2020 hedefini tutturabiliriz

Elçin Cirik

[email protected]

Leasing yılın ilk yarısında yeni işlemlerde 1,4 milyar dolarlık hacim yarattı. “Nisan ve mayısta yavaşladık, sonra toparlandık” diyen İş Leasing Genel Müdürü MEHMET KARAKILIÇ, haziran ve temmuzda normalleşmeyle işlem hacminin 290-300 milyon dolara ulaştığını söylüyor. Karakılıç, yıl sonu için de umutlu. “Faiz oranı enflasyon etrafında bir noktada dengelenirse 2020’yi yılbaşında öngördüğümüz 3,4- 3,5 milyar dolar işlem hacmiyle kapatabiliriz” yorumunu yapıyor.

Pandeminin finans alanındaki etkileri, ikinci çeyrek rakamlarıyla görülmeye başlandı. Leasing tarafında ilk yarıda aktif toplam yıl sonuna kadar yüzde 9,4 arttı. Yeni işlem hacminde ilk yarıda 1,4 milyar dolarlık hacim oluştu. Sektörün lider oyuncularından İş Leasing’in genel müdürü Mehmet Karakılıç, “Bu yılın ilk 3 ayında aylık imzalanan ortalama işlem hacmi 330 milyon dolar oldu. Bu tablo pandemi ortaya çıkana kadar sürdü” diyor. Sektör mart ayında da stok işlemler yürütüldüğü için olumsuz etki tam olarak hissetmedi. Ancak aylık ortalama işlem hacmi, nisanda 245 milyon dolara ve en kötü ay olan mayısta 160 milyon dolara indi. “Nisan-mayısta yavaşladık, sonra toparlandık” diyen Karakılıç, haziran ayında başlayan normalleşmeyle hacmin yeniden 290-300 milyon dolar bandına geldiğini söylüyor. Ertelenen taleple temmuz da benzer geçti. Karakılıç, imzalanan işlem hacminin haziran sonunda 1,7 milyar dolara yaklaştığını ve temmuz sonundaysa 2 milyar dolara ulaşacağını tahmin ettiklerini aktarıyor. Yönetici, yıl sonu için de umutlu. Her ne kadar ağustosta faizlerdeki hareketlenmeyle talepte ivme düşse de Karakılıç, yılın başında sektörün belirlediği hedefin yakalanabileceği fikrinde. Ona göre yılın devamındaki tablo, faizlerin seyrine göre belirlenecek. “Faiz oranı enflasyon etrafında bir noktada dengelenirse 2020’yi yılbaşında öngördüğümüz 3,4- 3,5 milyar dolar işlem hacmiyle kapatabiliriz” diyen Karakılıç, bunun da yıllık olarak yüzde 35 gibi bir büyüme anlamına geldiğini söylüyor. İş Leasing Genel Müdürü Mehmet Karakılıç ile normalleşme döneminde sektörün performansını, önümüzdeki dönemde büyüme trendlerini masaya yatırdık: 

İlk yarı rakamları açıklandı. İlk 6 ay bu rakamlara göre nasıl görünüyor?

 Leasing aktif toplamı 2019 sonunda 58,1 milyar TL’ydi. 2020 Haziran sonunda yüzde 9,37 artışla toplamda 63,6 milyar TL’ye ulaştı. Reel olarak büyüme görünse de döviz bazında artış yok. Yeni işlem hacminde yani muhasebeleşen işlemlerde de ilk yarıda 1,4 milyar dolarlık hacim oluştu. Burada da dolar bazında büyüme görünmüyor. İmzalanan işlem hacmiyse haziran sonunda 1,7 milyar dolara yaklaştı. Temmuz sonundaysa 2 milyar dolar olacağını tahmin ediyoruz. Bu dönemde müşteri sayısında belirgin bir düşüş göze çarpıyor. Müşteri sayısı 2019 yıl sonunda 40 bin 500’dü ve haziran sonunda 38 bine indi. Altı ayda 2 bin 500’e yakın müşteri kaybı yaşandı. Tabii bir de şöyle bakmak lazım; müşteri sayısı 2017’de 60 bin civarındaydı. Sürekli bir düşüş trendi gözlemliyoruz. Bunun temel nedeni şu: Ülkedeki faiz volatilitesi, kur artışı yatırım talebini erteliyor. Sektörde 22 şirket kıyasıya rekabet içinde çalışıyor. Ancak piyasalardaki belirsizlik, kurun öngörülemeyişi müşteri tarafında talebi daraltıyor. 

 Peki sektörde haziran sonrası toparlanma yaşandı mı? 

 Aslında Eylül 2019’dan Mart 2020’ye kadar iyi bir ivmelenme vardı. Bu yılın ilk 3 ayında aylık imzalanan ortalama işlem hacmi 330 milyon dolar oldu. Bu tablo, pandemi ortaya çıkana kadar sürdü. Mart ayında da sektör önceden yapılan stok işlemlerini yürüttüğü için etkiyi çok hissetmedik. Nisan ve mayısta ise iyiden iyiye hissettik. Nisanda 245 milyon dolar ve en kötü ay olan mayısta 160 milyon dolar imzalanan yeni iş hacmi gördük. Haziranda normalleşme süreci ve leasing şirketleri pandemide çalışma koşullarını öğrendiğinden hacim yeniden 290- 300 milyon dolar bandına ulaştı. Ertelenen taleple temmuz ayı da benzer geçti. Aslında ağustos ayında faizler hareketlenene kadar özellikle TL bazlı olarak talep oldu. Nisan-mayısta yavaşladık, sonra toparlandık. 

 Talepler daha çok TL olarak mı gelmeye başladı? 

 Talebin kompozisyonu değişti. Sektörde önceden işlemlerin yüzde 75’i yabancı para ve yüzde 25’i TL ile olurdu. Fakat bu yılki işlemlere müstakil bakarsanız yüzde 75-80 bandında talep TL tarafında oluyor. Düşen faiz ortamında müşterilerimiz, iş ortaklarımız rasyonel davranarak önemli ölçüde TL’ye kaydı. Bu anlamda TL kaynak yapısı, vade yapısı ve iştahı yerinde olan şirketler, bu süreçten leasing payını artırarak çıktı. Bu talepteki değişim, ortalama vadeler 36-48 ay arası olduğu için önümüzdeki yıllarda net görülecek. Ama ilk aşamada TL’nin payının yüzde 25’ten 30’lara yaklaştığını fark edeceğiz. 

Leasingde yılın son çeyreği işlem hacmi ivmelenir. Bu yıl da benzer durum olacak mı?

 Açıkçası enflasyonla faiz oranlarının geldiği seviye arasında negatif fark oluştuğundan reel anlamda bu faizlerin çok da sürdürülebileceğinitahmin etmiyordum. Zaten ardından ağustosla birlikte faizlerde bir hareket gördük. Bu da ciddi manada talebi durdurdu. Yüzde 100 durdu diyemem tabii… Ama şirketimizden örnek verirsek geçtiğimiz aylarda 80 dosya geliyorsa, bu sayı ağustosta 40-50 dosyaya kadar indi. Yılın devamındaki tablo, faizlerin seyrine göre belirlenecek. Faiz artışı henüz dengelenmiş durumda değil. Faiz oranı enflasyon etrafında bir noktada dengelenirse 2020’yi yılbaşında öngördüğümüz 3,4- 3,5 milyar dolar işlem hacmiyle kapatabiliriz. Bu da yıllık olarak yüzde 35 gibi bir büyüme anlamına geliyor. Bu hacmin temmuz sonunda kadar 2 milyar doları gerçekleşti. Bundan sonraki 5 aylık dönemde ortalamada aylık 280 milyon dolar işlem hacmi yapmak gerekiyor. Faizler dengelendiğinde talebin bu rakamdan çok da geride kalacağını düşünmüyorum. Her şeye rağmen en kötü durumda bile yılı sektör olarak 3 milyar doların üzerinde kapatırız. Bu konuda leasing şirketleri iştahlı. Ertelenen yatırımların devreye alınması, mecburi tevsi yatırımlarla son 5 ayda hacmi yakalamamız olağan.

Gelen taleplerde sektörler açısından da farklılık oluştu mu bu dönemde? 

 Elimizde sektörel mal gruplarının dağılımında ilk çeyrek rakamları var. Sat-geri kirala işlemlerinin içinde olduğu gayrimenkul tarafında, ilk üç ayda işler düşüş gösterdi. Bu alana her leasing şirketi aynı iştahla bakmıyor. Gayrimenkulün sektördeki payı yüzde 27’den ilk çeyrekte yüzde 18’e geriledi. İnşaat-iş makinelerinde ilk çeyrekte sektörde mal grubu ağırlığı yüzde 13’lerde. İş makineleri, forkliftler yoğun talep görüyor. Tekstil tarafında da yatırımlar durmadı, istikrarla devam ediyor. Tekstil makinelerinin sektörde ağırlığı ilk çeyrekte 2,5 puan artışla yüzde 11,5’a çıktı. Yenilebilir enerjide de özellikle YEKDEM 2020’de sona ereceği için talep sürüyor. Aynı şekilde ilk çeyrekte sağlık ekipmanlarında da artış var. 2019 sonunda yüzde 1,5 olan pay, 2020 ilk çeyreğinde yüzde 6,9’a kadar çıktı. Pandemi döneminde ise şu değişimleri gözlemledik: Özellikle maden- mermer tarafında, Çin ana alıcı olduğu için önemli bir düşüş oldu. Turizmi pandemi doğrudan vurdu, 25-50 milyar dolar arasında bir hacim kaybından bahsediliyor. Burada da yılbaşında konulan hedeflere ulaşılamadı. 

 Yılın devamında hangi sektörler daha iyi büyüyecek? 

 Pandemi etkisiyle sağlık tarafında bir miktar daha artış olacaktır. Yenilenebilir enerji ve tekstil de hız kesmez. İnşaat-iş makineleri pazarında talep TL’yle kaydığı için faizler çok belirleyici olacak. 

 Mart ayında Fitch, ekonomik görünümün leasing ve faktoring şirketlerinde sorunlu alacak oranı açısından yüksek risk taşıdığını açıklamıştı. Böyle bir risk oluştu mu? 

 Bilakis sektörün sorunlu alacak oranı, bu yılın ilk yarısında düştü. Aslında leasingde belirgin sorunlu alacak oranları, 2018 Ağustos’unda yaşanan krizle oluşmuştu. Özellikle pandemiden sonra hem BDDK’nın bize sağladığı imkanlar hem yaptığımız ödeme ertelemeleriyle bu oranda iyileşme yakaladık. İş Leasing olarak biz portföyümüzün beşte birine yakın kısmını öteledik, sektörde de benzer bir oran olduğunu düşünüyoruz. Sektörün sorunlu alacak oranı, 2019 sonunda yüzde 8,2’den bu yılın ilk yarısında yüzde 7,5’e indi. 

 Ötelemelerin ilk taksitleri geldi mi? Tahsilatta sorun var mı? 

 Ertelemelerde iki grup vardı: Bir grup şirket ne olur ne olmaz diye öteleme talebi yaptı, diğer grup ise pandemi döneminde çalışamadığı için ciro kaybı yaşadı ve erteleme istedi. Ağustos itibarıyla ertelemelerin ödemelerini almaya başladık. Yine şirketimizden örnek verirsek müşterilerin ödemelerinde sorun olmuyor. Ama izleyen aylarda da etkileri göreceğiz. Kur artışları etkileyecektir, kurda keskin artışlar olursa sorun yaşanabilir. 

 Bu dönemde sektöre nefes aldıracak neler yapılabilir sizce? 

 Leasing şirketlerine yarı finans kuruluşu gibi davranılıyor. Kredi verme yeteneğimiz var ama bankaların sahip olduğu haklardan KKDF ve BSMV’den yararlanamıyoruz. Özellikle oynaklığın arttığı dönemlerde leasing tarafına yurt dışından uzun vadeli fon yaratmada kimse iştahlı olmuyor. Otorite bizi anlıyor ancak ihtiyacımız olmasına rağmen bu noktada henüz adım atılmadı. Bu karar alınsa reel sektöre yaratacağımız destekle kazan-kazan mantığında ekonomiye daha yüksek katkımız olur. Bir de sektörde 22 şirketin toplamda 120 şubesi mevcut. Verimliliği artırmak için sektörde banka şubelerini pazarlama maksatlı kullanabilmemiz iyi olur. Mevzuat bugün buna izin vermiyor. Bu adım da sektörün büyümesine önemli katkı sağlar.