CEO yolu kısalıyor

Ayçe Tarcan Aksakal

[email protected]

Avrupa’nın en büyük bankacılık grubu HSBC’den gelecek yıl şubat ayında emekli olacak CEO Stuart Gulliver’ın koltuğunu, aynı grupta 28 yıldır görev yapan John Flint devralacak. 21 yaşında HSBC Grubu’nda çalışma hayatına başlayan Flint, 28 yıllık bir kariyerin ardından bankanın CEO’luk pozisyonuna oturmuş olacak.

Anadolu Grubu’nun CEO’su Hurşit Zorlu da üniversiteden mezun olunca Anadolu Efes’e pazarlama uzmanı olarak katıldı. Grupta çeşitli şirket ve pozisyonlarda çalıştı. Tam 33 yılın ardından da CEO’luğa yükseldi. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de hala pek çok büyük kurum yönetici ve CEO’larını içeriden yetiştirmek ve seçmek için çaba gösteriyor.

Ancak, bugün bu konuda çok da muhafazakar davranmıyorlar. Türkiye’nin en büyük holdinglerinden olan Koç ve Sabancı’nın bile bugünkü CEO’larının kariyerlerine baktığımızda iş yaşamlarına farklı kurumlarda başladıklarını görüyoruz. Örneğin Türkiye’nin en büyük holdingi Koç Topluluğu’nun CEO’su Levent Çakıroğlu, mezun olduktan sonra 1988’de Maliye Bakanlığı’nda hesap uzmanı yardımcısı olarak işe başladı ve 1997’ye dek bu kurumda çeşitli roller üstlendi. 1998’de Koç Holding’e mali işler koordinatörü olarak geçti ve kariyerinin 14’üncü yılında Koçtaş’ın genel müdürü oldu. Ardından Arçelik ve Migros’un da genel müdürlüğünü yapan Çakıroğlu, 27 yıllık iş hayatının sonunda 48 yaşında Koç’un CEO’luğuna yükseldi.

Türkiye’nin en büyük ikinci holdingi Sabancı’nın CEO’su Mehmet Göçmen’in kariyeri de farklı şirketlerde gelişti. Bugünkü pozisyonuna 34 yılda ulaşan Göçmen’in 1983’te endüstri mühendisliği yüksek lisansının ardından Çelik Halat’ta başlayan iş hayatı 1996’da Lafarge Çimento’nun genel müdürü olarak devam etti. 2003’te Akçansa Çimento’ya genel müdür olarak transferiyle oldu ve kariyerinin son 14 yılı ise Sabancı Holding’de geçti. 

YURT DIŞINDA NASIL?

Dünyanın büyük şirketlerindeki tabloya bakıldığında aynı şirkette basamakları tırmanarak CEO olma süresinin geçmişe oranla kısaldığı görülüyor. Statisticbrain’in 2010’da dünyanın en büyük 500 şirketinde yaptığı araştırma, aynı şirkette çalışan birinin ortalama 16 yılda CEO olabildiğini gösteriyordu. Bugün bu rakam 13 yılın biraz altına inmiş durumda. Statisticbrain’in geçtiğimiz mayıs ayında yayınlanan araştırmasına göre bugün CEO’lar, ortalama 12 yıl 8 ay aynı şirkette çalıştıktan sonra zirveye çıkıyor. Aynı araştırma dünyanın en büyük 500 şirketinde CEO’ların yüzde 66’sının şirket içinden atandığına gösterirken, CEO’ların yaş ortalamasının 55’e gerilediğini ortaya koyuyor. IRC Global Executive Search Partners’ın verilerine göre ABD ve Avrupa’da CEO olmak için ortalama 15- 20 yıl geçiyor. IRC Global Executive Search EMEA Bölge Lideri Gaye Özcan, “Sektörlere göre farklılaşmakla birlikte, yeni teknolojileri hızla adapte ederek büyüyen, değişime ayak uydurabilen şirketler bunu genç liderlerle başarıyor. Bu gençleşme CEO olma süresini 8-10 yıl geriye çekti. 2000’lerin başında CEO olma süresi 30-35 yıl iken bugün 15-20 yıllık bir süre söz konusu” diyor. Oxygen Consultancy Genel Müdürü Zeynep Doğrul Aşar da “Dünyanın en büyük şirketlerinde CEO olma süresinin kısaldığını görüyoruz. Yapılan araştırmalar CEO’ların ortalama 12-15 yıl çalıştıktan sonra bu koltuğa oturabildiğini kanıtlıyor” diyor. 

SÜREYİ ETKİLEYEN DEĞİŞKENLER 

“Geçmişte değişim hızı bugüne göre çok daha yavaş olduğundan organizasyon yapıları daha statikti. Bu statik yapı sebebiyle CEO/GM pozisyonlarına aday olabilmek için en az 15-20 yıllık mesleki deneyime sahip olunması bekleniyordu”. Bu saptama Assessment Systems Kurucu ve CEO’su Levent Sevinç’e ait. Günümüzde ise CEO olmak için aslında ideal bir süre yok. Şirketin boyutu, içinde bulunduğu sektör ve CEO adayının deneyimleri gibi unsurlar bu noktaya ulaşma süresini değiştirebiliyor. Bugün artık süreden çok yöneticinin kapasitesine, performansına ve yetkinliklerine bakılıyor. Yurt dışı tecrübesi, aynı şirkette farklı birimlerde çalışmak CEO olma süresini kısaltıyor. Bu nedenle büyük ve kurumsal şirketlerde çalışan yöneticiler için CEO olma süresi diğerlerine göre daha uzun olabiliyor. Uzmanlar, bu tip şirketlerde içeriden CEO’luk pozisyonuna yükselebilmek için minimum 15-25 yıl arasında deneyim gerektiğini düşün��yor. Netaş CEO’su Müjdat Altay, aynı şirkette 23 yıl çalıştıktan sonra bu pozisyona geldiğini belirtiyor ve devam ediyor: “CEO olma süresini yaşa ve tecrübeye bağlamak doğru değil. Bu süre şirkete, kişiye ve sektöre göre çok değişkenlik gösteriyor. Bence CEO olmak için ideal bir süre yok.” Siemens Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Gelis de 41 yıldır Siemens’te çalıştığını, 31 yılda bugünkü pozisyonuna gelebildiğini söylüyor. Gelis, Siemens’in Türkiye organizasyonunun başına geçmeden Hindistan ve Kanada’da üstlendiği rollerin kendini bugünkü pozisyonuna hazırladığı kanısında. 

HER 2 YILDA BİR TERFİ

Kademe sayısının 7 ila 9 arasında değiştiği şirketlerde ise içeriden adım adım yükselerek CEO olma süresi 15 yılın üzerine çıkabiliyor. Unida İnsan Kaynakları Danışmanlığı Yönetici Ortağı Saide Kuzeyli, “İş hayatındaki çoğu insana göre CEO pozisyonu bir kariyerin taçlanması oluyor. Bu pozisyona ulaşmak için geleneksel bakış açısıyla en az 15-20 yıl gerekiyor” diyor. Bir şirkette 15 yıl ve daha öncesinde CEO koltuğuna oturmak için ise ortalama 2-3 yılda bir terfi almak gerekiyor. Her şirkette en tepeye kadar sırasıyla uzman yardımcısı, uzman, kıdemli uzman, süpervizör, müdür ve direktör gibi ortalama 6 kademenin olduğu düşünülürse ve bunların her birinde en az 2 yıl kalındığı varsayılırsa aynı şirkette en erken 12 yılda genel müdür koltuğuna ulaşılıyor. İnsan kaynakları danışmanı ve AL Danışmanlık Genel Müdürü Ayşen Laçinel, CEO ve genel müdür olabilmek için en az 10 yıl deneyim gerektiğini belirtiyor ve ekliyor: “Üniversiteden mezun 22 yaşında biri aynı şirkette her yıl terfi alsa bile 6 yıldan önce genel müdür olması mümkün değil. Bizim araştırmalarımıza göre ideal süre 15-20 yıl arasında değişiyor.” CEO olma süresi kişiye, çalıştığı sektöre ve şirkete göre değişkenlik gösterse de yaşanan transferler, kariyer hayatının belli bir döneminde iş değiştirmek, bu süreyi kısaltabiliyor. Eskiden 30-35 yılda CEO olunurken, bugün kariyerde en az bir kez şirket değiştirmiş yöneticiler 15-20 yıl arasında CEO olabiliyor. Örneğin kariyerine Arthur Andersen’da başlayan Coca-Cola İçecek CEO’su Burak Başarır, iş hayatına başladıktan 19 yıl sonra CEO’luk pozisyonuna yükseldi. Vestel Genel Müdürü Ergün Güler ise zirveye 17 yılda çıkmayı başardı. 

~

FARKLILIKLA YÜKSELENLER! 

İş dünyasında birkaç farklı şirkette çalışarak 15-20 yıldan daha kısa sürede CEO olan isimler de var. 1991’de Berlin Teknik Üniversitesi’nde yüksek lisansını bitirip iş hayatına atılan Doğuş Otomotiv’in CEO’su Ali Bilaloğlu’nun kariyerinin başından itibaren zirveye çıkması 13 yıl sürdü. Bilaloğlu için zirveye çıkmayı kısaltan ise 2000 yılında Doğuş Grubu’na geçmesi oldu. Bilaloğlu, Doğuş Grubu’nda 4 yılda genel müdürlüğe, 7 yılda CEO’luğa yükseldi. İş hayatına 2000 yılında başlayan ve Memorial Sağlık Grubu’na geçtikten iki yıl sonra CEO olan Uğur Genç ise toplamda 7 yılda zirveye çıktı. 35 yaşındaki Metal Yapı Konut Genel Müdürü Akın Karali de 2001’de başladığı kariyer hayatında 11 yılda genel müdür oldu. Karali’nin genel müdür olma süresini kısaltan 2006 yılında finans koordinatörü olarak çalışmaya başladığı şimdiki şirketi Metal Yapı oldu. 6 yılda Metal Yapı genel müdürlüğüne yükseldiğini söyleyen Karali, kısa sürede şirketin başına geçmesini şirketin bağlı olduğu grubun dinamik yapısına, kendisinin risk ve sorumluluk almaktan çekinmemesine bağlıyor. Karali, “Her işe yüreğimi koyarak ve çok fazla fedakarlık yaparak çalışmam, aynı şirkette uzun yıllardır devam etmemi sağlayan ve beni en tepeye çıkaran unsurlar oldu” diyor. Eski borsacı olan Zorlu Gayrimenkul Genel Müdürü Didem Aydın da profesyonel iş hayatına 2002 yılında Kipa ile başladığını 11 yılda bugünkü pozisyonuna geldiğini belirtiyor. 

“DAHA AZ DİRSEK ÇÜRÜTÜLÜYOR”

2005-2010 yılları arasında Sabancı Holding’de CEO’luk görevinde bulunan ve bugün Akkök Holding’i yöneten tecrübeli yönetici Ahmet Dördüncü de “Bizim zamanımızda dirsek çürütmek vardı. Eskiye göre bugün iş hayatında 40’lı yaşlarda çok daha fazla genel müdür görüyoruz” diyerek iş dünyasında CEO olma süresinin kısaldığını, CEO’ların gençleştiğini teyit ediyor. Bu yıl, Borusan Otomotiv’in yeni CEO’su olan Hakan Tiftik’ten örnek veren Dördüncü, Tiftik’in 15 yılda Kordsa Global’in genel müdürlüğüne geldiğini belirterek eskiye göre genç yöneticilerin daha hızlı yükseldiğine dikkat çekiyor. “CEO olma süresine ilişkin ideal bir süre vermek yanlış olur. Bizim grup genel müdürlerinde de gençleşme var” diyen Dördüncü, CEO olma süresinde adayların kabiliyetlerinin yanı sıra tecrübenin de önemli olduğunu belirtiyor. Türkiye’de telekom, enerji, medya ve e-ticaret alanlarında faaliyet gösteren Alman Arvato şirketinin Türkiye CEO’su Soner Cesur da iş hayatına başladıktan sonra 10 yıl içinde CEO olan genç yöneticilerden biri... “30 yaşımda CEO oldum” diyen Cesur, her iki yılda bir terfi ettiğini belirterek, hızlı yükselişinin arkasındaki hikayeyi ve nedenleri şöyle anlatıyor: “Kariyerimin ilk 8 yılında satış ve pazarlama, iş ortakları ve servis yönetimi gibi işin birçok farklı dinamiğini öğrenmiştim. Bu da beni hızla daha büyük ve farklı işleri denemeye itti.” Önümüzdeki dönemde, CEO ve genel müdür olma süresinin daha da kısalacağını ve daha genç genel müdürlerin şirketlerin başına atanacağını belirten Cesur, “Son yıllarda, 40 yaş bandındaki CEO ve genel müdürler en yüksek performansı şirketlerine getiren genel müdürler olarak öne çıkıyor. Bu nedenle genel müdürlük ve CEO’luk rolleri giderek gençleşiyor” diyor. 

Y KUŞAĞI ETKİSİ VAR MI? 

Manpower Türkiye Genel Müdürü Reha Hatipoğlu da 2000’li yılların başlarıyla kıyaslandığında, bugünün şirketlerinin daha genç üst düzey yöneticiler seçmeye doğru bir eğilim gösterdiğini belirtiyor. Hatipoğlu, “Özellikle teknolojinin iş hayatının ayrılmaz bir parçası olması ve Y kuşağının iş hayatına katılmasıyla üst düzey yönetici profilinden beklenenler değişkenlik göstermeye başladı. Büyük ve kurumsal şirketlerin Y kuşağını elde tutma çabası da CEO olması süresini 15-20 yıl bandına çekti. Y kuşağının hızlı terfi talebi nedeniyle bir üst pozisyona terfi öncesinde bir alt pozisyonda elde edilmesi gereken deneyim süresi de en az 1 yıl kısaldı” diyor. Page Executive yöneticilerinden Burcu Havlucuoğlu şirketlerin yetenekleri elde tutma iç güdüsüyle üst düzey rollere atanma süresini kısalttığını, önümüzdeki dönemde bu sürenin uzamasını beklemediklerini söylüyor. Havlucuoğlu, “Bugün yetenek şirketler için en önemli konu ve bu doğrultuda şirket için en tepe rollere gelme süresi kesinlikle uzamıyor aksine her geçen gün daha da kısalıyor” diyor. Kurum içindeki aciliyetler de üst düzey yöneticilerin CEO rollerine daha kısa sürede gelmesine neden olabiliyor. Odgers Berndston yönetici ortağı Ayşe Öztuna Bozoklar, “İcra kurulu seviyesinde çok sayıda üst düzey yöneticinin CEO rollerine hazırlıksız geldiğini görüyoruz. Aynı şekilde kurum tarafında da aciliyetler nedeniyle iyi tasarlanmamış süreçlerle CEO atamaları yapılmak zorunda kalınabiliyor” diye konuşuyor. 

SEKTÖRDEN SEKTÖRE DEĞİŞİYOR 

Türkiye’nin en büyük 500 şirketini değerlendirdiğimizde CEO olma süresinin kısa olduğunu söylemek zor. IRC Global Executive Search Partners EMEA Bölge Lideri Gaye Özcan, Capital500’de yer alan sanayi şirketlerinde yönetici olma süresinin kısa değil tam tersine uzun olabildiğini söylüyor. Liderin çalıştığı sektör de CEO olma süresini etkiliyor. Teknoloji, hızlı tüketim, perakende, e-ticaret şirketlerinde daha kısa sürede, özellikle 12 yılın altında genel müdür olan isimlere rastlanıyor. Özcan, “Teknoloji alanında yaş ortalamaları zorunlu olarak düşüyor. Yeni teknoloji ve e-ticaret şirketlerinde daha genç yöneticilere rastlamak mümkün” diyor. Bilişim, telekom, sağlık gibi hızlı büyüyen sektörlerde 15 yılın altına inen CEO olma süreleri söz konusu. Nobel İlaç Genel Müdürü Hakan Şahin de iş hayatında farklı şirketlerde çalışarak 22 yılda CEO olduğunu bugün yabancı ilaç şirketlerinde bu sürenin daha kısalabildiğini belirtiyor. Banka ve sigorta şirketleri gibi bürokrasinin daha fazla olduğu ve içeriden profesyonel yetiştiren çok büyük şirketlerde ise CEO olma süresi uzayabiliyor. Özcan, “Finans, sigorta, inşaat gibi hızlı büyüyen sektörlerde ise CEO olma süresi diğerlerine oranla daha yüksek olmasının nedeni bu sektörlerde üst düzey pozisyonlar için uzun yıllara dayanan deneyim ve birikimin aranması olarak karşımıza çıkıyor” değerlendirmesini yapıyor. Oxygen Consultancy Genel Müdürü Zeynep Doğrul Aşar da “Teknoloji, perakende, bilişim, yazılım gibi dinamik sektörlerde CEO’luk koltuğuna oturmak kademe sayısının nispeten az olması sebebiyle daha kısa sürede gerçekleşirken, dikey organizasyonlarda satış ağının geniş olması, hiyerarşinin ve kademe sayısının artması sebebiyle daha uzun oluyor” diyor.