- Anasayfa
- İş Dünyası
- Araştırmalar
- Yeni koruma reçeteleri
Yeni koruma reçeteleri
Sektörlerinin önde gelen diğer isimleri bu kapsamda neler yapıyor? Koruma reçeteleri neleri kapsıyor, en çok hangi harcama kalemlerini izliyor, ne tür aksiyonlar alıyorlar?
Bugün artık herkes hemfikir: Sağlıklı büyüme için koruma reçetesi şart. Rekabetin gittikçe yoğunlaştığı, konjonktürün kayganlaştığı bir ortamda birçok şirket işi tesadüfe bırakmıyor, “koruma reçetesi” olmadan faaliyet göstermenin önemli bir risk olduğunu düşünüyor.
Mudo’nun patronu Mustafa Taviloğlu bu nedenle mala ve masrafa daha çok dikkat ettiklerini söylüyor. Index Grup CEO’su Erol Bilecik stok verimliliğine odaklı koruma reçeteleri hazırlıyor. Makromarket Genel Müdürü Mehmet Songör’ün reçetesinde ise ciroyu artırırken gider artışını düşürme formülleri var.
Kendimize has koruma reçetelerimiz var. Bu dönemde adama, mala ve masrafa daha çok bakıyoruz. Artık oyun sakat, formsuz oyuncuyla oynanmıyor. Koçluk çok önemli hale geldi. Oyuncunun formu düştüğünde biz de hemen değiştiriyoruz. Diğer yandan masrafa, ürüne de daha dikkatli bakıyoruz. İşimizi iyi biliyoruz.”
Bu sözler Mudo’nun yönetim kurulu başkanı Mustafa Taviloğlu’na ait. Taviloğlu iş dünyasında rekabetin arttığı, konjonktürün her an değişime hazır olduğu bu dönemde, bu tür koruma reçeteleri olmadan yola devam etmenin çok sağlıklı olmayacağını düşünüyor. Aslında bunu düşünürken yalnız da değil. Bugün iş dünyasına baktığımızda birçok üst düzey yöneticinin de aynı refleksle hareket ettiğini görüyoruz.
Örneğin Sarkuysan Yönetim Kurulu Başkanı Hayrettin Çaycı, karşı karşıya oldukları global rekabet şartlarından dolayı ortaya çıkan sapmalara müdahale için belli uygulamaları olduğunu açıklıyor.
Uluslararası borsada fiyatlandırılan bakırdaki fiyat değişimlerini, anlık olarak izleyip gerekli adımları atmanın, hammadde alımını dolarla yapıp Euro ve Sterlin gibi para birimleri ile satış yaparak kur riskini düşürmeye çalışmanın, finansal yapıları bozulan müşterilere teminatlı satış yapmanın koruma reçetelerinin en önemli maddeleri olduğunu belirtiyor.~
Peki sektörlerinin önde gelen diğer isimleri bu kapsamda neler yapıyor? Koruma reçeteleri neleri kapsıyor, en çok hangi harcama kalemlerini izliyor, ne tür aksiyonlar alıyorlar?
TAKİPTEKİ KALEMLER
Perakende sektörünün güçlü oyuncularından Özdilek, operasyonel verimliliğini sağlamak için koruma reçetesi uyguluyor. Rekabetin gittikçe yoğunlaştığı bir piyasada özellikle operasyonel verimliliği sağlayacak reçeteler olmadan ne kâr etmenin ne var olmanın mümkün olmadığını belirten Özdilek Genel Müdürü Serdaç Ünal, başarılı bir koruma reçetesi hazırlamanın beklenmeyen durumlara karşı şirketleri esnek kıldığını ve kriz dönemlerini daha az kayıpla atlatmalarını sağladığını söylüyor.
Özdilek’in reçetesinde en önemli maddeleri gelir ve gider kalemleri oluşturuyor. Operasyonel verimlilik için gelirlerle giderlerin sağlıklı oranlarla ve istikrarlı şekilde sürdürülmesi gerektiğinin altını çizen Ünal, “Örneğin işçilik, faaliyet, fi-nans, amortisman ile yönetim giderlerinin ciroya oranlarının, stok devir hızlarının, belli limitlerin üzerine çıkmaması çok önemli.
Bu oranlar koruma reçetesini oluşturuyor. Bunun yanında hammadde ve emtia satın alma maliyetlerinin ciro içindeki payları kârlılığı doğrudan etkileyeceği için kritik öneme sahip. Personelin etkinliği için eğitime önem veriyoruz. Yılda kişi başı 30 saat eğitim veriyoruz.
Bu sayede çalışan niteliğini artırarak optimal norm kadrolarla çalışmayı hedefliyoruz. Sarf malzemelerinde ve firelerde de daima tasarruf alanları bulmak mümkün oluyor” diyor. Ünal, reçetedeki bu parametreleri yıllık olarak hazırladığı ve anlık olarak takip ettiği bütçe tablolarıyla yönetiyor.
STRATEJİK HARİTADA NELER VAR?
Borusan Otomotiv İcra Kurulu Başkanı Eşref Biryıldız, kendi koruma reçetelerinin stratejik haritaları olduğunu belirtiyor. Bu haritada neleri izleyip nasıl aksiyon aldıklarını da şöyle anlatıyor: “Büyüme, pazardaki konumumuz, yeni ürün ve hizmetler, iş mükemmelliği meridyenlerimiz ve bunları kesen finansmana, müşterilerimize, süreçlerimize, insan kaynağımıza dair paralellerimiz var.~
Bunların kesiştiği her kutuya dair stratejik inisiyatifler, bunlara dair kritik başarı faktörleri, bunların sorumluları ve her ay sonunda yeşil, sarı ya da kırmızı mı olduğu izlenen göstergeler bulunuyor. Bunlar günbegün değişen değil her zaman orada olan ve sürekli izlenen göstergeler.”
Borusan Otomotiv, koruma reçetesinde bunların dışında kur, talep, mal arzı, kârlılık gibi alanlardaki yükseliş ve düşüşleri takip ediyor. Biryıldız, bu konuların bir yerde yazmayan ancak ekibiyle neler yapacaklarına deneyimleriyle karar verdikleri işler olduğunu söylüyor.
“Örneğin masraf kalemleri, satışlar düştüğü zaman istisnasız olarak radara girer. Ancak durumlar çok iyi de olsa bütçe disiplini vardır. Bunlara hep uymak zorundayız. Ülkede ve pazarda işler bozulursa bütçeler değişmese de yeni planlar yapılır.
Tasarruf başlar. Burada aslan payı hangi kalemde ise en çok kesintiyi orası görür. Takip ettiğimiz konular arasında listenin başında pazarlama giderleri olduğunu söyleyebilirim” diyor.
KÜRESEL VERİLERİ KULLANIYOR
Bir şirketin sağlığını korumak için kullandığı reçete ekonomik konjonktüre, problemlerine göre değişim gösteriyor. Reçete ihtiyaçlar doğrultusunda yenilenebiliyor. Keskinoğlu da her yılbaşında mevcut makro ve mikro gelişmeleri dikkate alarak pazarlama, satış, üretim ve finans stratejilerini barındıran koruma reçeteleri hazırlıyor.
Devam eden yılın içerisinde de üçer aylık dönemlerde bu reçeteleri gözden geçirerek gerekli durumlarda revize ediyor. “Şirketimizin en önemli yetkinliklerinden biri değişimler karşısında hızlı karar alıp uygulayabilme yeteneğidir” diyen Keskinoğlu Genel Müdürü Keskin Keskinoğlu, bunun da koruma dönemlerinde kendilerine büyük avantaj sağladığını söylüyor.
Keskinoğlu, reçetesinde en çok sabit giderlerini yakın takibe alıyor. Entegre bir tesis oldukları için sabit giderlerinin çok değişken olduğunu ifade eden Keski-noğlu, “Değişken giderlerimiz ise aylık olarak raporlanıyor, yatay ve dikey analizleri her ay yapılıyor” diye konuşuyor. ~
Her ne kadar her yıl bir koruma reçetesi hazırlasa da Keskinoğlu bu reçeteleri olağandışı dönemlerde uygulamaya alıyor. Özellikle piyasaların öngörülemez olduğu durumda talepteki hızlı daralmanın fiyatları olumsuz etkilediğini belirten Keskinoğlu, “Dolayısıyla zararına bir ticaretin ortasında kalmak muhtemel oluyor.
Ayrıca hazırlanan her reçete bir öncekinden farklı. Geçtiğimiz yıllarda bu tür reçeteler, mikro verileri, daha çok satış hedeflerini ve buna bağlı maliyet girdilerini içerirken günümüzde yapılan koruma reçetelerinde küresel piyasanın tüm verileri kullanılıyor. Tüm şirketlerin yaptığı gibi biz de gelişen ve daha iç içe geçen piyasalardaki gelişimlere göre koruma reçetelerini detaylandırıyoruz” diyor.
"DALA DEĞİL, ORMANA ODAKLAN"
“Türkiye gibi bir ülkede iş yapıyorsanız rehavete kapılma şansınız yok. Bu nedenle sürekli takip ettiğiniz bir koruma reçetesi de şart” diyor Ode Yalıtım Genel Müdürü Orhan Turan. Kendilerinin de bu doğrultuda hareket ettiklerini belirten Turan, koruma reçetesine sahip olmanın faydalarını şöyle açıklıyor: “Değişiklik yapmak, yenilenmek ya da yeni iş yapış şekillerine geçmek için de kriz zamanlarının beklenmemesi gerektiğine inanıyorum.
Pek çok şirket krizi değişiklik için fırsat olarak değerlendirir ancak bence asıl fayda, krizden önceki dönemi kamp gibi algılayıp krize hazırlıklı olmakta. Çünkü asıl maç işte o zaman başlıyor.” Turan’ın koruma reçetesindeki ilk madde sakin olup paniğe kapılmamak. Enerjiyi küçük şeylere harcamamak gerektiğini savunan Turan, “Ağacın dalına değil ormana odaklanmalı.
Morali yüksek tutmak, astları motive etmek, şirket içi iletişimi güçlü tutmak önemli. Riskler de iyi kontrol edilmeli. Verimliliğe odaklanmalı ve maliyetler takip edilmeli” diyor. Zor zamanlarda ise yüksek montanlı tedarik ürünü satın almalarının büyük önem kazandığını ve bu noktaya dikkat edilmesi gerektiğini söylüyor. “Böyle zamanlarda sabit maliyetler olabildiğince değişken maliyet yapısına dönüştürülmeli” diye konuşuyor. Koruma reçetesinde en çok finans, üretim ve pazarlamayı esnetmeye çalıştığının altını çiziyor.
ÖNCÜ GÖSTERGELER
Sun Grup Yönetim Kurulu Başkanı Sabri Ünlütürk, olumsuz koşullardan şirketlerini korumak için kârlılık ve birçok performans parametresini haftalık olarak kontrol ediyor. Problem olan yere hemen müdahalede bulunup düzeltmeye çalıştığını belirten Ünlütürk, “Bir yerin aksadığını görmek için yıl ya da ay beklenmiyor. ~
Günlük, haftalık ve aylık pek çok parametre ‘öncü gösterge’ olarak kabul edilip işlerin hedeften uzaklaşması engelleniyor” diyor. Ünlütürk’ün koruma reçetesinde en önemli parametreler, satış, üretim, harcama, kârlılık, maliyet analizleri. Enerjinin en yakın takip ettiği parametre olduğunun altını çizen Ünlütürk, bu sayede son 3 yılda enerji tüketimlerini birim başına yarıya düşürdüklerini açıklıyor.
“Bu bizim sektördeki bir fabrika için milyonlarca dolar demek. Ayrıca işçilik, fazla mesai, birim başına hammadde tüketimi de çok yakın takip ettiğimiz konulardan... Bu sayede son 10 yılda bazı hammadde fiyatları dolar bazında 2 katına kadar çıkarken biz birim başına hammadde tüketimimizi dolar bazında yüzde 30 düşürdük” diye konuşuyor.
Ünlütürk’e göre yüzde 40-50 kâr marjıyla para kazanıldığı 20 yıl öncesinin imalat sanayinde koruma reçetelerine de gerek yoktu. Ancak şimdi yüzde 5-10’luk kâr marjının iyi sayıldığı günümüzde boşa harcanacak tek kuruş yok.
Bu nedenle şirketlerin daha korumacı bir yaklaşımda olmalarının zorunluluk haline geldiğini belirten Ünlütürk, “Ayrıca geçmişle bugünü kıyasladığımda geçmişin koruma reçeteleri basit ve ilkeldi. Bugün ise detaylı ve amaca yönelik çok geniş bir alanı kapsıyor” diyor.
REÇETE YENİLENDİ
Koruma reçetelerinin zaman içinde farklılaşmasına yol açan bir başka faktör de şirketin öz kaynak yapısı, finansal sağlamlık durumundaki değişimler. Marmara-birlik Genel Müdürü İbrahim Minareci, “Daha önceki yıllarda hazırladığımız koruma reçeteleri finansman giderlerini daha çok kapsıyordu.
Öz kaynaklarımızın, yabancı kaynak yapımızın da daha korunaklı hale gelmesi nedeniyle, şimdiki koruma reçetelerimizde diğer harcama kalemleri daha geniş yer alıyor” diyor. Koruma reçetesini sürdürülebilir olmanın bir gerekliliği olarak gören Minareci, reçetelerini güncel tutmak için benimsedikleri yöntemi ana hatlarıyla şöyle anlatıyor: “Koruma reçetelerini genelde yıllık bazda hazırlayıp, yapısına göre altı aylık, üç aylık veya aylık bazda devreye alıyor, yine yapısına göre aylık, haftalık ve günlük bazda güncelliyoruz.”~
Marmarabirlik için hazırlanan koruma reçeteleri personel, malzeme, harcama, nakit, ürün ve fonları kapsıyor. En çok izledikleri harcama kalemleri ise şöyle sıralanıyor; personel, ambalaj ve yardımcı madde, ürün alımları, pazarlama giderleri ile yatırım harcamaları.
Marmarabirlik’te ürün alımları için 120-140 milyon TL, ambalaj ve yardımcı madde harcamaları için 15-20 milyon TL aralığı güvenli seviyeler olarak belirlemiş. Şirketin personel giderleri ise ambalaj ve yardımcı madde giderlerinin üzerinde gerçekleşiyor.
Koruma reçetelerinin her işletme için her zaman yapılması ve uygulanması gerektiğini söyleyen Minareci, “Tabi ki risk ve maliyetlerin yükseldiği, rekabetin acımasızca yapıldığı, ürünün çok, durgunluğun da yoğun olduğu dönemlerde bu tür reçeteler daha gerekli hale geliyor” vurgusunu yapıyor.
SÜLEYMAN ORAKÇIOĞLU / ORKA GROUP YÖNETİM KURULU BAŞKANI
HER SEVİ OLCUP DEĞERLENDİRİYORUZ'
GPRS’LE YON BULMAK
Bu dönemde koruma reçeteleri önemli çünkü tesadüflerle is yapmak mümkün değil. Bizim bu konuda sektöre kazandırdığımız farklı bir anlayış var: Tesadüflerle yani kutup yıldızıyla yön bulmak yerine artık GPRS’le yön bulmak gerekiyor.
Geçmişte sadece iyi kumaş almak, kaliteli ürün yapmak ya da tasarıma ağırlık vermek yeterliydi, ama bugün artık stok devir hızları, satış performansı, ürün fonksiyonelliği ve son olarak bizim en güçlü olduğumuz konu kalıp da önemli bir rol oynuyor.
MÜHENDİSLİK ISI
Kalıp artık bir mühendislik işi oldu. Kalıp sizi daha enerjik hissettirmiyorsa, giysiniz kendinize olan güveninizi artırmıyorsa o giyside bir sorun var demektir. Bizim koruma reçetemiz şu anda mühendisliği kapsıyor. Her şeyi ölçmek, değerlendirmek, fonksiyonel olmasını sağlamak ve çözüm odaklı çalışmak koruma reçetemizin önemli unsurları.
METREKARE VERİMLİLİĞİ
Koruma reçetemiz kapsamında mağazaya giren müşteri sayısının satışa dönüşümünden, bir faturadaki satış adedinin değerlendirilmesine kadar her şeyi göz önünde bulunduruyoruz. Bunların dışında, metrekare verimlilikleri en dikkate alınması gereken konulardan biri. Metrekare verimliliğiyle birlikte, kira- ciro performansı bu değerlendirmeyi yaparken en büyük parametreler... Tüm bu noktaları yakından takip ediyor, gereken durumda aksiyon alıyoruz.~
HAKAN GÖRAL / İNCİ HOLDİNG CEO’SU
SABİT GİDERLER YAKIN TAKİPTE'
RİSK YÖNETİMİ
İnci Holding vizyonu ve stratejisi kapsamında sürdürülebilir ve kârlı büyümeyi kendine hedef belirledi. Bu çerçevede devam eden operasyonlarla yatırımlardan kaynaklanacak risklerini saptamak ve bu riskleri kabul edilebilir seviyelerde tutmak amacıyla kurumsal risk yönetimi konusunda merkezi bir programla koruma reçetesi hazırlanıyor.
ÇEYREK BAZLI KONTROL
İnci Holding çatısı altında oluşturulan koruma reçetesi, kurumsal yönetim kapsamında risklerin kontrol edilebilirliğinin sağlanması için oluşturuldu. Bu kapsamda konsolide edilen risk yönetimi yapısı, her yıl şirketlerde yapılan çalışmalarla revize edilip, çeyrek bazda gerçekleştirilen kontrol ve denetimlerle bir sistem dahilinde yürütülüyor.
ÖNCELİKLİ KONULAR
Oluşturulan koruma reçetesi finansal, dış çevre, stratejik ve operasyonel riskleri kapsıyor, holding ve iştiraklerin belirlenen risk haritalarının alt risklerini, alınması gereken aksiyonları ve kontrol listelerini içeriyor.
Öncelik verilen başlıklar konjonktüre göre değişiyor, bununla beraber, nakit akışı ve jeopolitik gelişmeler her zaman bizler için önceliği yüksek konular. En çok takibini yapıp izlediğimiz kalemler arasında sabit giderler ve yatırım harcamaları öne çıkıyor. Üretimde verimlilik artırıcı ve esneklik sağlayan çalışmalara ağırlık veriliyor.
EROL BİLECİK / INDEX GRUP CEO'SU
"5 KARARDA SADECE 1 HATA YAPMA LÜKSÜMÜZ VAR"
MASRAF KALEMLERİ
Koruma reçeteleri bizim gibi yüksek iş hacmi ve düşük kârlılık yapısı içinde çalışan şirketlerde her dönem için geçerli. Türkiye her ne kadar istikrarı yüksek, ekonomisi iyi giden bir ülke olsa da, bizim arka arkaya alınacak beş kararda en fazla bir tane hata yapma lüksümüz var. Bu nedenle masraf kalemlerimizin büyümemesi bizim için olmazsa olmazlardan... Her yıl bütçe hazırlama aşamasında kendimize mutlaka 7-8 parametre belirleriz.~
3 AYLIK DEĞERLENDİRME
Bu parametreleri her üç ayda bir yeniden değerlendirip aynı yolda ilerleyip ilerlemeyeceğimize karar veririz. Bu kritik dönemlerde belirlediğimiz parametreler içinden birine öncelik verdiğimiz de olur. Örneğin, şu an içinde bulunduğumuz üçüncü çeyrekte daha başarılı işler ortaya çıkarmak amacıyla kârlılık ve stok planlamasını yapıyor, stok verimliliğini hesaplıyor ve reçetemizi hazırlıyoruz. Koruma reçetemiz bunları kapsıyor.
ENVANTER YÖNETİMİ
Fakat kârlılık ve stok planlaması yaparken, envanterin de oldukça iyi bir şekilde yönetilmesi gerekiyor. Özellikle masrafların düşük seviyede tutulması, çalışanların toplam verimliliğe ve inovasyona önem vermesi bu reçetenin olmazsa olmazlarından... İşte biz her çeyrekte bu reçeteyi gözden geçiriyoruz. En kötü ihtimalle aynı reçeteyle devam ediyoruz.
DİKKAT EDİLEN KONULAR
Koruma reçetesinde dikkat ettiğimiz konulara gelince... Bizim için kur farklarının kontrolü çok önemli. Sınırlarımızı aşan masraf kalemlerine de dikkat ediyoruz, çünkü yüksek iş hacmi ve düşük kârlılık yapısı içinde çalışan bir şirketler grubuyuz. Masraflarımızın toplam satışlarımız içerisinde yüzde 3’ün altında kalmasını arzu ediyoruz. Bu da son derece yüksek bir masraf yönetimi yaptığımızın bir göstergesi.
MEHMET SONGÖR/ MAKROMARKET GN. MD
"ZARAR EDEN YATIRIMI KAPATMAKTAN ÇEKİNMİYORUZ"
KÂRSIZLIK SENDROMU
Perakende sektörü gelinen noktada önemli bir daralma ve kârsızlık sendromu yasıyor. Sürekli açılan yeni mağaza ve AVM’ler pastadaki payı küçültüyor. Müşteri sürekli bölünüyor. Bunun doğal sonucu da kârsızlık.
Bu tablo karşısında temel reçetemiz ciroları mümkün olduğunca artırmaya çalışırken, giderlerin artışını önleyecek hatta düşürecek yöntemler geliştirmek. Son yıllarda buna yönelik ciddi gayretlerimiz var. Dönemsel tasarruf çalışmaları yapıyor ve bunları konjonktürel olarak güncelliyoruz.~
AĞIRLIK GİDER AZALTMADA
Zarar eden yatırımlar varsa bunları kapatmaktan çekinmiyoruz. Reçetemiz kapsamında ağırlıklı giderleri azaltmaya yönelik çalışmalar yapıyoruz. Kaliteyi artırmak ve ürün maliyetlerini azaltmak için taze gruplarda üretime yöneliyoruz. Ciro artırmaya yönelik farklı projeler geliştiriyoruz. Personelin sosyal imkanlarını artırmaya çalışıyoruz.
TASARRUF KALEMLERİ
Özellikle yüksek maliyetli kiralamalardan kaçınıyoruz. Ayrıca mevcut yüksek kiraları düşürmek için dükkan sahiplerimizle ısrarla görüşmeler yapıyoruz. Elektrik tüketimini düşürmek için düşük tüketimli LED aydınlatma sistemine geçerek yüzde 70’e varan tasarruf sağladık. Gereksiz poşet tüketimini azaltmak için çevreci çalışmalar yapıyoruz. Poşette de yüzde 20 tasarruf sağladık. Motorlu araçları temin ederken yakıt sarfiyatı düşük olan araçları tercih ediyoruz.
Mudo’nun patronu Mustafa Taviloğlu bu nedenle mala ve masrafa daha çok dikkat ettiklerini söylüyor. Index Grup CEO’su Erol Bilecik stok verimliliğine odaklı koruma reçeteleri hazırlıyor. Makromarket Genel Müdürü Mehmet Songör’ün reçetesinde ise ciroyu artırırken gider artışını düşürme formülleri var.
Kendimize has koruma reçetelerimiz var. Bu dönemde adama, mala ve masrafa daha çok bakıyoruz. Artık oyun sakat, formsuz oyuncuyla oynanmıyor. Koçluk çok önemli hale geldi. Oyuncunun formu düştüğünde biz de hemen değiştiriyoruz. Diğer yandan masrafa, ürüne de daha dikkatli bakıyoruz. İşimizi iyi biliyoruz.”
Bu sözler Mudo’nun yönetim kurulu başkanı Mustafa Taviloğlu’na ait. Taviloğlu iş dünyasında rekabetin arttığı, konjonktürün her an değişime hazır olduğu bu dönemde, bu tür koruma reçeteleri olmadan yola devam etmenin çok sağlıklı olmayacağını düşünüyor. Aslında bunu düşünürken yalnız da değil. Bugün iş dünyasına baktığımızda birçok üst düzey yöneticinin de aynı refleksle hareket ettiğini görüyoruz.
Örneğin Sarkuysan Yönetim Kurulu Başkanı Hayrettin Çaycı, karşı karşıya oldukları global rekabet şartlarından dolayı ortaya çıkan sapmalara müdahale için belli uygulamaları olduğunu açıklıyor.
Uluslararası borsada fiyatlandırılan bakırdaki fiyat değişimlerini, anlık olarak izleyip gerekli adımları atmanın, hammadde alımını dolarla yapıp Euro ve Sterlin gibi para birimleri ile satış yaparak kur riskini düşürmeye çalışmanın, finansal yapıları bozulan müşterilere teminatlı satış yapmanın koruma reçetelerinin en önemli maddeleri olduğunu belirtiyor.~
Peki sektörlerinin önde gelen diğer isimleri bu kapsamda neler yapıyor? Koruma reçeteleri neleri kapsıyor, en çok hangi harcama kalemlerini izliyor, ne tür aksiyonlar alıyorlar?
TAKİPTEKİ KALEMLER
Perakende sektörünün güçlü oyuncularından Özdilek, operasyonel verimliliğini sağlamak için koruma reçetesi uyguluyor. Rekabetin gittikçe yoğunlaştığı bir piyasada özellikle operasyonel verimliliği sağlayacak reçeteler olmadan ne kâr etmenin ne var olmanın mümkün olmadığını belirten Özdilek Genel Müdürü Serdaç Ünal, başarılı bir koruma reçetesi hazırlamanın beklenmeyen durumlara karşı şirketleri esnek kıldığını ve kriz dönemlerini daha az kayıpla atlatmalarını sağladığını söylüyor.
Özdilek’in reçetesinde en önemli maddeleri gelir ve gider kalemleri oluşturuyor. Operasyonel verimlilik için gelirlerle giderlerin sağlıklı oranlarla ve istikrarlı şekilde sürdürülmesi gerektiğinin altını çizen Ünal, “Örneğin işçilik, faaliyet, fi-nans, amortisman ile yönetim giderlerinin ciroya oranlarının, stok devir hızlarının, belli limitlerin üzerine çıkmaması çok önemli.
Bu oranlar koruma reçetesini oluşturuyor. Bunun yanında hammadde ve emtia satın alma maliyetlerinin ciro içindeki payları kârlılığı doğrudan etkileyeceği için kritik öneme sahip. Personelin etkinliği için eğitime önem veriyoruz. Yılda kişi başı 30 saat eğitim veriyoruz.
Bu sayede çalışan niteliğini artırarak optimal norm kadrolarla çalışmayı hedefliyoruz. Sarf malzemelerinde ve firelerde de daima tasarruf alanları bulmak mümkün oluyor” diyor. Ünal, reçetedeki bu parametreleri yıllık olarak hazırladığı ve anlık olarak takip ettiği bütçe tablolarıyla yönetiyor.
STRATEJİK HARİTADA NELER VAR?
Borusan Otomotiv İcra Kurulu Başkanı Eşref Biryıldız, kendi koruma reçetelerinin stratejik haritaları olduğunu belirtiyor. Bu haritada neleri izleyip nasıl aksiyon aldıklarını da şöyle anlatıyor: “Büyüme, pazardaki konumumuz, yeni ürün ve hizmetler, iş mükemmelliği meridyenlerimiz ve bunları kesen finansmana, müşterilerimize, süreçlerimize, insan kaynağımıza dair paralellerimiz var.~
Bunların kesiştiği her kutuya dair stratejik inisiyatifler, bunlara dair kritik başarı faktörleri, bunların sorumluları ve her ay sonunda yeşil, sarı ya da kırmızı mı olduğu izlenen göstergeler bulunuyor. Bunlar günbegün değişen değil her zaman orada olan ve sürekli izlenen göstergeler.”
Borusan Otomotiv, koruma reçetesinde bunların dışında kur, talep, mal arzı, kârlılık gibi alanlardaki yükseliş ve düşüşleri takip ediyor. Biryıldız, bu konuların bir yerde yazmayan ancak ekibiyle neler yapacaklarına deneyimleriyle karar verdikleri işler olduğunu söylüyor.
“Örneğin masraf kalemleri, satışlar düştüğü zaman istisnasız olarak radara girer. Ancak durumlar çok iyi de olsa bütçe disiplini vardır. Bunlara hep uymak zorundayız. Ülkede ve pazarda işler bozulursa bütçeler değişmese de yeni planlar yapılır.
Tasarruf başlar. Burada aslan payı hangi kalemde ise en çok kesintiyi orası görür. Takip ettiğimiz konular arasında listenin başında pazarlama giderleri olduğunu söyleyebilirim” diyor.
KÜRESEL VERİLERİ KULLANIYOR
Bir şirketin sağlığını korumak için kullandığı reçete ekonomik konjonktüre, problemlerine göre değişim gösteriyor. Reçete ihtiyaçlar doğrultusunda yenilenebiliyor. Keskinoğlu da her yılbaşında mevcut makro ve mikro gelişmeleri dikkate alarak pazarlama, satış, üretim ve finans stratejilerini barındıran koruma reçeteleri hazırlıyor.
Devam eden yılın içerisinde de üçer aylık dönemlerde bu reçeteleri gözden geçirerek gerekli durumlarda revize ediyor. “Şirketimizin en önemli yetkinliklerinden biri değişimler karşısında hızlı karar alıp uygulayabilme yeteneğidir” diyen Keskinoğlu Genel Müdürü Keskin Keskinoğlu, bunun da koruma dönemlerinde kendilerine büyük avantaj sağladığını söylüyor.
Keskinoğlu, reçetesinde en çok sabit giderlerini yakın takibe alıyor. Entegre bir tesis oldukları için sabit giderlerinin çok değişken olduğunu ifade eden Keski-noğlu, “Değişken giderlerimiz ise aylık olarak raporlanıyor, yatay ve dikey analizleri her ay yapılıyor” diye konuşuyor. ~
Her ne kadar her yıl bir koruma reçetesi hazırlasa da Keskinoğlu bu reçeteleri olağandışı dönemlerde uygulamaya alıyor. Özellikle piyasaların öngörülemez olduğu durumda talepteki hızlı daralmanın fiyatları olumsuz etkilediğini belirten Keskinoğlu, “Dolayısıyla zararına bir ticaretin ortasında kalmak muhtemel oluyor.
Ayrıca hazırlanan her reçete bir öncekinden farklı. Geçtiğimiz yıllarda bu tür reçeteler, mikro verileri, daha çok satış hedeflerini ve buna bağlı maliyet girdilerini içerirken günümüzde yapılan koruma reçetelerinde küresel piyasanın tüm verileri kullanılıyor. Tüm şirketlerin yaptığı gibi biz de gelişen ve daha iç içe geçen piyasalardaki gelişimlere göre koruma reçetelerini detaylandırıyoruz” diyor.
"DALA DEĞİL, ORMANA ODAKLAN"
“Türkiye gibi bir ülkede iş yapıyorsanız rehavete kapılma şansınız yok. Bu nedenle sürekli takip ettiğiniz bir koruma reçetesi de şart” diyor Ode Yalıtım Genel Müdürü Orhan Turan. Kendilerinin de bu doğrultuda hareket ettiklerini belirten Turan, koruma reçetesine sahip olmanın faydalarını şöyle açıklıyor: “Değişiklik yapmak, yenilenmek ya da yeni iş yapış şekillerine geçmek için de kriz zamanlarının beklenmemesi gerektiğine inanıyorum.
Pek çok şirket krizi değişiklik için fırsat olarak değerlendirir ancak bence asıl fayda, krizden önceki dönemi kamp gibi algılayıp krize hazırlıklı olmakta. Çünkü asıl maç işte o zaman başlıyor.” Turan’ın koruma reçetesindeki ilk madde sakin olup paniğe kapılmamak. Enerjiyi küçük şeylere harcamamak gerektiğini savunan Turan, “Ağacın dalına değil ormana odaklanmalı.
Morali yüksek tutmak, astları motive etmek, şirket içi iletişimi güçlü tutmak önemli. Riskler de iyi kontrol edilmeli. Verimliliğe odaklanmalı ve maliyetler takip edilmeli” diyor. Zor zamanlarda ise yüksek montanlı tedarik ürünü satın almalarının büyük önem kazandığını ve bu noktaya dikkat edilmesi gerektiğini söylüyor. “Böyle zamanlarda sabit maliyetler olabildiğince değişken maliyet yapısına dönüştürülmeli” diye konuşuyor. Koruma reçetesinde en çok finans, üretim ve pazarlamayı esnetmeye çalıştığının altını çiziyor.
ÖNCÜ GÖSTERGELER
Sun Grup Yönetim Kurulu Başkanı Sabri Ünlütürk, olumsuz koşullardan şirketlerini korumak için kârlılık ve birçok performans parametresini haftalık olarak kontrol ediyor. Problem olan yere hemen müdahalede bulunup düzeltmeye çalıştığını belirten Ünlütürk, “Bir yerin aksadığını görmek için yıl ya da ay beklenmiyor. ~
Günlük, haftalık ve aylık pek çok parametre ‘öncü gösterge’ olarak kabul edilip işlerin hedeften uzaklaşması engelleniyor” diyor. Ünlütürk’ün koruma reçetesinde en önemli parametreler, satış, üretim, harcama, kârlılık, maliyet analizleri. Enerjinin en yakın takip ettiği parametre olduğunun altını çizen Ünlütürk, bu sayede son 3 yılda enerji tüketimlerini birim başına yarıya düşürdüklerini açıklıyor.
“Bu bizim sektördeki bir fabrika için milyonlarca dolar demek. Ayrıca işçilik, fazla mesai, birim başına hammadde tüketimi de çok yakın takip ettiğimiz konulardan... Bu sayede son 10 yılda bazı hammadde fiyatları dolar bazında 2 katına kadar çıkarken biz birim başına hammadde tüketimimizi dolar bazında yüzde 30 düşürdük” diye konuşuyor.
Ünlütürk’e göre yüzde 40-50 kâr marjıyla para kazanıldığı 20 yıl öncesinin imalat sanayinde koruma reçetelerine de gerek yoktu. Ancak şimdi yüzde 5-10’luk kâr marjının iyi sayıldığı günümüzde boşa harcanacak tek kuruş yok.
Bu nedenle şirketlerin daha korumacı bir yaklaşımda olmalarının zorunluluk haline geldiğini belirten Ünlütürk, “Ayrıca geçmişle bugünü kıyasladığımda geçmişin koruma reçeteleri basit ve ilkeldi. Bugün ise detaylı ve amaca yönelik çok geniş bir alanı kapsıyor” diyor.
REÇETE YENİLENDİ
Koruma reçetelerinin zaman içinde farklılaşmasına yol açan bir başka faktör de şirketin öz kaynak yapısı, finansal sağlamlık durumundaki değişimler. Marmara-birlik Genel Müdürü İbrahim Minareci, “Daha önceki yıllarda hazırladığımız koruma reçeteleri finansman giderlerini daha çok kapsıyordu.
Öz kaynaklarımızın, yabancı kaynak yapımızın da daha korunaklı hale gelmesi nedeniyle, şimdiki koruma reçetelerimizde diğer harcama kalemleri daha geniş yer alıyor” diyor. Koruma reçetesini sürdürülebilir olmanın bir gerekliliği olarak gören Minareci, reçetelerini güncel tutmak için benimsedikleri yöntemi ana hatlarıyla şöyle anlatıyor: “Koruma reçetelerini genelde yıllık bazda hazırlayıp, yapısına göre altı aylık, üç aylık veya aylık bazda devreye alıyor, yine yapısına göre aylık, haftalık ve günlük bazda güncelliyoruz.”~
Marmarabirlik için hazırlanan koruma reçeteleri personel, malzeme, harcama, nakit, ürün ve fonları kapsıyor. En çok izledikleri harcama kalemleri ise şöyle sıralanıyor; personel, ambalaj ve yardımcı madde, ürün alımları, pazarlama giderleri ile yatırım harcamaları.
Marmarabirlik’te ürün alımları için 120-140 milyon TL, ambalaj ve yardımcı madde harcamaları için 15-20 milyon TL aralığı güvenli seviyeler olarak belirlemiş. Şirketin personel giderleri ise ambalaj ve yardımcı madde giderlerinin üzerinde gerçekleşiyor.
Koruma reçetelerinin her işletme için her zaman yapılması ve uygulanması gerektiğini söyleyen Minareci, “Tabi ki risk ve maliyetlerin yükseldiği, rekabetin acımasızca yapıldığı, ürünün çok, durgunluğun da yoğun olduğu dönemlerde bu tür reçeteler daha gerekli hale geliyor” vurgusunu yapıyor.
SÜLEYMAN ORAKÇIOĞLU / ORKA GROUP YÖNETİM KURULU BAŞKANI
HER SEVİ OLCUP DEĞERLENDİRİYORUZ'
GPRS’LE YON BULMAK
Bu dönemde koruma reçeteleri önemli çünkü tesadüflerle is yapmak mümkün değil. Bizim bu konuda sektöre kazandırdığımız farklı bir anlayış var: Tesadüflerle yani kutup yıldızıyla yön bulmak yerine artık GPRS’le yön bulmak gerekiyor.
Geçmişte sadece iyi kumaş almak, kaliteli ürün yapmak ya da tasarıma ağırlık vermek yeterliydi, ama bugün artık stok devir hızları, satış performansı, ürün fonksiyonelliği ve son olarak bizim en güçlü olduğumuz konu kalıp da önemli bir rol oynuyor.
MÜHENDİSLİK ISI
Kalıp artık bir mühendislik işi oldu. Kalıp sizi daha enerjik hissettirmiyorsa, giysiniz kendinize olan güveninizi artırmıyorsa o giyside bir sorun var demektir. Bizim koruma reçetemiz şu anda mühendisliği kapsıyor. Her şeyi ölçmek, değerlendirmek, fonksiyonel olmasını sağlamak ve çözüm odaklı çalışmak koruma reçetemizin önemli unsurları.
METREKARE VERİMLİLİĞİ
Koruma reçetemiz kapsamında mağazaya giren müşteri sayısının satışa dönüşümünden, bir faturadaki satış adedinin değerlendirilmesine kadar her şeyi göz önünde bulunduruyoruz. Bunların dışında, metrekare verimlilikleri en dikkate alınması gereken konulardan biri. Metrekare verimliliğiyle birlikte, kira- ciro performansı bu değerlendirmeyi yaparken en büyük parametreler... Tüm bu noktaları yakından takip ediyor, gereken durumda aksiyon alıyoruz.~
HAKAN GÖRAL / İNCİ HOLDİNG CEO’SU
SABİT GİDERLER YAKIN TAKİPTE'
RİSK YÖNETİMİ
İnci Holding vizyonu ve stratejisi kapsamında sürdürülebilir ve kârlı büyümeyi kendine hedef belirledi. Bu çerçevede devam eden operasyonlarla yatırımlardan kaynaklanacak risklerini saptamak ve bu riskleri kabul edilebilir seviyelerde tutmak amacıyla kurumsal risk yönetimi konusunda merkezi bir programla koruma reçetesi hazırlanıyor.
ÇEYREK BAZLI KONTROL
İnci Holding çatısı altında oluşturulan koruma reçetesi, kurumsal yönetim kapsamında risklerin kontrol edilebilirliğinin sağlanması için oluşturuldu. Bu kapsamda konsolide edilen risk yönetimi yapısı, her yıl şirketlerde yapılan çalışmalarla revize edilip, çeyrek bazda gerçekleştirilen kontrol ve denetimlerle bir sistem dahilinde yürütülüyor.
ÖNCELİKLİ KONULAR
Oluşturulan koruma reçetesi finansal, dış çevre, stratejik ve operasyonel riskleri kapsıyor, holding ve iştiraklerin belirlenen risk haritalarının alt risklerini, alınması gereken aksiyonları ve kontrol listelerini içeriyor.
Öncelik verilen başlıklar konjonktüre göre değişiyor, bununla beraber, nakit akışı ve jeopolitik gelişmeler her zaman bizler için önceliği yüksek konular. En çok takibini yapıp izlediğimiz kalemler arasında sabit giderler ve yatırım harcamaları öne çıkıyor. Üretimde verimlilik artırıcı ve esneklik sağlayan çalışmalara ağırlık veriliyor.
EROL BİLECİK / INDEX GRUP CEO'SU
"5 KARARDA SADECE 1 HATA YAPMA LÜKSÜMÜZ VAR"
MASRAF KALEMLERİ
Koruma reçeteleri bizim gibi yüksek iş hacmi ve düşük kârlılık yapısı içinde çalışan şirketlerde her dönem için geçerli. Türkiye her ne kadar istikrarı yüksek, ekonomisi iyi giden bir ülke olsa da, bizim arka arkaya alınacak beş kararda en fazla bir tane hata yapma lüksümüz var. Bu nedenle masraf kalemlerimizin büyümemesi bizim için olmazsa olmazlardan... Her yıl bütçe hazırlama aşamasında kendimize mutlaka 7-8 parametre belirleriz.~
3 AYLIK DEĞERLENDİRME
Bu parametreleri her üç ayda bir yeniden değerlendirip aynı yolda ilerleyip ilerlemeyeceğimize karar veririz. Bu kritik dönemlerde belirlediğimiz parametreler içinden birine öncelik verdiğimiz de olur. Örneğin, şu an içinde bulunduğumuz üçüncü çeyrekte daha başarılı işler ortaya çıkarmak amacıyla kârlılık ve stok planlamasını yapıyor, stok verimliliğini hesaplıyor ve reçetemizi hazırlıyoruz. Koruma reçetemiz bunları kapsıyor.
ENVANTER YÖNETİMİ
Fakat kârlılık ve stok planlaması yaparken, envanterin de oldukça iyi bir şekilde yönetilmesi gerekiyor. Özellikle masrafların düşük seviyede tutulması, çalışanların toplam verimliliğe ve inovasyona önem vermesi bu reçetenin olmazsa olmazlarından... İşte biz her çeyrekte bu reçeteyi gözden geçiriyoruz. En kötü ihtimalle aynı reçeteyle devam ediyoruz.
DİKKAT EDİLEN KONULAR
Koruma reçetesinde dikkat ettiğimiz konulara gelince... Bizim için kur farklarının kontrolü çok önemli. Sınırlarımızı aşan masraf kalemlerine de dikkat ediyoruz, çünkü yüksek iş hacmi ve düşük kârlılık yapısı içinde çalışan bir şirketler grubuyuz. Masraflarımızın toplam satışlarımız içerisinde yüzde 3’ün altında kalmasını arzu ediyoruz. Bu da son derece yüksek bir masraf yönetimi yaptığımızın bir göstergesi.
MEHMET SONGÖR/ MAKROMARKET GN. MD
"ZARAR EDEN YATIRIMI KAPATMAKTAN ÇEKİNMİYORUZ"
KÂRSIZLIK SENDROMU
Perakende sektörü gelinen noktada önemli bir daralma ve kârsızlık sendromu yasıyor. Sürekli açılan yeni mağaza ve AVM’ler pastadaki payı küçültüyor. Müşteri sürekli bölünüyor. Bunun doğal sonucu da kârsızlık.
Bu tablo karşısında temel reçetemiz ciroları mümkün olduğunca artırmaya çalışırken, giderlerin artışını önleyecek hatta düşürecek yöntemler geliştirmek. Son yıllarda buna yönelik ciddi gayretlerimiz var. Dönemsel tasarruf çalışmaları yapıyor ve bunları konjonktürel olarak güncelliyoruz.~
AĞIRLIK GİDER AZALTMADA
Zarar eden yatırımlar varsa bunları kapatmaktan çekinmiyoruz. Reçetemiz kapsamında ağırlıklı giderleri azaltmaya yönelik çalışmalar yapıyoruz. Kaliteyi artırmak ve ürün maliyetlerini azaltmak için taze gruplarda üretime yöneliyoruz. Ciro artırmaya yönelik farklı projeler geliştiriyoruz. Personelin sosyal imkanlarını artırmaya çalışıyoruz.
TASARRUF KALEMLERİ
Özellikle yüksek maliyetli kiralamalardan kaçınıyoruz. Ayrıca mevcut yüksek kiraları düşürmek için dükkan sahiplerimizle ısrarla görüşmeler yapıyoruz. Elektrik tüketimini düşürmek için düşük tüketimli LED aydınlatma sistemine geçerek yüzde 70’e varan tasarruf sağladık. Gereksiz poşet tüketimini azaltmak için çevreci çalışmalar yapıyoruz. Poşette de yüzde 20 tasarruf sağladık. Motorlu araçları temin ederken yakıt sarfiyatı düşük olan araçları tercih ediyoruz.
