İkinci Dalga Güçlü Geliyor

90?lı yılların sonunda internet, yeni ekonominin gelişen mucizesiydi. Büyük yatırımlar yapıldı, yüksek bahislere girildi. 2000?li yıllara gelindiğinde ise hayaller bir ölçüde suya düştü. İnternet çabuk sönen bir balona dönüşmüştü... Şimdi ise yeniden yükselişte. Bu kez Web 2.0 adı verilen ikinci dalga ortalığı kasıp kavuruyor. İlkinden farklı olarak, şirketler bu yeni dönemde daha temkinli adımlar, daha kabul edilebilir iş modelleri ile ilerliyor. Ancak rekabet hız kesmiyor. Google, eBay, Amazon.com gibi efsanelerden sonra Wikipedia, Facebook, Flickr gibi yeni şirketler yaratan ikinci dalga, kimilerine göre önümüzdeki 20 yılın ekonomik verimliliğinin en önemli kaynağı olacak.

Fütürist Alvin Toffler, son kitabı ?Revolutionary Wealth?de, yeni bir verimlilik ve üretkenlik aracından söz ediyor. Bunun gelecekte insanlığı kurtaracak bir kaynak olduğuna dikkat çekiyor. Toffler?ın işaret ettiği bu yeni kaynak internetten başkası değil?

Hatırlarsınız, 90?ların sonlarında, Silikon Vadisi?nden çıkan başarı öyküleri dalga dalga yayılıyor, internetin yükselişi herkesi hayran bırakıyordu. Kimi zaman bir evin garajında, kimi zaman küçük bir stüdyoda başlayan internet işi, zaman içerisinde milyon dolarlık şirketler yarattı. Teknoloji şirketlerinin borsada yükselen hisseleri, yatırımcıların iştahını kabarttı. Risk sermayedarları satın alacak internet şirketi arar oldu. Ancak, bu dalga uzun sürmedi. İnternet çabuk sönen bir balona dönüştü. Çok sayıda şirket ortadan kayboldu. Büyük kayıplar yaşayan şirketler ve yatırımcılar, daha temkinli davranmaya başladı. Şimdi ise ?ikinci dalga? gündemde?

Bu kez, ilkinden çok farklı, yepyeni bir dönemle karşı karşıyayız. İnternetin cazibesinin yeniden yükselişe geçtiği bu döneme ?Web 2.0? ya da ?Boom.2? adı veriliyor. Toffler?ın dünyayı kurtaracak kaynak olarak tanımladığı internetin bu ikinci yükseliş döneminde şirketler daha dengeli adımlarla ve daha kabul edilebilir iş modelleriyle ilerliyor.

İnternet, aynı anda binlerce kullanıcıyı bir ortamda buluşturup, etkileşim sağlamayı başarabilen, çok amaçlı kullanılabilen pek çok uygulamanın hayata geçirildiği etkili bir platforma dönüşüyor.

Yeni dönemin özellikleri
Aslında ikinci dalganın özünde birinci dalgadan ve internetin ilk ortaya çıktığı günlerden çok büyük farklar yok. Yine de bugüne kadar değinilmemiş potansiyellerin gün yüzüne çıktığı farklı bir tablo söz konusu. Her şeyden önce bugün daha etkileşimli, kullanıcıların ve tüketicilerin daha katılımcı olacakları, daha çok veri ve içerik oluşturacakları bir platform mevcut. İnternet eskisine nazaran daha açık. Haberleşme ve entegrasyon teknolojileri ile protokolleri bakımından daha zengin ve şeffaf. Web siteleri daha hızlı ulaşılabilir ve kolay kullanılabilir hale gelmiş durumda.

Gartner analisti Halil Aksu?ya göre, Web 2.0 adı verilen bu yeni dönem, internetin ortaya çıktığı ilk dönemlerdeki genel özelliklerini yeniden hatırlatan ve bugüne kadar değinilmemiş potansiyelleri açığa çıkaran bir başlangıca işaret ediyor. Aksu, şöyle diyor:

?İkinci dalga ile birlikte gelen en temel değişim, kullanıcının ve bireyin daha çok dikkate alınması ve büyük resmin içine dahil edilmesi olarak tanımlanabilir. Bu anlamda önümüzdeki dönem çok heyecan verici ve verimli yeniliklerle karşılaşacağız.?

Öncü şirketler hangileri?
İşin teknolojik tarafında da yine çok önemli bir değişim var. Tıpkı 80?li yılların sonunda ?mainframe?den yani monolotik, büyük ve hantal yapılardan ?client server?a, bir anlamda daha dağınık ve kolay çalışan yapılara geçiş olduysa, bugün de benzer bir değişim söz konusu. Bu kez hizmet odaklı, bireye yönelik olan yeni bir teknolojik altyapıya geçiş var. İlk teknolojik değişimin yarattığı büyük değer, verimlilikte sağladığı artış ve şirketlerin örgütsel yapılarında yarattığı değişim, o dönemde nasıl Microsoft, Oracle, SAP gibi dev şirketleri yarattıysa, bugün de ikinci dalgayla birlikte öne çıkan şirketler var.

Bu şirketlerin başında Google geliyor. Google bugün tüm dünyada arama motorlarının öncüsü konumunda. Ancak, sadece arama motoru hizmeti ile değil, Gmail adlı e-mail hizmeti, Google maps harita programı gibi çok sayıda araç ile yeni dönemin en başarılı temsilcisi olarak anılıyor. eBay şüphesiz kendi alanında teşkil ettiği ekosistemle yeni döneme damgasını vuran bir diğer şirket. San Francisco körfezi merkezli basit, yöresel bir etkileşim platformu olarak başlayan eBay, bugün tüm dünyayı saran en önemli e-ticaret ve e-müzayede sitesi haline gelmiş durumda.

Öne çıkan yeni isimler
Web 2.0?ın dünyada asıl öncüleri, Google, eBay ya da Amazon gibi ilk adımlarını birinci dalgada atan şirketlerden çok daha ilginç. Bu şirketlerin en önemli ortak özellikleri tamamen interaktif olmaları ve tamamen ikinci dalganın içinden çıkmaları. Wikipedia, bu anlamda Web 2.0?ın en iyi temsilcilerinden biri. Açık kaynak, ücretsiz ve herkesin katılımına açık bir web tabanlı ansiklopedi olan Wikipedia, inanılmaz bir hızda gelişiyor ve yaygınlaşıyor.

Cep telefonları sahiplerinin birbirlerini bulduğu Dogeball.com, şu anda Amerika?daki öğrenciler arasındaki en popüler site haline gelen Facebook.com, gelecek bütün etkinliklerin ortak paylaşıldığı alan olan Upcoming.org ve koyduğunuz fotoğrafları başkalarının izlemesine olanak sağlayan Flickr, ikinci dalganın dünyada öne çıkan diğer ilginç örnekleri. Bunların dışında, Zimbra, LiveJournal, Laszlo Systems, Socialtext gibi şirketler geliştirdikleri yazılımları ve içeriği internette açık kaynak çerçevesinde kullanıma sundular. Bu şirketler de bugün yeni akıma öncülük eden şirketlerin arasında sayılıyor.

Büyük teknoloji firmalarının da bu akım ve eğilimleri çok yakından izlediklerine dikkat çeken Gartner Türkiye analisti Halil Aksu, şöyle diyor:

?Bugün Microsoft, Oracle, SAP gibi büyük teknoloji şirketleri de stratejilerini bu doğrultuda oluşturuyor. Kurum ve kuruluşlar da değişimleri izlemeli ve nasıl yararlanabileceklerini düşünmeliler.?

Türkiye de değişimi yakalıyor
Türkiye?de birinci dalga internet sağlıklı yaşandı. 2000 yılı öncesinde bazı tutarsız iş modelleri ile ortaya çıkan girişimler hızlıca yok oldu. Neden oldukları hasarlar nispeten etkisiz kaldı. Avrupa ve ABD?de görülen büyük hüsranlar ve yanılgılar Türkiye?de pek yaşanmadı.

İkinci dalganın da Türkiye?de yine sağlıklı adımlarla ilerlemesi bekleniyor. Ancak henüz Türkiye yolun çok başında... Türkiye?nin önde gelen BT sektörü yöneticileri ve danışmanları, Biletix.com, Sahibinden.com, Hepsiburada.com, İdeefixe.com, Yenibiris.com ve Kariyer.net gibi siteleri Türkiye?de Web 2.0?ın temsilcileri olarak örnek gösteriyor. Hem üye sayıları hem içerikleri hem de yeni yaklaşımlarıyla doğru yolda oldukları düşünülen bu şirketlerin, Türkiye?nin Web 2.0 serüveninde öncü olmaları bekleniyor.

Diğer yandan, dünyada yeni dalgayla birlikte gelen değişimin en önemli sürükleyicisi, genişbant internet kullanıcı sayısındaki artış oldu. 2000 yılında 5 milyon Amerikalı genişbant internet erişimine sahipken, 2005 yılının sonunda bu rakam 73 milyona ulaştı. Türkiye?de de genişbant internet kullanıcı sayısında, özellikle son 1 yıl içerisinde yüzde 745 gibi müthiş bir artış hızına ulaşıldı. Bugün Türkiye?de 2 milyonu aşan genişbant internet kullanıcı sayısı, bundan 10-12 ay önce sadece 10 binler seviyesindeydi.

Cisco Merkezi ve Doğu Avrupa?dan Sorumlu Başkan Yardımcısı Kaan Terzioğlu, yeni dalganın Türkiye?deki etkilerini şöyle yorumluyor:

?Çok hızlı ve dinamik bir değişim sürecindeyiz. Web 2.0 Türkiye?de de hızlı gelişiyor. Türkiye iTunes ve Google Earth gibi kaynakların kullanımında çok iyi bir tüketici konumunda. İnteraktif medya gelişiyor. Bugün kârlılığı artış eğilimde olan şirketler, müşterilerinin kendi kendilerine hizmet vermesini sağlayacak platformlar yaratıyor. Genişbant kullanımı arttıkça, Türkiye?nin global internet ekonomisinde önemli bir rol oynayacağını düşünüyorum.?

Gelecek nasıl olacak?
Artık internet, web?de surf yapmak, chat yapmak, e-posta alıp göndermekten ibaret değil. İnternet kavramının ifade ettiği anlam hızla değişiyor. Bilgi, görüntü ve ses iletişiminin bütününün temelinde internet yer alıyor. Üstelik bu servisler şimdi bir de kablo bağımsız. Çok yakında WiMAX teknolojisi ile büyük metropoller, kablonun erişemediği kırsal alanlar gibi geniş dış mekanlar internet bulutunun içine hızlı bir şekilde ve kablosuz olarak dahil olacaklar. Superonline Genel Müdürü Savaş Ünsal, önümüzdeki döneme yönelik şu saptamayı yapıyor:

 ?Oda büyüklüğündeki ilk bilgisayarlar ile sadece 4 işlem yapılabilirken, bilgisayarlardaki gelişmeye paralel bugün en basit PC?lerle bile neler yapılabildiğini görüyoruz. Benzer şekilde, internet hızı ve kalitesindeki gelişmeye paralel, kablo bağımsız bir yapıya kavuşulması, tüketici tarafında alınacak hizmete uygun cihazların da gelişmesi ile iş inanılmaz bir yöne doğru gelişiyor.?

Web 2.0 dalgası ise internetin gelişim sürecini destekliyor. Bugün tüm dünyada Web 2.0?a duyulan inancın çok yüksek olduğunu söyleyen Apple Türkiye Genel Müdürü Tansu Yeğen?in değerlendirmesi şöyle:

?İnsanların oluşturduğu bu siteler kişileri buluşturuyor ve tartışma ortamlarında fikirlerin paylaşılmasına olanak sağlıyor. Şikayetlerinizi ilettiğiniz, eski okul arkadaşlarınızı bulduğunuz, açık artırmaya olanak sağlayan, bütün bankaları bir araya getirip kullanıcıların tek bir noktadan kredi almasını sağlayan siteler gibi birçok site WEB 2.0?a geçmeye başladı. Her gün sayıları artan yeniliklere Türkiye de hızlıca adapte oluyor.?

Web?in geleceğiyle ilgili aslında kimsenin çok net bir tarifi yok. Gelecek, ?bekle ve gör? ile ?öncekinin doğan ve evrimsel devamı olacaktır? arasında bir karışımla tarif ediliyor. Ancak herkes, önümüzdeki dönem çok heyecan verici yeniliklerle karşılaşacağımızda hemfikir.

Kaan Terzioğlu / Cısco Merkezi Ve Doğu Avrupa?dan Sorumlu Başkan Yardımcısı

?Yeni Dalga, Önümüzdeki 20 Yılın Ekonomik Verimini Yaratacak?

Yeni Bir Kavram Bugün ?prosumer? adı verilen yepyeni bir kavramla karşı karşıyayız. Örneğin internet üzerinden banka işlemi yaparken bir taraftan tüketici oluyorsunuz, diğer taraftan da o bankanın bir elemanı haline geliyorsunuz. Bu kavram, önümüzdeki 20 yılın ekonomik verimliliğini yaratacak kavram olarak tanımlanıyor. Değişik ülkelerde insanların yaş ortalamalarına bakarsanız bugünkü refah seviyesini koruyabilmemiz için bundan 20 yıl sonra, bugünkünün en az 5 katı daha verimli çalışmamız gerekiyor. Aksi halde çok ciddi ekonomik krizlerin söz konusu olabileceği düşünülüyor. İşte Web 2.0 da bu verimliliğin kaynağı olacak. Bu nedenle Web 2.0 ilk kez bir pazarlama deyimi olarak hayatımıza girse de, aslında çok önemli bir sosyal ve ekonomik değişime işaret ediyor.

Cısco?nun Stratejisi Biz Cisco olarak hem bu gelişimi destekliyoruz hem de temel oyuncularından bir tanesiyiz. Bu anlamda network teknolojilerinin çok daha fazla kullanılacağını görüyor ve yaşıyoruz. Biz, teknolojik anlamdaki stratejimize ?akıllı bilgi ağları? adını veriyoruz. İnterneti bir bilgi paylaşım platformu olmaktan çıkarıp bir uygulama platformu haline getirmek istiyorsanız bu platformun akıllı, yani içeriği anlayabilen, güvenliği sağlayabilen bir platform olması gerekiyor. Akıllı bilgi ağları da buna olanak sağlıyor. Dolayısıyla, yaşadığımız değişim, stratejimizin bir anlamda hayata geçmesini ifade ediyor. Web 2.0 yaklaşımı Cisco?nun stratejisi ile bire bir örtüşüyor. Biz önümüzdeki yıllarda, akıllı ağların hem şirketlerin daha etkin çalışmasını sağlayacağını, hem de daha önemlisi şirketlerin tedarikçilerine ve müşterilerine uzanmasına, güvenli etkin bilgi paylaşabilmesine imkan vereceğini düşünüyoruz.

Halil Aksu / Gartner Türkiye Analisti

?Türkiye?de Web 2.0?ın Gelişimi Daha Yavaş Olacak?

İnternet Bankacılığı Hızlı Gelişti Türk insanının ve kültürünün müşteri ve hizmet anlayışları çağrı merkezlerinin ve internet sayfalarının çok gelişmesine ve yaygınlaşmasına neden oldu. Bugün Türkiye?deki internet bankacılığı sitelerinin, ne AB?de ne de ABD?de örnekleri veya benzerleri var. Bu konuda Türkiye çok büyük gelişmeler gösterdi.

E-Ticaret Yavaş İlerliyor E-ticaret alanında gelişmeler kısmen yavaş ilerliyor. Çünkü internet ve PC kullanım oranları hala düşük. Ancak yine de olumlu gelişmeler var. Genç neslin yetişmesi ve yetişkinlerin arasına katılmasıyla, önümüzdeki 5-10 yıl içerisinde, e-ticaret çok daha hızlı gelişecek.

Türkçe İçeriğe Dikkat Türkiye?de pek gelişmeyen alan, bireylerin arasındaki paylaşım ve etkileşim? Türk toplumu kalem tutmayı, bu anlamda klavyeyi kullanmayı pek sevmediği için, Türkiye?ye has, Türklere has, Türkçe içerik yavaş gelişiyor. Bunu anlamak için Wikipedia İngilizce veya Almanca kayıt sayısı ile Türkçe kayıt sayısını karşılaştırmanız yeterli. Dolayısıyla Web 2.0?ın Türkiye?de etkisini göstermesi biraz daha yavaş olacak. Bunun için daha çok yerel içerik ve kullanıcı oluşması gerekiyor ve PC-internet kullanım oranlarının hızlıca artması gerekiyor.
Pazar Büyüme Eğiliminde Bilgi teknolojileri alanında son bir yıl içinde sıra dışı olmayan ve son 3-4 yıldır devam eden sağlıklı ama nispeten yavaş artış devam ediyor. Bugün Türkiye?de 10 milyon kadar internet kullanıcısı olduğunu tahmin ediyoruz. 5-7 milyon kadar PC?nin kullanımda olduğunu düşünüyoruz. Türk Telekom?un ADSL kampanyası ve buna benzer tüketiciye yönelik bazı yapılanmalar bu rakamların gelişmesine yardımcı oldu. Ekonomideki istikrar ve gelir seviyesinin artması yine olumlu etki gösteriyor.

Savaş Ünsal / Superonlıne Genel Müdürü

Şirketlerin Stratejisi Nasıl Olmalı?

Son 10 Yıllık Gelişim İnternet artık hayatın içine girmiş durumda. İnternet, bir şirketin veya bir evin, elektrik, su, telefon gibi temel ihtiyaç listesinde yerini alma yönünde çok yol aldı. Pazarda tüketici bilinç seviyesindeki yükseliş, hizmetin yarattığı değerin algılanması ve ihtiyacının hissedilmesi internetin ticari anlamda önünü açtı.

Bugün artık, eğlence, eğitim, sağlık, güvenlik, birçok kamu hizmeti, bankacılık, reklam ve en başta da sesli-görüntülü-yazılı iletişimde internet vazgeçilemez konumda. Geçmiş dönemle bugün arasında, internet üzerinden verilebilecek ve tüketici tarafından kabul görecek servislerdeki olgunlaşma, internet bağlantı hızlarındaki büyük artış ve bu bağlantının kablosuz olabilme imkanı ve tüketici tarafındaki ?edinme maliyeti?ndeki düşüş önemli farklar arasında sayılabilir. Tabii geçen 10 yılda iş yapış şekline ilişkin edinilen tecrübeyi de unutmamalı.

Şirketler 3 Gruba Ayrılıyor Şirketleri kabaca 3 ana grupta toplayabiliriz. İlki omurga sahibi ve erişim odaklı şirketler. Diğeri, internet üzerinden içerik ve servis sunmayı iş modellerinin çekirdeğine koyan şirketler.

Sonuncusu ise her iki gruba da donanım ve yazılım sağlayan tedarikçi şirketler. Bu anlamda, servis sağlayıcı ve tedarikçi tarafında özellikle Avrupa ve Amerika merkezli birçok çok uluslu şirketi yeni dalganın öncüleri olarak sayabiliriz.

Stratejilerin Merkezinde Ne Var? Ana strateji olarak tüketici tarafında katma değeri en yüksek servis ve altyapıları mümkün olan en ucuz maliyet ile geliştirmekten bahsedilebilir. Bunun yanında özellikle Ar-Ge tarafında, yenilikçilikten bahsedebileceğimiz tarzda servislerin üretimi ve rekabetçi pazarda bir adım öne geçmek de bu tip şirketlerin öncelikleri arasında yer alıyor.

Hande D. Süzer
[email protected]