Temsa"nın yeni yolu

Hande Yavuz

[email protected]

Sabancı Holding ve PPF’in ortaklığında yoluna devam eden Temsa, son 3 yılda önemli bir dönüşüm yaşadı. İşin merkezine Ar-Ge ve teknolojiyi koyan şirket, 150’yi aşkın mühendis kadrosuyla kritik fark yaratacak sistemleri kendisi tasarlıyor. Gelirinin yüzde 70’inden fazlasını ihracattan elde ediyor. 3 yılda şirketin 4 kat büyüdüğünü, ulaşımı odağına almış bir teknoloji şirketine dönüştüklerini belirten Temsa CEO’su TOLGA KAAN DOĞANCIOĞLU, “Önümüzdeki 5 yılda Temsa’yı dünyanın en saygın ulaşım çözümü sunan şirketlerinden biri, bir teknoloji şirketi olarak göreceksiniz” diyor.

1968 yılında Sabancı Holding bünyesinde kurulan Temsa, 2019 yılında teknolojik ve sektörel odaklanma stratejisinin bir parçası olarak İsviçre merkezli True Value Capital Partners’a satıldı. Otobüs ve midibüs üretimi ve ihracatı yapan şirket, bu süreçte üretimini durdurunca 2020 yılında Sabancı Holding, bu kez Skoda Transportation’ın ana ortağı PPF ile birlikte yüzde 50-50 ortaklıkla Temsa’yı yeniden satın aldı. Satın almayla ilgili olarak Sabancı Holding CEO’su Cenk Alper, “Şirketimizi geçen yıl yurt dışı menşeili bir yatırım fonuna sattık, satış sonrasında şirketin finansal durumuyla ilgili yaşanan olumsuz gelişmeler Temsa’nın faaliyetlerini durdurmasına yol açtı. Kendi yarattığımız markaya karşı olan sorumluluğumuz gereğince, sorunun çözümünde kalıcı bir rol üstlenmek istedik” açıklamasında bulundu. Aradan geçen 3 yılda ise Temsa önemli bir dönüşümle yeni bir yola girdi. 3 yılda 4 kat büyüyen şirket, özellikle Ar-Ge’ye yaptığı yatırım ve geliştirdiği yeni teknolojilerle dönüşümüne ivme kazandırdı. Temsa CEO’su Tolga Kaan Doğancıoğlu, geldikleri noktada artık bir teknoloji şirketine dönüştüklerini söylüyor. Bu yılı da yüzde 110 büyümeyle kapatmaya hazırlandıklarını dile getiren Doğancıoğlu, “Önümüzdeki 5 yılda Temsa’yı hem ürünleriyle hem ürettiği çözümlerle dünyanın en saygın ulaşım çözümü sunan şirketlerinden biri, bir teknoloji şirketi olarak göreceksiniz” diyor. Temsa CEO’su Tolga Kaan Doğancıoğlu ile şirketin son dönem yaşadığı dönüşümü ve gelecek planlarını konuştuk: 

 Son birkaç yıldır Temsa önemli bir dönüşüm yaşıyor. Bu dönüşümün odağında ne var? 

 Biz ulaşımı odağına almış bir teknoloji şirketine dönüşüyoruz. Bütün işimiz sürdürülebi- 1968 lirlik ve teknoloji üzerine kurgulu. Türkiye’nin ihracatı kilogram başına 1,6 dolar civarındayken otomotivde bu rakam 10 dolar, ağır ticari vasıtaya geldiğimizde ise 20-22 dolar. Bizim odaklandığımız elektrik hidrojenli araçlarda bu rakamlar 35-40 dolara çıkıyor. 

 Bu dönüşüm ne zaman başladı, bu kapsamda neler yapıyorsunuz? 

 Bu dönüşüm aslında ilk Ar-Ge merkezi kuruluşuyla başladı. Elektrikli araçlar adeta bir dönüm noktası oldu. 2015-2016 yılından başlayan bir yolculuktan bahsediyorum. 2020 yılından itibaren de bu elde edilen teknolojilerin ticarileşmesi hızlandı. Bugün 10’u aşkın ürünümüzde sıfır emisyona ulaştık. Amerika’dan İsveç’e, Prag’dan Almanya’ya, oradan Samsun’a ve Adana’ya kadar değişik coğrafyalarda bu ürünlerimizi ticarileştirebildiğimiz bir dönem yaşadık. Gelirimizin yüzde 4-5’ini Ar-Ge ve teknolojiye ayırıyoruz ki bu oldukça yüksek bir rakam. 150’yi aşkın mühendis tasarımcımız var. Güçlü iş birlikleri gerçekleştiriyoruz. Çok geniş bir ürün çeşitliliğine sahibiz. Kritik fark yaratacak sistemleri kendimiz tasarlıyoruz. Standart bir ürünü almak yerine biz her uygulamaya uygun çözümü biraz da şehre göre terzi usulü hazırlıyoruz. Örneğin İstanbul 7 tepeli bir şehir. Adana çok sıcak bir şehir. Bunlara göre farklı piller geliştiriyoruz. Dolayısıyla hem elektrik elektronik hem batarya yönetiminde ama daha da önemlisi aracı araç yapan araç mühendisliği ve onu tasarlama konusunda yüksek becerisi olan bir ekibimiz var. 

Geldiğiniz noktada ciroda, kârlılıkta ve pazar payında durumunuz nedir? Nasıl bir tempoyla büyüyorsunuz?

 Biz Adana’da yılda 10 bin adet üretim kapasiteyle şehir içi ve şehirlerarası ulaşım araçları otobüs ve midibüsün yanı sıra elektrikli mobilite çözümlerine odaklanıyoruz. Bugüne kadar toplam 130 binin üzerinde araç ürettik. 15 binin üzerinde araç ihracatımız oldu. Özellikle yaşadığımız dönüşüm sonrasındaki büyümeye bakarsak… 2020 yılından bugüne kadar Euro bazında 4 kat büyüme gerçekleştirdik. 2021’de yüzde 122’lik ciro büyümemiz, 2022’de ciro yüzde 157’ye ulaştı. Yani 2020-2022 arası kümüle olarak baktığımızda yüzde 550’yi aşan bir büyümemiz var. 2023 de oldukça iyi gidiyor. İlk 9 ayda ciro büyümemiz geçen yılın aynı dönemine göre TL bazında yüzde 116 (5,8 milyar TL), dolar bazında ise yüzde 55. Benzer şekilde şirketimizin kârlılıkları da büyüdü. Bazı pazarlarda stratejimize göre daha fazla yer bulmaya gayret ettik. Gelirlerinin yüzde 70’inden fazlasını ihracattan elde ediyor. Halka açık olmamamıza rağmen sanki halka açık bir şirket gibi davranıyoruz. 

 Şu anda kaç ülkeye ihracat yapıyorsunuz? 

 Temsa aslında ilk günden bu yana hep ihracatla var olmuş bir marka. Bugüne kadar dünyanın 70’e yakın ülkesine 15 binden fazla araç ihraç ettik. Ama bizim için belki de ihracatı en iyi tanımlayan yer aslında nerede, ne kadar etkin olduğumuz... Özellikle gelişmiş pazarlarda Temsa’nın rekabetçi avantajının olması, bu alanda yer edinmiş köklü uluslararası şirketlerle rekabet edebiliyor olması gibi faktörler belki daha önemli. Avrupa’ya baktığımızda Fransa’da bugün 6 bine yakın aracımız yollarda. Almanya, İngiltere, İtalya en güçlü olduğumuz yerler. 

Pazardaki konumunuzdan bahseder misiniz? Bulunduğunuz segmentte rekabette özellikle hangi alanlarda öne çıkıyorsunuz?

 Midibüs grubunda bulunduğumuz segmentte yüzde 40 pazar payına geliyoruz. Otobüste yüzde 30’un üzerinde pazar payımız var. Amerika’da kamunun alım yaptığı ürünleri dışarıda bırakırsak yüzde 18 pazar payına sahibiz. Avrupa çok eski bir otobüs dünyası. Oyuncu sayısı çok fazla. Pazar çok fragmante. Ama yerleşik pazar olan Avrupa’da son 3 yıl içinde payımızı artırarak yüzde 3-4 pazar payına ulaştık. Şimdi buradaki payımızı daha da artırmak istiyoruz. Temsa’yı en iyi tarif eden veya başarısını en güzel anlatan ürün grubumuz otobüs. Çünkü şehirler arası otobüs taşımacılığına uygun araç yapmak güç. Onun için de Temsa hem Türkiye’de hem Avrupa’da yerel oyunculardan ayrışıyor. Bunu Amerika gibi regülasyonların çok sıkı, rekabetin çok sert, müşteri beklentisinin çok yüksek olduğu bir pazarda tekrar edebilmek ayrıca büyük bir başarı. 

 Büyürken odağınızdaki pazarlar hangileri? 

 Yüksek teknoloji beklentisi olan sürdürülebilirlik konusunda iddiası olan her pazar odağımızda. Ama tek kaygısı fiyat rekabeti olan yerde bulunmak istemiyoruz. 

 Pil ve bataryada nasıl bir büyüme planlıyorsunuz? Burada yaptığınız üretimle ne kadarlık bir ithalatın da önüne geçmiş oluyorsunuz? 

 Bizim ürettiğimiz tüm araçlarda yerlilik oranları yüzde 75’leri geçiyor. Buradaki tüm katma değerin Türkiye’de kaldığını söyleyebiliriz. Kabaca 100 araç değeri yarım milyon Euro’luk ürünün yüzde 75-80 değerinin Türkiye’de kaldığını söyleyebiliriz. Biz kendi batarya teknolojimizle elde ettiğimiz ürünlerde 8-10 yıl sonra menzilini yüzde 75-80 hala sağlayabiliyor. 

 Gelecek birkaç yılda ürettiğimiz otobüslerin yüzde kaçı alternatif yakıtla çalışacak? 

 Önümüzdeki 5 yılda şehir içindeki araçların yarısının bu şekilde olmasını planlıyoruz. Ona göre de yürüyoruz ancak elbette bu sadece bizim isteğimizle olmuyor. Bir de talebin bu yönde olması lazım. 

 Üretim, satış ve ihracatta bu yılı yüzde kaçlık bir büyümeyle nasıl kapatıyorsunuz? 

 Fabrikamız Adana’da yılın başında yaşadığımız deprem felaketine rağmen kısa sürede normale döndük. Yılı yüzde 110 büyümeyle kapatacağız. 

 Peki önümüzdeki yıla ilişkin nasıl bir büyüme planınız var? 

 Alternatif yakıtlı araçlar pazarının daha çok büyümesini planlıyoruz, öyle görüyoruz. Bu yılki kadar iddialı büyüme olamayacağını da tahmin ediyoruz. Bunun tabii ki hem iç hem dış sebepleri var. 2024’ün makro ekonomik dengelenmenin yerli yerine geleceği bir yıl olacağını düşünüyoruz. Dengeye gelirken rekabetçiliğimizi biraz zorlayacak bir yıl olacak diye öngörüyoruz. Avrupa ve Amerika pazarlarında enflasyonun geri gittiği, dolayısıyla fiyat artışlarının artık yavaş yavaş durduğu, ülkemizde de enflasyon ve kur dengesinin oluştuğu bir yıl olacak. Yine de ihracat tabanlı da büyüyen bir şirket olduğumuz için gelişeceğimizi görüyoruz. Ama büyümemizi önümüzdeki yıl da büyük ölçüde alternatif yakıtlı araçlar sürükleyecek. Otomotiv uzun vadeli plan gerektiren bir alan. 2024’ü geçirip ondan sonra 2025-2026’da daha fazla büyümenin olacağı bir dönem olacak diye düşünüyoruz. 

Pil ve batarya üretimi sadece kendi araçlarınıza yönelik mi yoksa başka şirketler için de üretim yapıyor musunuz?

 Otobüs kategorisinde kendi araçlarımız için üretim yapıyoruz. Talep olursa başka şirketler için de yapabiliriz. Çünkü bu sektörün iş birliğiyle büyüyeceğine inanıyoruz. Otobüs işinde elde ettiğimiz bilgi birikimini ve teknolojik avantajı farklı yerlerde de kullanıyoruz. Örneğin kamyonların ve deniz taşıtlarının elektriklendirilmesinde... Başka araç gruplarında, sabit şebekenin ulaşmadığı yerlerde şarj edilebilecek ürünler için de üretebiliyoruz. Örneğin; enerji depozitlama sistemleri için yaptığımız çalışmalar var. İş kolu olarak daha emekleme safhasında. İş birliği yapmak isteyen bütün şirketlerle çalışmayı istiyoruz. 

 Farklı markalarla iş birlikleri yapıyorsunuz. Bu iş birlikleri size nasıl bir güç katıyor? 

 Temsa olarak iş birliğinin bize güç kattığına inanıyoruz. Bu, zaman zaman teknoloji yatırımlarının daha hızlı geri dönüşünü sağlamak, aynı veya benzer ürünlerin daha çabuk pazara çıkmasına fırsat vermek için oluyor. Skoda’yla kardeş şirket olmamızın getirdiği avantajdan da yola çıkarak daha da hızlı bir iş birliği modeli var. Portekizli CaetanoBus ile iş birliğini kamuoyuna açıkladık. Başka fırsatlar da çıktığında bunları da değerlendiririz. 

 Önümüzdeki 5 yılda Temsa’yı nereye taşımayı hedefliyorsunuz? 

 Önümüzdeki 5 yılda Temsa’yı hem ürünleriyle hem ürettiği çözümlerle dünyanın en saygın ulaşım çözümü sunan şirketlerinden bir tanesi, bir teknoloji şirketi olarak göreceksiniz. Ulaşım tabanlı bir teknoloji şirketi olacağız. Avrupa’nın belli bölgelerinde Amerika’da akla gelen, müşteri tercihinde öne çıkan bir şirket olmayı hedefliyoruz. En çok ihracat yaptığımız yer adetsel olarak Avrupa. En fazla pazar payı aldığımız yer Amerika. Pazar payımızın en yüksek olduğu yer ise Türkiye. Aslında bu da bize güç veriyor. Çünkü bu bizim tek bir pazar, tek bir coğrafyada yer almamızın ötesinde çoklu coğrafya, çoklu ürünle farklı ekonomik dalgalanmalara farklı pazar dinamikleriyle barışık bir şirket haline getiriyor. Bunu da bu şekilde dengeli biçimde belki yanına başka pazarlar da ekleyerek geliştirmek istiyoruz. Yurt dışında kim ki sürdürülebilirlik dünyasına ve daha yeni teknolojiye yatırım yapmak istiyorsa biz orada daha hızlı büyüyeceğiz. Daha fazla yer alacağız.