Zarar birkaç yıl daha sürer

BES için 2013 adeta efsane bir yıldı. Sektöre 1 milyon yeni katılımcı girdi, fonlar yüzde 25 büyüdü. Anadolu Emeklilik Genel Müdürü Mete Uğurlu, bu trendin 2014’te devam edeceğini ve 1 milyon yeni katılımcının sisteme gireceğini öngörüyor. Ancak kâr konusunda pek umutlu değil. 2013 başında gelen kesintiler ve yeni katılımcı maliyetleri nedeniyle BES şirketleri 2013’ü 200 milyon TL teknik zararla kapatacak.

Uğurlu, “2014’te performansa yönelik bir kesinti yapılması gündemde, belli fonlar için indirim olabilir. Böyle bakılınca kârlılık daha da ötelenecek gibi görünüyor” diyor.eçtiğimiz yıl BES, 10’uncu yılım doldurdu ve yüzde 25’lik devlet katkısının yarattığı ivmeyle çok başarılı bir performans yakaladı. Aralık ayı ortasına kadar sisteme yeni giren katılıma sayısı 911 bin oldu. Emeklilik fonları da yüzde 25 büyüme yakaladı.

Bugün sektörde fon büyüklüğünde lider olan Anadolu Emeklilik Genel Müdürü Mete Uğurlu. 2014’teki büyümelerden de çok umutlu. 2014’te 1 milyon katılımcı sayısı ve en az 30 milyar TL fon büyüklüğü öngörüyor. Ancak tüm bu olumlu tablo, BES şirketlerinin kârlarına yansımıyor. Yönetici, “2012 yılı sonunda BES şirketlerinin bireysel emeklilik branşından teknik kârı 12 milyon TL civarındaydı. 2013 Eylül sonu itibariyle ise bu rakam 146 milyon TL negatife döndü” diyor.

Yıl sonunda bu zararın, 200 milyon TL’ye kadar çıkabileceğini tahmininde bulunan Uğurlu, gelecekte kârlılıkla ilgili öngörüsünü de şöyle aktarıyor: “2013 yılı başında fon işletim gideri ve yönetim gideri kesintileri düştü. Çok yüksek sayıda girişin etkisiyle de müşteri kazanım maliyetleri yüksek oldu ve bu zarar oluştu. Bu zararın 1-2 yıla kadar da telafisi mümkün olmaz. 2014’te de 1 milyon kişinin sisteme ekleneceğini öngörüyoruz.

Burada da maliyetler olacak. 2014’te performansa yönelik bir kesinti yapılması gündemde, belli fonlar için indirim olabilir. Böyle bakılınca kârlılık daha da ötelenecek gibi görünüyor.” Anadolu Emeklilik Genel Müdürü Mete Uğurlu ile BES’in 2014 yılı için hedeflerini ve şirketinin bu büyüyen alanda planlarını konuştuk:~

2013, BES için başarılı bir yıl oldu. 2014 yılında nasıl bir sektör göreceğiz?
Sistemde 10 yıl geride kaldı ve 2013 yılında performans, geçmiş en başarılı yılın bile iki katı oldu. Aralık ortasına kadar sisteme 911 bin yeni katılımcı girdi. 2013 sonunda bu sayı 1 milyon yeni katılımcıyı bulur. Devlet katkısının etkisiyle fon girişleri de çok iyi oldu, fonlar yüzde 25 büyüdü. Devlet katkısıyla birlikte 26,3 milyar TL büyüklüğe ulaştık. Devletin verdiği yüzde 25 cömert katkıyla hızlı büyüdük.

2014’te de bu ivmelenmenin aynı hızla olmasa da yakın bir şekilde devam edeceğine inanıyorum. Çünkü devlet katkısının hesaplara geçmesi giderek daha fazla dillenmeye başladı. 2013 yılı sonunda 1,2 milyon TL’yi geçen devlet katkısı olacak. Hükümet orta vadeli programında da 7,7 milyar TL ödenek ayırdı.

2014’te dünya ve Türkiye’de olağanüstü bir durum olmazsa bu büyümeler devam eder. Çünkü BES, artık çalışan çalışmayan her yaştan kişileri kucaklayan bir yapıya döndü. Son dönemde 56 yaş üstü girişler de arttı. 2014 yılında sistemdeki oyuncu sayısı da artıyor, 18 oyuncuya çıktık. Yeni katılımcı şirketlerin performanslarıyla da büyüme devam edecek.

2014 yılında da 1 milyon yeni katılımcı yakalanır mı?
Evet, 2014 ’te 1 milyon katılımcı sayısını zorlarız. 2013’te sektörün 17 şirketinin üretim kapasitesinde en üst noktaya gelindi ve bu kapasite artık aşağı gitmez. Ayrıca uzaktan mesafeli satış uygulamasıyla ilgili de son çeyrekte mevzuatla ilgili tereddütler giderildi. 2014’te mesafeli satış da üretime yüzde 8-10 civarında pozitif etki yapacak.

2013 yılında sistemden çıkışlar da azaldı. 2012’de stopajın fren etkisi kalkınca çıkışlar yükselmişti. 2012’de portföyün yüzde 1,2’i çıkarken, 2013’te bu oran yüzde 0,8’e düştü. Devlet katkısı nedeniyle giderek daha az çıkış olacağını düşünüyorum.~

Fon tarafında nasıl bir büyüme yakalanır?
Sistemin fonları da yüzde 20-25 bandında büyür. 30 milyar TL’yi kesinlikle geçeriz. Bu yıl olumsuz bir piyasa koşulu olmazsa, gelecek 2 milyar TL devlet katkısını da eklersek mutlaka 30 milyar TL’yi geçeriz.

Peki kişilerin ortalama katkı payı ödemeleri de artıyor mu?
2012 yılının sonunda ortalama katkı payı 150 TL idi. Ekim sonunda ise bu rakam 200 TL’ye geldi. Ama asıl kasım-aralık aylarını da içeren hesaplara bakılmalı. Bu rakam daha da yükselecek.

Sistemde, 2013’teki gibi bir ivme ne zaman, ne şartlarda olur?
Bireysel katılım süreçleri ve vakıf ile sandıkların 2015 sonuna kadar sisteme katılımıyla biz 2023 yılında katılımcı sayımızı 3���e katlamayı öngörüyoruz. 2023 yılına kadar 8- 10 milyon kişiyi daha sisteme almayı düşünüyoruz. Toplam fon büyüklüğümüzü de 200 milyar TL olarak öngörüyoruz.

Ama tabii mesleki emeklilik ve kıdem tazminatıyla ilgili konuşulan süreçler gerçekleşirse, fonlarda 400 milyar TL’lere ulaşabiliriz. Sistem ikiye katlanır. Kıdem tazminatı fonlarının BES’e geçmesi noktasında yakın aylarda görüşmeler oldu ama sosyal tarafta bir mutabakata varamadılar. Biz bireysel emeklilik sisteminin kıdem tazminatlarının takip edilmesine çok uygun bir yapıya sahip olduğunu söylüyoruz.

BES sistemlerinin dünyada yatırıma yönlendirdiği tutar 20 trilyon doları aştı. Emeklilik fonları Türkiye’de GSMH’nin yüzde 3,8’ini oluşturuyor. Bu rakam, Hollanda’da yüzde 100, OECD ortalamasında yüzde 77. Dolayısıyla Türkiye’de büyüyecek bir yapıdan bahsediyoruz.~

Vakıf ve sandıkların sisteme aktarımı yavaş. 2014’te bu aktarımlar hızlanacak mı?
Bu konuda bazı belirsizlikler yeni yeni giderildi. Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi bu aktarımlarda tereddüt uyandıran hususlarla ilgili bir yönetmelik yayınladı. Bu nedenle 2014’te bu dönüşümler yaşanacak. Türkiye’de büyük 100 civarında vakıf ve sandık mevcut. Bunların 3’ü için yakın geçmişte karar alındı.

Yakın geçmişte vakıf ve sandıklardan gelecek büyük rakamlar telaffuz edilirdi. Ancak işin pratiğine döndüğümüzde bu rakamların böyle olmadığını gördük. Vakıf ve sandıklardan sisteme aktarılacak tutarı, vergi tarafıyla ilgili düzenlemeler ve aktif- pasif üyeliklerin dengesi çok etkiliyor. İçeride emekli olmayı hak etmiş ya da yakında edecek kişilerin yüksek sayıda olması, sisteme aktarımda şirketler için yeterli cazibeyi sağlamayabiliyor.

Kurumsal tarafta sektör istediği gibi büyüyebiliyor mu?
Aslında adetsel olarak kurumsal katılımlar da büyüyor. Ancak son dönemde bireysel katılım rakamları çok yüksek olduğundan kurumsal taraf göreceli olarak küçük kalıyor. Dünyada toplu girişleri sağlayan sistemler var. Örneğin Yeni Zelanda’da işe başlayan her kişi direkt olarak sisteme kaydoluyor. Kendi isteğiyle çıkarılmadığı sürece de sistemde birikim yapıyor. Türkiye’de de özelikle BES şirketlerinin maliyetlerini aşağı çekebilmesi için bu tip zorunlu ya da yarı zorunlu sistemlere ihtiyacı var.

Tüm bu ortamda BES şirketlerin kârlılıkları ne durumda? 2013 için kâr nasıl oldu?
2013’te kârlılıkta ciddi bir düşüş oldu. 2012 yılı sonunda BES şirketlerinin bireysel emeklilik branşından teknik kârı 12 milyon TL civarındaydı. 2013 Eylül sonu itibariyle ise bu rakam 146 milyon TL negatife döndü. Yıl sonunda bu zarar, 200 milyon TL’ye çıkabilir. 2013 başında fon işletim gideri ve yönetim gideri kesintileri düştü.~

Çok yüksek sayıda girişin etkisiyle de müşteri kazanım maliyetleri yüksek oldu ve bu zarar oluştu. Bu zararın 1-2 yıla kadar da telafisi mümkün olmaz. 2014’te de 1 milyon kişinin sisteme ekleneceğini öngörüyoruz. Burada maliyetler olacak. 2014’te performansa yönelik bir kesinti yapılması gündemde, belli fonlar için indirim olabilir. Böyle bakılınca kârlılık daha da ötelenecek gibi görünüyor. Sistemin başından beri geçen 10 yılda kümülatif olarak henüz BES şirketleri kâra geçemedi. 10 yıldır kâr edemiyoruz ve önümüzdeki 1-2 yıl daha böyle devam edecek.

Kârsızlık sorununun temelindeki nedenler neler?
Toplu girişleri kolaylaştıracak, şirketlerin maliyetlerini düşürecek yapıların süratle devreye sokulması lazım. Bu konuda öneri setleri hazırladık, detaylarını çalışıyoruz. Çıkışların da önlenmesi gerekiyor. BES ürünü fiyatlaması çok zor bir ürün. BES şirketinin bir müşteriden kâr etmesi için müşterinin 7-8 yıl düzenli ödeme ile kalması gerekiyor.

Bu süreden önce ayrılırsa şirket mutlaka zarar ediyor. Sermayedarların kâr konusunda serzenişleri başladı. Biz de gelirlerin nasıl, ne kadar indirileceğini bilmek istiyoruz. Bugün geldiğimiz noktada bazı emeklilik şirketleri frene bastı, artık üretime neredeyse devam etmiyorlar.

Bu durumda oyuncuların çıkışlarını mı bekliyorsunuz?
Çıkı şlar da olabilir, çünkü BES şirketinin banka ve acenteyle desteklenen bir üretim kapasitesi yoksa ayakta kalması çok zor. 100- 200 bin katılımcıya gelmeden bu alanda para kazanmak veya 7-8 yılda başa baş giden bir yapıda sermayedarı mutlu edecek bir senaryo ortaya koyabilmek güç.  Bu nedenle konsolidasyon olabilir. Bugüne kadar sektör büyük fedakarlık yaptı. Tasarruf tarafında en önemli rol emeklilik şirketlerine veriliyor. Bu yapılar değil kâr etmek maliyetlerini bile kurtaramaz durumda olursa tabii ilerde sıkıntılar olabilir.~
Bireysel emekliliğin, kritik rakamları
1 MİLYON YENİ KATILIM Aralık ortasına kadar sisteme 911 bin yeni katılımcı girdi. 2013 sonunda bu sayı 1 milyon yeni katılımcıyı bulur.
YÜZDE 25 Devlet katkısıyla birlikte 26,3 milyar TL büyüklüğe ulaştık. Devletin verdiği yüzde 25 cömert katkıyla hızlı büyüdük.
YÜZDE 0,8 DÜŞÜŞ 2013 yılında sistemden çıkışlar da azaldı. 2012’de portföyün yüzde 1,2’i çıkarken, 2013’te oran yüzde 0,8’e düştü. Düşüş devam eder.
30 MİLYAR TL Sistemin fonları da yüzde 20-25 bandında büyür. 30 milyar TL’yi kesinlikle geçeriz.
200 MİLYAR TL Biz 2023 yılında katılımcı sayımızı 3’e katlamayı, 8-10 milyon kişiyi de sisteme almayı öngörüyoruz. Fon büyüklüğü de 200 milyar TL olur.
146 MİLYON TL ZARAR 2012 sonunda BES şirketlerinin bireysel emeklilik branşından teknik kârı 12 milyon Tl civarındaydı. 2013 Eylül sonu itibariyle 146 milyon TL negatife döndü. Yıl sonunda 200 milyon TL’ye çıkabilir.
1 MİLYON YENİ KİŞİ Bu zararın 1-2 yıla kadar da telafisi mümkün olmaz. 2014’te de 1 milyon kişinin sisteme ekleneceğini öngörüyoruz, burada da maliyetler olacak.

"2014 SONUNDA 7,5 MİLYAR TL FON BÜYÜKLÜĞÜMÜZ OLUR"
BU YIL 100 BİN YENİ KATILIMCI
Anadolu Emeklilik olarak 2013’ü 750 bin katılımcı ve 6 milyar TL fon büyüklüğü ile kapatıyoruz. 2014’te katılımcı sayısına 100 bin daha ilave ederiz. Fon büyüklüğümüz de 7,5 milyar TL’ye doğru rahatlıkla gelir. Biz uzun vadeli plan yapamıyoruz. Mevzuatın sıklıkla değiştiği bir ortamda değil 5 yıllık, 1 yıllık plan yapmak bile kolay değil. O nedenle şu an için yıllık planlarla gidiyoruz.

PAYLARI KORUMAK ZORLAŞIYOR
Şirketimizin bugün fonda yüzde 20 ve katılımcı sayısında yüzde 19 payı mevcut. Sektörün 2023’te belirlediği rakamlara göre bu pazar paylarını korumaya çalışacağız. Ancak bu da oldukça zor. Çünkü yeni oyuncularla üretim kapasitesi büyüyor ve bunu yakalayabilmek için sürekli dağıtım kanalımızı büyütmemiz gerekiyor. Oysa şu anda ana dağıtım kanalları olan bankalar paylaşılmış durumda.~

YENİ ÜRÜNLER YOLDA
Biz bu yıl bölge müdürlüğü sayımızı artıracağız. Trabzon’da bir bölge müdürlüğü kuracağız. Hayat ürünleri ile BES’in entegrasyonuna dair ürünler geliştiriyoruz, katkı paylarını garantiye alan bazı teminatlar sunacağız. Emeklilik ihracı ürünü sunan tek şirketiz, burada ürün zenginleştireceğiz. Ayrıca hayat ile BES’i birleştiren yeni ürünler üzerinde de çalışıyoruz. 2012’de bireysel branşta net kârımız 80 milyon TL’yi geçmişti. Bu yıl ise teknik kârlılıkta BES branşında negatif yazacağız.

"FONDA LİDERLİĞİMİZ SÜRER"
EN YÜKSEK DEVLET KATKISI BİZDE
Liderlik tabii ki önemli ancak bir numaralı önceliğimiz ticari kâr elde edebilmek. Anadolu Emeklilik olarak ölçek anlamında çok ideal konumdayız. Bundan sonra da kârlı büyüme peşindeyiz. Şu anda en yüksek devlet katkısını müşterilerine kazandıran şirketiz. Müşterilerimizi bilgilendirerek en yüksek katkıyı almalarını sağlıyoruz. Şu anda İş Bankası, Anadolubank, Albaraka Türk ve 300 acentamızla büyümemize devam edeceğiz.

KATILIMDA LİDERLİK GELİR Mİ?
Fon anlamında birincilik konusunda endişe duymuyorum, böyle devam eder. Katılımcı sayısında da 2013 başına kadar liderdik. Biz dağıtım ağımızı maksimum kullanıyoruz. Bu kullanma düzeyimiz kaliteli üretim anlayışımızla da paralel olarak bizi katılımcı sayısında liderliğe götürsün isteriz.