Umut Veren Yeşil Filizler

Tüketici Güven Endeksi, yüzde 63’lere kadar düştükten sonra nisandan bu yana yüzde 81 bandına oturdu. Alışveriş merkezlerine ilişkin istatistikler de tüketicilerin kriz psikolojisini yavaş yavaş atlattığının sinyalini veriyor. Elektrik tüketiminin artması, kredi piyasasının canlanması, bankacıların sahaya çıkması iç piyasanın canlanmaya başladığını gösteriyor. İşte bu “yeşil filizler”, yani öncü sinyaller, iyileşmenin ve ekonomik toparlanmanın yaklaştığını haber veriyor. İşte 25 sektörde yeşeren yeşil filizler…

“Kriz döneminde ortada görünmeyen bankacılar, ofislerinden çıkıp kendilerini göstermeye başladı. Bankacıların yeniden ortaya çıkması bence toparlanmanın en önemli öncü göstergesi.”

Piyasanın nabzını en iyi tutan sektörlerin başında, mağaza ekipmanları ve raf sektörü gelir. Sektörün temsilcilerinden Temesist Genel Müdürü ve Avrupa Ekipman-Ürünler Federasyonu (FEM) Türkiye Başkanı Halil İbrahim Gül, krizden çıkışın ve toparlanma sinyallerinin geldiğini bu gözlemine dayandırıyor.

Ayrıca mayıs itibarıyla siparişlerde gözle görülür artışların yaşandığını belirten Gül, hareketlenmenin yaz aylarında artarak devam ettiğini söylüyor ve “Mayıs ayındaki tomurcuklar, temmuz ve ağustos döneminde yeşil filizlere dönüştü. Geçtiğimiz kasım-şubat arasında ertelenen projeler yeniden gündeme geldi. Ciddi anlamda raf talebi arttı” diyor.

Krizden çıkış sinyali olarak kabul edilen yeşil filizler, sadece perakendeye hizmet veren raf sektöründe ortaya çıkmadı. Capital, onlarca sektör temsilcisi ve uzmanla görüşerek yeşil filizleri, yani geleceğe yönelik umut veren gelişme ve toparlanma göstergelerini sorguladı. Görünmeyen, fazla öne çıkmayan rakam ve sosyal gelişmelerin tam 27 sektörde fark edildiğini tespit etti.

Perakendede düşük kârlılığa rağmen ciroların artması, konut kredileri kullanımındaki artış, ihracatın Afrika, Ortadoğu ve yeni pazarlarda yükselmesi, elektrik tüketiminin artması, onlarca baraj, altyapı, AVM projelerine başlanması ve kariyer sitelerinde çeşitli sektörlere ait eleman ilanlarındaki yükseliş araştırmamıza katılanlar tarafından “yeşil filiz” olarak tanımlandı. İşte tünelin ucundakinin ‘ışık’ olduğuna işaret eden yeşil filizler…

Lojistiğin Numune Trafiği
İhracatta yeni pazarlar için gerçekleştirilen agresif pazarlamanın ve ticaret heyetlerin gezilerinin sonuçları, en iyi taşımacılık verilerinden okunuyor. DHL Express Bölge Direktörü Michel Akavi, ağırlıklı olarak ihracat öncesi numune trafiğini yönlendirdiklerini belirtiyor. Akavi, burada oluşan trendleri, dış ticaretin öncü habercisi olarak değerlendiriyor. Son haftalarda gönderilerde olumlu bir hareketlenmenin olduğunu söyleyen Akavi’nin verdiği bilgilere göre yüksek teknoloji sektörü gönderilerinde Afrika pazarında yüzde 37, Ortadoğu’da ise yüzde 11 büyüme söz konusu.

İnşaat ve yapı sektörünün numune gönderilerinde de temmuzda hazirana kıyasla artış var. DHL verilerine göre Afrika’ya gönderilen yapı sektörü numuneleri, son 1 ayda yüzde 74 arttı. Artış oranı, Amerika gönderilerinde yüzde 50, Avrupa ülkelerinde yüzde 55, Çin’de yüzde 57, Ortadoğu’da yüzde 20 ve Rusya pazarında yüzde 47 olarak gerçekleşti. Otomotiv sektörü gönderilerinde ise Afrika pazarında yüzde 18 artış görülüyor. Tekstil sektörü gönderilerinde Fransa’ya yüzde 13, Hollanda’ya yüzde 18, Çin’e yüzde 11 ve Ortadoğu’ya yüzde 20 büyüme izleniyor. Akavi’nin bu numune trafiğine ilişkin yorumu ise şöyle:

“Stok tutmak istemeyen Avrupa, az miktarda, hızlı teslim alabileceği ülkelerden mal almayı tercih etme yoluna gidiyor. Türk ihracatçıları, bu anlamda özellikle Uzakdoğu siparişlerini kendilerine kaydırabilir. Uzakdoğu küçük miktarlardaki siparişleri karşılayamadığı gibi coğrafi uzaklık nedeniyle kısa teslimat süreleri de veremiyor.”

AVM’lerin Cirosunda Artış
Perakende sektörünün ve tedarikçilerinin temsilcileri, son aylarda perakendede yaşanan ciro, ziyaretçi sayısı artışlarının krizden çıkışta önemli bir gösterge olduğunu belirtiyor. Bu konuda Sarar Yönetim Kurulu Başkanı Cemalettin Sarar, Collezione’nin sahibi Ekrem Akyiğit, Atasay Kuyumculuk Mağazacılık Genel Müdürü Haldun Ulutürk ve Electroworld Genel Müdürü Bahadır Özbek gibi sektörün önde gelen isimleri ağız birliği etmişçesine aynı göstergelere işaret ediyor. Perakendenin yeşil filizlerinin artan cirolar, mağaza ziyaretleri ve kasa önünde yaşanan kuyruklar olduğunu söylüyorlar.

Onların bu gözlemleri, rakamlarla da doğrulanmış durumda. Alışveriş Merkezi Yatırımcıları Derneği (AYD) Başkanı Hakan Kodal, AVM Endeksi’nin ciro rakamlarının, haziranda geçen yılın aynı ayına göre yüzde 4, bu yılın mayıs ayına göre ise yüzde 2 arttığını açıklıyor. Ayrıca 2009’un en yüksek ciro rakamlarına da haziranda ulaşıldığına dikkat çekiyor.

AVM MFI Partners Genel Müdürü Aydın Yurdum, “Bu ay AVM’lerin 450 milyon ziyaretçisi oldu ve 9,5 milyar dolar tutarında satış gerçekleştirildi. İnsanlar yavaş yavaş kriz psikolojisinden çıkmaya başladı” diyor.

Galleria Genel Müdürü Hasan Ardıç, ağustosta ziyaretçilerinin yüzde 15 civarında arttığını belirtiyor. Sinpaş Yatırım ve İşletme Yönetim Kurulu Üyesi Serhan Ercivelek, Deposite Outlet Merkezi’nde kapı giriş ve mağaza cirolarının mayıs ve haziranda artarak bir önceki yılın aynı döneminin yüzde 40 üzerine çıktığını ifade ediyor ve devam ediyor:

“Hatta Haziran 2009 kapı giriş ve ciro rakamları, Deposite’nin açıldığı 2008 yılının şubat ayından bu yana en yüksek rakamlara ulaşılan 2’nci ay oldu.”

Konutta Alım Başladı
Konut kredisi faizleri, hızla inişe geçti. Her gün bankalardan biri, faizlerini ne kadar indirdiğini açıklıyor. Son 3 ayda konut kredi kullanımı da bir önceki aya göre yaklaşık yüzde 1-1,3 arasında arttı. Bu artışı, krizden çıkışta önemli bir gösterge olarak değerlendiren Soyak Holding CEO Vekili Emre Çamlıbel, “Son 3 ayda konut projelerinde daha fazla satış gerçekleşiyor. Nisan-temmuz ayları içerisinde konut projelerimizdeki aylık satışlar, ilk 3 aya oranla yüzde 26 arttı” diye konuşuyor. Çamlıbel, gayrimenkul piyasasında yaşanan olumlu gelişmeler hakkında şöyle konuşuyor:

“Satış ofislerine gelen müşterinin alım gücü yükseldi ve satın alma motivasyonu güçlendi. Son 2 ayda, daha önceki aylarda gelip alım yapmamış ama şimdi satın alma kararı veren müşterilerimiz oldu. Yine son 2 ayda, müşteriyle görüşme sürelerimiz uzadı. Projeyle birlikte ödeme planlarını da daha çok konuşur hale geldik.”

Emlak sektörünün önemli temsilcilerinden Remax Mega Kurucusu Suat Şahin ise temmuzda tatil nedeniyle talebin ve işlem adedinin genelde düşük olmasına rağmen 2009’da beklentilerinin üzerinde işlem gerçekleştiğini belirtiyor. Sinpaş Yatırım ve İşletme Yönetim Kurulu Üyesi Serhan Ercivelek de nisan, mayıs ve haziranda toplam 15 bin metrekare ticari gayrimenkul kiralaması gerçekleştirdiklerini söylüyor. Civelek, “Bunların tamamı ofis, imalathane ve depo olup bu talep artışı, bize reel sektör ve ekonomik hayatın canlandığını gösteriyor” diyor.

Tahsilatta Hız Artıyor
Kriz döneminde likidite sıkışıklığı, kredi hacmi daralması ve aktif kalitesindeki bozulma gibi sorunlar yaşayan bankacılık sektörü de problemlerinden yavaş yavaş kurtuluyor. Son dönemde bankacılıktaki genel hava, diğer sektörlerden farklı değil. Garanti Bankası ve Akbank yetkilileri de krizden çıkışın başladığı görüşünde. Garanti Bankası, kredi piyasasının durgun yaz ekonomisine rağmen hareketlenmeye başladığını belirtiyor. Yetkililer, 2009 başından mayıs sonuna kadar yüzde 1,8 daralan toplam kredilerin, haziran-temmuz arasındaki dönemde yüzde 0,7 arttığını belirtiyor. Aynı dönemde TL kredilerindeki artış ise yüzde 2,4 olarak gerçekleşti. Garanti Bankası, özellikle bireysel segmentte yaşanan kredi hareketlenmesinin, ekonomik toparlanmanın çok önemli bir göstergesi olduğunu düşünüyor. Haziran başından sonra sektörün bireysel kredilerinde yaşanan yüzde 1,3 ve kredi kartı alacaklarındaki yüzde 3,4’lük artış da yeşil filiz olarak değerlendiriliyor.

Diğer bir önemli gelişme de büyüyen mevduat tabanına paralel olarak rahatlayan likidite... Krizin bankacılık üzerinde bıraktığı en önemli etkilerden birisi, kredi geri dönüşlerinde yaşanan sorunlar oldu. Garanti Bankası yetkilileri, takibe düşmüş müşterilerin borçlarının yapılandırılmasının tüm sektörde uygulandığını böylece tahsilatın hızlandığını ifade ediyor. Akbank yetkilileri de “Kredi geri ödemelerinde daha sağlıklı bir sürece girdiğimiz bu dönemde, bankamızın takip ve izleme bakiyeleri, 2008 son çeyreği seviyesinin altında seyrediyor” değerlendirmesini yapıyor.

Ertelenen Projeler Devrede
Kriz nedeniyle 2008 ve 2009’da hayata geçirilmesi planlanan pek çok yatırım ertelenmiş bazıları da iptal edilmişti. Pek çok sektörden işadamı, yatırımların yeniden başlamasının özellikle inşaat, demir çelik, çimento olmak üzere pek çok sektörü dolaylı olarak pozitif etkileyeceğini düşünüyor. Yatırımların tekrar başlamasıyla birlikte kariyer.net’te yapı sektörü iş ilanlarının son 1 ayda yüzde 30 artışı da çok önemli kabul ediliyor.

Türkiye İş Makinaları Distribütörleri ve İmalatçıları Birliği Genel Sekreteri Faruk Aksoy, 100 civarında baraj, alt ve üst yapı projeleri ve Nabucco başta olmak üzere çok sayıda ertelenen yatırımın tekrar gündeme gelmesinin sektörü hareketlendireceğini belirtiyor. Aksoy, dikkatini çeken gelişmeleri şöyle özetliyor:

“Türkiye, kriz sonrası iş makineleri sektöründe yatırım için cazibe merkezi haline gelecek. Yaşanan krizde, bazı Avrupalı şirketler fabrikalarını kapatabilir. Kriz sonrasında Türkiye’de üretim yapmak isteyenler var. Çin’den çok daha hızlı teslimat yapabiliyoruz. Çinli iş makinesi üreticileri de ortaklık ya da yatırım için bizden yardım istemeye başladı.”

Yalıtım sektörü temsilcilerinden İZODER Genel Koordinatörü Ertuğrul Şen ise yapı ve inşaat sektöründe başlayan hareketliliğin, kendilerine bayi sayısında artış ve yeni girişimcilerin sektöre ilgisi olarak yansıdığını ifade ediyor.

İhracatta Heyet Etkisi
Türkiye’de, son birkaç ay içinde ticaret heyetlerinin yarattığı bir iyimserlik söz konusu. Yüz yüze görüşmelerin sağlandığı bu geziler, karşılıklı devlet görevlilerinin katılımıyla daha güven veren bir havada geçiyor. İhracatın çeşitli sektörlerde yüzde 50’lere varan kayıplar yaşamasının ardından Dış Ticaretten Sorumlu Devlet Bakanı Zafer Çağlayan ve beraberindeki heyet, önce Rusya, Makedonya ve Sırbistan’a, ardından Çin’e ve Malezya’ya gitti. Bakan önderliğindeki heyet, en son olarak da Brezilya ve Şili’ye ziyaretler gerçekleştirdi. Yapılan ziyaretler, ihracatçılar arasında büyük iyimserlik yarattı. Ardından ihracatın temmuz ayında, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 27 daralmasına rağmen bir önceki aya, yani hazirana göre yüzde 9,6 artması olumlu bir gelişme olarak değerlendirildi.

İstanbul Tekstil ve Hammadde İhracatçıları Birliği Başkanı (İTHİB) Başkanı İsmail Gülle, heyetlerin yarattığı heyecanı şöyle yorumluyor:

“Son Güney Amerika gezisinden sonra görüştüğümüz sanayiciler, geleceğe endeksli de olsa iyi ilişkiler kurulduğunu ifade etti. Doğrudan siparişe dönmese de ziyaret edilen ülkelerden çok sayıda numune gönderiminin olduğunu duyuyoruz. Bu ziyaretler arttıkça başka olumlu gelişmeler de oluşacaktır.”

Mobilya sanayicilerinin Güney Afrika’ya düzenlediği ticaret heyeti sayesindeyse Türkiye’den Güney Afrika’ya yapılan ihracatın yıl sonuna kadar yüzde 100 artması bekleniyor. İkili temaslar sırasında İstikbal, Bellona ve İpek Mobilya’nın ürünleri, ülkenin en büyük iki şirketinin showroom’larına girdi. Ayrıca ilk siparişlerini alan Donat Mobilya ve Ertaş Mobilya, iki konteynır ürünü en kısa zamanda yola çıkaracak.

3G’yle Krizden Çıkıyorlar

Electroworld Satışlarını 2’ye Katladı
Electroworld Genel Müdürü Bahadır Özbek, “3G’nin hayata geçmesiyle mobil telefon ve notebook pazarında ciddi bir artış yaşandı. Electro World’ün 3G ile ilgili ürünlerinde satışlar 2’ye katlandı. Ayrıca kriz döneminde artan ucuz ürün talepleri, 3G’yle biraz daha üst segmentte ve teknolojik ürünlere kaydı. Mağaza giriş sayılarımız yüzde 15 arttı” diyor.

TNB Bilgisayar Yüzde 30 Artış Bekliyor
Şirketin yönetim kurulu başkanı Aytaç Biter, “3G’nin yeni bir müşteri segmenti yaratacağını düşündüğümüz için iş ortaklarımız ve cep telefonu operatörleriyle kampanya çalışmalarımız hız kazandı” diyor. Bu işbirliklerinden ortaya çıkan 3G kampanyalarıyla satış rakamlarının her geçen gün arttığını söylüyor. 3G’li notebook ve netbook satışlarının yüzde 30 artmasını beklediklerini belirtiyor.

Cepte Statüye Dönüş Başladı
Sony Genel Müdürü Soner Cesur, 3G lansmanıyla ilk kez sektörde toparlanma hissedilmeye başlandığına dikkat çekiyor. Cesur, “Kriz öncesi 200 Euro üstünde fiyatla satılan ürünler, pazarın yüzde 32’si oranındayken bu rakam yüzde 8’lere kadar düştü. Buna karşın statüden sadece basit telefon görüşmesi ihtiyacına cevap veren alt segmente yüzde 75’lere varan bir kayış olmuştu. Son ayda bu oran yüzde 8’lerden yüzde 11’lere çıktı” diyor.

Ömer Yüngül / Vestel Şirketler Grubu Ceo’su

Doğu Avrupa’da Kapanmalar Türkiye’ye Yaradı

Büyüme Fırsatları
Küresel ekonomik kriz, 2009’un ikinci yarısından itibaren etkisini yitirmeye başladı. Bu dönemde, ekonomideki alışılagelmiş kurallar değişti. Dayanıklı tüketim sektöründe de bundan sonra çok daha sağlıklı ve istikrarlı büyüme fırsatları olacak.

Batının Güvenilir Limanı
Doğu Avrupa’da küçük ölçekli üreticilerin önemli bir kısmı, kapanma sürecine girdi. Bu çerçevede Avrupa’da üretim rotasının Türkiye’ye doğru yönelmeye başlaması, sektörün geleceği için umut veriyor. Artık Batı’nın en güvenilir limanı Türkiye oldu. İhracatta Türkiye, coğrafi konumu, iş süreçlerindeki hızı ve üretim kalitesiyle Uzakdoğu karşısında rekabet avantajını koruyor.

ÖTV İndirimi Küçülmeyi Azalttı
ÖTV indirimiyle birlikte sektör genelinde canlanan satışlar, beyaz eşyada indirimin uzatılmasıyla birlikte daha da ivme kazandı. İç pazar, 2009’un ocak ayında 2008’in aynı dönemine göre yüzde 28 küçülmüştü. Haziran ayında ise pazar 2008’in aynı ayına göre sadece yüzde 5 daraldı.

Avrupa’nın Üretim Üssü Olduk
LCD TV pazarında da oldukça olumlu gelişmeler var. LCD TV satışlarımız, geçen yıla göre yaklaşık yüzde 50 arttı. Bu dönemde Avrupa’daki küçük ölçekli firmalar kapanma sürecine girerken, bizler ihracatımızı artırdık. Şu anda Türkiye, LCD TV ve beyaz eşyada Avrupa’nın üretim üssü konumunda.

3 Sektörde Yeşeren Filizler

Petrokimyada Talep Patlaması
Pektim Genel Müdürü Kenan Yavuz, petrokimyada marttan itibaren filizlerin yeşermeye başladığını söylüyor. Yavuz’un değerlendirmesi şöyle: “Kriz nedeniyle Avrupa ve Amerika’daki bazı petrokimya tesislerinin kapanması ve Ortadoğu’daki petrokimya yatırımlarının ertelenmesi işimize yaradı. Avrupa’da ihracat potansiyelimizin artmasına rağmen, iç talebin yüksek olması nedeniyle katı ürün ihracatımızı azalttık ve iç pazara yöneldik. Kriz nedeniyle ertelediğimiz ithalata başladık. Özellikle PP, PVC ürünlerinde inşaat sektöründeki canlılık talep patlaması yaşatıyor.”

Yurtdışı Tatili 6 Kat Arttı
Pronto Tour Pazarlama Müdürü Sarp Özkar, kendi işlerine yönelik öncü göstergeleri şöyle değerlendiriyor: “Geçen yılın aynı dönemine göre çağrı merkezimize Ramazan ayında gerçekleşecek tur paketleri için gelen çağrı, bu yıl 6 kat arttı. Bu yıl Ramazan bayramında 3-4 günlük turlar olmasına rağmen, 6 bin kişi gibi küçümsenmeyecek bir sayıya rahatlıkla ulaşabileceğimizi düşünüyoruz. Geçmiş yıllarda 3-4 günlük Ramazan bayramı tatillerinde bu rakamlar, 3-4 bin kişiyi geçmemekteydi. Diğer bir yeşil filiz de ilk kez yurtdışına çıkanların sayısının artması.”

Yemek Çekine İlgi Arttı
Accor Services Genel Müdür Yardımcısı Hikmet Özsoy, sektörlerindeki yeşil filizleri şöyle anlatıyor: “Sektördeki canlanma için önemli bir gösterge, yeni yatırım yapan uluslararası şirketler ve perakende alanındaki yatırımlar. Çünkü perakende sektörü ve uluslararası şirketler, yemek çekine daha çok ilgi duyuyor. Ayrıca Ramazan ayında şirketler, personeline verdiği yemek çeki miktarını artırmaya başladı.”

Özlem Aydın Ayvacı
[email protected]