Perakendede ön hasar raporu

Özlem Aydın Ayvacı

[email protected]

Türkiye’nin en yaygın perakende zincirlerinden BİM’in Kahramanmaraş, Adıyaman, Hatay, Gaziantep, Osmaniye, Malatya, Kilis, Şanlıurfa, Adana ve Diyarbakır’da toplam 1.033 mağazası vardı. Bölgeyi büyük bir yıkımla etkileyen depremlerde perakendecinin 500 mağazası hasar aldı. ŞOK Marketler’in toplam 932 mağazasının 250’si, Migros’un 228 mağazasının 66’sı kullanılamaz hale geldi. A101’in de BİM ve ŞOK’a yakın sayıda mağazasının büyük hasar aldığı tahmin ediliyor. Sadece gıda perakendecileri değil hazır giyimden mobilyaya pek çok şirket bölgede insani ve maddi kayıpların yaralarını sarmaya ve hasar tespitine devam ediyor.

6 Şubat 2023… Kahramanmaraş merkezli 7,7 ve 7,6 şiddetindeki iki büyük depremle Akdeniz, Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu bölgelerimizdeki 10 ilimizde onbinlerce bina yıkıldı. Bölgedeki 1 milyondan fazla binada yaşayan, 13,5 milyon kişinin etkilendiği depremin üzerinden geçen 2 haftanın ardından can kayıplarının yanı sıra maddi hasarlar da ortaya çıkmaya başlamışken 20 Şubat 2023’te Hatay merkezli 6,4’lük bir deprem ve 5,8’lik büyük bir artçı deprem daha meydana geldi. Doğu Anadolu fay hattındaki hareketlilik devam ederken bölgede arama kurtarma, yaraları sarma, maddi hasar tespiti çalışmaları da sürüyor. Perakende, özellikle gıda marketi zincirleri her mahallede hatta her sokaktaki varlıklarıyla depremden en çok etkilenen sektör oldu. İlk belirlemelere göre ŞOK Marketler’in 250, BİM’in 500, Migros’un 66, CarrefourSA’nın 2 marketi kullanılamaz hale geldi. Bölgede AVM’ler kapalı olduğundan buralardaki hasar henüz tespit edilemedi. Sadece gıda zincir marketleri değil bölgede onlarca mağazası olan ve binlerce kişiye istihdam sağlayan hazır giyim, teknoloji, mobilya, kozmetik, yapı marketleri gibi kategori mağaza zincirleri de hasar tespiti ve öncelikli adımlar için büyük çaba gösteriyor. Capital, bölgede hayatın devamlılığında kritik öneme sahip perakende sektörünün ilk belirlemelere göre hasar raporunu ve dönüş planlarını araştırdı. 

YAYGINLARDA HASAR BÜYÜK

Türkiye’nin en büyük perakendecilerinin başında yaygınlıklarıyla da cirolarıyla da gıda süpermarket zincirleri geliyor. Dolayısıyla en büyük hasarı da onlar aldı. Migros, depremden dolayı 22 çalışanını kaybederken 66 marketinin de kullanılamaz hale geldiğini bildirdi. ŞOK Marketler de deprem nedeniyle hasar gören mağaza sayısının yaklaşık 250 olduğunu duyurdu. Tüm Türkiye’yi yasa boğan depremde çok sayıda BİM çalışanı yaşamını yitirirken, 60’tan fazla çalışanının da enkaz altında kaldığı açıklandı. Şirketin açıklamasında bölgede bulunan BİM mağazalarından yaklaşık 500’ünün ağır hasar gördüğü bilgisi yer alıyor. BİM aynı zamanda 100 mağazasından ücretsiz ürün dağıtımı yaptığını ve azami sayıda mağazayı tekrar açabilmek için çalışmalarını hızla sürdürdüğünü de belirtiyor. Şirket, Malatya bölge deposunun hasar görmesinden dolayı da lojistik faaliyetleri geçici olarak diğer bölge depolarına kaydırdı. CarrefourSA CEO’su Kutay Kartallıoğlu ise “Şirketimizin afet bölgesinde 12’si bayi olmak üzere toplam 32 mağazası bulunuyor. İki mağazamızın bulunduğu binalarda hasar söz konusu. Bu mağazaların faaliyetlerine yeniden başlamaları teknik incelemeler neticesinde kesinleşecek” diye konuşuyor. 

AVM’LERE GİRİLEMEDİ 

Hazır giyim, perakende sektörünün en büyük bir diğer alt kolu. Bölgedeki perakendecilerin pek çoğu henüz hasar tespitini tamamlayamadı. Çünkü cadde mağazalarından daha çok AVM’lerde konumlanmış durumdalar. AVM’lerin çoğu hala kapalı. Depremden etkilenen 10 ilde toplam 19 mağazası bulunan Colin’s’in 6 mağazası yeniden faaliyete başladı. 13 mağazalarının hala kapalı olduğunu söyleyen Colin’s İcra Kurulu Başkanı Yavuz Eroğlu, “Kapalı olan mağazalarımızdan 2 tanesi cadde mağazası ve binalarda hasarlar bulunuyor. Bu mağazalarımız için yerel yönetimlerin raporlarını bekliyoruz. Kapalı 11 AVM mağazasınaysa henüz girip hasar tespiti yapamadık. Açılış için AVM yönetimlerinden bilgi bekliyoruz” diyor. Colin’s’in depremden etkilenen illerde toplam 125 çalışanı bulunuyor. Eroğlu, “Önceliğimiz 10 ilde çalışan 125 çalışanımızın güvenliğini sağlamaktı. Hızlıca irtibata geçip öncelikle herkesin güvende olduğunu teyit ettik ve kurum olarak tüm gücümüzle arkalarında olduğumuzu bilmelerini istedik” diye anlatıyor. 

BANKA ŞUBELERİNİN YARISI HİZMETTE 

Perakende bankacılık da depremden önemli derecede etkilendi. Türkiye Bankalar Birliği (TBB), depremlerden etkilenen illerde bulunan 870 şubeden 448’inin aktif hizmet verebildiğini, 4 bin 131 ATM’nin de 2 bin 977’sinin çalıştığını açıkladı. Bu bankalardan biri de Anadolubank. Bankanın depremden etkilenen illerde 13 şubesi bulunuyor. Bankanın Antakya, Kahramanmaraş ve Osmaniye şubeleri tamamen yıkıldı ya da kullanılmayacak derecede ağır hasarlı. Anadolubank yetkilileri, bölgedeki diğer şubeler için de hasar tespit çalışmalarını tamamladıklarını söylüyor ve şöyle anlatıyor: “Teknik kontroller sonrasında güvenli olduğundan emin olduğumuz şubelerimizi sırayla açmaya başladık. Bölgede 117 çalışanımız bulunuyor. Çalışanlarımızdan can kaybı olmamasına şükretsek de ailelerinden ve yakınlarından pek çok kişiyi kaybetmenin üzüntüsü içindeyiz. Genel Müdürlükte kurduğumuz kriz masamızın koordinasyonunda ilk andan itibaren çalışma arkadaşlarımızla hızlıca iletişime geçmeye ve ihtiyaçlarını karşılamaya çalıştık. Hasar tespit çalışmalarımız devam ediyor. Şubelerimizi sırayla faaliyete geçirerek bölgedeki finansal desteğimizin sürekliliğini sağlamaya çalışıyoruz. Kapalı olan şubelerimizden işlem yapmak isteyen müşterilerimize çevre illerdeki şubelerimizden ve genel müdürlüğümüzden destek oluyoruz. Bu süreçte şubelerimizin ve müşterilerimizin güvenliğini sağlayabilmek için afet bölgesinde gerekli önlemleri en üst seviyede tutuyoruz. Güvenlik kadrolarımızın fiziksel koşullarını, nöbet değişimlerini, güvenliklerini ve tüm ihtiyaçlarını sürekli takip ediyoruz.” 

FİZİKSEL PSİKOLOJİK DESTEK 

Yaşanan afetin büyüklüğü, kayıpların çok yüksek sayıda oluşu depremi bölgesel olmaktan tüm ülkenin etkilendiği bir psikolojik travmaya da çevirdi. Jimmy Key Yönetim Kurulu Başkanı Elvan Ünlütürk de bu konuya değiniyor. Bölgede 4 mağazalarının ve 22 çalışanlarının olduğunu söylerken mağazalarda yapılan kontrollerde hasar tespit etmediklerini belirtiyor. Ünlütürk, “Yapı denetim uzmanlarının ayrıntılı kontrolleri sonrasında yapısal bir hasar olup olmadığı belirlenecek” diyor. Ünlütürk ayrıca ülke genelinde diğer illerde bulunan bazı mağaza çalışanlarının ailelerinin deprem bölgesinde yaşayanların olduğunu söylüyor ve “Aile fertlerinden enkaz altında kalan mağaza ve merkez çalışanlarımız var. Fiziksel ve psikolojik hasar durumlarını tespit edebiliyoruz. Ancak can kaybı ve maddi hasar tespiti için bölgedeki arama-kurtarma ve enkaz kaldırma süreçlerindeki gelişmeleri anlık olarak takip ediyoruz” diyor. Zen Pırlanta’nın Kahramanmaraş Piazza, Hatay Palladium, Diyarbakır Ceylan Karavil Park, Gaziantep Primemall AVM ve Adıyaman’da mağazaları bulunuyor. Zen Pırlanta Yönetim Kurulu Başkanı Emil Güzeliş, mağazalarında 50’ye yakın çalışanları olduğunu ve can kayıpları olmadığı için mutlu olduklarını söylüyor. Güzeliş, “Öncelikle ekibin ihtiyaçlarını karşılamak için harekete geçtik. Aileleriyle birlikte farklı illerdeki otellerde kendilerini misafir ediyoruz” diyor. 

DÖNÜŞ PLANI

Önümüzdeki süreçte bölgede ekonomik ortamın normale dönmesi için de önemli bir çaba gösterilecek. Bambi Yatak Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Adem Çetmen, 10 ildeki 90 mağazalarından 3’ünün kullanılamaz duruma geldiğini, 5’inin ağır hasarlı ve 17’sininse hafif hasarlı olduğunu söylüyor. Bölgede 38’i Bambi Yatak, 465’i bayi olmak üzere toplam 503 çalışanlarının olduğunu belirtiyor. Çetmen, aldıkları hasarı ve önceliklerini şöyle açıklıyor: “Bölgedeki hafif hasarlı mağaza sayımız oldukça yüksek. Ağır hasarlı olan 3 mağazanın toparlanması için 3 aylık bir süreye ihtiyaç var. Kullanılamaz durumda olan 3 mağazamız için de Bambi Yatak olarak bayilerimizle koordineli bir şekilde şehirdeki yaşamı yeniden kuracak çalışmaları planlamaya başladık. Sadece afetzedelere yönelik değil bayilerimizin şehirlerinde yeniden aktif olmaları, ekonomiye hızla geri dönmeleri için kurumsal planlamalar yapıyoruz.” Türkiye’nin en büyük kitap/kırtasiye zinciri D&R da yara alan şirketlerden biri. Depremden etkilenen 10 ilden 8’inde 16 mağazası bulunan D&R’ın Kahramanmaraş, Hatay Antakya, İskenderun AVM’lerinde bulunan mağazalarına henüz girilemedi. Diğer mağazalarındaysa kısmi hasarlar olduğunu açıklayan şirket yetkilileri, “Diyarbakır ve Adana mağazalarımızı AVM yönetimlerinin yönlendirmesi ve uygun personel desteğiyle kısmi olarak açık tutuyoruz. Toplam 83 çalışanımız bulunuyor” diye belirtiyor. 

ORTAK HAREKET

Bölgedeki pek çok mağaza AVM’lerle ortak hareket edecek. Önceliğin insan yaşamı olduğunun altını çizen iş insanları önce can güvenliği sonra işe dönüş şeklinde bir planı önceliklendiriyor. Sezgin Jewels CEO’su Hakan Sezgin, Adana’da 4, Gaziantep’te 1, Mersin’de 2, Hatay’da 1 olmak üzere bu şehirlerde toplam 8 So Chic mağazalarının olduğunu söylüyor. İskenderun ve Gaziantep mağazalarının az hasarlı olduğunu ifade eden Sezgin, bölgedeki 27 çalışanın öncelikleri olduğunu belirtiyor. Sezgin, şöyle açıklıyor: “Tüm çalışanlarımıza ulaştığımızda ve hayati bir sorun olmadığını tespit ettikten sonraki süreçte ekiplerimizin ve ailelerinin güvenli yerlere sevk edilmesini sağladık. Bundan sonraki hareket planımızın en başında önce personelimize maddi ve manevi destek olarak güvenli uzun süreli oturabilecekleri yerler bulmak, psikolojik olarak onlara destek vermek var. Personelimiz, aileleri ve deprem bölgelerine destek olarak yaralarımızı bir nebzede olsa sarmaya başladıkça AVM’lerle ortak hareket ederek mağazalarımızı açacağız.” Bölgede etkin mobilya perakendecilerinden biri olan Soyserin Grup, 12 Lajivert Genç Odası mağazasıyla faaliyet gösteriyordu. Soyserin Grup Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdürü Mehmet Soyserin, “Ne yazık ki Malatya mağazamız ağır hasarlı. Şanlıurfa’daki 2 mağazamızdan biri ağır hasarlı diğeri ise hasar tespiti bekliyor. Antakya ve Hatay Dörtyol mağazalarımız da hasar tespiti bekler durumda. Yine üzülerek ifade etmeliyiz ki Adıyaman ve İskenderun mağazalarımız yıkıldı” diyor. Bölgede 100 çalışanlarının olduğunu ve can kayıplarının olmadığını anlatan Soyserin, “Maddi kayıpları hiç umursamıyoruz. Hasar almamış mağazalarımızda mümkün olabildiğince faaliyetlerimize devam ediyoruz” diye anlatıyor.