Türkiye’de şirketler zorluklara karşı mücadele ve yeni koşullara adaptasyon konusunda rüştünü bir kez daha ispatladı. Bunun en büyük göstergesi de Capital500 şirketlerinin başarılı performansı...
Nilüfer Gözütok Ünal
Dünya ve Türkiye ekonomisinin büyüme hızının neredeyse yarıya indiği 2022 yılında, savaş, yüksek enflasyon, finansmana erişim sıkıntısı ve ihracat pazarlarındaki resesyonla mücadele veren Capital500 şirketleri, reel olarak ciroda yüzde 10,6, kârlılıktaysa yüzde 27,6 büyüdü. Devler bu performanslarıyla pandemi sonrası dönemde yeni bir denge yakaladıklarını da ortaya koymuş oldu.
2022 hem dünya hem Türkiye için zor bir yıldı. Pandemi sonrasındaki esas toparlanma dönemi olarak görülen yılda, şubat ayında Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı askeri harekatla birlikte tüm dengeler değişti. Ekonomik beklentiler hızla bozulmaya başladı. Savaş özellikle başta enerji ve gıda olmak üzere emtia fiyatlarında artışa neden oldu. Bu durum yükselişteki enflasyonu daha da tetikledi. Artan faizler, yatırımlara set çekti. Avrupa hem savaş hem yüksek faizler nedeniyle büyümeden en olumsuz etkilenen bölge oldu. Yıl sonunda küresel ekonominin büyüme hızı yüzde 6’dan yüzde 3,4’e, Türkiye ekonomisinin büyüme hızı da yüzde 11’den yüzde 5,6’ya geriledi. Bu düşüşte ekonomi yönetiminin özellikle yılın ikinci yarısında ekonomiyi soğutmak üzere aldığı bazı tedbirler etkili oldu. TL krediye erişimi zorlaştıran uygulamaların etkisiyle üçüncü çeyrekten itibaren ekonomik faaliyetler yavaşladı. Eş zamanlı olarak Türkiye’nin ana ihracat pazarı Avrupa’nın da durgunluğa girmesiyle ihracat da azaldı. Bir önceki yıl yüzde 32,8 büyüyen ihracat, geçtiğimiz yıl yüzde 12,9 büyüdü. Yıl içinde Türkiye yüksek enflasyonla da mücadele etti. Ekim ayında yüzde 85 ile son 24 yılın zirvesine ulaşan enflasyonu düşürmek için kurlardaki artış sınırlandırılmaya çalışıldı. Ancak yapılan tüm çalışmalara rağmen Türkiye’de TÜİK’e göre geçtiğimiz yıl enflasyon tüketici fiyatlarında yüzde 64,27, yurt içi üretici fiyatlarında yüzde 97,72 oldu. TL’nin dolar ve Euro karşısındaki değer kaybı da devam etti. 2021 yılı ortalama dolar kuru 8,89, Euro kuru 10,47 iken 2022 yılı ortalama dolar kuru 16,56, Euro kuru 17,38 oldu.
KÂRLILIK SINAVI
Bu tabloda özel sektörün aynası Capital500 şirketlerinin performansına gelince… 2021 yılında nominal olarak yüzde 58,3 büyüme yaşayan Capital500 şirketlerinin toplam cirosu, 2022 yılında yüzde 117 arttı. Ancak reelde durum farklı oldu. Capital500 şirketlerinin reel ciro artışı bir önceki yılın çok gerisinde kaldı. 2021’de reelde yüzde 23’lük büyüme yaşayan Capital500 cirosu, geçtiğimiz yıl yüzde 10,7 büyüdü. Hiç kuşkusuz enflasyondaki yükseliş şirketlerin cirosal büyümelerini doğrudan etkiledi. Üç haneli büyüme gerçekleştiren şirket sayısı 2020’de 11’ken 2021’de 103’e ulaşmıştı. 2022 yılındaysa bu sayı rekor bir artışla 285’e çıktı. Zorlu yılda şirketler, kârlılıkta cironun üzerinde bir büyüme yakaladı. Capital500 şirketleri nominal kârlılığı 2021’de yüzde 168,8 artırdıktan sonra 2022’de yüzde 150,2 artırdı. Reelde ise kârlılıklar 2021’de 108,8’lik büyümenin ardından geçtiğimiz yıl yüzde 27,6 büyüdü. Kâr bilgisi paylaşan 275 şirketten sadece 10’u zarar açıkladı. 2021 yılında zarar açıklayan şirket sayısı 37’ydi. Bu durum da şirketlerin zorlu dönemlere adaptasyonunu hızlandırdığını ve 2022 yılını gerçek bir denge yılı olarak yönettiklerini gösteriyor.
ZİRVEDEKİLERİN PERFORMANSI
İlk 10 şirketin toplam ciro ve kârdan aldığı pay da daha önceki yıllardan daha fazla oldu. 2021 yılında ciroya yüzde 21 katkıda bulunan devler, 2022’de bu payı yüzde 26’ya çıkardı. İlk 10 şirketin toplam kârı da daha önceki yılları adeta katladı. 2021’de 56,21 milyar TL’lik toplam kâr elde eden zirvedekiler, geçtiğimiz yıl toplam 155,5 milyar TL’lik kâr elde etmeyi başardı. Bu performansta ilk 10’da yer alan 5 şirketin enerji-petrol sektöründe yer alması etkili oldu. Bu sektördeki şirketler yüzde 190 ila 236 arasında bir ciro büyümesi yaşadı. Enerji-petrol şirketlerinin ilk 10’daki tırmanışı da dikkat çekici. 2021’de 8’inci sıradaki Petrol Ofisi 5 basamak atlayarak 3’üncülüğe, 10’uncu sıradaki Star Rafineri 6 basamak atlayarak 4’üncülüğe, 9’uncu sıradaki Opet 4 basamak atlayarak 5’inciliğe, 11’inci sıradaki Shell&Turcass da 4 basamak atlayarak 7’nciliğe çıktı. İlk 10’daki şirketler kârlılıklarıyla da öne çıktı. Capital500’ün kârlılık şampiyonu THY, geçtiğimiz yıl yüzde 220 büyümesinin yanında 51 milyar 403 milyon TL kâr elde etti. Zirvenin lideri Tüpraş da 39 milyar 876 milyon TL’lik kârıyla listenin ikinci en kârlı şirketi oldu.
MAKASTA SON DURUM
Zirvedeki ilk iki oyuncu arasındaki fark açılmaya devam etti. Listenin ilk sırasındaki Tüpraş ile ikinci sırasındaki Türk Hava Yolları arasındaki ciro farkı 2021 yılında 53,59 milyar TL iken 2022 yılında 170,5 milyar TL oldu. Zirve ile 500’üncü şirket arasındaki gelir makasında, ilk ikidekine göre daha az dramatik bir artış söz konusu. 2021 yılında 90,1 kat fark varken 2022’de fark, 176,9 kat oldu. Bu yılki listede ciroya göre aritmetik ortalamayı yakalayan ve aşan şirket sayısı önceki yıllara göre çok az arttı. 2021 yılında toplam ciroyu 500’e böldüğümüzde ortaya çıkan rakama 108 şirket ulaşmıştı. 2022 yılında ortalama ciro rakamı, 16 milyar 189 milyon 33 bin 287 oldu. 2022’de bu ciroya ulaşanların sayısı 1 şirket artarak 109’a ulaştı. Enflasyonla birlikte milyar TL’lik kulübün üye sayısı da hızla genişlemeye devam ediyor. Capital500 listesinde 10 milyar TL barajını geçen şirket sayısı 2021’de 81 iken 2022’de bu sayı 162 oldu. Listede 50 milyar TL barajını yakalayan şirket sayısıysa 11’den 31’e çıktı.
DEMOKRATİKLEŞME KARNESİ
Capital500, şirketlerin büyümede demokratikleşme karnesini ortaya koyması açısından da önemli. Bu noktada cironun 100 şirketlik ligler bazında dağılımına baktığımızda en büyük ilk 100 şirketin toplam cironun yüzde 68,5’ini oluşturduğunu görüyoruz. Bu rakam diğer 100’lük kategorilerde azalarak ilerliyor. 2’nci 100’de yer alan şirketler yüzde 14,2, 3’üncü 100’dekiler yüzde 7,8, 4’üncü 100’dekiler yüzde 5,5, 5’inci 100’deki şirketlerse cirodan yüzde 4 pay alıyor. Bir önceki yıl Capital500’de ilk 100 şirketin toplam cirodan yüzde 64,9, en alttaki 100 şirketin de yüzde 5,1 pay aldığı göz önünde bulundurulduğunda ilk 100 şirketle en alttaki 100 şirket arasındaki uçurumun giderek açıldığını, büyümede demokratikleşme anlamında listenin gideceği daha çok yol olduğunu söylemek mümkün.
TL’DEKİ KAYIP ETKİSİ
Capital500’e giriş bariyeri Türk iş dünyasının cirosal büyüklüğü noktasında da önemli mesajlar veriyor. TL’nin dolar karşısındaki değer kaybıyla bu yıl listeye giriş bariyeri düştü. 2021 yılında devler ligine girmek için gerekli olan ciro bariyeri 188,5 milyon dolarken 2022 yılında bariyer dolar cinsinden 164,4 milyon dolara geriledi. Listenin 500’üncü sırasındaki şirket Zeki Mensucat’ın cirosu 2 milyar 723 milyon 274 bin 261 oldu. Bu rakam 2022 yılı ortalama kuru üzerinden dolara çevrildiğinde 164,4 milyon dolara denk geliyor. 2012 yılında Capital500’e girmek için aşılması gereken bariyerse 149,4 milyon dolardı. Listeye katılan yenilerin sayısıysa arttı. 2021 yılında 60 şirket listeye yeni giriş yaparken 2022 yılında bu sayı 128 oldu. Yeni katılanların sektörel dağılımına baktığımızda karşımıza şu tablo çıkıyor: Enerjipetrolde 22, gıda içecekte 13, otomotivde 11, metalde 8, elektrik-elektronik ve demir çelikte 7’şer, dış ticaret ve inşaatta 6’şar, kimya, tarım, plastik, tekstil-konfeksiyon ve ticaret-hizmette 5’er, ulaştırma, lojistik ve çimentoda 3’er, kuyum, cam-seramik, ilaç ve ilaç dağıtım, kağıt ve ambalaj, makine ve turizmde 2’şer, perakende ve savunmada 1’er şirket Capital500’e giriş yaptı.
SEKTÖREL DAĞILIMDA NE DEĞİŞTİ?
Capital500 şirketlerinin sektörel dağılımı, bir önceki yıla göre de farklılaştı. 2021 yılında listede 38 sektör yer alırken 2022 yılında sektör sayısı 37 oldu. Yeni listede enerji-petrol sektörünün gerçekleştirdiği atılım dikkat çekiyor. Bir önceki yıla göre 17 şirket daha fazla çıkararak 60 şirketle listede yer alan sektör, 2021’de 65 şirketle listede yer alan gıda-içecekten liderliği aldı. 2022 yılında enerji-petrolü 54 şirketle gıda-içecek, 47 şirketle otomotiv, 29 şirketle demir çelik, 23 şirketle perakende, 22 şirketle metal, 20 şirketle inşaat, 19 şirketle elektrik-elektronik, 9 şirketle ulaştırma, 5 şirketle kuyum takip etti. Sektörlerin gelir dağılımında da enerji-petrol ağırlığını hissettirdi. Capital500 cirosunun 4’te 1’ini enerji-petrol şirketleri oluşturdu. Gelirde enerji petrolü yüzde 9,1’le otomotiv, yüzde 6,9’la demir çelik, yüzde 6,6’yla perakende, yüzde 6,4’le gıda-içecek, yüzde 5’le ulaştırma, yüzde 4,5’le kuyum, yüzde 4,2 ile elektrik-elektronik, yüzde 3,4’le inşaat, yüzde 2,1’le metal izledi.
Türkiye ve dünya ekonomisine yön veren gelişmeleri yorulmadan takip edebilmek için her yeni güne haber bültenimiz “Sabah Kahvesi” ile başlamak ister misiniz?