İlk 100'e girmek için cironuz ne olmalı?

Tüm dünyada şirketlerin büyümesinde “kritik eşik” olarak, 100 milyon, 500 milyon, 1 milyar, 5 milyar, 10 milyar, 25 milyar, 50 milyar ve 100 milyar rakamları kabul ediliyor. Şirketlerin bu bariyerleri, ne zaman ve ortalama ne kadar sürede geçtikleri ise büyüme performansını okumada en önemli gösterge olarak görülüyor. Uzun yıllar Türk şirketleri için 1 milyar en kritik eşikti. Ancak TL’nin değer kaybı ve pek çok şirketin 1 milyar TL eşiğini yakalamasıyla işler değişti. Türkiye’nin devler ligindeki ilk 100’e girmek için artık en az 5 milyar TL ciro hedefleniyor.

Özlem Aydın Ayvacı

[email protected]

Onbir yıl önce 2008 yıl sonu verilerine göre hazırladığımız Capital500 listesinde, cirosu 1 milyar TL’yi aşan sadece 75 şirket vardı. 2019 cirolarına göre hazırladığımız Capital500 listesindeyse artık 1 milyar TL ciro eşiğine ulaşamayan sadece 64 şirket kaldı. Yani tablo, tam tersine döndü. İş dünyasının bir zamanlar önüne hedef ciro olarak koyduğu bu önemli eşik artık büyük hedef olmaktan çıktı. Artık 5 milyar TL şirketler için kritik bir eşik. Peki bu noktaya nasıl geldik? Aradan geçen 11 yılda global ekonomiyle birlikte Türkiye de önemli dönemeçlerden geçti. Dünyanın özellikle de Avrupa’nın yavaş büyüme dönemi sürerken darbe girişimlerini, siyasi ve jeopolitik krizleri, ekonomik çalkantıları, döviz dalgalanmalarını ve nihayetinde 2019 gibi zor bir yılı aştık. 2020’de rahatlama ve büyüme dönemine girmeyi uman şirketler, bugün pandemi ortamında üretim, sanayi, ticaretteki dalgaları aşmak için mücadele veriyor. İşte bu ortamda Capital500 2020 araştırmasına göre 2019 cirosuyla 5 milyar TL eşiğini geçen en büyük 83 şirketten 80’ini, eşikleri geçme hızlarıyla analiz ettik. 

DEĞİŞİMİN NEDENİ

Neden 5 milyarı baz aldık? Ekonominin önde gelen isimleri, ciroda 1 milyar TL’nin kritik eşik olmaktan artık çıktığını ve yeni kritik ciro eşiğinin 5 milyar TL olduğu konusunda hemfikir. Sabancı Üniversitesi Yönetim Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yiğit Atılgan, bunun temel nedeninin TL’nin son yıllarda yaşadığı değer kaybı ve TL cinsinden nominal olarak tanımlanan eşiklerin yıllar içinde reel olarak aynı seviyeye denk gelmemesi olduğunu düşünüyor. Atılgan, “2008 ve 2019 arasında dolar kuru takriben 4 katına çıktı. Kritik ciro eşiğindeki değişimin büyük bölümü, TL’nin zamanla yaşadığı değer kaybından kaynaklandı” diyor. Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomi Bölüm Başkanı Doç. Dr. Çağlar Yurtseven, enflasyonist ortam ve TL’deki göreceli değer kaybının etkisiyle 1 milyar TL olan TL bazlı kritik ciro eşiğinin artık 5 milyar TL olduğunu söylüyor. Yurtseven’in dikkat çekmek istediği en önemli nokta, 5 milyar TL ciroyu aşan şirketlerin hala katma değeri yüksek veya inovatif üretim alanlarında kümelenmemiş olması. Kritik eşik ve şirketlerin bu eşiği ne kadar sürede geçtiği de şirketlerin performanslarını belirleyen önemli bir gösterge. Ciroda kritik eşik düzeylerinin değiştiği tarihlere bakıldığında 90’lı yıllar, 2000’li yıllar, 2008 ve özellikle son 3 yıl öne çıkıyor. Ciroda 5, 10 ve 25 milyar TL eşiklerini aşanların son 3 yılda önemli bir atağı söz konusu. Capital500 2020 listesinde 3 şirket 50 milyar TL, 13 şirket 25 milyar TL, 44 şirket 10 milyar TL ve 83 şirket 5 milyar TL eşiğini aşmış durumda. 

NE KADAR HIZLILAR?

Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi’nden Prof. Dr. Fatma Ayanoğlu, ekonominin yaşadığı değişime dikkat çekerek “Yaşanan ekonomik kriz ve siyasi politik konjonktür değişirken, günümüzde kritik eşiğin geçerlilik süresi de kısaldı” diyor ve şöyle devam ediyor: “Ölçekler katlanarak büyümeye başladı. Ekonomide yaşanan liberalleşmeyle birlikte Türkiye’de üretim yapan şirketler, ilk kez 90’ların sonu ve 2000’lerin başında 100 milyon TL gibi cirolar elde etti. Aynı zamanda Türk şirketlerin yabancı yatırımcılarla iş birliğinin artması dünya üzerinde kabul edilen kritik eşiklere ulaşma arzusunu tetikledi.” Eşikleri hızlı geçen şirketlerden biri olan Pegasus Hava Yolları’nın genel müdürü Mehmet T. Nane, 2017 yılını 5 milyar TL ciroyla kapattıktan sonra 2019’da 11 milyar TL seviyesini geçtiklerini hatırlatıyor ve şunları söylüyor: “2020 başında ileriye dönük projeksiyonlarımızı çalışırken 2017-2019 arasındaki kuvvetli ciro büyüme tempomuzun önümüzdeki yıllarda da devam edeceğini düşünmüştük. Ancak COVID-19 pandemisi sektörde büyüme planlarının global olarak 2-3 yıl ertelenmesine yol açacak. Talepteki toparlanmanın hangi süratte olacağı ileriki yıllardaki ciro performansımız ve dolayısıyla yeni eşikleri aşma planlarımız açısından kritik öneme sahip olacak.” Eşikleri hızlı atlayan şirketlerden biri de BİM. 2019 yılında cirosunu 40 milyar TL düzeyine çıkartan BİM bir önceki yıla göre yüzde 24 büyüdü. Geçen yılı güçlü bir performansla kapayan BİM, 2020 için önemli hedefler belirledi. BİM İcra Kurulu Üyesi Galip Aykaç, “2020 yılında en az 5.000 kişiyi istihdam etmeyi ve 1 milyar TL yatırım yapmayı planlıyoruz. Dünyada en hızlı büyüyen 14’üncü perakendeci konumundayız. 2019 yılı sonuçlarımız güçlü performans gösterdiğimiz ve ülkemiz için değer ürettiğimiz bir yılı geride bıraktığımızı açıkça ortaya koyuyor. Bu yıl da performansımızı daha güçlü bir şekilde sürdürmeye kararlıyız” diyor. 

AŞILACAK HEDEFLER

5 milyar TL eşiğini geçen şirketler, başarısını neye borçlu ve hedeflerinde ne var? Sarkuysan, 2006’da 1 milyar TL eşiğini geçtikten sonra 2018 sonunda 5 milyar TL eşiğini aştı. Sarkuysan Yönetim Kurulu Başkanı Hayrettin Çaycı, bakır baz fiyatındaki (LME) değişimlerin döviz kurlarının artışına bağlı olarak son 3 yıldır cirolarını 5 milyarın üzerinde tuttuğunu belirtiyor. Çaycı, “Gelecek 5 yıl içinde de LME ve döviz kurlarındaki değişikliğe bağlı olarak 10 milyar TL eşiğini geçme imkanımız var. Bizim için kritik ciro eşiği 9 milyar TL” diyor. Borçelik, 2008’de 5 milyar TL ciro eşiğini geçti ve 2019 yılında 6,5 milyar TL ciroya ulaştı. Borçelik İcra Kurulu Üyesi Hafize Çetinel, önceliklerinin her zaman iyi bir performans ortaya koymak olduğunu söylüyor. Çetinel, “Borçelik’te katma değer yaratarak sürdürülebilir bir zemin üzerinde büyümeye inanıyoruz. Yatırımlarımızı asla ihmal etmiyor, üretim miktarlarımızı artırıyoruz. Bir başka etkense Borçelik ve Kerim Çelik şirketlerinin birleşmesi oldu. 2017’de gerçekleşen bu birleşme sayesinde çelik servis merkezimizin gücünden yararlanarak satış kanallarımızı geliştiriyoruz” diyor. 2019 cirosuyla 5 milyar TL eşiğini yeni aşan Indeks Bilgisayar, her zaman yükselme ivmesi sergileyen şirket oldu. Indeks Bilgisayar Genel Müdürü Banu Sürek, 2019’da talep artışıyla iyi bir yıl geçirdiklerini söylüyor. 2020’de pandeminin ticaret üzerindeki olumsuz etkilerine rağmen teknoloji sektöründe ticaretin nispeten olumlu etkilendiğini belirtiyor. Sürek, 2020 cirolarının yüzde 20 büyümeyle 6 milyar TL’ye ulaşacağına işaret ediyor. 

TREND SÜRECEK

Tuncer&Partners Ortağı ve Ülke Müdürü Özgür Tuncer, 5 milyar TL ciro eşiğini yakalamaya çalışan şirketlere önerilerini şu sözlerle aktarıyor: “Türkiye’de halen yeterli sermaye birikimi yok. Yabancı yatırım azalıyor ve sermaye ülke dışına çıkıyor. Şirketler sermayelerini güçlendirme yönünde adım atmalı. Ayrıca dijitalleşmeyi içermeyen iş ve operasyonel modellerin giderek daha da verimsizleşeceğini görüyoruz. Şirketler mutlaka dijitalleşmeli.” Otokoç, 2019 yılında 8,7 milyar TL ciroya ulaşarak 10 milyar TL’yi 2020 ya da 2021’de aşacağının sinyallerini veriyor. Otokoç Genel Müdürü İnan Ekici, “Sektördeki olumlu gelişmeler ve son yıllardaki ciro artış hızımız dikkate alındığında, önümüzdeki yıllarda yeni eşiklerin aşılmasını hedefliyoruz” diyor. Ekici, orta vadede yeni yatırımların da getireceği ivmelenmelerle büyüme trendinin süreceğini ve hedeflerine ulaşacaklarını ifade ediyor. 2019’da 15,1 milyar TL ciroya ulaşan Kibar Dış Ticaret, Türkiye’nin en önemli şirketlerinden biri. Şirket 25 milyar TL ciroya doğru koşuyor. Kibar Dış Ticaret Genel Müdürü ve Kibar Holding Yönetim Kurulu Üyesi Serdar Koçtürk, dönemsel olarak yaşanan yerel ve küresel sıkıntıların, sağlıklı bir öngörüde bulunmayı zorlaştırdığını söylüyor ve hedeflerini şöyle açıklıyor: “Hem iç piyasada hem ihracatta liderlik konumumuzu sürdüreceğiz. Uzun yıllardır Türkiye’nin ilk 10 ihracatçısı arasında yer alıyoruz. Bu başarının arkasında Kibar Holding’in ihracat odaklı yatırım ve büyüme stratejisinin payı büyük.” Hayat Kimya Türkiye Genel Müdürü Enes Çizmeci, inovasyonun ve yatırımın önemine dikkat çekiyor ve “Başarıyı yenilikçi ürün geliştirebilmeyle dünya çapında milyar dolarlık markalar yaratabilme kabiliyetimizle değerlendiriyoruz. Şirketimizin ciro başarısını, tüketicilerimizin markalarımızı takdiri olarak görüyoruz. Globalleşme vizyonumuzla büyüyeceğiz” diyor. 

100 MİLYARA KOŞAN AZ 

Capital500 araştırmasının zirvesinde yıllardır Tüpraş var. Onu 50 milyar TL ciro eşiğini geçen 2 şirket Türk Hava Yolları ve Petrol Ofisi takip ediyor. 2019’da 89,6 milyar TL ciroya ulaşan Tüpraş, zirvede 100 milyar TL ciro eşiğine en yakın şirket. Ancak takipçi sayısının az olması Türkiye ekonomisinin büyüklüğüne dair ipuçları veriyor. Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomi Bölüm Başkanı Doç. Dr. Çağlar Yurtseven, bu durumu üzülerek karşıladığını söyledikten sonra şöyle değerlendirme yapıyor: “Bu şirketlerin enerji, perakende gibi çalışma alanlarıysa cirolarını yükselten esas dinamonun ülkemizin büyük nüfusu olduğunu gösteriyor. Oysa katma değerli, yüksek teknoloji kullanan şirketler için bir ekosistem oluşturulabilir. Bu şirketlerin küreselleşme süreçlerinde özel sektör ve devletin eşgüdümlü çalışması sağlanırsa Türkiye’nin 100 milyar TL ciro yapan birçok şirketi olmaması için bir sebep yok.” Tüpraş Genel Müdürü İbrahim Yelmenoğlu ise takipçi sayılarının azlığı hakkında şunları düşünüyor: “Ciro seviyesi operasyonel büyüklüğün bir çıktısı olduğu için yüksek seviyelere ulaşmak için ciddi bir üretim büyüklüğü, satış hacmi ve bu faktörleri destekleyecek bir yatırım programı gerekiyor. 2015 yılında 3,2 milyar dolar yatırımla devreye aldığımız fuel-oil dönüşüm tesisi, daha katma değerli ürünler elde etmemizi sağladığı için ciromuzda yapısal bir artış sağladı.” Yelmenoğlu ayrıca 100 milyar TL ciroyu çok uzun olmayan bir vadede aşacaklarının sinyallerini veriyor. Bunda üretim faaliyetlerine ek olarak geçtiğimiz yıl Londra’da faaliyete geçen Tüpraş Trading’in de katkısı olacağını belirtiyor.