Çift zamlı ücret dönemi

Ayçe Tarcan Aksakal

[email protected]

Capital Ocak 2022 sayısından

 Maaşları pandemi öncesine göre ciddi oranda eriyen yöneticilerin yüksek ücret beklentisi artarken ücretlerde dolar ve Euro’ya dönüşü değerlendiren şirketler de mevcut. Zam oranlarında ise makas açılmış durumda… 2022’de beyaz yakalılarda zam oranlarının yüzde 25-30 bandında olması bekleniyor. Daha alt kademelerde ise yüzde 45-50’lik artış planlanıyor.

Hızla artan enflasyon ve kurdaki oynaklığa paralel olarak yöneticilerin yüksek ücret beklentisi artıyor. Bu durumun yükselen bir trend gösterdiğini belirten beyin avcılarına göre TL olarak ödenen üst düzey yönetici ücretlerinin yerini yakın zamanda dolar ve Euro ücret paketleri alabilir. Üst düzey yönetici arama şirketi Heidrick & Struggles Türkiye Kurucusu ve Yönetici Ortağı Ayşegül Aydın, “Yönetici ücretlerinin ne olacağı konusunda bütün piyasa allak bullak, kimse önünü göremiyor” diyor. Türkiye’nin en büyük 500 şirketini kapsayan 2022 ücret araştırmamız da son 2 yıla göre önemli değişimlere işaret ediyor. Bir taraftan en büyük şirketlerde bile zam belirsizliği yaşanırken diğer yandan 2021’e göre zam oranlarında ciddi artış dikkat çekiyor. Pek çok şirkette bu yıl beyaz yaka rollerinde ücret artışlarının en az yüzde 25-30 bandında olması bekleniyor. Daha alt kademeler ve mavi yakalılarda ise artışların yüzde 50’leri bulacağı tahmin ediliyor. Mercer Türkiye’nin 2022 için ortalama zam tahmini ise yüzde 27. Şirket yönetim rolleri için yüzde 23-25 bandında artış öngörüyor. 

TELAFİ HESAPLARI

Artan enflasyon ve kurlar karşısında çalışanını ezdirmek istemeyen şirketler, ücretlerde iyileştirmeye gitti. Enflasyonun beklenin üzerinde gerçekleşmesiyle birçok şirketin zam dönemini beklemeden ara zam uygulamasına geçtiğini söyleyen HumanGroup Genel Müdürü Gaye Özcan, “2021’nin son çeyreğinde bu şirketlerin oranı yüzde 40’a ulaştı” diyor. Mercer Türkiye’nin 2021 Kasım’da gerçekleştirdiği ve 430’un üzerinde firmanın katıldığı “Ücret Artış Oranı Ara Anketi” sonuçlarına göre 2021’de ek ücret artışı gerçekleştiren şirketlerin oranı yüzde 27. Mercer Türkiye CEO’su Dinçer Güleyin, ek ücret artışı gerçekleştiren şirketlerin yüzde 68’inin bu artışı 2021 yıllık ücret artış bütçesine ek olarak yaptığını, yüzde 11’ininse 2022 için planlanan ücret artış bütçesinden aldığını belirtiyor. Nisan 2022’de yapacağı zammı aralık ayına çeken Garanti BBVA da tüm personeline yüzde 25 genel zam yaptı. Banka, asgari ücretle çalışan güvenlik görevlisi ve benzeri kadrolardaki personeline ise yüzde 47 zam gerçekleştirdi. Doğan Holding’de de 2022 ücret artışlarının bir kısmı erkene alındı ve aralık ayında ücretlere yansıdı. Kur ve enflasyondaki ciddi yükselmeden dolayı 2022 ücret artışlarını erkene çektiklerini söyleyen Doğan Holding CEO’su Çağlar Göğüş, çalışanlara bir nebze olsun destek olmayı hedeflediklerini belirtiyor. ODE Yalıtım Yönetim Kurulu Başkanı Orhan Turan ise artan enflasyona karşı çalışanlarını korumak için ağustos ayında mavi yaka çalışanların maaşlarında iyileştirme yaptıklarını beyaz yakalılaraysa prim verdiklerini belirtiyor. Bu ay ise tüm çalışanlara zam yapacaklarını söyleyen Turan, “Geçmiş krizlerde olduğu gibi bu krizde de hiçbir çalışanımızla yollarımızı ayırmadık. Aksine istihdamımızı artırdık” diye konuşuyor. İpragaz da kasım sonu ücretlere yansıyacak şekilde ortalamada yüzde 13’lük ara zam uygulaması gerçekleştirdi. Bu artışta eşitlikten ziyade adalet kavramına odaklandıklarını söyleyen İpragaz CEO’su Eyüp Aratay, “Alt ücret bandındakilere daha yüksek zam vererek çalışanlarımızı destekledik” diyor. 

ARA ZAM UYGULAMALARI 

Pandemi döneminde enflasyonun altında kalan zamlar nedeniyle ücretler 2019’a göre yüzde 50- 60 oranında eridi. Bu nedenle şirketler çalışanların kaygı ve beklentilerini dikkate alarak ücret ve yan haklarda yeni uygulamalara gidiyor. Bunlardan biri de Fransız Groupe PSA ile İtalyan-Amerikan Fiat Chrysler Automobiles şirketlerinin birleşmesiyle kurulan ve bünyesinde Opel, Peugeot markalarını bulunduran Stellantis. Çalışanların maaşlarında yüzde 20’lik düzenleme yaptıklarını belirten Stellantis Türkiye CCO’su Ayça Kayapınar, yeni çağın gerekliliği olarak tüm çalışanların evden çalışma ve esnek ofis kullanım hakkına sahip olduğunu söylüyor. Ücret artışının yanı sıra çalışanlara ev ergonomisi için gerekli her türlü desteği sağladıklarını ifade eden yönetici, “Gelecek yıldan geçerli olacak şekilde her çalışana şirket aracı sağlama kararı aldık” diyor. Şirketteki tüm çalışanlara geçtiğimiz ekim ayında bir maaş ek ödeme yaptıklarını söyleyen Schenker Arkas İK Direktörü Taner Yağbasan da artış dönemlerini nisandan ocak ayına çektiklerini belirtiyor. Yağbasan, “Artık ücretlerde standart yaklaşımlar olmayacak. Anlık ödüllendirme sistemleri, ‘kazan-kazan’ modeli ön planda olacak” diyor. Yağbasan, bu yıl için yüzde 25-30 aralığında ücret artışı planladıklarını da sözlerine ekliyor. 

ARTIŞ NE OLACAK?

2022’de geçerli olacak asgari ücret yüzde 50,44’lük artışla 4 bin 250 lira olarak açıklandı. Ancak döviz cinsinden ücretlerde büyük bir gerileme söz konusu olduğu için genellikle enflasyon artışını ücretlere yansıtma eğiliminde olan şirketler, bu yıl asgari ücretteki artış oranını dikkate almayı planlıyor. 2021’de ücretlerde genel bir düzeltme yapmadıklarını söyleyen Aksan Kozmetik Yönetim Kurulu Başkanı Zafer Kutanoğlu, 2022 için asgari ücrete hükümet tarafından yüzde 50 artış yapıldığını, kendilerinin de bu oranda zam yapacağını belirtiyor. Asgari ücretin bir barem üzerindeki mavi yakalı çalışanlara yüzde 40-50 bandında artış planladıklarını söyleyen iş insanı, buna karşın beyaz yakalı çalışanlarla yöneticilere yüzde 30-40 arası bir artış planlıyor. Kutanoğlu, “Yüzde 50 ücret zammı sanayiciler için çok yüksek bir artış olarak gözükse de bu artış enflasyon karşısında yetersiz kalacak” diyor. 2021’in son çeyreğinde iki maaş ikramiye vererek çalışanlara destek olduklarını belirten Tezmaksan Şirketler Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Hakan Aydoğdu da yüzde 65 ücret artışı yaptıklarını belirtiyor. Yeni yılın ücret zamlarıyla ilgili bilgi veren HumanGroup Genel Müdürü Gaye Özcan da 2022’de alt kadroların yüzde 40 ve üzeri, orta kademe çalışanların yüzde 30-40, üst düzey yöneticilerin ise yüzde 25-30 arasında zam alacağını öngörüyor. Yüzde 30 zam yapmayı planladıklarını söyleyen Faydasıçok Holding Yönetim Kurulu Başkanı Naci Faydasıçok, geçtiğimiz ekim ayında çalışanlara yüzde 15 oranında iyileştirme zammı yaptıklarını belirtiyor. Norm Holding de ekim ayında bir maaş ilave ödeme yaptı. Holdingin yönetim kurulu başkanı Fatih Uysal, “Enflasyon, kur ve faiz bilinmezlikleri bizi erken karar almakta zorluyor” diyor. Gürman Group CEO’su Polat Gülman da 2022’de ücretleri primler dışında yüzde 24 oranında artırmayı planladıklarını buna primler de eklendiğinde toplam ücret artışının yüzde 50’ye yakın olacağını söylüyor. 

6 AYDA BİR ZAM

Genel olarak 2022 zamlarında asgari ücretteki artış baz alınsa da Türkiye’nin en büyük 500 şirketi arasında bulunan şirketlerde bile ücretler konusunda belirsizlik devam ediyor. BİM COO’su ve İcra Kurulu Üyesi Galip Aykaç 2022 zam oranını ocak ayı içinde belirleyeceklerini belirtirken Doğanlar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Davut Doğan zamlarının netleşmediğini ifade ediyor. Otokoç CEO’su İnan Ekici de yeni zam oranlarına karar vermediklerini sürecin ödenmek üzere net 1.500 TL destekte bulunduklarını söyleyen Kipaş Holding Yönetim Kurulu Üyesi Hikmet Gümüşer ise 2022 maaşları için çalışmaların devam ettiğini söylüyor. Öte yandan bu yıl şirketlerin ücret politikalarındaki en önemli değişimlerden biri 20 yıl önceki yüksek enflasyon dönemlerindeki ücret politikalarına dönüş olacak. Enflasyondaki gelişmeleri izleyip yüksek enflasyon dönemlerindeki gibi 2022 ara dönem değerlendirmesi ve ücret düzeltmesini devreye alabileceklerini söyleyen Sun Group Yönetim Kurulu Başkanı Sabri Ünlütürk, “2022’de asgari ücret artış oranından az olmayacak artış planlıyoruz” diyor. Sodexo İcra Kurulu Başkanı Eda Uluca Özcan, yılda bir kez olan ücret artış sürecini, iki kez olacak şekilde değiştirdiklerini söylüyor. 2022 zamlarını enflasyonun üzerinde planladıklarını söyleyen Sarkuysan Yönetim Kurulu Başkanı Hayrettin Çaycı, “Yılda iki defa zam yapıyoruz. Zamlar enflasyona endeksli olduğundan çalışanların artan enflasyon karşısında bir kayıpları olmuyor” diyor. Birçok şirketin 2000’li yılların başında azalan enflasyonla iki dönemli zam uygulamasını bırakarak tek dönemli zam uygulamasına geçtiğini söyleyen Reed Türkiye Genel Müdürü Asiye Yıldırım da “Bugün dövizdeki artış ve yüksek enflasyon oranlarıyla eski günlere dönüş yaşayabiliriz” diyor ve ekliyor: “2022 yılında 2 dönemli ücret artışı tüm kurumların gündeminde.” 

DÖVİZLE MAAŞ 

Bu yıl şirketlerin gündemindeki en önemli konulardan biri yetenekleri elde tutma konusu olacak. Bu nedenle çok sayıda insan kaynakları uzmanı yönetici ücretlerinde dövize dönüşü değerlendiren ve uygulamaya alacak şirketlerin bulunduğunu söylüyor. “Yaptığımız araştırmaya göre firmaların yüzde 5’i yabancı para birimine endeksli ödeme yapıyor” diyen Mercer Türkiye CEO’su Dinçer Güleyin, şirketlerin bu dönemde yabancı paraya endeksli ödeme yapmayı da değerlendirdiğini ifade ediyor. Güleyin, “Özellikle teknoloji sektöründe mevcut durumu daha sık periyodlarla gözden geçirerek ücret iyileştirmeleri yapan firmalar bulunuyor” diyor. Global şirketlerde ve üst düzey rollerde dolar ya da Euro bazında ücret ödemeye dönüşlerin olacağını söyleyen HumanGroup Genel Müdürü Gaye Özcan da 2022’de nispeten daha yüksek ücret artışlarının perakende, bilişim, teknoloji, sağlık, gıda, lojistik, e –ticaret ve ihracat ağırlıklı çalışan sektörlerde yaşanacağını belirtiyor. Bu yıl ortalama yüzde 22-30 arası değişmekle bazı şirketlerin alt kademede uzman ve şef seviyesinde yüzde 50’lere varan oranda ücretlerde ayarlama yaptığını söyleyen Ergene Consulting & HGA Group Türkiye Başkanı Murat Ergene, en çok zam alacak sektörler arasında e-ticaret ve bilişimin öne çıktığını belirtiyor. Ergene, “Bu kapsamda en çok zam alacak roller arasında yazılım geliştirme ve CTO rolleri olacak” diyor. 2022’de beyaz yakalılarda zam oranlarının yüzde 25-28 bandında seyredeceğini söyleyen Reed Türkiye Genel Müdürü Asiye Yıldırım da ilaç, teknoloji, endüstri, hızlı tüketim ve e-ticaret sektörlerinde artışların yüzde 30 ve üzerinde planlandığını ifade ediyor.