Kritik bütçe

Ayçe Tarcan Aksakal

[email protected]

KURU ÖNGÖREMEDİĞİMİZ İÇİN BÜTÇE yapamadık. Ancak aralık sonunda bütçemiz netleşir.” Bu sözler, Alarko Holding Genel Koordinatörü Ayhan Yavrucu’ya ait. Belirsizlikten dolayı bütçe yapmakta zorlandıklarını söyleyen Yavrucu, “İlk kez bu yıl bütçe yapamadığımız için 2019’da çalışanlara ne kadar zam yapacağımızı bilmiyoruz” diyor. Diğer holding CEO’ları da bütçe yapmakta benzer sıkıntıları yaşıyor. Ekonomide yaşanan ani değişimler ve kurlardaki belirsizlik, 2019 bütçe hazırlıklarının aralık ayı sonuna ertelenmesine neden oldu. Önceden bütçe yapanlar da bütçelerini revize ediyor. Akkök Holding CEO’su Ahmet Dördüncü, kurlardaki ani değişimlerden dolayı 3 ayda 2 kez bütçe yapmak zorunda kaldıklarını belirtirken Esas Holding CEO’su Çağatay Özdoğru, dolar kurunu öngöremedikleri için 2019 bütçesinin ocak ayına sarktığını belirtiyor. Eczacıbaşı Holding CEO’su Atalay Gümrah ve Anadolu Holding CEO’su Hurşit Zorlu ise bütçelerini tamamlarken en fazla döviz kurundaki oynaklığa dikkat ettiklerini söylüyor ve riski minimize etmek için bütçede forward kur işlemine başvurduklarını belirtiyorlar. Piyasalardaki nakit darlığı ve ödeme sıkıntıları da bütçe yapmayı zorlaştırıyor. Bütçe çalışmalarında “risk” almamayı esas alan ve en kötüyü öngörerek temkinli büyüme hedefi koyan bütçeler öne çıkıyor. Yaptığımız bütçe araştırması CEO’ların yüksek volatiliteyle yaşamayı öğrendiğini, odaklarında riskleri iyi yönetip mevcut kârlılık, büyüme ve likidite seviyelerini muhafaza etmenin olduğunu gösteriyor. 

ARALIK SONUNA KALDI

2019 bütçesini henüz tamamlamayan gruplar arasında Borusan, Akkök, Yıldız Holding ve STFA gibi dev holdingler de var. Bu grupların büyük kısmı enflasyon, kur ve faiz oranlarını daha net görmek için aralık sonu ve 2019 Ocak ayını bekliyor. Bütçe çalışmaları devam eden Yıldız Holding’in başkan yardımcısı Ali Ülker, 2019 bütçesinin aralık sonunda biteceğini söylüyor. Özdilek Holding Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Özdilek, bu yıl artan enflasyon ve kurlar nedeniyle bütçeyi daha titiz hazırladıklarını belirterek 2019 bütçesinin en erken aralık sonunda tamamlamayı planlıyor. Özdilek, “2019 bütçesinde yeni yatırım planlamıyoruz. Satışları ve borç ödemelerimizi daha dikkatli takip edeceğiz” diyor. EY Türkiye Danışmanlık Hizmetleri Bölüm Başkanı Gökhan Gümüşlü, şirketler tarafında 2019 bütçe hazırlıklarının geçen yıllardan farklı olarak daha uzun sürdüğünü belirtiyor. Gümüşlü, “Piyasadaki belirsizlik ve değişkenlik devam ettiği sürece bütçe çalışmalarının yeni versiyonlarla aralık sonuna kadar devam etmesini öngörüyoruz” diyor. 2019 bütçelerini geçtiğimiz kasım ayında bitiren az sayıdaki grup ise en çok kuru tahmin etmekte zorlandığını belirtiyor. Fark Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ahu Büyükkuşoğlu Serter, bu isimlerden biri. Serter, “Otomotiv şirketleri sadece iç piyasaya satmadığı için volüm riskini dağıtmış oluyor ancak bu riskin hiç olmadığı anlamına gelmiyor. Bu yıl farklı ciro ve kur senaryolarına göre bütçe yaptık” diye konuşuyor. 

NAKİT AKIŞI ÖNEMLİ

Peki 2019 bütçesinde kur riski dışında en fazla dikkate alınan parametreler hangileri? Önceki yıllarda olduğu gibi büyüme, enflasyon ve faiz beklentisi gibi temel makro göstergeler yine baz alınıyor. Bunun yanında nakit akışı ve maliyetler bu yılki bütçelere damgasını vurmuş gibi gözüküyor. Ali Ülker, enflasyonun hedeflerin üzerinde çıkması nedeniyle özellikle yurt içi operasyonlarında 2019 bütçesinde maliyet ve büyümeye dikkat ettiklerini söylüyor. 2019 bütçesinde en çok nakit akışına dikkat edeceklerini belirten isimlerden biri de Akkök Holding CEO’su Ahmet Dördüncü. Dördüncü, “Farklı parametrelere göre esnek ve senaryolu bütçeler hazırlıyoruz” diyor. STFA Holding CEO’su Aslan Uzun, 2019’un nakit akışını doğru yöneten şirketlerin yılı olacağını belirterek “Nakit akışını doğru yönetmek her şirketimizin değişmezi olacak” diye konuşuyor. DeFacto CEO’su İhsan Ateş, 2019 bütçelerinde piyasanın geneli için nakit akışı planlamasının önemli olduğu bir yıl olacağını düşünen bir başka isim. Çimsa Genel Müdürü Ülkü Özcan da nakit akışı ve işletme sermayesinin etkin yönetiminin bütçelerinin odağında yer aldığını belirtiyor. Doğan, “Her zaman olduğu gibi kârlılık ve finansman maliyetlerinin yönetimi de önem verdiğimiz konular arasında” diyor. Faik Sönmez’in CEO’su Mete Sönmez, 2019 bütçesinde eskiye göre maliyetleri kontrol etmek için daha yoğun çaba gösterdiklerini belirtiyor. Sönmez, “Bu yıl, döviz kuru, enflasyon ve büyüme rakamlarının kolay öngörülebilir olmaması ve maliyet baskısı bütçe yapmayı zorlaştırıyor” diye konuşuyor. 

SENARYO SAYISI ARTACAK

Büyük holding ve şirketler tarafından en çok esnek bütçe metodu tercih edilirken bütçe planları birden fazla senaryoya göre hazırlanıyor ve piyasa koşullarına göre kısa aralıklarla güncelleniyor. Çimsa Genel Müdürü Ülkü Özcan, farklı bütçe senaryoları üzerinde çalıştıklarını şu sözlerle anlatıyor: “Satış hacmimizin süreç içerisinde gelişimine göre esnek bütçeleme ve farklı senaryoların analizi üzerine çalışıyoruz.” Gedik Holding Yönetim Kurulu Başkanı Hülya Gedik ile MediaMarkt Türkiye CFO’su Yeşim Ar Kundakçı da şartların çok ve sık değiştiği zamanlarda bütçe yaparken değişik parametre setlerinin kullanıldığı senaryolar üzerinde çalışmanın oldukça yararlı olduğunu söylüyorlar. Kundakçı, “Böylece farklı durumlarda karşılaşılacak pazar ve finansal sonuçlara göre karar almak, plan yapmak kolaylaşıyor” diyor. Silverline Ankastre Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO’su Mustafa Laçin, girdi ve çıktı makasını olabildiğince açık tutarak birden fazla senaryo geliştirdiklerini belirtiyor. Bütçelerde kur riski hedge edilirken forward işlemlerin yoğunluğu da artıyor. Eczacıbaşı Holding CEO’su Atalay Gümrah, grup olarak kur riskini azaltmak için forward kur işleminden faydalandıklarını söylüyor. Gümrah, “Büyük gruplarda en önemli iş portföy yönetimi. Bu dönemde portföyü doğru yöneten ön plana çıkacaktır. Yurt dışındaki işlerimizle yurt içini dengede götürerek ilerleyeceğimiz bir yol olacak” diye konuşuyor. Hurşit Zorlu, bütçelemede forward işlemlerden yararlandıklarını belirtiyor ve “Önümüzdeki yıla temkinli yaklaşıyoruz” diyor. Yıldırım Holding de farklı senaryolara göre birden fazla bütçe hazırlamış durumda. Yıldırım Holding Yönetim Kurulu Başkanı Yüksel Yıldırım holdingin hazine bölümünde 15 uzmanın görev yaptığını ve banka gibi çalıştıklarını anlatıyor. 2019 bütçesinde en çok kura dikkat edeceklerini söyleyen Yıldırım, “Ciromuzun yüzde 60’ı yurt dışından geliyor, dünyadaki farklı para birimleriyle çalışıyoruz. Kuru riskini hedge yaparak yönetiyoruz. Geçen yıl, 2 milyar doların üzerinde swap işlemi yaptık” diyor. 

SIFIR TABANLI BÜTÇE

Son dönemde büyük gruplar daha statik olan artan bütçeleme sisteminden ziyade “zero based” denilen “sıfır tabanlı” bütçeleme modelini kullanmaya başladı. Bu modelde her şey tamamen sıfırdan ele alınarak, her bir bütçe kalemi detaylı olarak planlanıyor. Bu yöntem artan bütçeleme yöntemine nazaran daha karmaşık olmasına ve organizasyon genelinde önemli bir kültür değişimi gerektirmesine karşın son dönemde Koç Holding’den Yıldız Holding’e kadar pek çok büyük grup tarafından tercih ediliyor. Ford Otosan CEO’su Haydar Yenigün, zero based bütçe yaptıklarını ve volatilitenin yüksek olduğu dönemlere en uygun bütçe yönteminin bu olduğunu belirtiyor. Yıldız Holding Başkan Yardımcısı Ali Ülker ise “Son yıllarda, zero based bütçelerle ilerliyoruz. Bu sayede risklere karşı her şeyi sıfırdan yeniden kurgulamış oluyoruz” diyor. Lila Group CEO’su Alp Öğücü, sıfır tabanlı bütçeleme modeliyle bir önceki yıla kıyasla enflasyon hesabı da yaptıklarını söylüyor. Öğücü, “Bu sayede hem ihtiyaçları gözden geçiriyor hem harcama yapılması zorunlu alanları göz ardı etmiyoruz” diyor. Pakiş CEO’su Zeynep Akyol sıfır tabanlı bütçenin daha gerçekçi rakamların çıkmasına ve şirketi şekillendirmelerine yardımcı olduğunu söylüyor. Duravit Türkiye Genel Müdürü Müfit Ülke de “sıfır tabanlı” bütçeyi tercih ettiklerini belirterek “Elimizdeki geçmiş dönem bilgilerinin yeni dönem için kullanılamayacağını düşünüyoruz ve maliyet kontrollü bir bütçe hazırlıyoruz” diyor. Ülke, 2019 bütçe öngörülerini şöyle paylaşıyor: “2019 enflasyonunu yüzde 18 olarak öngörüyoruz. Faiz maliyetini yüzde 25 olarak alıyoruz. 2019’da Euro’nun yıllık ortalamasının 8 TL olacağını varsayıyoruz.”

2019 ÖNGÖRÜLERİ 

2019 bütçelerinin odağında ihracat gelirlerini artırmak, iç piyasada yılı en az hasarla kapatmak da bulunuyor. Bütçede yüksek faiz oranlarından dolayı yeni yatırımların payı azalırken sağlıklı nakit akışı sağlama, mümkün olduğu kadar az dış finansman kullanma gibi konular ön plana çıkıyor. Ford Otosan CEO’su Haydar Yenigün, dış pazarda büyümeye, iç pazarda ise sıkıntıyı en düşük hasarla atlatmaya yönelik bütçe hazırladıklarını belirtiyor. Fark Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ahu Serter 2019’da büyümeyi globalde arayacaklarını söylüyor. Serter, “Hedefimizde Tayland yatırımımızın temelini atıp, Rusya ve Amerika pazarlarında iş birliği projeleri var” diyor. 2019 bütçesinde büyüme planlayan gruplar da yok değil. 2017’yi yüzde 60, 2018’i yüzde 70 büyümeyle kapatmaya hazırlandıklarını söyleyen Tekfen Holding Yönetim Kurulu Başkanı Murat Gigin, benzer ciro büyümesini 2019’da da öngörüyor. “2019 bütçemizi, ekonomi ve piyasalarda beklenen ‘dengelenme ve düzelme’ seyrine göre oluşturuyoruz” diyen Gigin, şöyle devam ediyor: “2019’da ciromuz 14-15 milyar TL bandında seyredecek, uluslararası müteahhitlik alanındaki ihale tekliflerimizin müspet sonuçlanması halinde daha fazla artış olabilir.” Silverline Ankastre Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO’su Mustafa Laçin, bütçede ihracat büyüme hedefini adet ve dolar bazında minimum yüzde 10 büyüme olarak belirlediklerini söylüyor. Lila Group’da 2019 ve 2020 yatırım yılları olarak belirlenmiş durumda. Grubun CEO’su Alp Öğücü, 2019’da 300 milyon TL’yi aşkın yatırım yapacaklarını, 100 milyon dolar da ihracat hedeflediklerini belirtiyor. Bünyesinde Hasçelik’in olduğu Faydasıçok Holding’in yönetim kurulu başkanı Adnan Naci Faydasıçok, ağırlıklı iç piyasaya yönelik iş yaptıkları için bütçeye yüksek büyüme hedefi koymadıklarını belirtiyor. 2019 bütçesinde yüzde 3 büyümeyi yeterli bulduklarını söyleyen Faydasıçok,“Bütçede dolar kuru ortalamasını 6,25 TL, pariteyi ise 1,15 olarak aldık” diyor.