"Trafikte Bilgi Devrimi"

Baki Özer / Trafik Araştırma Merkezi Müdürü

Emniyet Genel Müdürlüğü, trafikte etkin denetimiçin büyük bir proje hayata geçirdi. Trafik Araştırma Merkezi Müdürü Baki Özer, Dünya Bankası destekli bu projenin 250 milyon dolara mal olacağını söylüyor. Ona göre, bu projenin dünyada birkaç örneği var. Tamamen yürürlüğe girdiğinde polisten sürücüye, trafikte her kesimin hayatını kolaylaştıracak, devrim niteliğinde dönüşüm sağlayacak.

Dünyada lider olduğumuz alanların başında trafik kazaları var ve bu kazalarda her yıl binlerce kişi yaşamını kaybediyor, on binlercesi de yaralanıyor. Can kaybının yanı sıra katrilyonlarca liralık ekonomik kayıp söz konusu.

Trafikte etkin bir denetim sistemi kurulması ve online ortamda bilgilerin paylaşımını içeren “Trafik Bilgi Sistemi” (TBS) projesi, nisan ayında başlatıldı. Ankara’da başlatılan projeyle, trafik polisleri de e-devlet uygulamalarının bir parçası haline getirdi.

Siemens Business Services (SBS) tarafından kurulan TBS, trafikte büyük yenilik getiriyor. Projenin özelliklerini, uygulanması ve sağlayacağı kolaylıkları Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Araştırma Merkezi Müdürü Baki Özer, Digital’e anlattı.

“Trafik Bilgi Sistemi” projesi nedir ve nasıl amaçla hazırlandı?

Ülkemizde trafik kazarlındaki kayıplar oldukça fazladır. 2001 yılı rakamları itibarıyla trafik kazalarının sosyo-ekonomik maliyeti 11 katrilyon 279 trilyon olarak saptanmıştır. Bu rakam, GSMH’nin yaklaşık yüzde 2,2’si kadardır. Merkezimizce gerçekleştirilen bir çalışmayla da bu kayıpların ekonomimize kazandırılması halinde neler yapılabileceğini belirlemeye çalıştık.

Buna göre sözünü ettiğim kayıpların ekonomiye kazandırılması halinde, örneğin 805 bin 664 adet kaloriferli konut ya da 8 bin 250 km. asfalt kaplamalı bölünmüş (double) yol yapmak, bir diğer ifadeyle de 8.7 milyon kişiye istihdam sağlamak mümkün olabilirdi. Tüm bu nedenlerle trafikte denetimin etkinliğini sağlanmak amacıyla bilgi-iletişim teknolojilerini bu alanda kullanmak istedik. Şu anda dünyada 2-3 örnekten biri diyebileceğimiz Trafik Bilgi Sistemi’ni (TBS) hayata geçirdik.

Projenin günlük yaşama yansıması nasıl olacak?

Trafik Bilgi Sistemi, mobil uygulamalar, karar destek ve internet uygulamaları şeklinde üç alt uygulamadan oluşuyor. Bu sistemle ekiplerimiz, online olarak hem veri girişi hem de sorgulama yapabilecekler. Daha önce veri girişleri ve kesilen cezalar, elle, insan unsuru devrede olmak koşuluyla yerine getiriliyordu.

Şimdi bu sistem faaliyete geçtiğinde, diyelim Eskişehir yolu 25’inci kilometrede bir trafik ekibi sizi çevirdiğinde, ceza uygulayacak, bu ceza anında merkeze kaydolacak. Buradan 5 km ötede bir başka ekip çevirdiğinde, sizin bir önceki cezanız sistemde olduğu için, ceza puanı uygulamasında çok büyük bir etkinlik sağlanacak.

Ayrıca, geriye doğru bir yıl içinde 5 kez hız ihlali yapıldığında, sürücü belgesinin geriye alınması uygulaması yapılıyor. Bu uygulamaya ve alkol uygulamasına da etkinlik kazandırılacak. Bu uygulama ile insan unsuru tamamen devreden çıkarılacak. Şu anda, trafik polisi, ekip otosundan merkeze telsizle şahsın bilgilerini verip kaydını soruyor. Bu tamamen bir zaman kaybı ve sokakta çok fazla sayıda ceza puanı dolmuş sürücü dolaşabilir.

TBS, tüm Türkiye’de faaliyete geçtiğinde,  bu olumsuzluklar giderilmiş olacaktır. Ceza girişlerini, tablet PC üzerinden online olarak yapacağımızdan, bir sonraki ekip, sürücüyü çevirdiğinde, bir önceki cezaları anında görme olanağına sahip olacak.

Şimdi ceza tutanağı ya da peşin alındı makbuzu düzenleniyor. Bu belgeler ekipler marifetiyle akşam bağlı oldukları bürolara teslim ediliyor. Ertesi gün bir başka görevli bunları bir deftere kaydediyor. Maliyeye gidecek olanlar ile emniyet genel müdürlüğüne gidecek olanları o birimlere gönderiyor. On gün sonra sisteme giriş yapılabiliyor. Hele Maliye’ye gitmesi daha da gecikiyor. Biz insanlar yerine verileri koşuşturacağız.

Sistemin bir başka avantajı, karar vericiler, yöneticiler denetim ekiplerini hem merkezde hem de taşrada, dijital harita üzerinden takip edebilecekler. Tablet PC’lerde bulunan GPS’ler sayesinde ekiplerimizin yerini çok küçük sapmalarla görebileceğiz. Mesaj alışverişine de olanak veren bu sistemde Hakkari ilimizin bir dağ yolundaki ekip İstanbul’un Taksim Meydanındaki ekiple anında mesaj alış-verişi yapabilecek.

Bu projeye nereden ihtiyaç doğdu?

Proje, Karayolu İyileştirme ve Trafik Güvenliği (KİTGİ)  projesinin kapsamında, Trafik Bilgi Sistemi adıyla başladı. KİTGİ projesinde bizden başka Milli Eğitim Bakanlığı, Gazi Üniversitesi ve Karayolları Genel Müdürlüğü var. Projenin tümü 250 milyon dolarlık Dünya Bankası kredisi ile yürütülüyor. Bize ayrılan payın içerisinde, Trafik Bilgi Sistemi’nin kurulması ve Türkiye’de trafik konusunda sağlıklı bir veri tabanının oluşturulması mantığı güdüldü.

Türkiye’de kayıtlar açısından sağlıklı bir veri tabanı yok. Bir İsveç firmasının, Türkiye’de yeterli ve sağlıklı bir trafik veri tabanı olmadığına ilişkin tespit de bu projenin şekillenmesinde etkili oldu. Örneğin, Türkiye’de trafik kazalarında ölen insanların sayısı, sadece kaza yerinde ölen insanlardan oluşmakta, oysa dünyadaki genel anlayışa göre trafik kazalarından sonra geçen 30 gün içinde ölen insanlarında trafik kazası kaybı olması gerekir. Bunun da istatistiklere yansıması gerekir. Biz de bu manada eksik vardı.

Trafik kazalarında yaralanan kişilerin durumları bu söylediğimiz süreler içinde takip edilecek ve bilgiler sisteme girecek. Diğer yandan kaza yoğunluklarının saptanmasında değişken ifadeler sebebiyle sağlıklı “kara nokta” lar belirlenemiyordu. TBS ile kaza noktaları coğrafi koordinatlar üzerinden sayısal olarak kayıt edileceğinden “kara nokta” ların saptanması daha kesin değerlerle yapılmış olacak.

Ekiplere ve yaya görevlilerine GPS cihazları dağıttık. Bulundukları noktanın koordinatlarını bu cihazla belirleyecekler ve kaza tespit tutanaklarına bu koordinat numaralarını yazacaklar. Koordinat numaraları da veri tabanına gireceği için kaza noktaları, dijital harita üzerinde görülecek ve Karayolları Genel Müdürlüğü, belediyeler, üniversiteler veya inşaat mühendisleri bu bilgilerden yararlanacaklar. Bu projede, hem Karayolları Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı ve Jandarma Genel Komutanlığıyla entegre olabilecek bir altyapı oluşturduk.

Bu proje 250 milyon dolar içinde ne kadar bir yer kaplıyor?

Emniyet Genel Müdürlüğü’ne ayrılan pay 13 milyon dolardı. Ancak, TBS’ye harcanan para bunun altında kaldı.

Proje ne zaman başladı ve nasıl bir süreç yaşandı?

Biz bu projede çok hızlı hareket ettik. Yüklenici firma olan Siemens Business Services (SBS),  çok sıkışık bir takvim içerisinde hızla hareket ederek, işi bitirme aşamasına getirdi. Sözleşme tarihimiz 10 Eylül 2002 idi. İhale şartnamesi 800 sayfalık bir dokümandan oluşuyordu.  Şartname içim Dünya Bankası’ndan onay aldık. Uluslararası usulle ihaleye çıktık. 31 Mart’ta proje bitti.

Dünya Bankası ile Türkiye Cumhuriyeti hükümeti arasında  KİTGİ Projesi’ne ilişkin ikraz anlaşması 1996 yılında imzalanmış. Ancak, o tarihten 2001 temmuzuna kadar elle tutulur bir aşamaya gelinememiş. GPRS teknolojisi bu alanda Türkiye’de ilk kez uygulanıyor. Hollanda ve Amerika’nın bazı eyaletlerinde bu teknoloji uygulanıyor.  İşte 1996 yılı ile 2001 yılı arasında GPRS teknolojinin kullanılması konusunda tereddütler oluşmuş ve farklı teknik yaklaşımlar sebebiyle iş sürüncemede kalmış.

GPRS teknolojisini kullanmak sizin çalışmalara nasıl yansıyacak?

Biz bu teknolojiyle kablosuz iletişimi gerçekleştirmiş olacağız. TBS ile aynı zamanda şahıs sorgusu da yapabileceğiz. Sokakta polisin çevirdiği bir kişinin aranıp, aranmadığını anında görebileceğiz. Polis memuru herhangi bir aracın plakasını önündeki Tablet PC’ye girdiği zaman, araç bilgilerine anında ulaşabilecek. Aracın kime ait olduğunu, çalıntı mı, haciz mi var bütün bunları öğrenebilecek.

Bir de yetki verildiği ölçüde bu sistemi, terör, asayiş, kaçakçılık birimleri de kullanacak. Kişi elindeki sürücü belgesini polise verdiğinde, o kişiyle ilgili bütün bilgilere ulaşılabilecek.  Bu hem kişinin korunması, insan hakları anlamında hem de polisin işini kolaylaştırması anlamında önemli bir gelişmedir. Çünkü şahıslar hakkındaki bilgilere kısa sürede ulaşılması ile onların özgürlüklerinin kısıtlanması süresi minimal olacaktır. 

Trafik Bilgi Sistemi projesi altında bir de internet uygulaması var. www.trafik.gov.tr ve www.tbs.gov.tr adreslerinden sayfamızı görmek mümkün. Buradan sürücü ceza puanları, kişiler tarafından daha sağlıklı ve hızlı bir şekilde öğrenilebilecek. Yetki verildiği ölçüde araç bilgileri sorgulanabilecek.

Sigorta şirketlerinin ihtiyacı olan bilgiler de olacak. Ancak, yetki verildiği ölçüde bu bilgilere  ulaşılabilecek. Bu sayfa hazır, test yayınına başladık, 15-20 gün içinde  de normal yayınına geçecek. Karar destek uygulamasında da, uygulayıcıların ileriye yönelik sağlıklı kararlar alabilmesi için sistem doğru, güncel ve ayrıntılı bilgiler verecek. İstatistiksel paket yazılımlar vasıtasıyla akla gelen her türlü dinamik sorgular yapılabilmektedir.

Proje kapsamında ne kadar tablet PC aldınız?

Biz bu tablet PC’lerden 234 tane aldık. Sistemin diğer ayakları için değişik türden 800 PC, 400 yazıcı, 3 yazılım modülü 90 adet sunucu ve sayısal haritalar üzerinden  ekiplerin hareketini takipte kullanılmak üzere 12 plazma ekran aldık.

Ayrıca, 56 noktada da ağ yatırımı yaptık. Ancak, 1 yıl içinde bu tablet PC’lerin sayısı artırılarak bütün ekiplere dağıtılacak. Şu anda elimizdekiler, araç trafiğinin, kazaların en yoğun olduğu illere göre dağıtılacak.

Uygulama ne zaman başladı?

Sistem Ankara’da uygulanmaya 15 Nisan’da başladı. Bir ay evvel yaptığımız test çalışmaları başarılıydı. Yine proje kapsamında, kullanıcı eğitimleri için Eskişehir Karayolu Trafik Polisi Eğitim Merkezi’mizde de 2 derslik yaptık, bütün görevlilerimizi burada eğiterek görev yerlerine göndereceğiz.

Buradan trafiğe çıkan sürücülerimize şu duyuruyu yapmak isterim. Trafik kurallarını ihlal etme alışkanlığı bulunanlar, sürücü belgesi ile başladıkları bir uzun seyahatin sonunda, sürücü belgesi alınmış bir sürücü olarak evlerine dönebilirler. Lütfen trafik kurallarına TBS’den  sonra daha fazla uyunuz, çünkü TBS affedemeyecek.