Artık koçluk yapan lidere ihtiyaç var

“Liderlik, sıradan insanların sıra dışı şeyleri yapabilmesini sağlamakla ilgilidir...” Bunu söyleyen Graham Ward, Türkiye dahil dünyanın pek çok ülkesinde yönetici koçluğu yapan bir akademisyen. Ward, liderlerin altındakilerle gerçekten ilgilenmesini, onlarla etkileşime geçip daha yaratıcı olmalarını sağlamak için adeta onlara “hizmet etmesi” gerektiğini savunuyor. Ona göre her lider aynı zamanda çalışanlarına koçluk yapabilmeli. Günümüz liderlerine acil önerisi ise artık günü kurtarmaktan vazgeçip, uzun vadeli stratejik hedefler için gözlerini ufka dikmeleri. Graham Ward, yönetim kurulu seviyesindeki yöneticilere koçluk vermekte uzmanlaşmış bir akademisyen... Akademik çalışmalarını şu an Fransa’daki IN-SEAD İşletme Okulu’nda verdiği liderlik dersleriyle sürdürüyor. Mentorluk üzerine iki kitabı ve sayısız makalesi bulunan Ward’ın liderlik kapasitesini geliştirme tutkusu 17 yıl boyunca Avrupa fonları bölümünü yönettiği ABD’li yatırım bankası Goldman Sachs’da çalışırken başlamış.

Deutsche Bank, McKinsey, Bristol Myers Squibb gibi pek çok uluslararası şirkete liderlik danışmanlığı hizmeti veren Ward, Türkiye’de ise arasında Citibank Türkiye Genel Müdürü Serra Akçaoğlu’nun da bulunduğu 20 kadar üst düzey yöneticiye mentorluk yaptı. Dünyadaki liderlerle kıyasladığında Türk yöneticilerini daha kıvrak zekalı ve enerjik buluyor. Türk liderlerle en çok üzerinde çalıştıkları konunun ise uzun vadeli bakış ve farklı kültürlerle bir arada çalışabilmek olduğunu söylüyor. “Liderlik, sıradan insanların sıra dışı şeyleri yapabilmesini sağlamakla ilgilidir” diyen Ward, bugünün dünyasında başarılı olacak liderlerin “etkileşime geçebilenler” olduğunu anlatıyor. Çünkü, ona göre dijital çağda yaşanan yoğun veri akışında karar alırken gerekli ve gereksiz bilgiyi ayırabilmek ancak takım halinde çalışabilmekle mümkün.

Ward’a göre, yeni dönemde liderlerin altlarındakilere “koçluk yapabilmeleri” ve bu anlayışı piramidal şekilde tüm şirkete yansıtmaları gerekiyor. Tabii bir de hızlıca tükenmemek için 7/24 çalışma anlayışından vazgeçip, kendilerine gerçekten vakit ayırmaları lazım. Ward’ın dünya krizden yavaş yavaş çıkarken liderlere uyarısı ise şu: “Ekonomi bir dönemeçte. Artık günlük işleyişten kafalarını kaldırıp ufka bakma ve geleceği inşa zamanı.” Ward’ın sorularımıza verdiği yanıtlar şöyle:~
Capital: Size göre yeni dönemde liderin tanımı nedir?
- Yeni dönemde liderin gözü her zaman ufka bakmalı. Ama aynı zamanda günlük işleyişi de dikkatle izlemeli. Ancak, enformasyonun çok fazla olduğu yeni dönemde bu, oldukça güç bir iş. Ayrıca hiyerarşinin hakim olduğu ve liderlerin daha çok uzun vadeli hedeflere odaklandığı eski dönemden çok daha farklı bir durum var.

Capital: Liderler kendi gelişimleri için yeni dönemde neler yapmalı? Gelişim için hangi araçlar son dönemde daha fazla kullanılıyor ve kullanılmalı?
- Bence bunun yanıtı çok basit; her şey etkileşime geçebilmekle ilgili. Liderler her zaman daha yüksek kapasitelere ulaşmak amacıyla liderlik eder. Ama etrafta çok fazla bilgi dolaştığı için, liderlerin bugün artık kendileri için çalışan insanlarla daha fazla iletişime geçmesi gerekiyor. Bana göre bugün, bir liderin yüksek bir duygusal zekaya sahip olması olmazsa olmaz bir koşul. Liderler, kendi altlarındaki takımlar, onların altlarındakiler ve hatta yönettikleri organizasyondaki tüm çalışanlarla bir iletişim kanalı açmadıkça başarısız olmaya mahkumdur.

Capital: Günümüzde CEO ve liderlerin eksik yanları neler? Geçmişle kıyasladığınızda olumlu ve olumsuz anlamda ne tür farklılıklar var?
- Birincisi, bugün liderler eski moda hiyerarşik yönetme biçiminden uzak durmalılar. Günümüzün organizasyonları tipik olarak matriks yapılar ve liderler de bu matriks yapı içinde nasıl etkin bir işleyiş gösterebileceklerini keşfetmeli. İkincisi, hepimiz insanız. Liderler giderek daha fazla iş ve hayat dengesini kurmaları gerektiğini öğrenecekler. Kendilerine zaman ayırmaları gerekiyor. Böyle bir talep olsa bile, 24 saat boyunca liderlik yapamazlar. Bir liderin yapması gereken gün içinde bazı zamanlarda rutin işleyişten uzaklaşmaktır. Böylece günlük işleyişi belli bir mesafeden objektif bir şekilde değerlendirebilirler. Bugün ise gördüğüm liderlerin bunu yapmadığı, hatta giderek dijital çağın da yardımıyla 7/24 aktif olup, hızlıca tükenmeye başladıkları... Bu bir tuzak ve tükenmeyi önlemek için önceliklerini (ne acildir, ne değildir ayrımı yaparak) iyi belirleyip öyle hareket etmeleri gerekiyor. Ayrıca daha etkin bir şekilde görev delege etmeyi öğrenmeleri lazım.

Capital: İşletme yönetim dünyasında pek çok liderlik tipi var; otantik, politik, sert, paylaşımcı, inşa eden, delege eden gibi... Size göre son dönemde bu liderlik tiplerinden hangisi daha fazla yükselişte ve neden?~
- Bugün ihtiyaç duyulan liderlik tipi, “koçluk yapan lider”. Liderler diğerlerinin yeteneklerini geliştirebilmeyi öğrenmeliler. Onlara koçluk yapabilmeliler. Dolayısıyla koçluk yeteneklerini geliştirebilmeliler ve bu anlayışın piramidal şekilde sadece altlarındaki takımda değil tüm organizasyonda içselleştirilmesini sağlamalılar. Yani koçluk yapılan, altındakilere koçluk yapabilmeli. Yukarıdan aşağıya organizasyondaki tüm liderler yönettikleri takımın seviyesini yukarı çekmek için koçluk yeteneklerine sahip olmalılar,

Capital: Avrupa ve dünya önemli bir krizden geçerken liderlerin davranış biçimlerinde farklılıklar var mı? Kriz dönemi nasıl bir liderlik becerisi gerektiriyor?
- Bu kriz döneminde liderlik daha kısa vadeli bir şey haline gelmeye başladı. Liderler artık orta veya uzun vadede değil, “bir çeyrek”te yönetimde kalıyor. Ve gözlemlediğim birçok kıdemli yönetici, hissedarları mutlu etmek adına şirketlerinin orta ve kısa vadeli stratejik hedeflerine kafa yormaktan vazgeçiyor. Bu da şirketlerin değerine zarar veriyor. Liderler yeniden günlük işleyişten kafalarını kaldırıp ufka bakmalı ve gelecek için inşaya başlamalı. Ekonomi bir dönemeçte ve bunun hakkında düşünme zamanı... Bu bir solo girişim olmadığı için ekipleriyle bir araya gelip, bunu nasıl yapacaklarına kafa yormalılar.

Capital: Bu kriz döneminde şirketinde dönüşüm ve gelişim anlamında iyi işlere imza atmış lider örnekleri kimler? Bunlar bu dönüşümü nasıl başardılar?
- JP Morgan’ın yönetim kurulu başkanı ve CEO’su Jamie Dimon iyi bir örnek. Kamuoyundaki bunca düşmanca bakışa karşın JP Morgan’ı güvenilen gerçek bir yatırım bankası haline getirdi. Novartis Grubu Başkanı ve CEO’su Daniel Vasella ise insanlara ilgisi, uzun vadeli hedefler koyması, kendi sektöründeki megatrendleri anlaması ve faziletli bir liderlik sergilemesiyle günümüzün en iyi CEO’larından biri oldu. Xerox’un eski CEO’su Anne Mulcahy de üst seviye liderlerden. Çok alçakgönüllü ve odaklanma yeteneğine sahip. O görevi bıraktıktan üç yıl sonra bile, Xerox hala iyi durumda, Çünkü, insanlarla gerçekten ilgilenirdi. Hep, “Çalışanlar eğer yönetimin kendileriyle sadece çalışan olarak değil insan olarak da ilgilendiğini düşünürse mutlu olur ve böylece daha üretken olurlar. Tatmin olmuş çalışan, tatmin olmuş müşteri demektir. Bu da bizi en sonunda kârâ götürür” diyordu.~
Capital: Uzmanların çoğu ekonomiler toparlandığında bile artık yeni tip bir liderlik ortaya çıkacağı görüşünde, Sizce bildiğimiz anlamda liderlik yapmak geride mi kalacak?
- Evet, Çünkü, gelişen ve değişen şu ki, artık işgücünde yeni bir nesil var; Y Jenerasyonu. Ve Y jenerasyonu kendinden önce gelen X jenerasyonundan oldukça farklı, O kadar sadık çalışanlar değiller. Öte yandan onlar da herhangi bir çalışan bir işyerinden neyi talep ediyorsa onları istiyorlar. Maaş istiyorlar, yaptıkları şeyin kendilerini tatmin etmesini istiyorlar ve onaylanmak istiyorlar. Yöneticilerinin onlarla ilgilenmesini ve etkileşime geçmesini talep ediyorlar. Aslında başka bir açıdan bakarsak liderlik o kadar da fazla değişmiyor. Eğer birlikte çalıştığınız insanlarla ilgileniyor, onlara heyecan verici, amacı olan görevler veriyorsanız, onlara adaletli ücretler ödüyor ve gelişimleriyle ilgili olarak onlara vakit ayırıyorsanız, onların her gün daha fazla şey öğrendiklerinden emin oluyorsanız liderlik o kadar da farklı değil, Liderlik, sıradan insanların sıra dışı şeyleri yapabilmesini sağlamakla ilgili. Bunu yapabilmek için de onlara heyecan, enerji vermeli ve onlarla etkileşime geçmelisiniz, Eğer bunları yaparsanız karşınızdakiler de aynı heyecanla size cevap verecektir.

Capital: Türkiye’de kimlerle çalışıyorsunuz?
- Şu anda Türkiye’den danışanım yok. Ama geçmişte sayısı 20’ye varan Türk yöneticiyle çalıştım. Hepsi yönetim kurulu ve onun bir alt seviyesinde tanımlayabileceğim yöneticilerdi.

Capital: Türk CEO’lar yahut Türk şirketleri size hangi eksiklikleri konusunda yardım almaya geliyor?
- İlk aklıma gelen uzun vadeli, stratejik bakış açısı ihtiyacı. Örneğin bana danışan 3-4 yönetici spesifik olarak daha uzun vadeli bir düşünme sistemine sahip olabilmek amacıyla gelmişti. Daha sakin ve daha yansıtıcı bir liderliğe sahip olabilmek için danıştılar.

Capital: Türkiye’de daha çok kadın mı, erkek mi danışanınız vardı? Liderlik kapasitesi açısından karşılaştırma yaparsanız, erkek ve kadın yöneticilerde ne gibi farklılıklar gördünüz?
- Kadınlar da vardı ama daha çok erkek diyebiliriz. Hem Türkiye hem de dünya için ne yazık ki aynı şeyi söyleyebiliriz. İşyerlerinde yüksek seviyelerde çok fazla kadın yok. Ve kadın liderliğiyle ilgili olarak da eskiden kalma birtakım önyargılar halen mevcut. Bazı açılardan Türkiye’nin göreceli bir şekilde biraz daha ilerici olduğunu söyleyebilirim, gittikçe daha fazla kadın lideriniz olacak. Ancak yine de hem Türkiye’de hem de dünyada kadınların yükselmelerini zorlaştıran bir cam tavandan bahsedebiliriz.~
Capital: Kadınlar yükselmelerini engelleyen bu cam tavanı kırdıklarında, erkeklere göre öğrenmeye ve kendilerini geliştirmeye daha hevesli liderler mi oluyorlar?
- Evet, her zaman. Kadınlardaki temel duygusal zeka seviyesi erkeklere göre daha yüksek. O yüzden her türlü gelişime çok yatkınlar. Çok rahat ilişki geliştiriyorlar. Ve bunu çok doğal bir şekilde yapıyorlar. Sorun şu ki, halen liderlik seviyesinde azınlıklar. Kadınlar eşit şans verildiğinde en az erkekler kadar başarılı oluyor. Kendi pratiklerimden yola çıkarsam, kadınların erkeklerin atandığı yüksek görevlere atanmamalarında hiçbir mantıklı neden göremiyorum. Kadınların bazı şeyleri erkekler kadar iyi yapamayacağı yönündeki tarihsel yanılgı artık düzeltilmeli. Benim gördüğüm, kadın CEO’ların en az erkek CEO’lar kadar başarılı olduğu.

Capital: Daha önce karizmatik ve otoriter liderler yükselişteydi, Geleceğin liderlerinde hangi özellikler aranacak?
- Geleceğin ideal lideri yararlı ve yararsız bilgiyi birbirinden ayırabilmeli, İkincisi sadece kendi kültüründen olan değil pek çok farklı kültürdeki insanla birlikte çalışabilmeli. Üçüncüsü hem işinde hem de hayatında doğru adımları atabilmek için bazen bir adım geri çekilip, uzaktan bakabilmeli. Dördüncüsü yönettiği organizasyonla ve oradaki her çalışanla etkileşime geçebilmeli, bir köşede oturup organizasyondan ayrı düşmemeli.

Capital: Peki liderlik açısından bugünün ideal CEO’sunu tanımlayabilir misiniz?
- Şu anda bir krizden çıkış aşamasındayız. O yüzden liderlerin şu anda gözlerini kısa vadeden ayırıp, uzun vadeye odaklamalarının sırası. Tabii ki kriz dönemlerinde önemli olan durumu idare edebilmektir. Kriz yönetimi, büyüme dönemini yönetmekten çok farklıdır. Şu sıralar tekrar büyüme dönemine geçtiğimizi umut ediyorum. O yüzden liderler de en çok şimdi değişmeli. Eğer sadece gelecek çeyrek için yönetmeyi sürdürürlerse, başarısız olmaları kaçınılmaz. Ve kendilerini rakipleri onları canlı canlı yerken bulurlar. Dolayısıyla şu an, biraz geriye çekilip şirketlerinin önümüzdeki 5-10 yıllık stratejilerini düşünme, organizasyonun gelecekteki amacını ve nasıl bir kültüre sahip olması gerektiğini planlamanın ve bu doğrultuda çok agresif bir şekilde bunları inşa etmeye başlamanın zamanı.

Capital: CEO düzeyinde bir yöneticiye mentorluk yapacak kişinin profili, özellikleri nasıl olmalı?
- Bir defa insanları önemsemelisiniz. Çünkü insanlar bir şeyleri yanlış yaptıklarını düşündükleri için size geliyorlar. İkincisi kendi üzerinizde çalışmalısınız. Çünkü kendinizi geliştirmezseniz başkalarının gelişimine yardımcı olamazsınız. Yani bu, devam eden bir öğrenme süreci. Benim işimi yapan insanlar başkaları üzerinde çalıştıkları süre kadar, kendileri üzerinde de çalışmaya ihtiyaç duyarlar.~
Capital: Bir CEO genellikle liderlik anlamında kendini ispatlamış biridir. Böyle biri mentorundan neler bekler, onunla neler konuşur? İyi bir liderin, CEO’nun mentorluk almadaki hedefi nedir?
- Genelde buradaki sohbet tetiklenen bir durum olarak ortaya çıkar. Çünkü bir CEO liderlik özelliklerinden birinin geliştirilmeye ihtiyacı olduğunu keşfedecektir. Bu ihtiyaç genelde sohbetin başlangıcını oluşturur. Zamanla iki taraf arasında güven sağlandıkça, CEO bunun dışında yönettiği organizasyonel yapının özelliklerini ve hatta kişisel hayatını paylaşmaya başlar. Bu da kendisi hakkında daha derinlemesine ve farklı şekilde düşünmesine yardımcı olur. Kısaca kendisi hakkında daha fazla düşünmeye başlar ve bu da onu daha etkin bir lider haline getirir.

Liderlere 11 maddelik başarı reçetesi
1- Yaptığınız işin gerçekten istediğiniz iş olduğuna emin olun. Eğer değilse, başka bir iş bulun.
2- Sadece bir hayatınız var. Onu akıllıca kullanın. Eğer işiniz aynı zamanda tutkunuz değilse, iyi bir lider olamazsınız.
3- Hizmet etmeyi öğrenin. Yöneticiler işleri yönetir, liderler ise insanlara liderlik eder. Liderlik size verilmiş bir hediyedir. Gerçek liderlik ise çalışanlarınıza, şirketinize, toplumunuza ve nihayetinde insanlığa hizmet anlamına gelir.
4- Mütevazılığınızı koruyun. Sonunda siz de herkes gibi bu dünyadan gideceksiniz.
5- Harika takımlar kurun ve onları kendi yollarını bulmaları için serbest bırakın. İşleri etkin bir şekilde delege etmeyi öğrenin.Takımınızın işlerine karışmayın, bağımsız ve yaratıcı olabilmelerini sağlayacak şekilde onlara koçluk ve mentorluk yapın.
6- Kendinizi geliştirin ve öğrenmeye devam edin. Daha öğrenecek çok şeyiniz olduğunu kabul edip, buna uygun davranın ve etrafınıza ilham verin.
7- Gelecekte yerinize geçecek kişi için planlama yapın ve vazgeçmeyi öğrenin. Terfi alır almaz bu planı yapın.
8- Aldığınız her karar şirketin değerini ya artırır ya da azaltır. Yaptığınız şeylerin bir değer yarattığına emin olun. Eğer öyle değilse, yapmaktan vazgeçin.
9- Önemsediğininiz şeylere ve insanlara dikkatinizin tümünü verin. Aynı anda çok i�� yapmaya çalışmayın.
10- Hayatınızda ve başkalarının hayatında gerçekten var olun.
11- Hatalarınız kabul edin. Liderlik bir bilim dalı değil, sanattır. Mükemmel olmak imkansızdır~
"TÜRK CEO'LARIN 3 ÖNEMLİ ÖZELLİĞİ VAR"
Capital: Tecrübelerinize dayanarak Türk liderlerinin dünya liderleriyle kıyaslandığında güçlü yanları nelerdir?
- En güçlü yanları enerjileri... İlk aklıma gelen o. Türk liderlerinde çok fazla enerji var. İkincisi girişimci kapasiteleri, çok güçlü girişimciler. Üçüncüsü ise zekaları. Birlikte çalıştığım Türklerin çoğu hayranlık verici derecede akıllıydı. Bence bu, Türkiye’nin Asya-Avrupa arasında ve Ortadoğu’ya yakın çok özel coğrafi konumundan da kaynaklanan bir şey; etraflarındaki kültürlerden pek çok farklılığı alıp, bütünleştirebiliyorlar. Bu da onları etkileyici bir şekilde güçlü yapıyor.

Capital: Görüşmeleriniz süresinde Türk CEO’ların hangi özelliklerini geliştirmek istediklerini gördünüz ve sizin onlara bu konuda verdiğiniz tavsiyeler neler oldu?
- Küreselleşmiş bir dünyada yaşıyoruz ve Türkiye de bunun dışında değil. Türk yöneticiler de küresel şirketlerde liderlik yapmak durumunda. Burada yardım ettiğim konulardan en önemlisi Türk yöneticilerin başka kültürlerle efektif çalışabilmeleri için duygusal zekalarını geliştirmeleri yönünde oldu.

"SERRA AKCAOĞLU COK ÇALIŞTI"
İDEAL BİR KOÇLUK ÖĞRENCİSİYDİ
“Halihazırda Citibank Türkiye'nin CEO’su olan Serra Akçaoğlu ideal bir koçluk öğrencisi örneği. Serra işe başladığında ustalık isteyen bir görevi üzerine aldı. Citibank Türkiye'nin başına geçen ilk Türk vatandaşı ve ilk kadındı. Pozisyonu daha önce yabancılar (expatler) tarafından doldurulmuştu. Türkiye çok heyecan verici bir piyasa olduğundan dolayı çeşitli karmaşık operasyonlarda yapılması gereken çok iş vardı. Global finansal kurumlar çetrefilli organizasyonlardır ve Serra daha işin başında böyle karmaşık ortamlarda liderlik etmek için çok şey öğrenmesi gerektiğinin farkına vardı.
TANIDIĞIM EN İYİ LİDERLERDEN BİRİ
Müthiş bir farkındalığı ve öğrenme isteği var. Ayrıca çalışanlarını ve onların bulunduğu ortamı çok önemsiyor. Böyle büyük bir takıma liderlik etmek yetenek gerektirir ve Serra liderlik yeteneklerini istek ve alçakgönüllükle geliştirdi. Bence kendilerine zor sorular soran liderlerin başarılı olma ihtimalleri daha yüksek. Bu da cesaret gerektirir. Serra bu zorluğu göze aldı ve samimi olarak kendisi finans sektöründe veya başka bir iş kolunda karşılaştığım en iyi liderlerden biri. Biraz çok çalışması gerekti ama kendisi hakkında gelecek yıllarda çok şey duyacağınıza eminim. Kendisi müthiş bir kadın.”~
LİDERLİKLERİYLE İŞ DÜNYASINA DAMGA VURAN 5 LİDER
BILL GATES
Bilişim devi Microsoft’un kurucusu Bili Gates, hayatında ikinci bir hareket cephesi açabilen yetenekli işadamına verilebilecek harika bir örnek. Hem insanlığa hizmet, hem de yaşam serüvenimiz için örnek alabileceğimiz bir felsefe sundu; Öğren, kazan, hizmet et!
INDRA NOOYI
Pepsico’daki ilk kadın ve yabancı lider. Kişisel gelişime bağımlı ve bunun sonucu olarak şirketinin kültürü de onu yansıtıyor.
NARAYANA MURTHY
Hintli dev yazılım şirketi Infosys’in 22 yıllık başkanı. “Infosys’in farklı cinsiyetler, milletler, ırklar ve dinsel inançlardan insanların müşterilerimize her geçen gün daha fazla değer katabilmek için yoğun bir rekabet ortamında ama, en yüksek uyum ve saygıyla birlikte çalıştığı bir yer haline gelmesini istiyorum” dedi. Böylece muhteşem ve kalıcı bir kültür yarattı.
JEFF BEZOS
E-ticaret devi Amazon'un kurucusu Jeff Bezos korkusuz bir girişimci. Alışveriş alışkanlığımızı değiştirme tutkusuyla yola çıktı ve “çeyrek kazançları” veya kısa vadeli hedefleri gözetmeden bunu gerçekleştirdi. Uzun vade için liderlik yaptı ve şimdi ektiklerini biçiyor.
TONY HSIEH
Dünyanın en büyük online alışverişi sitesi Zappos’un CEO’su Tony Hsieh, dünyadaki en iyi müşteri hizmetleri şirketini kurmayı amaçladı. Bunu da çalışanlarını birey olarak değerlendirildiği, yenilikçi ve yaratıcı olmaya teşvik edildiği bir şirket kültürü yaratarak başardı.