Kurulda kota hesabı

Bugün Türkiye’de halka açık 427 şirketin 190’ında tek bir kadın yönetim kurulu üyesi bile yok. En az bir kadın üyeye sahip olan şirket sayısı ise 237. Bu şirketlerde toplam 352 kadın yönetim kurullarında görev yapıyor.

Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
SPK’nın halka açık şirketlere getirdiği yüzde 25 hedefinin gerçekleşmesi içinse yaklaşık 400 kadın yönetim kurulu üyesine daha ihtiyaç var. Uzmanlar ise kadınların yönetim kurullarında kısa sürede hak ettikleri yerlere gelebilmesi için SPK’nın tavsiye niteliğindeki “hedefleme” uygulamasını yetersiz buluyor. Kadın yönetim kurulu üyesi oranının artırılabilmesi için mecburi “kota” uygulamasına geçilmesini öneriyorlar.

Yıldız Holding Yönetim Kurulu Başkanı Murat Ülker, “Sattığım ürünlerin yüzde 70’inin alım kararını kadınlar veriyor. Şirketlerimin yönetim kurulunda kadınların olması gerekiyor” diyerek yeni dönemde iş dünyasının gündemine oturacak önemli bir saptama yapıyor.

Ülker’e göre tüketimi yapan ve karar vermede müthiş rol oynayan kadınlar, şirket yönetiminde çok düşük düzeyde temsil ediliyor. Boston Consulting Group’un raporu da bu tabloyu destekliyor. Rapora göre, ABD’de hane halkı tüketim kararının yüzde 73’ü kadınlar tarafından veriliyor.

McKinsey’den IRC’ye dünyanın en büyük danışmanlık firmaları da değişen tüketici profilini daha iyi anlayıp cevap verebilmek için şirketlere yönetim kurullarında daha fazla kadına yer vermelerini öneriyor. McKinsey’nin Women Matter araştırmasına göre yönetim kurulunda en az 3 kadın üyenin olduğu şirketler rakiplerine göre daha yük-
sek performans gösteriyor.~

Ancak, şirketleri yönetim kurullarında daha fazla kadına yer vermeye iten temel etken bu değil. “Cinsiyet eşitliği/çeşitliği” hedefleri de şirketleri stratejilerini gözden geçirmeye itiyor. Bu nedenle Avrupa’daki birçok ülke yönetim kurullarında kadınlar için kota uygulamasına yıllar öncesinden başladı.

Türkiye’de kadın üye sayısını artırmaya yönelik adamlar atılıyor. Sermaye Piyasaları Kurulu (SPK), halka açık şirketler için yüzde 25 kadın üye hedefi uygulamasını getirdi. Zorunlu olmayan bu hedefle SPK şirketleri özendirmeyi ve kadın üye sayısının artırılması konusunu gündemde tutmayı hedefliyor.

SPK’nın bu stratejisi konunun bir başka boyutuna, kadın yönetim kurulu üyesi açığına da dikkat çekiyor. Çünkü 100 büyük şirkettin bu hedefi tutturabilmesi için 160 yeni üyeye, BİST’teki bütün şirketler için de yaklaşık 400 üyeye ihtiyaç var.

TURK ŞİRKETLERİ ZAYIF
Kurumsal yönetimin en önemli ilkelerinden biri cinsiyet çeşitliliğini sağlamak. Bu nedenle gelişmiş birçok ülkede yönetim kurullarında daha fazla kadın olması için şirketlere kota getiriliyor. Kota uygulayıp yönetim kurullarındaki kadın üye sayısını en fazla artıran ülkelerden biriyse Norveç.

11 yıl önce ülkedeki halka açık şirketlere getirilen yüzde 40’lık kota uygulaması sonucunda bugün Norveç’te yönetim kurullarındaki kadın üye oranı yüzde 49’a yükseldi. Sabancı Üniversitesi’nin Bağımsız Kadın Direktörler raporuna göre Türkiye’de halka açık şirketlerde yaklaşık 3 bin yönetim kurulu üyesi görev yapıyor.

Bunların 352’si diğer bir ifadeyle yüzde 11,7’si kadın üyelerden oluşuyor. Türkiye, bu oranla Polonya ve Portekiz gibi ülkelerin önünde yer alsa da birçok Avrupa ülkesinin gerisinde kalıyor. Son 4 yıldır da Avrupa’daki şirketlerdeki kadın üye sayısı Türkiye’ye göre hızlı artıyor.~

Avrupa’ya göre en büyük farklardan biri de Türkiye’de kadın yönetim kurulu üyesi olmayan şirket sayısının daha fazla olması. Borsa İstanbul’da işlem gören 427 şirketin 190’ında yani yüzde 44,5’inde hiç kadın yönetim kurulu üyesi yok. Türkiye’nin en büyük ilk 100 halka açık şirketinin 37’sinin de yönetim kurulunda kadın üye bulunmuyor.

Heidrick&Struggles Yönetici Ortağı Ayşegül Aydın, buna karşın Avrupa’da halka açık şirketlerde kadın üyesi olmayan şirket oranının yüzde 12 olduğunu söylüyor. Ayrıca Türkiye’deki halka açık şirketlerdeki mevcut kadın yönetim kurulu üyelerinin yüzde 85-90 gibi büyük bir bölümü aile üyelerinden oluşuyor.

Praesta Türkiye ve Ortadoğu Yönetici Ortağı Hande Yaşargil’e göre bu rakamlar Türkiye’de gerçek anlamda az sayıda kadın yönetim kurulu üyesi olduğunu gösteriyor.

YÜZDE 25'İN ANLAMI
Dünyada tartışılmakta olan yönetim kuruluna kadın üye atanması konusu SPK ile Türkiye’nin de gündemine girdi. SPK, bu yılbaşında yayınladığı tebliğle halka açık şirketlere yönetim kurullarındaki kadın oranının toplam üye sayısının yüzde 25’inden az olmaması hedefini getirdi.

SPK, yüzde 25 kadın üye hedefine ulaşmak için halka açık şirketlerden kendilerine hedef oran koyup bunu açıklamalarını da istedi. Ancak SPK’nın bu kararı şirketler için zorunluluk getirmediği için kota olarak görülmüyor. Bu nedenle yönetim danışmanları ve akademisyenlerin büyük kısmı söz konusu uygulamanın kota konularak desteklenmesini istiyor.

Sabancı Üniversitesi Kurumsal Yönetim Forumu Direktörü Melsa Ararat da yönetim kurullarındaki kadın üye sayısını artırmanın tek yolunun kota uygulamasından geçtiğini söylüyor. Ararat, “Göstergeler, bu iyileşme hızıyla bütün BİST şirketlerinde en az bir kadın üye olması için 13 yıl geçmesi gerektiğini gösteriyor” diyor.~

Kurullarda SPK’nın getirdiği yüzde 25 oranında kadın temsiline ulaşmak içinse 44 yıl geçmesi öngörülüyor. Boyden Türkiye Yönetici Ortağı Özlem Ergün de kotanın şart olduğunu belirterek “Kota olmadan durum değişmiyor, çünkü yönetime giren bir kadın için bir erkek yönetim üyesinin çıkarılması gerekiyor ve bu da mümkün değil” diyor.

OdgersBerndtson Yönetici Ortağı Ayşe Öztuna Bozoklar, halka açık şirketlerde kadın yönetim kurulu üye sayısının artırılması için kısa vadede kota uygulanmasını en etkili çözüm olacağını söylüyor.

KADIN ÜYE İHTİYACI
Halka açık şirketler içinde en fazla kadın yönetim kurulu üyesi bulunan şirketlerin başında ise 5 kadın üyesiyle Doğan Şirketler Grubu geliyor. Doğan’ı Mutlu Akü, Anadolu Isuzu, Hacı Sabancı Holding, Tekfen ve Turcas izliyor.

Türkiye’deki halka açık 100 büyük şirket içindeyse hiç kadın yönetim kurulu üyesi bulunmayanlar arasında Ak Enerji, Alarko GYO, Anadolu Efes, BİM ve Anadolu Sigorta bulunuyor. Türkiye’deki bütün halka açık şir-ketlerde ise 352 kadın yönetim kurulu üyesi görev yapıyor.

Halka açık şirketlerde SPK’nın getirdiği yüzde 25 hedefinin gerçekleşmesi içinse yaklaşık 400 kadın üyeye daha ihtiyaç bulunuyor. BİST 100 şirketlerinde ise yüzde 25 hedefine ulaşmak için ilave 160 kadın yönetim kurulu üyesi daha gerekiyor.

Araştırmalar ise kadınların yönetim kurullarında etkin olması için ‘en az üç kadın üye’ bulunması gerektiğini gösteriyor. Türkiye’deki halka açık şirketlerden sadece 7’sinin 3 ve üzerinde kadın yönetim kurulu üyesi olduğu düşünülürse bu konuda şirketlerin alacağı çok yol bulunuyor. ~

Ararat, “Türkiye’de halka açık şirketler arasında yönetim kurullarında 3 kadın üye bulunan şirketlerin oranı sadece yüzde 0,5. Bu resim kadınların yönetim kurullarında etkin olması için araştırmaların öngördüğü ‘en az üç kadın üye’ eşiğinden çok uzak” diyor.

Ayşe Öztuna Bozoklar da şu an için Türkiye’de yönetim kurullarında kadın profesyonel sayısını artırmak için yapılandırılmış, kotaya göre hareket etmek tarzında uygulamalarla karşılaşmadıklarını söylüyor.

EN GÜÇLÜ ŞİRKETLER
Bir şirketin yönetim kurulunun kadın üyelerle güçlendirilmiş sayılması için sadece kadın üye sayısı yeterli değil. Kadın üyelerin bağımsız olmasından yönetim kurullarında aldıkları görevlere kadar çeşitli unsurlara dikkat ediliyor.

Sabancı Üniversitesi’nin Kadınlarla Güçlendirilmiş Yönetim Kurulu Endeksi’nde de şirketlerin yönetim kurullarındaki kadın üye oranı, yönetim kurullarındaki bağımsız kadın üye oranı, komisyonlardaki kadın üye oranı, yönetim kurullarında başkan, başkan yardımcısı olarak kadın oranı ve en az üç kadın üye eşiğinin yakalanıp yakalanmadığı gibi farklı kriterlere göre bir değerlendirme yapılıyor.

Bu endekse göre değerlendirildiğinde Turcas, Türkiye’de Kadınlarla Güçlendirilmiş Yönetim Kurulu En-deksi’nde birinci sırada yer alıyor. Yönetim kurulunun yüzde 42’si kadın üyelerden oluşan Turcas’ta, Banu Aksoy Tarakçıoğlu dışındaki iki kadın üye Ayşe Botan Berker ile Neslihan Tonbul aile dışından atanmış profesyonel yöneticilerden oluşuyor.~

BAĞIMSIZ KADIN ÜYELER
Türkiye’de aile üyeleri dışındaki kadın yönetim kurulu üyelerinin büyük kısmı grup içindeki profesyonel yöneticilerden atanmış kişilerden oluşuyor. Son dönemde
Eczacıbaşı Grubu’nda Eczacıbaşı Baxter’ın genel müdürü Elif Çelik, grup şirketi Intema’nın yönetim kurulu üyesi oldu.

Benzer şekilde Yıldız Holding de holding bünyesinde yürütülen kadın yönetim kurulu üye sayısının artırılması kapsamında 5 başarılı kadın yönetici holding kapsamındaki çeşitli şirketlerin yönetim kuruluna atandı. Yıldız Holding İnsan Kaynakları Genel Müdürü Ege Karapınar, Ülker International’ın yönetim kurulu üyesi olarak atanırken kurumsal iletişim müdürü Zuhal Şeker Tucker da Şok’un yönetim kurulu üyesi oldu.

Heidrick&Struggles Yönetici Ortağı Ayşegül Aydın, şirketlerin grup içindeki üst düzey kadın yöneticileri grup bünyesindeki diğer şirketlerin yönetim kuruluna atama eğiliminin olduğunu söylüyor.

Dolayısıyla şu an için çalıştığı grup dışında başka bir şirkette bağımsız yönetim kurulu üyeliği yapan az sayıda yönetici bulunuyor. Egon Zehnder Yönetici Ortağı Murat Yeşildere, “Türkiye’de şirketler üst düzey yöneticilerinin farklı bir grupta yönetim kurulu üyeliği yapmasına sıcak bakmıyor” diyor.

GRUP DIŞINDAN ATANANLAR
Kendi grubunun dışında yönetim kurulu üyeliği yapan az sayıdaki kadın üye arasında Turkcell Genel Müdür Yardımcısı Lale Saral Develioğlu, Coface Genel Müdürü Bel-kıs Alpergun, OMV Türkiye CEO’su Gülsüm Azeri, Sabancı Holding İK Bölüm Başkanı Neriman Ülsever, Merrill Lynch Türkiye CEO’su Elif Bilgi Zapporoli bulunuyor.

Özellikle OMV’de Gülsüm Azeri yönetimin başına geçtikten sonra yönetim kurulundaki kadın üye sayısı da önemli ölçüde artmış durumda. Zapporoli de Azeri’nin CEO olmasından sonra OMV’nin yönetim kuruluna girdi.~

Coface Genel Müdürü Belkıs Alpergun 4 yıldan beri de Logo Yazılım'da bağımsız yönetim kurulu üyesi olarak görev yapıyor. Alpergun, “Logo’nun etkili ve verimli bir yönetim kurulu var. Aile şirketlerine bağımsız yönetim kurulu üyelerinin büyük katkısı oluyor” diyor.

Turkcell Grubu'nun yurtdışındakilerle birlikte toplam 8 farklı grup şirketinde yönetim kurulu üyeliği yapan Lale Saral Develioğlu da kendi grubu dışında Yıldız Holding şirketlerinden Kerevitaş'ın bağımsız yönetim kurulu üyesi olarak görev yapıyor.

Halka açık olmayan Şölen Çikolata da yönetim kurulundaki kadın üye oranı yüzde 25’nin üzerinde. Şirketteki kadın üyelerden biri aileden olan Elif Çoban, diğeriyse özel bankalarda genel müdür yardımcılığı görevleri yürüten Gülçin Gökçen. Şölen Çikolata CEO'su Elif Çoban, “Kadınlar doğaları gereği birçok konuyu daha ayrıntılı olarak yorumluyor ve normalde gözden kaçabilecek detayları daha hızla fark edip takip edebiliyor.

Kadınların iş yaşamındaki profesyonelliğine bir de duygusal zeka güçleri ve sezgileri eklendiğinde ortaya nakış gibi işlenmiş harikulade işler çıkıyor” diyor. Başaran Grup’ta da 3 kadın yönetim kurulu üyesi görev yapıyor. Yönetim kurulundaki kadın üyelerin grubun başarısındaki stratejik unsur olduğunu söyleyen Başaran Grup Yönetim Kurulu Üyesi Mina Başaran, “Yönetim kurulunda kadın üye olması farklı perspektif ve düşüncelerin oluşmasını, çok yönlü stratejilerin uygulanabilirliğini sağlıyor” diyor. Q

LALE SARAL DEVELİOĞLU / TURKCELL GM YARD.
"KOTAYA GEREK YOK"
YÖNETİMDE KADIN AZ
Türkiye’de yönetim kurullarındaki kadın üye sayısının artması gerektiğine yürekten inanıyorum. Ancak kadın üye sayısına kota getirilmesi sürdürülebilir değil.~

FARKINDALIK GEREKİYOR
Kadınların yönetim kurullarındaki varlığının kotalara gerek kalmadan artması için iş hayatının her kademesinde kadınların sayısının artması gerekiyor. Bu konuda farkındalığın artırılması kotalardan daha çok işe yarayacak.

BANU AKSOY TARAKÇIOĞLU / TURCAS YKÜ
KADINLAR POLİTİK DEĞİL"
2 YIL ÖNCE BAŞLADI
Turcas olarak bünyemizdeki kadın istihdam oranını artırmaya çok önem veriyoruz. Ancak yönetim kurulumuzda 2 yıl önce değişiklik yapmak gündeme geldiğinde yaptığımız objektif değerlendirmeler sonucunda kadın adayların ön plana çıktığını gördük.

BAĞIMSIZ ÜYE
Kadın yönetim kurulu üyelerimiz yalnız kadın oldukları için değil sahip oldukları kişisel ve profesyonel nitelikleriyle pozisyona uygun kişiler oldukları için göreve seçildi.

DAHA DİSİPLİNLİLER
Yönetim kurulundaki kadın üyelerimiz bizi çok yönlü disipline ediyor ve yaptıkları analizlerle şirket yönetiminde iz bırakıyor. Ayrıca politik davranmadıkları için daha net konuşuyorlar.~

MURAT YEŞİLDERE/EGON ZEHNDER TÜRKİYE ORTAK
"TEK KADIN ÜYE YETERLİ DEĞİL"
ÇEŞİTLİLİK SAĞLANIYOR
Kadın üyelerin yönetim kurulunda olmasının şirket performansına çok önemli katkısı var. Kadınlar yönetim kurulunda çeşitliliği sağlıyor. Bu da yönetim kurulunun aldığı kararların kalitesini yükseltiyor.

KOTA OLMALI
Avrupa’daki birçok ülke, yönetim kurullarındaki kadın sayısını şirketlere hedefleme ve kota getirerek sağladı. Türkiye’de de kota koymadan yönetim kurulundaki kadın sayısını artırabilmek mümkün değil. Türkiye’de normalleşme olana kadar kota olmalı.

YÜZDE 40 HEDEFİ
Yönetim kurullarında tek bir kadın üye olmasının şirkete bir getirisi yok. Kadın üye sayısı 3 olduğu zaman etkili oluyor. AB yeni bir mevzuat üzerinde çalışıyor. Buna göre yönetim kurullarında azınlıkta kalan cinsiyetin yüzde 40’ın altına düşmemesi isteniyor. Türkiye’de de AB’deki gibi yüzde 40 kota uygulanmalı.