Kârda tehlike yılı hazırlıkları

Özlem Aydın Ayvacı

[email protected]

Ucuz girdi maliyetli stok ve yatırımların ana kaynak olarak kullanıldığı 2022’de konjonktürü akıllı okuyan bazı şirketler, kârlılıkta 3 haneli büyümelere imza attı. Rekabette fark yaratarak reelde çift haneli büyüme ve kâr rakamlarına ulaştılar. Ancak enflasyonist ortamda kârda asıl tehlike bir sonraki yıl ortaya çıkıyor. Zira gider artışlarının enflasyonun gerisinde kalmayacağı 2023’te kâr rakamlarındaki illüzyon etkisinin geçeceği öngörülüyor. Capital, 2022’nin en kârlı şirketlerinin 2023 yılında reel kâra ulaşma planlarını araştırdı.

Carrefoursa’nın CEO’su Kutay Kartallıoğlu, “Enflasyonist ortamda kısa vadede, örneğin 1 yılda kârı artırmak nispeten daha kolay. Zira masraf artışları, enflasyonun gerisinde kalma eğiliminde” diyor. Gerçekten de 2022 yılı sonu rakamlarında çoğu büyük ölçekli şirketin nominalde de reelde de kârlılıkta iyi bir sınav verdiği görülüyor. Ancak burada şişmiş rakam sendromuna ve rakamların illüzyonuna dikkat çekiliyor. Korteks Genel Müdürü Barış Mert’e göre de enflasyonist ortamda ilk yılda kâr artışının önemli bölümü “eski fiyatlı” hammaddeye ve onların “yeni fiyatlardan” satılmasına dayalı oluyor. Bu nedenle enflasyonist ortamda genelde ilk yıl, fiyatlara yedirilebilen yüksek kâr marjları nedeniyle bir artış yaşanıyor. Ancak asıl tehlike bir sonraki yıl ortaya çıkıyor, genelde bu yılda illüzyon bitiyor. Özetle 2022 yılında 3 hanelere çıkan kâr artış oranlarını 2023 yılında yakalamak çok da mümkün olmayabilir. Çünkü yeni dönemde reel kârı yukarıda tutmak oldukça zorlaşmış durumda. Capital olarak çoğunluğu Capital500 listesinde yer alan ve FAVÖK rakamını KAP’a açıklayan şirketleri analiz ettik. Nominal artışta en az yüzde 120’nin üzerinde büyüyenleri dahil ettiğimiz araştırmamızda 33 şirketin tamamının reel kâr artış oranlarında çift haneli büyümeye imza attıklarını gördük. KAP’ta yer almayan ya da rakamlarını yüzdesel olarak veren, ancak kârlılıkta 2022’de iyi sınav veren bazı şirketlerin stratejilerini de kendilerine sorduk ve tüm bu şirketlerin 2023’teki kârlılık yaklaşımlarını masaya yatırdık. 

BİLANÇO YÖNETİMİ ÖNEMLİ

Geçtiğimiz yılın lokomotif şirketleri olan Anadolu Efes, Coca-Cola İçecek, Anadolu Isuzu ve Migros özelinde FAVÖK performansında oldukça başarılı geçiren Anadolu Grubu, kârlılık konusunda sağlam bir stratejiye sahip. Anadolu Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Tuncay Özilhan, bira segmentinin operasyonlarının olduğu birçok pazarda enflasyonist baskılara rağmen son 10 yılın en yüksek konsolide FAVÖK marjına ulaştığını söylüyor. Otomotiv segmentinde de hem yurt içi hem ihracat pazarlarında güçlü sonuçlar açıklamaya devam ettiklerini belirtiyor ve ekliyor: “Meşrubat segmentimizde yıl başında açıklanan öngörünün üzerinde yüksek bir satış hacmi ve maliyet baskılarına rağmen başarılı bir operasyonel performansla yılı tamamladık. Migros yılı güçlü ciro ve nakit akışı performansıyla bitirdi. 2022 sonu finansal sonuçlarımıza bakacak olursak; FAVÖK’ümüz satış gelirlerimizin üzerinde yüzde 132,7 artarak 25,3 milyar TL’ye ulaştı. Net kârımız da yüzde 194,5 artışla 3,8 milyar TL seviyesinde gerçekleşti. Enflasyon ve kur hareketlerinin de bu rakamlara etkisi olmakla birlikte hacim artışları, markalarımızın gücü, olumlu ürün ve kanal kırılımı, proaktif gelir artırma yöntemleri ve verimlilik odaklı yönetim anlayışımız performansta ana etkenler oldu.” Bundan üç yıl önce global konjonktüre bakarak yüksek enflasyon ve yüksek faiz dönemine girilebileceğini öngördüklerini söyleyen Özilhan, bu nedenle çok önemli tedbirler aldıklarını belirtiyor. Her şeyden önce nakitte olmanın, kurdan dolayı açık pozisyonda olmamanın kendileri için önemli olduğunu dile getiren Özilhan, “Şirketlerin bilançosunu iyi yönetmek gerekiyordu. Şimdi hiç açık pozisyonumuz kalmadı. Borçlarımız çok düştü” diyor. Özilhan bu yıl da bu sağlam stratejinin meyvelerini toplayacaklarının sinyallerini veriyor. 

FİYAT YÖNETİMİ

Türkiye İstatistik Kurumu, geçtiğimiz mart ayına ilişkin enflasyonu açıkladı. Buna göre 2023 yılında aylık enflasyon 2,29, yıllık enflasyon ise yüzde 50,51 oldu. 2022 yılında reel büyümeyi belirleyen GSYH deflatöründeki değişim yüzde 96,1, TÜFE ise yüzde 72,3’tü. TCMB Piyasa Katılımcıları Anketi mart ayı sonuçlarına göre, katılımcıların TÜFE beklentisi bir önceki anket döneminde yüzde 35,76 iken bu anket döneminde yüzde 37,72 oldu. Anket sonucuna göre dolar/TL beklentisinde de yükseliş var. İşte bu beklentilerle 2022 yılında reel kâra ulaşan şirketlerin 2023’te de bu seviyelere ulaşabilmesi için en önemli unsurlardan biri fiyat yönetimi. Orge Elektrik CEO’su Nevhan Gündüz, kârda ve ciroda reel büyüme için maliyetlerin kontrol altında tutulabilmesi gerektiğini söylüyor. Gündüz, fiyatların kontrol altında tutulamadığı durumda ancak maliyet artışları fiyatlara yansıtılabilirse kayda değer ciro ve kâr artışlarının sağlanabileceğine dikkat çekiyor. Gündüz, “Bu durumu iyi yönetebilen yapılarda enflasyonu aşan büyümeleri yakalamanın mümkün olabileceğini düşünüyorum” diyor ve Orge Elektrik’te reel kârlılığı nasıl koruyacaklarını şöyle anlatıyor: “Maliyetlerimizin ilk iki sırasında malzeme ve işçilik giderleri bulunuyor. Bu iki gider kaleminin doğru yönetimi bizim için hayati öneme sahip. Devam eden işlerimizin büyük bölümünün döviz sözleşmeli işlerden oluşması döviz kuru riskimizi sınırlıyor. Tedarikçilerle yapılan forward sözleşmeleriyle emtia riskini sınırlamaya çalışıyoruz. Tedarikçilerle yapılan bu sözleşmeler ve ön alımlarımız enflasyon riskini de büyük ölçüde azalttı. İşçilik maliyetleri tarafında, işverenlerle yapılan sözleşmelerde yer alan enflasyona ve asgari ücret artışlarına bağlı eskalasyon hükümleri de güvenli tarafta kalmamızı sağlıyor.” Gündüz, böylece hasılat ve faaliyet kârında yüzde 50 artış hedefliyor. 

NOMİNAL ANLAMINI YİTİRDİ 

Lojistik yakınlığa bağlı navlun maliyetlerinin uygun olması, ürün ve hizmet konusunda yaratılan esneklik ve kalite nedeniyle 2022’de başta Avrupa pazarına olmak üzere pek çok şirketin yurt dışı iş hacmi arttı. Canovate Group Finans Direktörü Mehlika Hediye Yıldırım, bu kapsamda başta ihracat olmak üzere önceki dönemden geciken yurt içi piyasadaki talebin de sürüklediği büyüme nedeniyle önceden girdisi sağlanmış ucuz stokların eritildiğini söylüyor. Ucuz girdi maliyetli stok ve yatırımların ana kaynak olarak kullanıldığı 2022’de çoğu şirketin hem ciro hem kâr bazında büyüme fırsatı edindiğini belirtiyor. Bu dönemde Canovate Grubu’nun da FAVÖK marjını yüzde 32,6’ya taşıdığını söyleyen Yıldırım, şöyle devam ediyor: “Kurdaki belirsizlik göz önünde bulundurulduğunda, nominal ölçekteki gösterge rakamlarının anlamını yitirdiği aşikar. Satışlarımızı döviz bazında yaparak bu durumu bertaraf etmeye çalışıyoruz.” Enflasyonist ortamda şirket gelişiminde performansı ölçmek için göstergelerini ve büyümelerini dövizli girdiler bazında izlediklerini söyleyen Yıldırım, “Bu da hiç istemediğimiz dolarizasyona neden oluyor. Bu kapsamda ilgili döviz bazındaki ülkenin enflasyonunu da düşünmeyi atlamamak ana konulardan olmalı” diyor. 

2023’TE REEL BÜYÜME DAHA ZOR 

Oğuz Holding CEO’su Enes Örer, 2022 yılında kârlılıkta reel büyümeyi sağlamalarını en büyük başarıları olarak görüyor. 2023 yılında reel büyümenin çok daha zorlaştığını söyleyen Örer, “Alım gücünün düşmesi doğrudan tüketim alışkanlıklarına yansıdı. Özel tüketim diye adlandırılan keyif ürünlerini olumsuz etkiledi. İçecek ve atıştırmalık sektörü bu ürünlerin başını çeken gıda kategorileri olması nedeniyle burada farklılaşma ve en kaliteli ürünü en ulaşılabilir fiyata sunmak çok önemli bir faktör” diyor. Meyve suyunda Juss, enerji içeceğinde Black Bruin, gazoz ve limonatada Sarıyer markalarıyla en ulaşılabilir fiyatla son tüketiciye gittiklerini belirten Örer, “Yüksek enflasyon dönemlerinde marka sadakati ortadan kalkıyor ve fiyat-performans kriterlerine göre arayışlar başlıyor. Bu noktada bu başarıyı sağlayan markalar reel büyümede kesintiye uğramıyor” diye konuşuyor. Örer, reel büyümeyi 2022’de olduğu gibi 2023’te de sağlamak adına neler yaptıklarını ise şöyle anlatıyor: “Şirket mali gücü, finans yapısı çok önemli. Kredibilitemiz çok yüksek, kredisiz şekilde işimizi yönetebiliyoruz. Operasyonumuzu öz kaynaklarımızla nakit alım yaparak yönetiyoruz. Nakit varlıklarımızı sadece işimize yatırıyor, ana hammadde stoklarımızı her zaman optimum seviyede tutuyoruz. Nakit alım gücümüzle hem hammadde temininde hem hammadde maliyetinde avantajlı pozisyon alıyoruz. Şirket genel giderlerini ciro artışlarıyla sürekli kontrol altında tutuyor, tüm parametrelerin ölçülebilir kılınmasında iş yönetimimizde ısrarcı oluyoruz.” Örer, 2023 sonunda reelde 2 kat büyüme hedeflediklerini de sözlerine ekliyor. 

YURT DIŞI GELİR ODAKLI

Yüksek enflasyonun devam ettiği 2023, perakendeciler için oldukça belirsiz ve zor bir yıl. Perakendecilerin 2023’te reel büyüme elde etmek için yurt dışı gelirlere odaklanması dikkat çekiyor. Örneğin Desa, 2022’de iyi geçen turizm sezonu nedeniyle önemli büyümeler elde etti. Desa CEO’su Burak Çelet, 2022’de yüzde 28,7’lik FAVÖK marjına ulaştıklarını belirtiyor ve “2023 yılında da gerek enflasyon gerek TL’nin değer kaybının üzerinde bir elde ederek reel büyümeyi yakalamayı hedefliyoruz” diyor. Reel büyümeyi yakalamak adına neler yaptıklarını şöyle anlatıyor: “Farklı kanallarda yürüttüğümüz faaliyetlerle gelir çeşitlendirmesi ve risk dağılımını başarılı bir şekilde sürdürüyoruz. Üretim tarafında geliştirdiğimiz yüksek katma değerli ürün ihracatı, toplam ihracat rakamının artırılması, enerji ve kaynak kullanım verimliliğine odaklanma stratejimiz doğrultusunda yurt dışı pazarlarımızı geliştirmeye devam ediyoruz.” Çelet, ayrıca proaktif gider yönetimi sayesinde kârlılıklarını koruyacaklarını belirtiyor ve “Reel kârı korumanın zor olduğu 2023’te de reelde çift haneli bir büyüme oranı bütçeledik” diyor. Petrol Ofisi Grubu da 2022 yılında vergi öncesi kârını yüzde 118 artırarak 6 milyar 574 milyon TL’ye ulaştırdı. Petrol Ofisi CFO’su Burak Berber, bu sonuçlarda akaryakıt fiyatlarında yaşanan hızlı değişim sırasında ikmal kaynaklarını ve lojistik altyapılarını optimize etmelerinin önemli rol oynadığını söylüyor. Önümüzdeki dönemler içinse şöyle konuşuyor: “Mevcut kârlılığımızı korumak ve artırabilmek adına akaryakıt dağıtımı işimizi akaryakıt dışı yeni ürünlerle çeşitlendirmek istiyoruz. Hizmet alanımızı genişletirken biodizel üretimi, elektrik üretim ve ticareti, finansal teknoloji iştiraklerimiz gibi yeni katma değerli grup şirketlerimizle paydaşlarımız için yaratmış olduğumuz değeri artırarak sürdürmeyi hedefliyoruz.” 

YENİ PAZAR ARAYIŞI

İhracat, pek çok şirket için enflasyonu ve kur riskini yenmenin en önemli formülü. İhracatta yeni pazarlar, yeni kanallar, yeni yollar arayışı sürüyor. Şirketler bu sayede 2023’te de reelde kârlı büyümeyi hedefliyor. Bu şirketlerden biri de Suwen. 2022’de FAVÖK marjlarının yüzde 32,4 oranında gerçekleştiğini ifade eden Suwen Genel Müdürü Ali Bolluk, yurt dışı kanalın ciroya katkısı arttıkça özellikle FAVÖK ve net kâr marjı gelişimi tarafında potansiyellerinin olduğunu düşünüyor. Bolluk, 2023 yılında yurt dışında en az 20 mağaza açmayı hedeflediklerini belirtiyor ve şöyle devam ediyor: “2022 yılında Avrupa pazarına hızlı bir giriş yaptık, Romanya’da 4, Kıbrıs’ta da 2 mağaza açtık. Azerbaycan, Ürdün, Katar, Cezayir, Türkmenistan, Bosna Hersek ve Moğolistan’da münhasır bayilik sözleşmeleri imzaladık. Çok kanallı bir satış stratejisiyle sürdürülebilir bir büyüme hedeflediğimiz için mağaza ağımızı artırırken e-ticaret kanalımıza da yatırıma devam ediyoruz. 2023’te FAVÖK’te yüzde 85’i aşan nominal büyüme bekliyoruz.” Sun Tekstil de satışlarının yüzde 92’sini ihracattan elde eden bir şirket. Sun Tekstil Yönetim Kurulu Başkanı Elvan Ünlütürk, 2022’de FAVÖK rakamlarını yüzde 44 artırdıklarını söylüyor ve 2023’te hedefledikleri reel büyümeye ulaşma planlarını şöyle anlatıyor: “Kapasite artırıcı yatırımlarımızla 2023’te reel büyümenin mümkün olduğuna inanıyoruz. Sürekli artan enerji maliyetleri ve hammadde fiyatlarındaki artışlar ve döviz piyasasındaki değişikliklerden biz de etkileniyoruz. Ancak gider maliyetlerimizde yaşanan artışların yanında özellikle Avrupa ve İngiltere pazarındaki müşterilerimizle süregelen iş birliklerimiz, yeni pazar ve müşteri potansiyelimiz, 2023 yılında büyüme beklentimizi destekliyor. 2023 yılında net satışlarımız da Euro bazında yüzde 3,3 büyüme hedefliyoruz, kârlılıklarımız da benzer seviyede gerçekleşecek.” 

ENERJİDE YATIRIM ETKİSİ 

Enerji sektörü, 2022 yılını oldukça başarılı sonuçlarla kapattı. Ülke genelinde 19 tesiste faaliyetini sürdüren Doğanlar Holding’in enerji şirketi Biotrend, hem ciroda hem kârda 3 haneli büyümelere imza atmış durumda. Reelde de FAVÖK’ünü yüzde 74,4 artırmayı başaran şirketin yönetim kurulu başkan yardımcısı Osman Nuri Vardı, 2023’te daha büyük başarılar elde etmeye odaklandıklarını anlatıyor. Vardı, “Plastik atıkları sürdürülebilir polimer hammaddesine dönüştürmek için Honeywell’in UpCycle Process teknolojisini kullanarak Türkiye’nin ilk ticari ölçekli plastik atık ileri dönüşüm tesisini kurmayı planlıyoruz. Önemli anlaşmalarla farklı alanlarda da ön plana çıkacağız. Biyodöngüsel ekonomi projelerimizi hayata geçirmeyi hedefliyoruz” diye anlatıyor. Astor Enerji CFO’su Olcay Doğan, 2022’de satışlarının yüzde 134, maliyetlerininse yüzde 116 oranında arttığını belirtiyor. FAVÖK marjlarının yüzde 29,7 olarak gerçekleştiğini ifade eden Doğan, 2015-2018 yılları arasında tamamladıkları fabrika yatırımlarının bu büyüme performansında etkili olduğunu belirtiyor. Üretim kapasitelerini artırmak ve maliyetleri düşürmek amacıyla yatırıma devam ettiklerini söyleyen Doğan, şöyle devam ediyor: “İşletme sermayesi ihtiyacı doğuran ticari borç ve alacaklarımızın vadelerini optimal seviyelerde tutmaya çalışıyoruz. 2023 yılında da kârlılığı koruyabilmek için cirodaki payı yüzde 22 olan yurt dışı satışları artırarak yüzde 40 seviyesine getireceğiz. Faiz riski, kur riski ve likidite yönetimini de etkin yönetmeye devam edeceğiz.” 

MALİYET KONTROLÜ

 Pek çok şirket, 2023’te reel büyümenin yolunun maliyetleri düşürmek olduğunda birleşiyor. ECE Türkiye Eş Genel Müdür ve COO’su Semet Yolaç Canlıel, 2023 yılında da enflasyonun yüksek seviyede seyredeceğini belirtiyor. Önümüzdeki dönemde gelirlerinin enflasyonla doğru orantılı artacağını düşünen Canlıel, “Net kârlılıkta giderlerin optimizasyonuyla beraber enflasyonun üzerinde artış bekliyoruz” diyor. Canlıel, reel büyümeyi sağlamak için en önemli formüllerinin maliyetleri düşürmek olduğunu söylüyor ve şöyle devam ediyor: “Yönettiğimiz alışveriş merkezlerinde enerji fiyatlarındaki artışı tasarruflarla optimize edebilmeye çalışıyoruz. 2023’te tahmini nominal büyüme beklentimiz yüzde 60, reel büyüme beklentimizse yüzde 15 düzeyinde.” Kontrolmatik Genel Müdürü Osman Şahin Köşker, şirket olarak 3,7 milyar TL’lik sözleşme büyüklüklerinin yüzde 65’ten fazlasının döviz bazında olmasının kendilerine geçtiğimiz yıl avantaj olarak döndüğünü söylüyor. Bilançoda 1 milyar TL’lik pozitif net döviz pozisyonlarının kurların yükseldiği dönemde finansallarını pozitif etkilediğini belirterek “2023 yılı satış beklentimiz 5 milyar TL, FAVÖK beklentimiz yüzde 25 marjla 1,25 milyar TL civarında” diye konuşuyor.