CEO’lar koltukta iş arıyor

Tepe yöneticilerin dünyası 5-6 yıl öncesine göre çok daha zorlu... Şirket sayısıyla beraber üst yönetici talebi artarken, genç kuşağın devreye girmesiyle geleneksel CEO’lara olan talep de düşüyor.

Üstelik patron baskısı ve yöneticiye tanınan “kendini ispatlama süresi” de giderek kısalıyor. Dengeler böylesine hassasken, farklı iş fırsatlarını kollamak, birçok üst düzey yönetici için “yeni normal” haline gelmiş durumda.

Rakamlar da bunu ispatlar nitelikte. Uzmanlara göre şu anda iş arayan üst yöneticilerin yüzde 80’den fazlası, halihazırda aktif görevde...

ABD’de İş İstatistikleri Bürosu’nun araştırmasına göre ortalama yüzde 6,6 olan işsizlik oranı, CEO’lar arasında sadece yüzde 1,6 düzeyinde seyrediyor. Bu, bardağın dolu tarafı... Diğer tarafında ise işsiz ya da işini değiştirmek isteyen CEO’ların durumu var.

Diğer meslek gruplarına göre üst düzey pozisyonlar çok az açılıyor ya da atanmaları tahmin edilenden uzun sürüyor. ABD’de 2012’de S&P 500 şirketlerinden sadece 37’sinin CEO atamış olması da bunu ortaya koyuyor. Üstelik bunların yüzde 72’si de atamayı içeriden yaparak işsizleri bir kez daha hayal kırıklığına uğratmış durumda.

Tablo böyle olunca, sayıları çok hızlı artmasa bile işsiz CEO’ların iş bulma süreleri de giderek artıyor. Meneley Partners’dan Gail Meneley, iş arayan bir büyük şirket CEO’sunun, yeni görevi için 10 ila 12 ay arayış yapmak zorunda kaldığına dikkat çekiyor. Meneley, “60 yaş üstü CEO’larda bu süre birkaç yıla kadar ulaşabiliyor” diyerek önemli bir saptama yapıyor.~

Bu tablo nedeniyle son yıllarda CEO’lar da yeni iş aramaya, görevlerinden ayrılmadan başlıyorlar. Türkiye’deki beyin avcısı şirketlerin yöneticileri de bu gerçeği doğruluyor. Şu anda iş arayan CEO’ların ortalama yüzde 80’nin genel müdürlük koltuğunda oturuyor olması da bunu ortaya koyuyor.

NASIL ARIYORLAR?
Beyin avcılarının portföylerine bakıldığında üst yöneticilerin çok önemli bir kısmının aktif görevdeyken iş aradığı görülüyor. Rakamlar da bu tezi destekliyor. Yenibiris.com Yönetim Kurulu Üyesi Kamil Özörnek, “Üst düzey yöneticilerin büyük kısmı, çalışırken başka bir kuruma geçiyor.

Yenibiris.com verilerine göre, en son çalıştığı görevdeki unvanı genel müdür olanların sadece yüzde 32’si şu anda çalışmadığını beyan etmiş durumda” diyor.

HRM Danışmanlık Yönetici Ortağı Elif Ejdar Özel, “Bizim görüştüklerimizin yüzde 80’i halen işinin başında. Bunların yüzde 60’ı farklı iş seçeneklerine sıcak bakıyor. Kişiler, ayrılmaya karar verdikleri noktada çok caydırıcı bir neden olmadığı sürece iş bulmadan ayrılmayı tercih etmiyor” diye konuşuyor.

Bu görüşü, Stanton Chase Yönetici Ortaklarından Şükran Tümay da destekliyor: “Kendileri için pozisyon aradıklarımızın yüzde 95’i halen görevde. Son zamanlarda ‘interim management’ (geçici yöneticilik) kavramının artmasıyla beraber, işsiz kalan CEO veya genel müdürler, süresi önceden belli olan pozisyonlarda çalışmayı da tercih edebiliyor.”~

Ancak bazı uzmanlara göre halen görevdeyken iş fırsatları konusunda aktif olmak çok da etik değil... Örneğin iş dünyasının deneyimli yöneticilerinden Servet Topaloğlu, “Başarılı bir CEO’nun mevcut işinde, varılan mutabakatlar gerçekleşene kadar, gözünü dışarıdaki fırsatlara kapaması ahlaki olarak doğru olur” diyor.

Topaloğlu, şöyle devam ediyor: “Ayrıca yine başarılı bir CEO’nun, projesini bitirdiği anda ve bu durum açıklandığında telefonunun hemen çalması gerekir. Bence normal olan da budur.”

HAREKETLİLİK NEDEN ARTTI?
Türkiye’nin en büyük beyin avcılarının portföyüne her yıl ortalama 10-12 CEO pozisyonu geliyor. Taleplere genel müdürlük koltuğu da eklendiğinde bu sayı çok daha yükseliyor.

Stanton Chase Yönetici Ortaklarından Şükran Tü-may, “İşi olup da iş arayan CEO sayısı son 5-6 yılda belirgin şekilde arttı. Özel sermaye fonlarının gelmesiyle belli alanlarda uzmanlaşmış adaylar tercih ediliyor. Bu sebeple daha geleneksel yönetimden gelen profillere sahip adayların iş bulması zorlaştı” diyor.

My Executive Müge Yalçın da canlanmayı doğruluyor: “Ekonomi büyüdükçe şirketlerin stratejileri, hedefleri ve ihtiyaçları değişiyor ve üst yönetim değişikliklerinin bir kısmı bu nedenle oluyor. Ya da gruplar yeni bir sektöre giriyorlar, ortaklıklar yapabiliyorlar ve yeni durumlar yeni yönetici gerektiriyor.”

Hugent İş Geliştirme Direktörü Özlem Veryeri Taşkaya’ya göre yaşanan değişimde genç CEO trendinin de etkisi var: “Genç yöneticiler, daha düşük maaşları pozisyonu deneyimlemek ve tecrübe kazanmak adına kabul ediyor. Ancak ortalama 4-5 yıllık süreler içinde kendi değerlerini artırarak yeni iş fırsatlarına açık hale geliyorlar. Globalleşen dünyada da daha genç yöneticiler CEO kadrolarını dolduruyor.”~

ZORLUKLARI NELER?
Peki tepe seviyeye gelmiş bir profesyonelin iş araması, orta kademeye göre ne kadar farklı? Şöyle bir gerçek var ki bir üst yöneticinin iş bulması çoğu zaman sanıldığı kadar kolay değil. “Tepe yöneticiler nasıl iş arayacaklarını bilemiyorlar” diyen My Executive Yönetici Ortağı Müge Yalçın, iş arayan CEO’ların yaşadıkları zorlukları şöyle anlatıyor:

“Yeni mezun olduğunuzda çalışmak isteyeceğiniz şirketleri belirleyip, özgeçmişinizi gönderebilirsiniz. Internet sitelerindeki, gazetelerdeki iş ilanlarını takip edebilirsiniz. Ama bir şirkette tepe yöneticilik yaptığınızda böyle başvurular yapmanızın bazı sakıncaları olabilir.

Özellikle tepe pozisyonunda çalışanlar, iş değiştirme isteklerinin çok gizli tutulduğundan emin olmak istiyor. Danışmanlık şirketinin güvenilirliğine, gizlilik konusundaki titizliğine ve profesyonelliğine önem veriyorlar.”

M Search’ün kurucusu Ali Midillili de aynı fikirde. “Tepedekilerin iş bulması daha zor çünkü riskler daha fazla. Çalıştığı şirketle bütünleşen isimlerin zaten şansı yok. Çünkü zorluk ‘ayakların yere basmaması’ oluyor. ‘Ayakları yere basanlar’ için süreç daha hızlı ilerleyebiliyor. Kendi network’lerini iyi kullananların ve etrafına saygılı olanların şansı daha fazla.”

Nicholson International Türkiye Kurucu ve Yönetici Ortağı Atiye Gökmen’e göre ise iş arayan CEO’ların karşılaştığı en büyük zorluk, “fazla nitelikli” olmak. Gökmen, “Üst yöneticilerin işlerini kolaylaştıran ana faktör ise geçmişte yaptıkları başarılı işlerle iyi bir isim elde etmiş olmaları ve kişisel network’leri.”~

Otomotiv sektörünün yakından tanıdığı profesyonellerden Kurthan Tarakçıoğlu da tepe yöneticilerin iş değiştirmesinin daha zorlu olduğunu düşünüyor. “Tepe pozisyonlarda hem seçenekler azdır hem birçok firma bu pozisyonları kendi iç kaynaklarından doldurmayı daha doğru bulur” diyor.

BEKLEME SÜRESİ NE?
Uzmanlara göre bir üst yöneticinin aynı kalibrede bir pozisyona tekrar gelmesi için en az 5-6 ay geçmesi gerekiyor. Uzmanlara göre 1 yıl makul bir süre. Bazen 2 yıla kadar çıkabiliyor.

Odgers Berndtson Yönetici Ortağı Ayşe Öztuna Bozoklar, “CEO seviyesinde iş bulma süresinin orta kademe yöneticilere göre çok daha uzun sürdüğünü söyleyebiliriz” diyor ve ekliyor: “Bir profesyonelin nasıl bir pozisyonda, hangi koşullarda çalıştığı ve nasıl bir süreç sonunda işten ayrıldığı ya da ayrılmayı düşündüğü de süreyi etkileyen faktörler arasında. Bu doğrultuda iş bulma süreleri çok değişkenlik gösteriyor.”

Nicholson International Türkiye Kurucu ve Yönetici Ortağı Atiye Gökmen ise bu sürenin deneyime ve performansa göre değiştiğini belirtiyor: “Tepe yöneticiler için iş bulma süresi, deneyimli oldukları sektörlerin gelişimiyle orantılı. Bireysel farklılıklar, son işlerindeki bilinen performansları, son şirketlerinin itibarı ve bireysel olarak tanınırlıkları da süreyi etkiliyor. Ortalama 1 yıl denilebilir.”~

Hugent İş Geliştirme Direktörü Özlem Veryeri Taşkaya da ortalama sürenin 6 ay ila 1 yıl arasında değiştiğini belirtiyor. Taşkaya’nın görüşleri şöyle:

“Bu seviyede bir işe alım sürecinin tamamlanması bile en az 3 ay sürüyor. CEO adayı mevcut pozisyonunda başarılı ise ortalama 5 yıl içinde tekrar yeni bir rol arayışı içine giriyor. Bu süreden daha az zamanda başlayan iş arayışları genelde ücret, yönetimsel anlaşmazlıklar veya adayın pozisyon için yetersizliği olarak değerlendirilebilir.”

AYNI SEVİYEDE ISRARCILAR
Üst yöneticiler, yeni iş fırsatlarının mutlaka aynı seviyede olmasına da özen gösteriyor. Hatta bunda ısrarcı oldukları, bir alt pozisyonu kabul etmektense beklemeyi tercih ettikleri görülüyor. Ama duruma göre bir alt kademeye inenler de yok değil. Buradaki belirleyici faktörler; yeni görevin niteliği, şirketin ölçeği ve ne kadar zamandır işsiz olunduğu...

Yenibir.com Yönetim Kurulu Üyesi Kamil Özörnek, “Alt görevi kabul etme, organizasyonun büyüklüğüne göre değişiyor. Sistemde CEO ya da genel müdür olarak kayıtlı tepe yöneticilerin yüzde 74’ünün, bir önceki işinde aynı unvanla çalıştığını görüyoruz” diyor.

Heidrick & Struggles Türkiye Yönetici Ortağı Ayşegül Aydın, “Bir alt pozisyonu kabul eden hiç yok diyemeyiz tabii ama çok az oluyor” diyor ve ekliyor:

“Hatta bir alt pozisyona inmemek için gelen teklifleri kabul etmeyip bekleyenler çok fazla. Bazen de şirketlerden holdinge geçiş söz konusu oluyor. Yani küçük bir şirketin genel müdürü olan insanlar, aslında 1-1,5 milyar dolarlık bir şirketteki direktör ile aynı seviyede sayılabiliyor.~

Mesela 50 milyon dolarlık şirketin genel müdürü 12 ay boyunca istediği gibi bir genel müdürlük bulamazsa, çok daha büyük ölçekli bir şirket veya holdingin genel müdür yardımcılığı veya direktörlük görevini kabul ediyor.

Ama ilk etapta mutlaka bunun için direniyorlar.” Egon Zehnder Türkiye Yönetici Ortağı Murat Yeşildere ise şunları ekliyor: “Özellikle unvanının hakkını veren ve CEO seviyesinde görev yapmış olan yöneticilerin daha alt seviyede işleri çok az olasılıkla kabul ettiğini gözlemliyorum.

Bu yöneticiler daha ziyade lokal yatırımcılarla, girişimcilerle çalışmayı tercih ediyor. Yani sıklıkla kurumsallıktan fedakarlık ediyorlar. Ya kendileri girişimci olmayı deniyorlar ya yönetim kurulu üyeliği fırsatlarını araştırıyorlar. Uzun vadeli olarak müşavirlik projelerine yönelenler de oluyor.”

YOLUNU DEĞİŞTİREN DE VAR
Bazı eski CEO ve genel müdürler ise farklı kulvarlarda yola devam etmeyi tercih edebiliyor. Buradaki adresler kendi işini kurmak, danışmanlık yapmak veya bağımsız yönetim kurulu üyeliği oluyor.

Management Centre Türkiye CEO’su Tanyer Sön-mezer, “CEO olamayanlar mevcut görevlerinde yeni hedefler ve başarı olanakları varsa devam ediyorlar. Bunun yanında katma değer sağlayacakları, yeni kurulan yapılarda ve farklı projelerde yer almak üzere proje-bazlı yöneticilik yapmak için kariyerlerine devam etme kararı da alıyorlar” diyor.~

Ali Midillili’ye göre danışmanlık veya yönetim kurulu pozisyonlarına odaklananların sayısı da oldukça fazla. Midillili, “Diğer alternatif de aile şirketlerinde üst düzey yöneticilik oluyor. Patronun ‘sağ kolu’ oluyorlar” diyor.

Odgers Berndtson Yönetici Ortağı Ayşe Öztuna Bo-zoklar ise şu bilgileri veriyor: “CEO görevine atanma imkanı bulamayan üst düzey yöneticilerin, mevcut şirketlerinden daha büyük ölçekli firmalarda ya da holdingler bünyesinde genel müdür yardımcılığı gibi pozisyonlarla ilgilenebildiklerini görüyoruz.

Ayrıca yabancı ortaklı firmalarda, yurtdışında fırsatlar söz konusu olduğunda ve Türkiye’den farklı ülkeleri de yönetmeyi kapsayan görevlerde CEO ve genel müdür görevlerinde bulunmuş kişiler bir alt pozisyonları değerlendirebiliyor. Diğer yandan deneyimli CEO’ların bağımsız yönetim kurulu üyeliği gibi pozisyonları da değerlendirdiklerini söyleyebiliriz.”

Dünyada durum nasıl?
GENÇ CEO TRENDİ
Beyin avcıları ve yönetim uzmanlarına göre dünyadaki gelişmeler de Türkiye ile benzer şekilde ilerliyor. Genç CEO akımı önde gelen trendler arasında. Heidrick & Struggles Türkiye Yönetici Ortağı Ayşegül Aydın, "Müthiş bir gençleşme olduğunu görüyoruz. ABD'deki ilk 100 şirketin ortalama CEO yaşı 53-55 aralığındayken tüm ABD'ye baktığımızda CEO yaşlarının 40-42'ye kadar indiğini görüyoruz” diyor.~

5-7 YILDA DEĞİŞİYOR
Nicholson International Türkiye Kurucu ve Yönetici Ortağı Atiye Gökmen, şunları söylüyor: "Pek çok Avrupa ülkesinde, özellikle halka açık büyük şirketlerde, CEO'nun başarı çizgisi ne olursa olsun en fazla 5-7 yıl içinde nöbet değiştirilir.

Bu atamalar headhunter'lar yoluyla olur. Şu günlerde bu atamalarda ajandayı en fazla meşgul eden konu kadın yöneticilere olan ilgi. Sosyal medya kişiliği son yıllarda öne çıkan bir konu ve giderek önem kazanacak.”

MOBİLİTE ÖNE ÇIKIYOR
Management Centre Türkiye CEO'su Tanyer Sönmezer, "Yeni gelişen pazarlarda, BRIC ülkelerinde ve gelişen ülkelerde CEO rollerinde hareketlilik çok daha fazla. Aynı şekilde rollerde mobilite ve farklı ülkelerde know-how, tecrübe ve uzmanlık transferi de görülen değişiklikler” diyor.

TIM BRIGHT / ONEWORLD CONSULTING, YÖNETİCİ ORTAK
“Sirkülasyon arttı”
GÖREV SÜRESİ KISALDI
İş değiştiren CEO sayısında son 5-6 yılda artış var. Genel olarak dünyada da CEO'ların görev süresi giderek kısalıyor. Çünkü artık aynı görevde çok uzun süre kalmalarının önünde birçok engel ve baskı var. Şirketlerin tercihi de bu yönde olabiliyor. Geçmişte bir CEO'nun görev süresi ortalama 10 yıl iken artık bu süre 7-8 yıla inmiş durumda.~

KAÇ YILDA İŞ BULUYORLAR?
CEO'ların iş bulma süreleri aslında çok değişken. O nedenle ortalama bir rakam vermek güç. Birçoğu henüz görevdeyken yeni iş arıyor ve buluyor. Bazıları 2-3 ay gibi çok kısa sürede yeni bir iş bulabiliyor. Bir kısmında ise bu süre 1 yılı aşabiliyor.

ALT KADEME İSTENMİYOR
Aynı pozisyonda iş bulunamadığı takdirde bir alt pozisyonu kabul edenlerin sayısı az. Bu noktada şirket ve ücret belirleyici oluyor. Çoğunluk ise alt kademeye inmektense beklemeyi veya danışmanlık yapmayı tercih ediyor.

AYŞEGÜL AYDIN
HEIDRICK & STRUGGLES TÜRKİYE YÖNETİCİ ORTAĞI
“CEO iş aramaz, iş onu bulur”
CEO’LUK FARKLI BİR İŞ
Türkiye'de üst düzey yönetici denildiğinde bir kavram karmaşası doğuyor. Genel müdürlük ile CEO'luk aslında tamamen farklı. CEO'luk çok daha kapsamlı bir roldür. Yani CEO'lar ağır toptur. Derin ve kapsamlı sorumluluklar taşımak zorunda olan yöneticilerdir. Altlarında birçok genel müdür, bazen birçok ülke müdürü çalışır.~

İŞ DEĞİŞTİRMELERİ ZOR
İş aramak açısından bakıldığında; aslında Türkiye'de de dış dünyada da kritik rollerde oturan başarılı CEO'lar iş aramaz. Çünkü onlar talep eden değil, talep edilen taraftır.

Zaten CEO kalibresine yükselmiş profesyonellerin çok sık iş değiştirmediklerini görürsünüz. Türkiye'de de dünya genelinde de böyle. Gerçek anlamda CEO'luk yapanlar, uzun yıllardır görevlerinin başında olan isimlerdir. Çünkü CEO'ların iş değiştirmeleri aslında çok kolay olmuyor.

İKİ TİP YÖNETİCİ VAR
Genel müdürlük pozisyonu ise çok başka. Gerçekten de bu pozisyonda özellikle son yıllarda müthiş bir devinim var. Çünkü Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde yabancı sermayenin gelmesiyle irili ufaklı birçok şirketin genel müdüre ihtiyacı olmaya başladı. Dolayısıyla genel müdürlerin önüne çok sayıda iş fırsatı geliyor.

Onlar da bence karakterleriyle bağlantılı olarak ikiye ayrılıyor. ilk grup, her gelen iş fırsatına bakıyor ve doğal olarak daha sık iş değiştiriyor. ikici grup ise işine odaklanmış, her gelen daveti ve teklifi kabul etmeyen, dolayısıyla bence daha başarılı olan kesim.

SAİDE KUZEYLİ / UNİDA DANIŞMANLIK KURUCU ORTAĞI
Geçiş aşamasında ne yapmalı?
İHTİYAÇ NEDEN ARTTI?
CEO'lara olan ihtiyaç ve onlara bağlanan umut, özellikle aile şirketleri ve yeniden yapılanmak zorunda kalan sorunlu organizasyonlar nedeniyle arttı. Buna karşılık mucize beklentisi içinde olan kurumların başarı bekleme anlamında CEO'lara gösterdikleri sabır da giderek azalıyor. Ancak şu unutulmamalı ki 1 yılı doldurmadan ayrılan her CEO, piyasaya o şirketle ilgili 'kötü koku' yayıyor.~

KİMLER İŞ ARIYOR?
Piyasadaki son duruma baktığımızda; genelde ikinci ya da üçüncü kez o görevi üstlenen, 3-5 yıldan az süre CEO'luk yapan ve yaşı 50'nin üzerinde olanların daha fazla iş aramak zorunda kaldığını görüyoruz.

Transferler ise genellikle aynı iş kolunda ve başarısı piyasa tarafından bilinen isimler için geçerli. En şanslı olanlar, network yaparak çevre oluşturmuş, rakip firmaların tanıdığı ve ayrılmadan iş arama sürecini başlatanlar.

İLK 6 AY KRİTİK
İşsiz kalanlar ilk 3-6 ayda iş bulamazlarsa, zaman ilerledikçe şansları daha da azalıyor. Bu aşamadan sonra "yeni moda” bir geçiş aşaması olan bağımsız yönetim kurulu üyeliği aramaya başlıyorlar. CEO'luğa geçişi kolaylaştıran bir başka pozisyon da yönetim kurulu danışmanlığı. Bazen bu görevde yararlı olduğu görülenler icraya davet ediliyor.