurt dışındaki toplam 692 kişilik ekip içinde Türkiye’den giden 11 çalışanımız bulunuyor. Bunların 5’i son 5 yılda gönderildi. Sadece operasyon ve finansal liderlik rollerimiz için yurt dışına atamalarımız söz konusu” diyor. Sarkuysan Başkanı Hayrettin Çaycı, ABD ve Bulgaristan’daki operasyonlarına son 5 yılda 15 beyaz, 18 mavi yaka çalışan gönderdiklerini belirtiyor. Çaycı, “Türkiye’den özellikle üst kademe ve kendi teknolojimize sahip kilit teknik eleman gönderiyoruz. Zira yurt dışında prosesimize sahip teknik eleman temini oldukça zor” diye anlatıyor. Nobel İlaç İnsan Kaynakları Direktörü Emre Vural ise yurt dışında Kazakistan ve Özbekistan’da üretim ve Ar-Ge tesislerinin olduğunu söylüyor. Orta Asya’dan Avrupa kıtasına kadar 24 ülkede şirket ve temsilcilik yapılanmalarının olduğunu, 50’den fazla ülkeye kendi markalarıyla ilaç ihraç ettiklerini belirten Vural, “Genel stratejimiz bulunduğumuz ülkelerin yerel yetenekleriyle ilerlemek yönünde. Ancak Nobel kültürünün ve iş süreçlerinin inşası için Türkiye’den söz konusu ülkelere yönetici ve mühendis transferi yapıyoruz” diyor. AbbVie Türkiye İnsan Kaynakları Direktörü Dilek Gündüz ise “Bugüne kadar 20 çalışanımız Avrupa, Amerika gibi farklı bölgelere uzman ya da yönetici pozisyonlarında geçiş yaptı. Bu çalışanlarımızın yüzde 60’ı halen liderlik pozisyonlarında çalışmalarını sürdürüyor” diyor. 

PERAKENDECİ ATAĞI 

Yurt dışında temsil edilen pek çok Türk perakende markası var. Bu perakende atağı aynı zamanda bir yetenek transferini de başlatmış durumda. Örneğin Doğanlar Mobilya Grubu CEO’su Mustafa Karamemiş, son 5 yıl içinde 10 çalışanlarını yurt dışına gönderdiklerini söylüyor ve çalışanlarını globaldeki operasyonlarına gönderme nedenlerini şöyle anlatıyor: “Öncelikle stratejik bilgi ve deneyim transferi çatısı altında farklı iş pozisyonlarımız planlandı. Bu kapsamda, Türkiye operasyonlarımızda kazanılan deneyim ve bilgi birikimini, yurt dışındaki operasyonlarımıza aktararak global stratejilerimizin etkin bir şekilde uygulanmasını sağladık.” Colins Global İnsan Kaynakları Operasyonları Grup Müdürü Burak Sezer, global bir şirket vizyonuyla hareket ettiklerini belirtiyor. Son 5 yılda 24 çalışanlarını yurt dışında görevlendirdiklerini söyleyen Sezer, “Bu sayede farklı ülkelerin ve farklı kültürlerin iş yapış yöntemleriyle ilgili ‘know how’a sahip oluyoruz” diyor. Atasun Optik İnsan ve Kültür Direktörü Deniz Atik, “Türk yöneticilerin global alanda artan değeri onların esneklik, iletişim becerisi, başarı odaklılık, yüksek adaptasyon yeteneği, belirsizlikleri yönetme kabiliyeti gibi özelliklerinden kaynaklanıyor” diyor.