Fabrika ihracatı 100'ü geçti

Elektronik eşya, seramik, tekstil perakendecileri, petrokimya sanayi gibi farklı sektörlerden çok sayıda şirket, son 10 yılda hızla artan bir şekilde üretimlerini yurtdışına kaydırdı. Yurtdışına üretim yatırımı yapan Türkler, bunu ya mevcut fabrikaları satın alarak ya da sıfırdan yeni yatırımla gerçekleştiriyor. Türkler'e ait fabrikalar Avrupa'dan Kafkasya'ya, Uzakdoğu'dan Pasifik'e, Amerika'dan Avustralya'ya dünyanın pek çok bölgesine yayılmış durumda. İşte Anadolu Grubu, Şişecam, Arçelik, Boydak Holding, Eczacıbaşı Yapı Grubu, Hayat Kimya, Kale Grubu, Okan Holding, Starwood, Vestel ve Yıldız Holding gibi devlerin global üretim haritası... Donald Sull, London Business School'da profesör. "Upside Turbulence" onun kitaplarından sadece bir tanesi. Sull, bu kitabında global şirketler, globalleşme ve gelişmekte olan ülkelerin globalleşen şirketlerini incelemişti. Sull, 2006 yılında Türkiye'ye geldiğinde şu değerlendirmeyi yapmıştı: "Türkiye ve Türk şirketleri için bazı acı gerçekleri söylemem gerekiyor. Global rekabet yarışı başladı ve şu anda Türkiye geri kalmış durumda. Bu rahatsızlık verici bir durum ama gerçek. Bundan önce Çin şirketleri ile ilgili bir kitap yazdım. Daha önce Brezilya şirketlerini inceledim. İlk kitabım Güney Kore şirketleri hakkındaydı. Hintli, Arjantinli ve Meksikalı şirketler üzerinde de araştırmalar yaptım. Bu ülkelerden çıkan şirketler 'global rekabette' Türk şirketlerinin ilerisinde. Yarışma başladı bile. Ancak yarışmanın başlamış olması bittiği anlamına gelmiyor. Yarış henüz bitmedi..."
O günden bu yana 5 yılı aşkın zaman geçti. Yıldız Holding, Murat Ülker'in liderliğinde dünyaca saygın çikolata markası Godiva'yı ve beraberinde ABD'deki fabrikasını satın aldı. Eczacıbaşı Yapı Grubu, Vileroy&Boch ve Burgbad markalarını satın alarak gelirlerinin yüzde 41'ini yurtdışından sağlar konuma geldi. Arçelik, 2000 yılından bu yana Avrupa'da satın aldığı markalarla önemli pazar paylarına ulaştı. Anadolu Grubu, Rusya'daki 5 bira ve malt fabrikasının yanı sıra Ürdün, Azerbaycan gibi çok sayıda ülkede Coca-Cola şişeleme işini üstün performansla yönetmeyi sürdürüyor. Boydak Grubu, Ukrayna ve Rusya'da fabrika sahibi oldu.

Türkiye'nin öncü şirketleri
Sadece bu gruplar değil... Türk şirketleri son yıllarda giderek artan bir şekilde yurtdışında şirket kurma veya satın alma yoluyla dışarıdaki fırsatları takip ediyor. Bu yatırımlar, portföye yeni marka katma, pazar ve ürün çeşitliliği yaratma, rekabet avantajı sağlama gibi faydaları beraberinde getiriyor. Elektronik eşya, seramik ve petrokimya üreticileri ve tekstil perakendecileri gibi çeşitli alanlardaki şirketler üretimlerini yurtdışına kaydırıyor. Yurtdışına üretim yatırımı yapan Türkler bunu ya mevcut fabrikaları satın alarak ya da sıfırdan yeni yatırımla gerçekleştiriyor. ~
Deloitte Türkiye Kurumsal Finansman Ortağı Başak Vardar, yurtdışında üretim yapan Türkler'in en önemli avantajlarının esneklikleri ve diğer pazarlara hızlı uyum sağlayabilme yetenekleri olduğunu söylüyor. Bu başarılı Türkler'e ise Anadolu Efes, Şişecam, Vestel, Arçelik gibi Rusya'da faaliyet gösteren şirketlerin başarısını örnek veriyor. Arçelik'ten Ülker'e, Vestel'den Kale Grubu'na, Şişecam'dan Hayat Kimya'ya Türkiye'nin önde gelen pek çok büyük üreticisi bugün üretimlerinin yüzde 60'ına varan oranlarda kısmını yurtdışındaki fabrikalarında gerçekleştiriyor. Capital, Afrika'dan Amerika'ya, Asya'dan Avrupa'ya dünyanın neredeyse tamamına yayılan Türkler'in global üretim haritasını araştırdı. İşte Türkler'in global üretim üsleri.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.

Hangi cografyadalar?
Üretimde globalleşen Türk şirketleri bugün Avrupa, Asya, Afrika, Amerika ve Avustralya kıtalarında 100'e yakın ülkede faaliyet gösteriyor. Capital olarak bilgi aldığımız ve alamadığımız Türk şirketlerinin yurtdışındaki fabrika sayısının 100'ü geçtiğini saptadık. Türk şirketlerinin fabrika yatırımlarından özellikle Orta Asya ülkeleri ve Rusya çok önemli pay alıyor. Anadolu Efes, Şişecam, Coca Cola İçecek, Arçelik, Boydak Holding, Eczacıbaşı Yapı Grubu, Hayat Kimya, Kale Grubu, Okan Holding, Starwood, Vestel ve Yıldız Holding Rusya ve yakın coğrafyasında önemli miktarda üretim gerçekleştiriyor. Mısır, Güney Afrika Cumhuriyeti, Cezayir, Irak ve Ürdün gibi Afrika ülkeleri de Türk fabrikalarına ev sahipliği yapıyor. Yine Coca Cola İçecek, Arbel Grubu, Arçelik, Evyap, Colin's, LC Waikiki ve Yıldız Holding, bu coğrafyayı üretim için seçen Türk şirketleri arasında. Amerika kıtasında üretim yapanlar arasında Arbel Grubu, Aktaş Holding, Kordsa Global, Sarkuysan ve Yıldız Holding bulunuyor. Türk şirketlerinin hem üretim hem pazar anlamında her zaman en gözde coğrafyası olan Avrupa'da ise Eczacıbaşı Yapı Grubu, Kale Grubu, Şişecam, Yıldız Holding, Kayalar Kimya, Arçelik, Kordsa Global ve Kastamonu Entegre gibi devler üretiyor. Uzakdoğu'nun maliyet avantajlarını ve özellikle pazarını iyi değerlendirip üretim gerçekleştirenler arasında da Arçelik, Anadolu Grubu, Ar-bel Grubu, Söktaş, Kordsa Global, Aktaş Holding, Tema Mağazacılık ve Yıldız Holding yer alıyor.

En fazla yayılanlar
Türk şirketlerinin global üretim haritasını incelediğimizde bazı şirketlerin neredeyse tüm dünya coğrafyasına yayıldığını görüyoruz. Kordsa Global, dünyanın farklı coğrafyalarına yayılmış fabrikalarıyla lastik sektörüne hizmet eden kord bezi endüstrisinin global lideri konumunda. Kordsa Global EMEA bölgesinde; Türkiye, Almanya, Asya Pasifik bölgesinde; Endonezya ve Tayland, Kuzey Amerika bölgesinde; ABD ve Güney Amerika bölgesinde; Arjantin ve Brezilya fabrikaları ile üretim yapıyor. Dünya çapında şu anda 2 milyon adedin üzerinde hava süspansiyon körüğü üretim kapasitesine sahip olan Aktaş Holding de dünya coğrafyasına yayılmayı tercih edenlerden. Aktaş Holding Yönetim Kurulu Başkanı Şahap Aktaş, "Şu anda tüm fabrikalarımız kendi pazarlarını yaratarak büyümesini sürdürüyor. Her geçen gün pazar payları artıyor. Dünyada sektörümüzün 3'üncü büyük oyuncusuyuz" diyor. Aktaş Holding, Brezilya, Bulgaristan, Almanya, ABD ve Çin'de üretim yapıyor. Dünya pazar payı ise yüzde 16'yı buluyor. Anadolu Grubu da dünyanın her tarafına yayılanlar arasında. Rusya, Kazakistan, Moldova, Gürcistan, Türkmenistan, Azerbaycan, Irak, Kazakistan, Kırgızistan, Pakistan ve Ürdün'deki fabrikalarında bira, malt ve gazlı, gazsız içeceklerin üretimini gerçekleştiriyor. Dünya bakliyat devi Arbel ise bakliyat üretim ve paketlemesini ABD'den Çin'e, Kanada'dan Avustralya ve Güney Afrika Cumhuriyeti'ne neredeyse her kıtada yapıyor. Yıldız Holding de ABD, Belçika, Suudi Arabistan, Mısır, İtalya, Romanya, Ukrayna, Kazakistan ve Pakistan'daki fabrikalarıyla en yaygın üreticiler arasında yer alıyor.~

Bölgesel üretimin avantajı
Global olarak en yaygın üretime imza atanlardan Kordsa Global'in CEO'su Hakan Tiftik, üretim yaptıkları bölgelerin avantajlarını şöyle açıklıyor: "Amerika, Arjantin ve Endonezya'da hammadde kaynaklarına yakınlık, Asya Pasifik ve Mısır'da ise ucuz işçilik öne çıkıyor." Eroğlu Holding Yönetim Kurulu Üyesi Ümmet Eroğlu, Mısır'da uygulamada olan serbest bölge teşviklerinin yatırımı cazip kıldığını söylüyor. Ayrıca Mısır'dan ABD'ye gümrük vergisi olmamasının müşterileri için son derece avantajlı olduğunu dile getiriyor. Kalekim Satıştan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Altuğ Akbaş, "Pazar olarak büyük potansiyeli bulunan Rusya'nın yanı sıra eski Sovyet ülkelerine ve Türk Cumhuriyetleri'ne de yaklaşmış olduk" diyor. Kale Grubu Yapı Ürünleri Grubu Pazarlama Başkan Yardımcısı İhsan Karagöz ise İtalya'da üretimle edindikleri lojistik güç sayesinde ihracat alanlarını genişleteceklerini ifade ediyor.Kayalar Kimya CEO'su Ersin Kayalar, İspanya gibi büyük bir pazarda üretim yaparak bir Türk markası olarak büyümeyi planlıyor. Kayalar, "İspanya ile birlikte yakın komşuları olan diğer Avrupa ülkelerine ve hızla gelişmekte olan Portekiz, Meksika, Kolombiya, Brezilya gibi İspanya'nın geçmişten beri ilişkisi ve ticareti olan ülkelere de ihracatımızı artıracağız" diyor. Tema Mağazacılık Yönetim Kurulu Üyesi Ted Southall, Mısır'da üretimin ucuz işçi ve enerji maliyetleri gibi avantajları olduğunu söylüyor ve ekliyor: "Bangladeş'in triko üretimi konusunda 3 avantajı var. İşçi maliyetleri çok daha düşük... Triko üretimi için çok yüksek bir kapasiteye sahip. Ve Bangladeş diğer ülkelere göre ithalat vergi avantajına sahip." Söktaş Yönetim Kurulu Başkanı Muharrem Kayhan ise pazar potansiyeli dışında lokal hammadde tedariği, İngilizce konuşan genç ve eğitimli iş gücü, hükümetin tekstil ve hazır giyim yatırımları politikaları nedeniyle Hindistan'da ürettiklerini belirtiyor.

Yurtdışındaki en büyük kapasite
Türk şirketleri global üretim merkezlerinde sadece üretimlerinin bir kısmını gerçekleştirmiyor. Yıllar içinde
üretimlerinin büyük kısmını yurtdışına kaydırmış Türk şirketlerinin global üretimine tanıklık ediyoruz. Örneğin, Aktaş Holding toplam üretiminin yüzde 75'ini, Anadolu Efes yüzde 60-66'sını, Kordsa Global yüzde 65'ini, Eroğlu Holding yüzde 50'sini yurtdışında gerçekleştiriyor. Üretiminin yüzde 78'ini yurtdışında gerçekleştiren Gübretaş ise bu alanda lider. İran'daki 13 fabrikalı Razi Petrokimya entegre tesislerinde amonyak, üre, fosforik asit, diamonyum fosfat ve kükürt gibi gübre ve gübre hammaddelerinin üretimini yapıyor. Gübretaş Genel Müdürü ve Razi Petrokimya Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Koca, dünya amonyak ticaretinin yüzde 4'ünü tek başına karşılayan Razi Petrokimya tesislerinin 877 bin metrekarelik alanda kurulu ve 3 milyon 770 bin ton gübre üretim kapasitesine sahip olduğunu belirtiyor. ABD'den Çin'e, Kanada'dan Avustralya'ya dünyanın çok farklı coğrafyalarında üretim yapan Arbel Grubu'nun toplam üretiminden yurtdışındaki tesislerin aldığı pay yüzde 70'e ulaştı. Arbel Group Global CEO'su Hüseyin Arslan, iklim nedeniyle bu oranın zaman zaman değiştiğini söylüyor ve ekliyor: "Tarım hava şartlarına göre şekil alan bir sektör. Bu nedenle bu sektörde farklı kıtalardaki tesislerin toplam üretim içindeki payı değişiklik gösterebiliyor. Bir yıl en fazla üretimi Türkiye yaparken diğer bir yıl Kanada olabilmekte. Son iki-üç yıldır bu ülkeler içinde en fazla üretimin yapıldığı yer Kanada oldu."

En iddialı yatırım planları
Yurtdışına pazara yakın olmak, daha ucuza üretmek, dünya markası olmak gibi nedenlerle giden Türk şirketleri iddialı yatırım planlarıyla da dikkat çekiyor. Araştırmamıza dahil olan neredeyse her şirket yurtdışında olmadığı hedef lokasyonuna yatırım yapıyor ya da planlıyor. ~
Örneğin, Kastamonu Entegre, yurtdışına 320 milyon dolarlık bir yatırım bütçesi ayırmış durumda. Grubun Romanya'da yatırımı devam eden yıllık 500 bin metreküp kapasiteli bir yonga levha tesisi daha var. Bu fabrika 2012 yılının birinci çeyreğinde devreye girecek. Tataristan'da devam eden MDF tesisi ise 2013 sonunda üretime başlayacak ve toplam MDF üretim kapasitesi içinde yüzde 27 pay alacak. Şirket Bulgaristan'da ise yılda 400 bin metreküp OSB kapasiteli bir tesis yapacak. Bu tesis grupta OSB üreten tek tesis olacak ve ürettiğinin yarısını Türkiye'ye satacak. Kordsa Global Endonezya'da polyester iplik ve kord bezi yatırımlarını sürdürüyor. Mısır'da modernizasyon ve kapasite artışı planlıyor. Aktaş Holding, şu anda Çin'de kendi fabrikasını inşa ediyor. 12,5 milyon dolar yatırım ile 1,5 milyon adet yıllık üretim yapabilecek fabrika, 2012'de devreye alınacak. Yönetim kurulu başkanı Şahap Aktaş, 2012 yılında Rusya'ya da teknoloji yoğun bir tesis yatırımı planladıklarını ifade ediyor. Eczacıbaşı Yapı Grubu Başkanı Hüsamettin Onanç, grubun global yatırım planları hakkında şöyle konuşuyor: "V&B Fliesen bünyesinde yeni bir porselen karo fabrikası kurmak üzere düğmeye basıldı. Almanya'nın Merzig şehrinde kurulacak yeni tesis Ocak 2012'de tamamlanacak ve kuruluşun porselen karo üretimi yüzde 50 artarken yeni istihdam olanağı da yaratılacak."


YURTDIŞINDA ÜRETENLER NASIL DEĞİŞİYOR?
PROF. DR. ALİ BEBA / HONG KONG BİLİM VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ
KUTUNUN DIŞINA ÇIKIYORLAR
Türk şirketleri yurtdışında üretim yaparak her şeyden önce ürettikleri malların pazarlarına yakın oluyor. Tabii ki üretimin yapıldığı ülkelerdeki işgücü ve hammadde girdi fiyatlarının düşüklüğü sayesinde daha ucuza üretme avantajları da var. Çin başta olmak üzere Uzakdoğu ülkelerinde üretim yapan şirketlerin daha inovatif olduklarını, kutunun dışına çıkarak düşünebildiklerini ve her gün daha farklı olmaları gerektiğini algıladıklarını görüyoruz. Bu özellikler de Türk şirketlerine farklı kültürlere uyum gösterme ve global dünyada rekabet edebilme olanağı sağlıyor.
UZAKDOĞU'NUN CAZİBESİ
Uzakdoğu dünyanın en hızlı gelişen pazarlarına sahip. Kalkınma hızları çok yüksek, nüfusları genç ve internetle dünyaya bağlı. Avrupa'nın kurtarıcısının Çin olacağı bundan 20 yıl önce kimin aklına gelirdi? Ama dünyanın ikinci büyük ekonomisi olan Çin'in karnı hala çok aç. Üretim tesisleri için arazi başta olmak üzere her türlü altyapı hizmetini çok düşük maliyetlerle ve giderek hızlanan prosedürlerle yatırımcılara sağlıyor. Tabii buralarda tek başına veya kendi başına iş yapılması zor. ilişki kurmadan hiçbir şey yapılamıyor. Ama kuranların yolları hemen açılıyor ve üretim için Uzakdoğu cennet haline geliyor. iş gücü maliyetleri ile elektrik, su ve enerji fiyatlarının düşük olması da bu ülkelerde üretimin cazibesini artırıyor.~


NEDEN RUSYA?
ÖMER YÜNGÜL / VESTEL ŞİRKETLER GRUBU CEO'SU
100 MİLYON DOLAR YATIRDIK
Şu an Rusya'daki Alexandrov fabrikamızda gerçekleştirdiğimiz üretim toplam üretimimizin yaklaşık yüzde 5'i gibi bir orana tekabül ediyor. Bu rakam artacak. Alexandrov'daki fabrikamıza bugüne kadar 100 milyon doları aşan yatırım gerçekleştirdik. Kasım 2005'te bu tesislerde gerçekleşen yangının ardından, televizyon fabrikamız tamamen kül olmuştu, fakat 15 milyon dolarlık yeni yatırımla en son teknolojiye sahip yeni tesislere kavuştuk,
150 MİLYONLUK PAZAR
Rusya'da çok büyük bir coğrafyaya ve yaklaşık 150 milyonluk nüfusa sahip bir pazara üretim yapıyoruz. Ülkenin sosyoekonomik yapısı, son 10 yıldaki büyüme hızı, yeraltı maden ve petrol zenginlikleri, halkın gelişen tüketim alışkanlıkları, Rusya'nın bölgedeki lider ve yönlendirici konumu, ülkenin ticari hacmi ve potansiyeli, ülkenin cazibesini göz önüne seriyor.
EN BAŞARILI SEÇİLDİK
Vestel'in sahip olduğu geniş ufuklar, Rusya'nın büyüme ve gelişme potansiyeli ile birebir örtüşüyor. Dolayısıyla bu pazara üretici olarak yatırım yapmak ve burada değer oluşturmak bizim için kaçınılmaz bir atılımdı. Çok kısa bir sürede, tüm lojistik ve dağıtım kanalı altyapılarını oluşturarak ülkenin büyük bir bölümüne ulaşmayı başardık. Burada çok açık ve net bir söyleme sahibiz. Üretici kimliğimizle bu pazarda çok uzun vadeli hedeflere sahip olduğumuzu ve Rus tüketicisi için değer ürettiğimizi aktardık. 2009 yılında Vladimir Ticari Bölgesi'nin en başarılı kuruluşu ve şirketi seçildik.