Güçlü hafıza formülü

Beynimiz, sırları çözülememiş mükemmel bir makine... Milyarlarca hücrenin içinden her an sayılamayacak kadar çok veri geçiyor. Gündelik bilgilerin yanı sıra yalnızca hatırlamak değil, çoğaltmak, geliştirmek gereken önemli verileri kontrol etmek de elimizde... CEO’lar da işleri gereği pek çok bilgiyi hatırlamak ve onları yeri geldiğinde kullanmak zorunda. Bunun için ise farklı yollar izliyorlar. Yoğun iş temposunda hatırlamak istedikleri verileri not alanlar da var, bir hikayeyle bütünleştirenler de... Uzmanlar ise hikayeyle bütünleştirme yönteminin en iyisi olduğu görüşünde...

Beynimiz nasıi çalışıyor? 100 miiyar hücre ve 1 milyon kilometre lif bağlantısından oluşan, her bir sinir hücresi küçük bir jeneratör gibi çalışan beynin işleyişi hala muamma... Beynin bırakın tüm yönlerini, bazı araştırmalara göre yüzde 10'u, bazılarına göre ise sadece yüzde 5'inin nasıl çalıştığını biliyoruz. 60 watt'lık ampul kadar enerji kullanan, vücuda giren oksijen ve glikozun dörtte birini tüketen insan beyni, tüm canlı türleri içinde "düşünme" gibi eşsiz bir özelliğe sahip. Beyin, algılayan, yorumlayan, strateji üreten, karar veren ve seçim yapan insanın, varlığının başiangıç noktası.

Yoğun iş temposunda çalışan yöneticiler de bilinçli veya bilinçsiz, günün her anını yoğun zihinsel aktiviteyle geçiriyor. Psikiyatri diliyle "yüksek psikomotor aktiviteye sahip"yöneticiler, onlarca, binlerce bilgiyi, rakamı, ismi nasıl akıllarında tutuyor? Zihinlerini dinlendirmek, yeniden yüklemek için hangi yollara başvuruyorlar?
Bu soruların yanıtı her CEO'ya göre değişse de çoğunun zihinlerini belli odaklar belirleyerek çalıştırdıkları görülüyor. Bilgileri listeliyor, programlıyor ve geriye atıyor, gerekli gördüklerinde çağırıyorlar. "İşleyen demir ışıldar"misali, uzun dinlenceler, aralar vermiyorlar. Bilgi ve düşünceleri soyut değerlendirmeden, somut deneyimlere dönüştürüyorlar. Hatırlamak için hikayeleştiriyorlar. Bir araştırmaya göre yapılan sunumlardan sonra dinleyicilerin yüzde 63'ü hikayeleri, sadece yüzde 5'i rakamları hatırlıyor.

HİKAYE OLUŞTURMAK ÖNEMLİ
Ericsson Türkiye Genel Müdürü Ziya Erdem, kendi deyimiyle"büyükveri"sini (big data) nasıl saklıyor? Erdem, 1997 yılına kadar uzanan, neredeyse her gün kimlerle görüştüğünü, neler yaptığını yazdığı defterleri olduğunu söylüyor.~
"Tabii bu notlar bir gün birinin eline geçerse diye korkuyorum" diyen Erdem, bu durumun çaresini ise kendisine göre "şifreler"yaratmakta bulmuş. Her gün şifreli notlar aldığını söyleyen Erdem, hatırlamak için ise özellikle Cuma günleri bu notlarını okuyup, bilgilerini gözden geçirdiğini belirtiyor.

Erdem de bilgileri belirli bir hikayenin parçası haline getirenlerden. Bunu nasıl yaptığını şöyle anlatı-yor:"Bu konuda biraz iddialıyımdır. Defterlerimde her işimi farklı renkteki kalemlerle şifreleyerek not alırım. Bu defterlerle müşterilere de giderim. Bugüne kadar bir bilgiyi unuttuğum hiç olmadı. Hafızamızın iki bölümü var: Sık kullanılan bilgiler beynin ön tarafında, önemli bilgiler ise arka tarafında saklanıyor.

Taze bilgiyi tekrarlayarakcanlı tutuyorum. Unutmamam gereken konuları bir hikayeyle bağdaştırıyorum. Bir iki cümleyle hatırlatmalar koyuyorum. Örneğin bir kahve fincanını unutmamam gerekiyorsa, onu üzerindeki masayla birlikte hatırlamaya çalışıyorum. Görsel hafızam kuvvetlidir. İsimleri unutmamak için o kişiyi hatırlatacak küçük bir bilgiyi de defterime mutlaka yazarım"

HAFIZA NASIL CANLI TUTULUR?
Digital Planet CEO'su Adnan Vural da hafızasını canlı tutmak için hikayelere başvuruyor. Vural, bunun yanında sık sık not aldığını söylüyor. Görsel hafızasının güçlü olduğunu belirtiyor ve ekliyor:"Fakat yüzleri aklımda tutmakta zorlanıyorum. Konuyu, hikayeyi kafamda canlandırmayı severim. Başlıktan ziyade, hikayeyi hatırlarım. Konuyla hikayeyi bütünleştiririm. Yaptığım işlerin bütünlük arz etmesine önem veririm" diyor. Zihnindekileri derinlemesine yaşadığını ifade eden Vural,"Olayları öyle yaşarım ki bazen kendi kendime konuşurum. Eşim beni bilir bu konularda, uyarır"diye konuşuyor.

Stresli olduğunda meditasyon yaparak zihnini dinlendirdiğini söyleyen Vural, buna karşın, zihninin devamlı çalışmasına alışık. Vural,"10-15 günlük her şeyden uzak tatiller bana göre değil. Zihnimin mutlaka belli ölçüde çalışması gerek. Bilgileri kafamda görsel olarak canlandırırım, somutlaştırırım.~
Konsantreolmakiçin zihnimi sakinleştirmem gerek. Ancak zihni uzun süre dinlendirmek dengeyi kaçırıyor. Ancak bizimki gibi yoğun tempolu, zihni yorucu işlerde dengelemek önemli. Dinlenceyi de eğlenceyi de dengelemeli"diyor.

Uzmanlar, hatırlama güçlüğü yaşadığınızdan şüpheleniyorsanız, bir doktora danışmanın öneminin altını çiziyor. Stres ve depresyon gibi psikolojik etkenler kadar, tiroid fonksiyon bozukluğu, kullanılan ilaçların yan etkileri ve vitamin eksiklikleri de hafıza kaybına neden olabiliyor.

YAPILACAKLAR LİSTESİ YARDIMCI
Yoğun iş temposunda "yapılacaklar listesi" sayesinde pek çok bilgiyi daha rahat aklında tutanlar da var. Panasonic Türkiye Genel Müdürü Ahmet Telatar her sabah işe geldiğinde temiz bir sayfaya çıkardığı "yapılacaklar listesini kontrol ediyor:"Bir önceki gün aynı amaçla listeye yazdığım işlerden yapmış olduklarımı siler, kalanları sıralamada öne alırım. Daha sonra yapmam gereken ilave işler ortaya çıktığında onları da listeye eklerim.Tüm bunların ardından sayfanın en alt bölümüne, ilk iki saat içinde bitirmeyi hedeflediğim işlerin kısa bir listesini daha yaparım. Bu sistemle hafızamı düzenli olarak diri tutabiliyorum"diyor.

Telatar, tanıştığı insanların isimlerini unutmamak için kartvizitlerine kendilerini hatırlatacak birtakım notlar alarak bunları dosyaladığını belirtiyor ve ekliyor: "Mekanları asla unutmadığımı söyleyebilirim. On yıl önce gittiğim bir restoranda hangi yemeği yediğimi bile kolaylıkla hatırlayabilirim. Telefon numaralarını artık maalesef aklımda tutamıyorum. Mobil cihazlarla artık çok daha içli dışlı olmamızın buna etki ettiğine inanıyorum. Bugüne dek ciddi anlamda hafıza sorunu hiç yaşamadım. Hafızamı dinç tutmamda briç ve sudokunun payı büyük."~
ARŞİVLEME YAPIYOR
Odaklanma konusunda güçlü olduğunu söyleyen bir başka yönetici de Asus Sistem İş Grubu Türkiye Genel Müdürü Bora Aras. Aras, e-posta yoluyla ya da yazılı olarak aldığı verileri, önemine göre aklında tutmaya çalıştığını söylüyor. Sonrasında lazım olabilme ihtimaline karşı bu bilgileri arşivlediğini belirtiyor. Sözlü aldığı önemli verileri ise daha sonrasında ulaşabilmek için yazılı olarak not aldığına dikkat çekiyor ve ekliyor: "Temel hedeflerimiz ve stratejilerimizle ilgili konular ve detayları sürekli bizi meşgul ettiğinden herhangi bir şekilde hafızamızın bir köşesinde sürekli duruyor"

Aras'ın hatırlamakta en çokzorlandığı şey ise adresler. "Defalarca gitmiş olduğum bir adrese giderken zorlanabiliyorum. Bu durum adres konusuna dikkatimi yeterince vermediğimden kaynaklanıyor. Bu konuda da takibimi kolaylaştıracak notlar almaya çalışıyorum"diyor.

OYUNLA MOTİVASYON
Index Grup CEO'su Erol Bilecik'in ise neredeyse 20 yılı aşkın süredir aklında tutmak istedikleri için özel olarak kullandığı bir yöntem var:"Özellikle elektronik ortamın bu kadar geliştiği, uygulamaların yaygınlaştığı günümüzde geleneksel olarak adlandırılabilecek bir yöntem bu. Ben hala Microsoft'un Ofis araçlarını kullanıyorum ve istisnasız her pazar akşamı veya pazartesi sabahı erken kalkıp o haftanın bütün önemli iş görüşmelerini sıralıyorum. Bunu daha sonra sevgili asistanımla beraber organize edip en azından önümüzdeki bir haftayı veya 15 günü, hatta çoğu zaman bir ayı makro düzeyde planlıyoruz"diye konuşuyor.

Hafızasını canlı tutmak için özellikle tüm uçuşlarında sudoku oynadığını söyleyen Bilecik, Sudoku'nun rakamlarla daha fazla uğraşmasını ve anlaşmasını sağladığını belirtiyor ve ekliyor: "Rakamlarla anlaşmaken büyük motivasyonlarımdan biridir. Son bir yıldır Apple'dan indirdiğim başka bir hobim daha var. Kelime Avcısı oyunu. Bu oyunla hem boş zamanımı değerlendiriyor hem de keyifle hafızamı yokluyorum" diyor.~

Mekanlarla ilgili hafıza sorunu yaşamadığını söyleyen Bilecik, en çok isimleri hatırlamakta zorlanıyor. "Sayılar ise hep çok nettir zihnimde" diyen Bilecik, "Örneğin kendi bilançomuz, hatta üç yıl önceki satış figürlerimiz bile, zaman  zaman unutmak istesem de hafızamın bir köşesinde sanki çakılı kalır" sözleriyle sayılarla ne kadar haşır neşir olduğunu vurguluyor.

KAĞIT VE KALEMDENVAZGEÇMEYENLER
Hafızasını canlı tutmak için spor faaliyetlerine ağırlık veren Bankalararası Kart Merkezi Genel Müdürü Soner Canko, pilates, yüzme ve yürüyüş yapıyor. Canko, yeni teknolojileri kullanmak ve öğrenmek için her ay bir hafta sonu kısa bir seyahate çıktığını söylüyor. Canko'nun hatırlamakta en büyük kolaylık yaşadığı konular ise sayılar ve yüzler. Canko,"Otuz yıl öncesine ait bir telefon numarasını bile iyi hatırlıyorum.

Yüzleri de unutmam. Genelde isimleri hatırlamakta zorlanırım ama en az bir iki harfle mutlaka yakalarım" diyor. "Böylesi artan veri kapasitesi bizlere oyunlar oynuyor" diyen Canko'nun aklında yer etmesini istediklerini hatırlama yolları ise kağıt ve kalem.Canko,"Tüm akıllı teknolojilere rağmen kağıt ve kalem benim için hala çok önemli. Bu şekilde daha etkin düşünür, daha iyi hatırlarım. Dijital alınan notlar geçici olur"diye konuşuyor.

SAP Mena Bölgesi İş ve Mobilite Çözümleri Satışları Başkanı Deniz Kilyar da kağıt ve kalem kullananlardan. Ancak notlarını, aklından çıkarmak istedikleri için kullanıyor. Kilyar, her gün elinden geçen binlerce veri, konu, programı organize etmek için, "Aklımda tutmak zorunda olmadıklarımı kağıda yazıyorum"diyor. Kilyar,"Örneğin yapılacak işler listemi aklımda değil, kağıtta tutarım. Onların bir zamanı vardır, kağıda yazdığımda artıkgüvendedirler. Artıkzihnimi yenileriyle doldurabilirim. Toplantılarda da aklınıza gelenleri tahtaya yazar, birazdan döneceğiz dersiniz. Bunun gibi" diye konuşuyor.~

Kilyar, üzerinde çalışması ve olgunlaştırması gereken işler için ise araba kullandığını söylüyor. Eşinin bu durumdan çok hoşlanmadığını gülümseyerek anlatan Kilyar, "On sekiz yıldır bilişim sektörünün içindeyim. Son derece değişken ve yorucu bir sektör. Beynimi nasıl kullanacağımı öğrenmek zorundayım. Fikirleri kafamda dolaştırıp, kimi zaman dışımdan konuşarak tartışıyorum. Biranda aklıma gelen fikirler, aslında uzun zamandır farklı şekillerde üzerinde düşünmekte olduklarım oluyor"diyor.

SAĞLIKLI BİR HAFIZA İÇİN 7 ÖNERİ
Harvard Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmaya göre, iyi bir bellek için şu altın kurallara uymak önem taşıyor:
1- ÖĞRENMEYE DEVAM EDİN
Uzmanlar mental aktivitesini yüksek tutan, eğitimli bireylerin geç yaşlandığını ortaya koyuyor.

2- KENDİNİZE GÜVENİN
İlerleyen yaşlarda hafıza sorunları yaşandığı bilinen bir gerçek. Ancak eğer kendinize inanır ve güvenirseniz, inançlarınızı pratiğe dökmek için daha çok şansa sahip olursunuz. Hafızalarını kontrol altında tutmakta zorlanacaklarına inananların, gerçekten zorlandıkları yönünde araştırmalar var. Yani, duygusal gücünüz de hafızanızı etkiliyor.

3- ÖĞRENDİKLERİNİZİ TEKRARLAYIN
Hatırlamak istediklerinizi, öğrendiğinizden hemen sonra kendi kendinize yineleyin.

4- BOŞLUK BIRAKIN
Üzerinde çalıştığınız bir şeyi son ana kadar devam ettirmeyin. Öğrenme sürecinizi tamamladıktan sonra ara verin.~

5- TÜM DUYULARINIZI KULLANIN
Bir şey öğrenirken ne kadar çok duyunuzu kullanırsanız, beyin onu hafızasında tutmak için o kadar kolaylık yaşıyor. Kısacası, işleyen demir, ışıldar!

6- BEYİN AKTİVİTENİZİ EKONOMİKLEŞTİRİN
Mental enerjinizi sevdiklerinizin doğum günlerini hatırlama yönünde kullanmak sizi yoruyor mu? Teknolojiden, hatırlatıcılardan yararlanın.

7- ANIMSATICI KULLANIN
Hatırlamak istediklerinizin ilk harflerini kullanarak akronim yapabilirsiniz.

"İLGİ ODAKLARI BELİRLEYİN"
HAFIZA NASIL GÜÇLENDİRİLİR?
İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Nöropsikolog Prof. Dr. Öget Öktem, bazı insanların görsel, bazılarının işitsel hafızalarının daha iyi olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Görsel hafızası iyi olanların sağ lobu, sözel hafızası güçlü olanların sol lobu daha iyi çalışıyor. Hafıza kaybı yaşayanlar damar tıkanıklığına bağlı sorunlar yaşıyor olabilir. Hafızayı güçlendirmek için daima önerilen bazı şeyler var: Birincisi az sayıda, kendinize uygun, sevdiğiniz işleri seçin. Sevdiğiniz, ilgilendiğiniz her işi daha iyi öğrenirsiniz. Rakamsal hafıza görsel hafıza içinde düşünülebilir.”~

KONSANTRASYON SORUNU
Davranışsal nöroloji üzerine uzun yıllar çalışan Öktem, konsantrasyon sorunlarının hangi faktörlerden kaynaklanabileceğine ilişkin olarak ise, “Konsantrasyon eksikliğinde çalışan hafıza, yani günlük bellekte bir sorun olabilir. Frontal lobların ön planda olduğu bir sorundan da kaynaklanıyor olabilir. Karmaşık dikkat işlevlerinde frontal loblar önemli. Gündelik basit dikkat ise parietal loblarla ilgili” diyor.