Büyüme senaryoları

Özlem Aydın Ayvacı

[email protected]

Sadece Türkiye’de değil dünya çapında sorun var. Devam eden savaş, enerji ve tedarikte yaşanan sıkıntılar, yüksek enflasyon ve düşen alım gücüyle daralan talep… Üstelik 2023’ün ilk yarısında Türkiye’de bir de seçim atmosferi yaşanacak. Yani tam anlamıyla “öngürülmesi” zor bir yeni yıl bekleniyor. Bu tabloda şirketler, 2023 bütçelerini her şeye rağmen “büyüme” üzerine kurguluyor. Bütçelerde Türkiye ekonomisi için “sınırlı” büyüme öngörülürken enflasyon ve kurun yukarı ivmesini devam ettireceği görüşü hakim.

Türkiye uzun yıllar boyunca düşük enflasyonla yaşadıktan sonra 2021 sonlarına doğru yeniden yüksek enflasyon sürecine girdi. 2022 bütçeleri tam da bu ortamda, büyük bir belirsizlikle hazırlandı. Bazı şirketler, volatilitenin çok fazla olmasından dolayı fazla revizyon yapmayı uygun bulmazken bazıları bütçesini her ay gözden geçirdi. Yükselen ücretler hammadde maliyetlerinin aşırı artışı, savaşın yarattığı tedarik ve enerji sorunu, 2022 yılı için bütçelenen riskler arasında yer aldı. Borusan Holding CEO’su Erkan Kafadar, “Aslında bu kelimeyi hiç sevmiyorum ama bugünlerde en çok kullanmak zorunda kaldığımız kelime” diyerek öngörülemezliğe dikkat çekiyor. İşte 2023 bütçeleri bu öngörülemeyen ortamda hazırlanıyor. AKO Grup Yönetim Kurulu Üyesi S. Safa Özcan, 2023 yılı için senaryoları hazırlarken özellikle kurlar için farklı uluslararası ve yerel kaynakları dikkate aldıklarını söylüyor. “Haziran-temmuz aylarına kadar döviz kurlarının TL karşısında değer kazanması muhtemel görünüyor. TCMB 2023 beklentileri de dikkate alındığında, enflasyon yine söz konusu döneme kadar artış eğiliminde olabilir” diye anlatıyor. EY Türkiye Denetim Bölümü Şirket Ortağı Seda Akkuş Tecer, “Dijitalleşme ve sürdürülebilirlik gibi gelişmişliğin göstergesi olan konulardan maalesef enflasyon muhasebesinin konuşulduğu eski günlere dönüş yaptık. Aklımıza gelir tablosunda parasal kayıp veya kazancın CFO ve yönetim kurulu üyelerine bulmaca gibi göründüğü günler geldi” diyor. Tecer’in de işaret ettiği üzere bütçe hazırlamak için yine o en zor yıllardan birindeyiz. 

2022 REVİZE YILIYDI

2022 yılı bütçeleri de son derece belirsiz bir ortamda hazırlanmıştı. Orka Holding Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Orakçıoğlu, 2022 yılında bütçelerini bir kez revize ettiklerini söylüyor. “Bu bütçede maliyet artışları ve aynı zamanda üretim süreçlerinde yaşanan zorluklar, radikal sapmalara yol açtı. Bu sapmalar ürün fiyatlarını etkiledi” diye anlatan Orakçıoğlu, maliyetler açısından kötü, satışlar ve ihracat açısındansa iyi senaryolarının gerçekleştiğini açıklıyor. Signify Türkiye Genel Müdürü Saner Kırık, 2022 yılında 4 revize yaptıklarını belirtiyor ve şöyle devam ediyor: “Global tedarik zinciri krizi nedeniyle ürün maliyetlerimizde lojistik kaynaklı artışları görürken hem lokalde yaşanan kur dalgalanmaları hem global piyasalardaki parite dengelerindeki değişimlerin finansallar üzerindeki etkisini oldukça hissettik. Ayrıca para politikalarında son dönemdeki regülasyonların etkisiyle daralan kaynak erişimleri sebebiyle nakit akış planlarımızı revize ettik. Açıkçası vizyoner öngörülerimiz ve aldığımız aksiyonlar sayesinde sapmalar daha çok olumlu yönde oldu. Tahminlerimizin üzerinde bir büyüme yaşadık ve 2023’e sağlam adımlarla ve stratejilerle giriyor olacağız.” Doğanlar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Davut Doğan, 2022 yılında 1 kez revize ettikleri bütçelerini çok sık revize etmeyi tercih etmediklerini belirtiyor ve nedenlerini şöyle açıklıyor: “Gerçekleşen ve hedef analizlerimizi makroekonomik dalgalanmaları hariç tutarak yaptık. Volatilitenin bu kadar yüksek olduğu bir dönemde sık revize yapmamayı tercih ettik. 2022’ye girerken bütçe senaryolarımızda operasyonel hedeflerimizi zorlayıcı, ekomonik parametreleri temkinli tuttuğumuz bir varsayım setiyle ilerlemiştik. Gerçekleşen de bu yönde oldu.” 2023 bütçesinde iki senaryoyla ilerlediklerini söyleyen Doğan, “Buna göre enflasyon yüzde 35 ya da yüzde 60, büyüme iki senaryoda da yüzde 3, faizler yüzde 9 ya da yüzde 40” diyor.

TEMKİNLİ SENARYOLAR GERÇEKLEŞTİ

2022’de daha çok temkinli senaryoların gerçekleştiği ifade ediliyor. Ariş Pırlanta Genel Müdürü Eda Güzeliş, 2021 yılını baz alarak döviz kurları, altın fiyatları için tahmin yürüterek belirledikleri bütçelerinde maj ör değişiklikler yapmadıklarını söylüyor. Son birkaç yıldır pandeminin de etkisiyle bütçelerini esnek veya temkinli bütçe şeklinde oluşturduklarını ifade eden Güzeliş, “2022 yılı için projeksiyonumuzu yine normalleşmeye göre belirleyerek planlamıştık. Temkinli ve esnek yapıda bir bütçeyle öngörülerimizden farklı gelişmeler olmadı” diyor. BLC Group Yönetim Kurulu Başkanı Şahin Balcıoğlu, 2022’de 2 kere revize ettikleri bütçelerinde radikal sapmalar olduğunu belirtiyor. Hedeflenen bütçenin yüzde 20 dışına çıktıklarını aktaran Balcıoğlu, özellikle işletme sermayesine katkı sağlamak adına yatırımları azalttıklarını ifade ediyor. 2022’yi temkinli senaryonun geçerliliğiyle kapatacaklarını öngören Balcıoğlu, 2023 bütçesi çalışmalarını şöyle paylaşıyor: “2023 bütçemizde enflasyonu yüzde 40 ve enflasyondan bağımsız büyümeyi yüzde 5 olarak tahmin ediyoruz. Merkez Bankası’nın uyguladığı politika faizi muhtemelen bu yılın sonuna kalmadan tek haneye inecektir. Fakat bankaların uyguladığı gerçek faiz oranlarının yüzde 30 civarında olacağını düşünüyoruz. 2023’ün ilk yarısında daralma bekliyoruz. İkinci yarısındaysa büyümenin gerçekleşeceğini düşünüyoruz. Bu şekilde toplama baktığımızda enflasyondan bağımsız çok ciddi bir büyüme öngörmüyoruz. Yapacağımız yatırımları 2023’ün ikinci yarısında yapmayı planlıyoruz.”

2023’ÜN YÖNÜ

2023 bütçeleri bitmek üzere. Şirketlerin çoğu yine büyüme odaklı bir bütçeyle ilerleyecek. Koton CEO’su Dr. A. Bülent Sabuncu, pandeminin kesintiye uğrattığı büyümenin 2023’te de devam edeceğini söylüyor. 2023 bütçelerini büyüme odağında hazırladıklarını ifade eden Sabuncu, “Büyümenin kaynağı yurt dışı ve online satış kanalları olacak. CRM yatırımımız satışa ve pazarlamaya bambaşka bir boyut kazandırıyor. Biz içeride veriye dayalı satış modellerini ve pazarlama iletişimini konuşuyoruz. Bunun yanında tedarik konusunu dünyadaki yeni gelişmelere göre yeniden dizayn ediyoruz. Bu konuda hep en güncel, tedarik ağına en hızlı adapte olan çevik şirketlerden biriyiz. Mağazalarımızda, lojistik merkezimizde, tüm satış kanallarımızda, genel müdürlüğümüzde verimlilik esasıyla hareket etmeye ve bütçeyi yönetmeye devam edeceğiz” diye anlatıyor. Sodexo Avantaj ve Ödüllendirme Hizmetleri İcra Kurulu Başkanı Eda Uluca Özcan, 2022’de iyimser senaryolarının gerçekleştiğini söylerken 2023 için büyüme hedeflerini yüzde 50-70 arası bütçelediklerini belirtiyor. “2023 yılında çalışan deneyimi ve dijitalleşmeyi odağına alan büyüme hedefli bütçeleme yapıyoruz” diyen Özcan, makroekonomik ve sektörel riskleri takip etmeye devam edeceklerini dile getiriyor. Doruk Un Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO’su Gürsel Erbap, 2023 bütçesinde enflasyonu yıllık yüzde 65, ülke büyümesini yüzde 4 ve faizleri yüzde 12 seviyesinde tahmin ettiklerini belirtiyor. Erbap, “2023 yılında yüzde 10’luk bir büyüme hedefimiz var. Bütçemizin odağı büyüme ve kârlılık artışı. 2022 yılında bütçede sapmalara yol açan Rusya-Ukrayna savaşı ve kur-enflasyon artışıyla ülkemizde seçim yılı olması konusunu da dikkate alarak yeni olası radikal sapmaları göz önünde bulundurduk” diyor. 

DURGUNLUK NASIL ETKİLİYOR? 

Global resesyonun 2023’ün ilk yarısına büyük etki edeceği öngörüler arasında yer alıyor. Cotton Box Yönetim Kurulu Başkanı Nuri Turgut, bu konunun altını çiziyor. 2023 için tedbirli ve her an için revize edilebilir bir büyüme bütçesi hazırladıklarını söyleyen Turgut, “Yaşadığımız süreç nedeniyle pazar alternatiflerini çoğaltacak şekilde ama her an için yavaşlama imkanı sunan bir bütçe üzerinde çalışıyoruz. Yüksek maliyetli büyüme bütçesi düşünmüyoruz” diyor. Borusan Holding CEO’su Erkan Kafadar ise yılın son çeyreğinde global ölçekteki yavaşlamanın arttığını bulundukları sektörlerde çok net gördüklerini ifade ediyor. 2023’te bu yavaşlamanın nasıl devam edeceğine baktıklarını söyleyen Kafadar, “Bir baz senaryomuz bir iyimser bir de kötümser senaryomuz oluyor. Ondan sonra değişkenlerle alakalı analizleri yapıyoruz. 2022’de ilk 9 ay baz senaryomuzdan daha iyi bir bütçe gerçekleşmesi oldu. O resimde bozulmayı son çeyrekte görüyoruz. Çünkü 2022’ye girdiğimizde önceden yaptığımız finansman anlaşmaları ve yatırım finansmanları devam etti. Fakat Türkiye’deki finansmana erişim BDDK’nın bankalara getirdiği kısıtlamalarla zorlaştı” diyor.

HANGİ RİSKLER BÜTÇELENDİ? 

2023 yılı için yurt içi ve yurt dışı makroekonomik ve finansal koşulların oluşturabileceği olası risklerle jeopolitik risklerin yansımaları yakından takip edilecek. 2023 için enflasyon ve kur risklerini bütçelediklerini söyleyen Güriş Holding Yönetim Kurulu Başkanı Müşfik Yamantürk, 2022’de temkinli senaryo geçerli oldu. 2023 bütçemizde büyüme hedefliyoruz. Bu büyümede ULU rüzgar santralimizin 2023’te tam kapasite devreye girecek olması ve PPP modeliyle yapılan Kütahya Şehir Hastanesi’nin devreye girecek olması en önemli faktörler.” Tepe Home Genel Müdürü Levent Çapan da 2023 bütçesini şöyle anlatıyor: “Büyüme hedefimiz, 2023 için yüzde 20 düzeyinde. İç ve dış pazardaki rekabet gücümüzü artırabilmek için kısa ve uzun dönemli yatırım planları yapıyoruz. Bütçemizi büyüme odaklı oluşturuyoruz. 2023 yılında online mağazacılıkta büyüme ivmemizi daha da artırmayı, Türkiye’nin farklı noktalarında 6 mağaza açmayı planlıyoruz.”