Talep sendromu

Talepte, yeni bir dönem yaşanıyor. Tedarikteki sıkıntılar, hareketli kur, yüksek enflasyon dengeleri alt üst etti...

17.01.2022 11:21:000
Paylaş Tweet Paylaş
Talep sendromu

Ayçe Tarcan Aksakal

[email protected]

Perakende, seyahat, araç kiralama, tekstil ve ambalajda talep güçlü, ancak alım gücünün azalmasıyla bazı pazarlarda daralma yaşanıyor. Özellikle bilişim, gayrimenkul, otomotiv, züccaciye gibi temel alanlarda talep zayıf seyrediyor. Bu alanlarda 2022’ye dair senaryolar ise pek iç açıcı değil.

Dünyaca ünlü yatırım gurusu ve ekonomist James Rickards, Yeni Büyük Buhran: Pandemi Sonrası Dünyada Kazananlar ve Kaybedenler adlı kitabın da yazarı. “Bastırılmış ya da ertelenmiş taleplerden bahsedenlere inanmayın, böyle bir şey yok. Sadece zayıf yeni bir talep var” diyen Rickards, herkesin bu ekonomik maliyetlere katlanacağına dikkat çekiyor. Çok da haksız sayılmaz. Pandemiyle tedarik zincirinde yaşanan kırılmalar, tüm dünyada enflasyonist baskının oluşması, enerji piyasalarındaki sıkıntılar ve en önemlisi pandeminin etkilediği tüketiciyle talepte yeni bir dönem yaşanıyor. Türkiye özelinde sert kur hareketleri ve alım gücünün düşmesi de iç talebi olumsuz etkiliyor. Hatta bir yıl içinde talebin seyrinde iki farklı durumun yaşandığı dönemler bile oluyor. Örneğin beyaz eşya, bilgisayar, mobilya gibi pandemiyle talep patlamasının yaşandığı sektörlerde, geçtiğimiz iki ayda alım gücünün hızla düşmesiyle hissedilebilir bir daralma trendine girildi. En şansız ve zayıf talebin olduğu sektörlerin başındaysa gayrimenkul geliyor. Hem yerli hem yabancı yatırımcıda sorunların yaşandığı sektörde, ancak faizlerin düşmesiyle canlanma bekleniyor. Bu dönemde güçlü talebin olduğu sektörler arasındaysa havayolu, araç kiralama, ambalaj, tekstil bulunuyor. Turizmden perakendeye, cep telefonundan tekstil ve beyaz eşyaya kadar milyonlarca kişiye istihdam sağlayan önde gelen sektörlerde talebi ve 2022 beklentilerini araştırdık. 

EN ŞANSLISI 

McKinsey’nin şubatta yayınladığı raporda, biriken talebin açığa çıktığına ve bunun da bir “intikam alışverişi” hareketine bağlı olduğuna dikkat çekiliyor. Rapora göre dünyada e-ticaretin hacmi pandemi öncesine göre 2 ila 5 kat artmış durumda. Türkiye’de de başta e-ticaret olmak üzere perakendede 2020’ye göre artış var. Elektronik Ticaret İşletmecileri Derneği (ETİD) Yönetim Kurulu Başkanı Emre Ekmekçi, Elektronik Ticaret Bilgi Platformu’nun raporuna 2021’in ilk 6 ayında Türkiye’nin e-ticaret hacminin bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 75,6’lık artışla 161 milyar TL’ye yükseldiğini söylüyor. Sipariş adetlerindeyse yüzde 94,4’lük artış dikkat çekiyor. Tüketimde artan talebi harcamalarda da görmek mümkün. BKM’nin verilerine göre ekim ayında kredi kartları, banka kartları ve ön ödemeli kartlarla yapılan toplam ödeme tutarı önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 50 artarak 165 milyar TL’ye yükseldi. Talepteki artış organize perakende şirketlerinin cirolarına da yansıyor. Perakendede haziran ayından bu yana güçlü bir talep olduğunu söyleyen BMD (Birleşmiş Markalar Derneği) Başkanı Sinan Öncel, derneğe üye markaların ekim ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 60–70 daha fazla ciro yaptığını belirtiyor. Yaz aylarında pandemide ertelenen ihtiyaçların giderilmesi için alışverişte yoğun canlılık yaşandığını söyleyen Öncel, “Son dönemde ise hammadde maliyetleri ve TL’nin değer kaybıyla fiyatların çok daha fazla artacağı yönünde bir beklenti oluştu. Bu nedenle bütçesi uygun olanlar ihtiyaçlarını erkenden gidererek fiyat artışlarının olumsuz etkisini en aza indirmek için alışverişe yöneliyor” diyor. Geçtiğimiz yaz perakendede birikmiş talebin hızlıca geri gelmeye başladığını söyleyen Cushman & Wakefield Yönetim Kurulu Başkanı Tuğrul Gönden de fiyat artışı karşısında tüketicilerin alımlarını öne çekme eğiliminde olduğunu belirtiyor. 

HAREKETLİ ALANLAR

Perakendenin hemen her kategorisinde talepte güçlü trend görülüyor. Flo Mağazacılık Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Ziylan, perakendede talebin canlı olduğunu şirket olarak tüketicinin satın alma gücüne göre fiyatlama yaptıklarını, bunun da talebi canlı tuttuğunu ifade ediyor. Pandemi ve kapanmaların etkisiyle birikmiş ve güçlü talebin olduğu sektörlerin başında e-ticaret, araç kiralama, 2’nci el otomobil, havayolu, ambalaj, tekstil, gıda ve enerji bulunduğunu belirtmiştik. İhracat piyasalarındaki güçlü talep artışı tekstilde yüzde 70, ambalajdaysa yüzde 30’un üzerinde artış yaşanmasını sağlıyor. Tekstil üretiminin Çin’den Türkiye’ye kaymasıyla güçlü talep oluştuğunu ve ellerindeki sipariş miktarının 2020’nin aynı dönemine göre yüzde 70 daha fazla olduğunu söyleyen Söktaş Tekstil CEO’su Muzaffer Turgut Kayhan, sektördeki durumu ertelenmiş talep olarak nitelendiriyor. Kayhan, “Gelen ihracat talepleri kısa termin gerektiriyor. Realize edilmeleri hem mevcut kapasite kısıtları hem uzun hammadde temini nedeniyle zor olabiliyor” diyor. Ertelenmiş talebin yaşandığı sektörlerden biri de araç kiralama oldu. Bu yılın hemen her ayında talepte artış yaşandığını belirten Europcar Türkiye Genel Müdürü Fırat Fidan, sektördeki talebin yaza kıyasla düşüş gösterse de 2020’nin aynı dönemine göre daha güçlü olduğunu söylüyor. Sektörün yılı geçen yılın yüzde 20 üzerinde kapatacağını söyleyen Fidan, “2020’de tüm yıl boyunca elde edilen ciroyu Ekim 2021 sonunda elde ettik” diyor. Gıda ürünlerinde de nüfus artış hızına paralel bitkisel ve organik ürün talebi artıyor. Gıda sektöründe yurt dışı talebin iç piyasaya göre daha canlı olduğunu belirten Armada Foods Genel Müdürü Zahit Çetin, organik ürün talebinin her yıl ikiye katlanarak arttığını söylüyor. 

NORMALE DÖNÜŞ

Pandeminin ilk dönemlerinde talep açısından en şanslı sektörler arasında yer alan mobilya, beyaz eşya, teknoloji ürünleri pazarlarında da son aylarda normal seyre dönüş gözlemleniyor. Pandemi döneminde artan hijyen talebi ve evde geçirilen sürenin artmasıyla talep açısından şanslı alanlar arasında yer alan beyaz eşya sektöründe de talepte bir miktar yavaşlama yaşanıyor. Pandemi sürecinde güçlü bir taleple karşılaştıklarını söyleyen Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği (TÜRKBESD) Başkanı ve Arçelik Pazarlama Genel Müdürü Can Dinçer, Ocak-Ekim 2021 döneminde 6 ana üründe iç ve dış satışların geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 20 arttığını belirtiyor. Ekimde iç pazarda bir parça daralma yaşandığını, ihracatın ise 2020’ye göre aynı kaldığını söyleyen Dinçer, “2020’de ilk kapanmaların ardından çok yüksek bir taleple karşılaştık. Şu an ise talep dengelendi” diyor. Korona virüs salgınının cep telefonu satışlarında önemli bir artış veya düşüşe neden olmadığını, sektörde stabil bir talep olduğunu belirten Mobiltel Genel Müdürü Yücel Kubanç, tablet ve notebook gibi bazı ürünlerde salgının başlarında dönemsel olarak artan talebin de bu yıl normalize olduğunu ve önceki yıllardaki seviyelere geldiğini söylüyor. Sektördeki çoğu global markanın Türkiye’de yerel üretime geçtiğini ve kur dalgalanmalarına karşı önlem aldığını belirten Kubanç, bu nedenle kurdaki dalgalanmanın fiyatlara hızlı yansıtılmadığını ve talebe hızlı etkisi olmadığını ifade ediyor. Mobilyada da uzun zamandır güçlü talep seyri yaşandığını söyleyen Doğtaş Kelebek CEO’su İsmail Doğan da pandemide sektörde yüzde 50’ye yaklaşan büyümenin bu dönemde yüzde 30-40 bandında seyrettiğini belirtiyor. Doğan, 2022’de taleplerin daha rasyonelize olmasını ve mobilya sektörünün rutin dinamiklerine daha yakın seyretmesini öngörüyor. 

ALIM GÜCÜ BELİRLEYİCİ

Artan enflasyon ve kurlara bağlı olarak önümüzdeki dönemde pek çok sektörde talepte ciddi daralmanın yaşanması yüksek ihtimal... REM People Müşteri Başarı Direktörü Ali Dede, alım gücünün düştüğü, tüketici fiyatlarının arttığı bu dönemde temel gıdanın dışında kalan kategorilerin tüketici tarafından lüks olarak konumlandırıldığını söylüyor. Bu yılın ilk 10 ayına kadar talep açısından şanslı sektörler arasında yer alan bilgisayar, lap top, tablet pazarı da alım gücünün düşmesinden etkileniyor. Pandemide talep artışı açısından şanslı azınlıkta kaldıklarını belirten Casper’ın pazarlamadan sorumlu direktörü Ahmet Beliktay, “Bireysel tüketici tarafında yılın ortalarına kadar ertelenmiş talep görülüyorken alım gücü düşüşüyle ortadan kalkmış taleple karşı karşıyayız” diyor. Yazıcı sektöründe bireysel kullanıcı tarafında 2020’de uzaktan eğitim ve evden çalışmanın beraberinde getirdiği talep artışının bu yıl doygunluğa ulaştığını söyleyen Canon Eurasia Ülke Direktörü Özgür Yiğiter, önümüzdeki dönemde 1-2 yıl öne çekilen taleplerin etkisini negatif olarak tecrübe edeceklerini belirtiyor. Enflasyona bağlı talep daralmasının görüldüğünü söyleyen Yiğiter, “Foto-video pazarındaysa kur artışıyla ithal ürünlerin maliyetleri yükseldi. Son kullanıcıların gelirleri buna paralel artmadığından alım gücünde düşüş yaşanıyor” diyor. Ekonomik aktivitedeki yavaşlama ve satın alma gücünün düşmesine bağlı olarak yurt içi lastik pazarında da talepte düşüş yaşanıyor. Petlas Pazarlama Müdürü Erkal Özürün, “İç pazardaki talep düşüşünü ihracat pazarlarındaki güçlü konumumuzu koruyarak aşmayı amaçlıyoruz” diye konuşuyor. 

HEM ZAYIF HEM KIRILGAN

Kasım ayında 71,1’e gerileyen tüketici güven endeksi de talebi zayıflatıyor. Otomotivde iki ay öncesine kadar çip krizi nedeniyle satın almak için sıra oluşurken bugün döviz kurlarındaki sert hareket, talebi aşağı çekiyor. Kur artışı devam ettiği sürece talepteki aşınmanın devam edeceğini söyleyen Otomotiv Distribütörleri Derneği (ODD) Genel Koordinatörü Dr. Hayri Erce, “Çip krizi gevşese bile yüksek kur gidişatı ve faizin yüksek olması talebi eninde sonunda olumsuz etkileyecek” diyor. Otomotivdeki arz probleminin 2’nci ele talebi artırdığını söyleyen arabam.com Pazarlama Direktörü Dr. Naim Çetintürk ise ikinci elde geçen yıla göre ekimde yüzde 10, kasımdaysa yüzde 40’lara varan artış olduğunu belirtiyor. Gayrimenkul de kaybedilmiş ve geri dönmesi zor taleple karşı karşıya. Geçen yıla göre gayrimenkulde talebin yüzde 50 düştüğünü söyleyen Özyurtlar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Tamer Özyurt, sektörde bekleyen talep ve ekspertiz sorunu nedeniyle iptal edilen satışların şirketleri zora soktuğunu ifade ediyor. Bu yıl gayrimenkuldeki talebin yüzde 30 düştüğünü belirten Bahaş Holding CEO’su Abdüssamet Bahadır, pandemiden dolayı yatırımını erteleyen önemli bir yabancı yatırımcı kesimi olduğunu söylüyor. Gayrimenkulde “uyuyan” talep olduğunu belirten BOSS4 Gayrimenkul Yönetim Kurulu Başkanı Abdülkadir Akkuş ise “Faizler düşerse talepte artış olacak. Birikmiş talep hızlıca harekete geçecek” diyor. Dış piyasada güçlü, yurt içinde ise zayıf talep olduğunu söyleyen Güral Porselen Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Harika Güral, “İç piyasada turizm sezonunun bitmesi, COVID-19 sebebiyle düğünlerin ertelenmesi, üretim maliyetlerindeki artışla birlikte yükselen fiyatlar gibi nedenlerle talep normalin altında seyrediyor” diyor. Güral talep daralmasıyla sektördeki ürünlerin şekil değiştireceğini belirterek parça sayılarının azalacağını söylüyor. 

SENARYOLAR NE DİYOR? 

Turizm, havayolu, araç kiralama gibi ertelenmiş ve birikmiş talebin görüldüğü sektörlerde gelecek yıl için pozitif beklenti hakim. Pandeminin seyrinde bir kötüleşme olmazsa ve seyahat kısıtlamalarında gevşemeler devam ederse birikmiş talebin harekete geçeceği öngörülüyor. Turizmde haziranda talepte önemli bir artış trendi görüldüğünü söyleyen Hilton Türkiye Üst Sınıf ve Lüks Oteller Ülke Müdürü Armin Zerunyan, gelecek yıl bu yükselişin devam edeceğini öngörüyor. Zerunyan, “Aşının yaygınlaşması ve seyahat kısıtlamalarının azalmasıyla sektörümüzde hızlı bir talep artışı meydana geldi. Bu talebin sürekliliğinde pandeminin gidişatı kritik bir role sahip olacak” diyor. 2022’de bu yıldan daha yüksek doluluk oranlarının görüleceğini söyleyen Elite World Hotel Satış ve Pazarlama Direktörü ve Yönetim Kurulu Üyesi Emel Elik Bezaroğlu, “Bu yıl yaralarımızı sardık. 2022’de büyük sıçrama yaşayacağız” diyor. Ancak başta gayrimenkul, mobilya ve teknoloji ürünleri olmak üzere pek çok sektörde alım gücündeki düşüş nedeniyle düşük talep sendromunun 2022’de de devam etmesi bekleniyor. Alım gücündeki düşüşün mobilya sektöründe satın alımları her geçen gün daha da azalttığını söyleyen Mobilya Sanayi İş Adamları Derneği Başkanı Nuri Gürcan, 2022’de iç pazarda talebin daha da düşeceğini belirtiyor. Gürcan, “Sektörümüz iç pazarda ciddi sıkıntılarla karşı karşıya” diyor. Tedarik zincirindeki kırılmadan dolayı Avrupa’dan gelen talebin arttığını söyleyen Züccaciyeciler Derneği Başkanı Mesut Öksüz, iç pazarda bu yılın aksine 2022’de müşterilerin enflasyon karşısında alımlarını kısacağını ifade ediyor.


“TOPARLANMA DEVAM EDECEK”
MEHMET T. NANE PEGASUS HAVA YOLLARI GENEL MÜDÜRÜ

HIZLI DÖNÜŞ
Sektördeki talebi sürükleyen güç, ertelenmiş ve birikmiş talep. Bu ertelenmiş talep, seyahat kısıtlamaları gevşetildikçe hızla pazara geri geliyor. Havayolu sektörü talep düşüşünden çok olumsuz etkilendiği ve büyük miktarlarda zararlar kaydedildiği için toparlanma trendi çok önemli. Kapasitelerin ve doluluk oranlarının artması, finansal rakamlarımızın pandemi öncesi döneme dönmesi anlamında bizi destekleyecek.

2022 SENARYOSU Talebin toparlanmaya devam edeceğini düşünüyorum. Toparlanmanın altında hızlı aşılama programları sayesinde tüketici güveninin artması ve uluslararası seyahat kısıtlamalarının gevşetilmeye başlaması yatıyor. Henüz bilet fiyatları kapasitedeki toparlanma seviyelerinin gerisinde, ancak doluluk oranlarının artmasıyla orada da bir hareketlilik göreceğiz.



“PANDEMİDE İYİ PERFORMANS SERGİLEDİK”
CAN DİNÇER TÜRKBESD BAŞKANI

TAHMİN ZOR
Küresel ekonomideki gelişmeler, pandeminin seyri, aşılama oranları gibi faktörler talep üzerinde belirleyici olacak. Önümüzdeki dönemde talebin mevcut şekilde süreceğini öngörüyoruz. Ancak belirsizlikler nedeniyle 2022’nin tamamı için tahminde bulunmak zor.

DESTEK BEKLENTİSİ Beyaz eşya sektörü üretiminin yüzde 75’ini ihraç eden ülkemizin lokomotif alanları arasında yer alıyor. Pandemi boyunca çok iyi performans sergiledi. Zayıf ya da birikmiş bir talep söz konusu değil. 2022’de de olumlu ivmeyi korumak ve uluslararası rekabet gücümüzü koruyabilmek için teşvikler sağlanması ve ek vergilerin en azından geçici süre için kaldırılması önemli bir destek olacak.



ORGANİK VE VEGAN ETKİSİ
SİNEM TÜRÜNG METRO TÜRKİYE CEO’SU

500 TONA ULAŞTI 
Pandemiyle müşterilerin tercih ettiği ürün gruplarında ve ürünlerde değişimler gördük. Bu dönemde son yıllarda yükseliş gösteren organik ve vegan ürünlere olan ilgi daha da arttı. Biz de pandemiden önce yaklaşık 200 ton vegan ürün tedarik ederken bu rakam pandemiyle 500 tonu aştı. 300’e yakın vegan ürünü müşterilerle buluşturuyoruz.

YARI YARIYA ARTTI Organik ürün çeşitliliğimizi de önceki yıla göre yaklaşık yüzde 140 artırdık. Organik etiketli ürün sayımız 200’ü aştı. Satış rakamlarımız da tüketicilerin organik gıdalara olan talebinin pandemi döneminden önceki döneme kıyasla ciddi seviyede arttığını gözler önüne seriyor. 2020 Mart - 2021 Ağustos arasında organik ürün satış miktarımız Eylül 2018- Şubat 2020 dönemine kıyasla yaklaşık yüzde 50 artış kaydetti.



“POZİTİF BÜYÜME SÜRER”
YAŞAR SALİH ÇETİNKAYA KATILIM EMEKLİLİK GMY

SAĞLIK VE BES ÖNDE
Finansmana bağlı koruma ürünlerinde ertelenmiş talep var. Ancak sektör genelinde ortadan kalkan bir talep görmüyoruz. Sağlık kategorisi ve BES’te olumlu gelişmeler var. Özellikle 18 yaş altına yönelik BES düzenlemesi sektöre hareket getirdi.

GELECEK BEKLENTİSİ 
BES’teki hareket, 2022’de de artarak devam edecek. Finansman kaynaklarının kullanımını kolaylaştıracak gelişmelerin hayat sigortası üretimlerini artıracağını düşünüyoruz. Sağlık sigortasındaki pozitif büyümenin devam edeceğini öngörüyoruz.

Türkiye ve dünya ekonomisine yön veren gelişmeleri yorulmadan takip edebilmek için her yeni güne haber bültenimiz “Sabah Kahvesi” ile başlamak ister misiniz?


İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Yorum Yaz