Enerjide yeni umut

Kaya gazı, Türkiye’nin enerjideki dışa bağımlılığına çözüm olacak mı? Türkiye, kendi enerjisini üretebilir hale gelecek mi? Bu kritik soruların yanıtını, halen hummalı biçimde süren arama çalışmalarının sonuçları verecek.

TPAO’nun yürüttüğü çalışmalar, Güneydoğu Anadolu ve Trakya bölgesine odaklanmış durumda. Tahminlere göre Türkiye, özellikle bu bölgelerde zengin kaya gazı rezervine sahip.

Ama bu rezervin “ticari ve kullanılabilir” olup olmadığını anlamak için biraz daha beklemek gerekiyor. Türkiye Petrol Jeologları Derneği (TPJD) Başkanı İsmail Bahtiyar'ın açıklamaları ise umut veriyor.

“Her şey iyi giderse Türkiye 8-10 yıl sonra kaya gazı kullanmaya başlayabilir” diyen Bahtiyar ile kaya gazıyla ilgili merak edilenleri konuştuk.

1- Türkiye kaya gazı rezervi açısından ne durumda?
Bugün yerli ve yabancı bazı kaynaklarda Türkiye’deki kaya gazı potansiyelinin 500750 milyar m3 civarında olduğunu gösteren çalışmalar var. Ancak bu sadece kaba bir hesap. Bunun doğruluğu, teknik çalışmalarla anlaşılabilir.

Yani sondaj sonrası kuyularda yapılacak özel işlemlerden sonra rezervin varlığı, üretilebilir olup olmadığı, ticari olup olmadığı ve miktarı hesaplanabilir. Çalışmalar hızla devam ediyor ve kesin rakamlar için bir müddet daha beklememiz gerekiyor.~
2- Kaya gazının hangi bölgelerde olduğu düşünülüyor?
Türkiye’de kaya gazı, kaya petrolü veya herhangi bir konvansiyonel olmayan kaynağın şu anda araştırıldığı ve çalışmaların yapıldığı yerler, Güneydoğu Anadolu (Diyarbakır ve Batman illeri arası) ve Trakya bölgesinin genelidir.

Yani bu bölgelerde potansiyel olduğu düşünülüyor. Zaten teknik çalışmalar da sürüyor. Bu bölgelerin dışında, potansiyel olabilecek başka yerlerin olduğunu da belirtmek isterim. Ama bunlar daha sonra değerlendirilecek yerler.

3- Çıkarılma ve işlenme süreci ne kadar sürüyor? Nasıl işlemler yapılıyor?
Kaya gazı veya konvansiyonel olmayan herhangi bir kaynağın arama-geliştirme ve üretim fazları, bizim daha aşina olduğumuz klasik veya konvansiyonel kaynakların arama-geliştirme ve üretim fazlarından teknik olarak biraz farklı. Konvansiyonel petrol ve gaz aramacılığında keşfin yapıldığı kuyular hemen üretime alınabiliyor.

Saha geliştirmeleri yapılırken üretim devam edebiliyor. Ancak kaya gazında sadece bir kuyudan ekonomik üretim yapılabilmesi pek mümkün değil. Genelde pozitif sonuçların bulunduğu ilk kuyulardan sonra sahanın genelinde onlarca, hatta yüzlerce kuyu açıldıktan sonra, bu kuyularda çatlatma yöntemiyle hedef kayalarda bir çatlak yapısı oluşturularak, kayaç içinde hapsolmuş gazın kuyuya akması ve üretimin yapılabilmesi sağlanıyor. Bu sebeple daha uzun, zahmetli ve pahalı bir süreç.

4- Tüm bu süreçlerin toplam maliyeti ne kadar?
Toplam maliyetin hesaplanabilmesi, bahsettiğim teknik çalışmaların ardından ulaşılabilecek bir sonuç. Şu an için bir rakam söylemek pek mümkün değil.~
Ancak kaya gazı arama-geliştirme ve üretim maliyetleri klasik petrol ve gaz arama-geliştirme ve üretim maliyetlerinden daha yüksek. Ama dünya genelinde petrol ve gaz fiyatlarının yüksek seyretmesi, bu kaynağın da ekonomik olmasını sağlayacak.

5- Kaya gazının diğer enerji kaynaklarına karşı nasıl farklılıkları var?
Son kullanıcı için kaya gazının doğal gazdan, kaya petrolünün de bildiğimiz petrolden bir farkı yok. Doğalgazın kullanıldığı tüm alanlarda kaya gazı da kullanılabilir. Sadece arama, geliştirme ve üretim teknikleri farklı ve daha pahalıdır. Ancak buradaki pahalılık konusu aslında göreceli bir kavram.

Bugün itibarıyla ABD’de servis şirketlerinin bolluğundan dolayı daha ucuza mal olabilen bir çatlatma operasyonu, Türkiye’de daha pahalıya gelecektir. Bütün bunların hesapları yapılacak ve ekonomik olan sahalar üretime alınacaktır.

6- Türkiye kaya gazını ne zaman kullanmaya başlayabilir?
Her şey pozitif gider, yani teknik çalışmalarda ortaya çıkan sonuçlar sondaj faaliyetleriyle desteklenir ve bunlar ekonomik bulunursa önümüzdeki 8-10 yıl içinde Türkiye’de kaya gazı kullanılmaya başlanabilir.

7- Türkiye'nin yıllık enerji talebi nedir? Bunun ne kadarı kaya gazıyla karşılanabilir?
Günlük petrol ihtiyacımız 600-650 bin varil, üretim ise toplam 75-80 bin varil, Günlük doğalgaz ihtiyacımız ise yaklaşık 130 milyon m3, üretim ise 2,5-3 milyon m3. Yani arzın talebi karşılama oranı petrolde yaklaşık yüzde 12, doğalgazda ise yüzde 2 civarında.~
İhtiyacın ne kadarı kaya gazıyla karşılanabilir? Bunu yapılan teknik çalışmalar ve kazılacak pilot kuyuların sonucuyla anlayabileceğiz, Ancak bilinmesi gereken bir şey var ki yurtiçinde üretilen 1 varil petrolün veya 1 m3 gazın ekonomik değeri yurtdışından satın alınan 3 varil petrole veya 3 m3 gaza eşittir.

Bu bağlamda yerli hidrokarbon üretimde en küçük bir artış bile ekonomiye katma değer olacak ve cari açığın azalmasında önemli rol oynayacaktır.

8- Kaya gazı açısından en şanslı ülkeler hangileri? Onlardaki çalışmalar ne aşamada?
Teknik olarak üretilebilir kaya gazı rezervleri konusunda en şanslı ülkeler Çin (36 trilyon m3), ABD (24 trilyon m3), Arjantin (22 trilyon m3), Meksika (19 trilyon m3), Güney Afrika (14 trilyon m3), Avusturalya (12 trilyon m3) ve Kanada (11 trilyon m3), Kaya gazı kullanımı açısından en ileri noktadaki ülke ise ABD, Ülkedeki gaz talebinin yüzde 30 gibi bir oranı kaya gazından karşılanıyor.

Hatta önümüzdeki birkaç 10 yıl içinde ABD’nin kaya gazı veya bu gazdan üretilen diğer ürünleri ihraç eder duruma geleceği bile öne sürülüyor, ABD dışında ekonomik üretim yapan bir ülke şimdilik yok.Çin’de saha geliştirmeleri devam ediyor, Güney Afrika, Avustralya, Kanada ve Polonya’da yoğun çalışmalar var.

9- Peki kaya gazının riskleri, olumsuz yönleri neler?
Petrol ve gaz aramacılığı ticari risklerini saymazsak, çevresel ve iş güvenliği anlamında hassas bir konu. Bu nedenle dikkatli olmak, her türlü önlemi almak ve var olan tüm kural ve normlar çerçevesinde hareket etmek azami önem arz ediyor. Yeraltı sularının kirlenip insan sağlığına ve çevreye zarar vermemesi için her adımın dikkatli ve gözlemlenerek atılması gerekiyor.~
10- Türkiye kaya gazı açısından nasıl bir stratejiyle ilerlemeli?
Miktarı ne olursa olsun oluşturulabilecek herhangi petrol veya gaz üretim artışı, ekonomiye sağlanacak bir kaynaktır. Türkiye’nin enerji için yurtdışına ödeyeceği paranın azalması anlamına gelir. Çalışmaların ve yatırımların devam etmesi lazım.

Çalışmalar da devlet tarafından desteklenmeli ve gerekli teşvikler sağlanmalı. Şu anki çalışmalar sadece Güneydoğu Anadolu ve Trakya bölgesiyle sınırlı. Umuyoruz ki buralardan olumlu sonuçlar alınır ve diğer potansiyel alanlar için de bir ivme olur.

Petrol ve gaz aramacılığı doğası itibarıyla çok zaman ve para alan bir konu. Açılacak 1-2 kuyuyla potansiyelin varlığını anlamak pek mümkün olmuyor. Bu konuda sabırla ve ayaklarımız teknik anlamda yere basarak gerekli çalışmaları mümkün olabilecek en kısa sürede yapmalıyız.